Lögberg - 11.07.1946, Síða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 11. JÚLÍ, 1946.
5
/UilJGAMAL
rVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Húsnæðisleysi
Á FÖRUM TIL ÍSLANDS
Þegar við erum nú rétt í þann
veginn að leggja af stað til Is-
lands, langar mig til að þakka
fyrir allar þær vinakveðjur og
árnaðaróskir, sem okkur hjónu-
num hafa' borist í tilefni af þessu
dásamlega ævintýri. Vinahug-
urinn, sem okkur hefir verið auð-
sýndur á svo margan hátt, mun
auka mjög á gleði ferðalagsins
og verða okkur með öllu ógleym-
anlegur. Eg þakka vinum okkur
og bið þeim blessunar.
Eg hefi undirbúið eftir beztu
getu það lesmál, sem birtist í
kvennadálkunum, í fjarvist min-
ni, en vonast til að bæta upp það,
sem þeim kann að vera áfátt, með
því að taka sem greinilegast eftir
því sem fyrir augu og eyru ber á
ferðalaginu, og lýsa því seinna
hér í dálkunum, þannig að les-
endur fái að nokkru notið ferðar-
innar líka — ferðarinnar til ætt-
landsins.
Hinum mörgu kveðjum skul-
um við reyna að skila þangað,
þar sem,
Fjarst í eilífðar útsæ
vakir eylendan þín:
nóttlaus voraldar veröld,
þar sem víðsýnið skín.
+
B R É F
Watertown, S. Dakota,
6. maí, 1946.
Ingibjörg Jónsson,
Kæra vinkona,
Eg get ekki látið það-vera að
skrifa þér fáar línur áður en þið
farið í íslandsferðina næsta mán-
uð og óska ykkur til lukku og
blessunar með túrinn. Það verð-
ur ykkur mikil uppbygging og
mikil ánægja. Eg vona að ykkur
öllum líði vel í loftbátnum. Svo
komið þið til Reykjavíkur og
ykkur verður fagnað með gleði
og nægtum.
Þið vitið nú þetta, en eg hefi
gaman að fylgja ykkur á leið.
Ykkur verður starsýnt á dásam-
lega fjalla hringinn kringum
borgina, og Esjuna, þessa ylidis-
legu fjalladrotningu, sem dregur
að sér auga ferðamannsins og
hann verður hrifinn af fegurð
hennar; hún stendur þar, sem
móðir með bæn á vörum.
Eftir nokkurn tíma munið þið
ferðast með bíl norður á Akur-
eyri, sem er, eins og við öll vit-
um, annar stærsti kaupstaður
landsins. Það var okkar kaup-
staður. Eg bið að heilsa öllu þar,
bæði brekkunni, Oddeyrinni,
nýju kirkjunni og pollinum —
það er insti partur fjarðarins, þar
var ætíð logn. Jón móðurbróðir
minn var þar lengi hafnsögumað-
ur, sem kallað var, tók á móti
skipunum og vísaði þeim á viss-
an stað á pollinum.
Svo sendi eg þér lítið stef, sem
við landar settum saman á sam-
komu, sem haldin var í Vestur-
bygð í Minnesota fyrir sextíu
árum. Tveir landar ætluðu heim
til Islands um sumarið; við vild-
um senda kveðjur mönnum og
landi og sjá. Hérna kemur stef-
ið:
Heilsið þið landi og lýðum
og litfögrum hlíðum;
heilsið þið tindinum háa
og hafinu bláa;
heilsið þið fossunum fríðu
í fjallanna síðu;
heilsið þið skipum, sem skríða
um firðina fríða;
heilsið þið bóndanum skýra
með húsfreyju dýra;"
heilsið þið börnunum blíðu,
Balda og Fríðu.
Heilsaðu björnum og húnum
og blessuðum kúnum;
heilsaðu hestunum fráu,
jörpu og gráu;
heilsaðu lækjum, sem líða
um lálendið fríða;
heilsaðu lömbunum ljúfu,
sem leika um þúfu;
heilsaðu afa og ömmu
og elskaðri mömmu.
Heilsaðu spóa og kjóa
og ljúfustu lóu;
heilsaðu sveinunum hýru,
kátu og skýru;
heilsaðu stúlkunum tryggu,
Tótu og Siggu;
heilsaðu nýgræðings trjánum
og krumma á skjánum;
heilsaðu sóley og baldursbrá,
sem blika á túnum
sumrum á.
Þetta er nú barnalegt, en
margir hafa gaman af svona, og
svona erum við elzta kynslóðin;
við elskum ísland og þjóðina til
æfiloka og lengur, eins og okkar
eigin foreldra, systkini og heim-
ili.
Þá er eitt, sem ykkur verður til
mikillar gleði — björtu næturn-
ar um þetta leyti árs. Við get-
um aldrei verið nógu þakklát
fyrir iþá indælu sumargjöf Drott-
ins. Það er margföld borgun fyr-
ir skammdegið á haustin. En
hvað eg saknaði björtu náttanna
fyrsta sumarið, sem eg var í
þessu landi. Eitt sinn varð mér
að orði:
Sízt má tapa sinnisþrótt,
söknuð þó eg finni;
blessuð fagra bjarta nótt,
búðú í sálu minni.
Nú bið eg þig þess, að fram-
hald af greininni minni birtist nú
í næstu blöðum. Eg sendi þér
lípur úr bréfi, sem ein af Forbs
konunum skrifaði mér; hún er
gift syni Davíðs Forbs. Þau eru
afi og amma; það er fjórða kyn-
slóðin frá gamla Forbs, sem eg
var hjá. Tengdadóttir þessara
hjóna er íslenzk og hefir mikinn
á'huga fyrir öllu íslenzku. Þær
ætla að fá greinina þýdda á
ensku, þegar hún er öll komin.
Svo þakka eg þér fyrir þína
góðu hjálp og mörg góð orð, sem
eg ekki gleymi. Guð blessi ykk-
ur bæði.
Kristín Josephson.
■ x
Ýmiskonar fróðleikur
Blettir í fötum.
Oft koma blettir í fatnað og
oft reynist erfitt að ná þeim úr.
Hér fara á eftir nokkrar ráð-
leggingar viðvíkjandi fatahreins-
un.
Grasbletti er gott að má út
með því að þvo flíkina úr sterku
sápuvatni og leggja hana svo í
klórblöndu, ef bletturinn hyerf-
ur ekki. Ef efnið þolir ekki þvott,
má hreinsa blettinn með tré-
spíritus.
Tjörublettir hverfa í sterku
sápuvatni, annars eru þeir
hreinsaðir úr með benzíni eða
steinolíu.
Ryðblettir hverfa oftast alveg,
ef þeir eru nuddaðir með salti
og sítrónusafa og flíkin síðan
hengd til þerris í sólskini. Ráð-
legt er að reyna ekki að hreinsa
slíka bletti úr silki eða ullarföt-
um, því hætt er við að þau eyði-
leggist þá algjörlega.
Berjablettir hverfa sé flíkin
lögð í klórblöndu, þoli hún ekki
þvott,- má nudda blettinn úr
veikri edikssýrublöndu.
Blekblettir eru oft erfiðir við-
fangs og eru margar aðferðir
(Grein þessi er ekki birt
vegna hótana höfundar, og
heldur ekki vegna þess sann-
leiksgildis, sem hún á að búa
yfir. Ekki veit eg til að Jón-
birni hafi verið úthýst úr
Lögbergi, og þá ekki heldur
hinum, sem gerðir eru að
umtalsefni; en sé höfundur
hennar í “húsnœðisleysi,”
má hann starblindu sinni
einni um kenna og engu
öðru.—E.P.J.
Það er eitt af táknum okkar
upplýstu aldar, að allsleysið á
Englandi er máttmeira en cana-
diskar allsnægtir, og Bandaríkja-
dollarinn er sterkari en sá cana-
diski. Þó eru báðir búnir til úr
sama bréfinu. Af þessu leiðir
þetta mikla húsnæðisleysi, sem
hér í B.C. hrópar austur yfir
fjöllin alla leið til Winnipeg.
Lengra kemst það ekki, iþví að
Ottawa kvað vera orðin heyrn-
arlaus. En frá Winnipeg kemur
hróp sama eðlis og drukknar í
Kyrrahafi.
Þegar maður kemur í stór-
bæina hér á Ströndinni, eru
stasjónirnar beztu áttavitarnir.
Þær eru Hliðskjálf sú, sem hægt
er að sjá “of heima alla” í hinu
mikla umhverfi, sem við nefn-
um mannlíf. Þar ber svo margt
fyrir augu og eyru að íslending
dettur ósjálfrátt í hug það Sem
Jónas Hallgrímsson sagði um
lífið: “Þetta er skrítin sjóferð,
piltar góðir.” Þetta finst manni
áreiðanlega það bezta, sem hægt
er að segja um lífið. Þó kemur
það kynlega fyrir sjónir, að ís-
lendingar í Ameríku, síðan þeir
bættu engilsaxneskri mentun
við íslenzka mentun, skuli ekki
vera komnir fram úr Jónasi, og
hafa sagt eitthvað enn betra um
lífið, þegar alt fer áfram, en ekki
aftur á bak, mun húsnæðisleysið
eiga sinn þátt í því, þegar alt
kemur til alls.
Inni á stasjónunum og þvers
og krus með fram þeim, sitja
húsnæðislausir menn, sem eiga
heima á stasjónum, en ekki í
íveruhúsum. Rétt við nefið á
þeim eru dagblöðin fest upp, með
stórum rauðum höfuðlinum á
framsíðu um að nú sé lumber-
strækurinn á enda og nú verði
farið að byggja yfir canadiska
þegna.
Á járnbrautarteinunum stend-
ur Bandaríkjatrein, sem er nærri
því eins löng og eilífðin, og hver
einasti vagn er fullur af cana-
diskum lumber, sem allur fer
suður fyrir línu Niður á höfn-
inni liggja stór hafskip, sem eru
enn meiri en Ormurinn langi, og
þótti hann þó vera skip á sinni
tíð. Á bryggjunum eru himin-
háar lumberpælur, sem hverfa
jafnskjótt ofan í skipin eins og
dropi í sjóinn. Að innskipun
vinna hundruð verkamanna, eru
þeir sýnishorn af tignarsvip cana-
disks lýðræðis, og bera þess
merki að verkalýður sé ‘húsbóndi
á sínu heimili, í frjálsu landi, og
herra þess, eftir öllum kenning-
um demokratiskra landa, sem
til þess að ná þeim úr. Við flík-
ur, sem þola þvott má reyna
eftirfarandi aðferðir: a) að
skola flíkina úr köldu vatni; b)
gegnvæta blettinn með mjólk,
c) strá salti á hann, nudda hann
með sítrónusafa og þurka flík-
ina í sólskini. Blekblettir mega
aldrei þorna í fötum, sem ekki
þola þvott. Bezt er að strá tal-
cum yfir blettinn meðan hann
er votur, bursta það úr, strá aft-
ur á blettinn þar til hann er
horfinn. Einnig má reyna að
nota sítrónusafa. Málningar-
bletti er bezt að nudda með ter-
pentínu og sjóða síðan fatið í
sápuvatni, ef það þolir slíka með-
ferð, að öðrum kosti er terpen-
tínan látin nægja. Tréspíritus
gerir sama gagn.
hæla sér af því að hafa keypt
frelsi sitt með blóði hundruð-
þúsunda af Canadamönnum
austur í Evrópu.
Á milli verkamannanna ganga
fínir menn með ritföng í hönd-
um, mjög fattir, sem kemur af
sérstökum lifnaðarháttum. Eru
það þjónar hins lýðfrjálsa lands;
semja þeir skýrslur um lumber-
inn, sem fer til Englands í um-
boði lýðræðisins.
Brezki fáninn er dreginn að
hún og blaktir eins og verndar-
engill fyir enskum skipum og
eigum þessa lands. Komið hefir
til tals, að fá dr. Sig. Júl. Jó-
hannesson að mæla fyrir minni
hans, og er það trú manna, að
enginn muni gera það jafn rösk-
lega. 1 einni höll þessarar miklu
borgar er verið að slá botninn
í giftingarveizlu með því að
syngja: God Save the King.
Söngurinn fylgir manni á veg,
uns hann deyr út, eins og fjar-
lægir ómar himnaríkis.
Það eina, sem amar að fólki
hér á Ströndinni er húsnæðis-
leysið, en það er bót í máli að
tíðin er svo góð, að hægt er að
liggja úti ef á liggur.
Við höfum nóg að eta, og í
búðargluggunum hanga föt, eink-
um handa kvenfólki, sem vill
vera fáklætt. í stuttu máli: Við
höfum nóg af öllu nema húsum
og þvottabrettum. Sökum þess
að eg er maður kristinn, trúi eg
því sem skráð er í hina helgu
bók, “að maðurinn lifi ekki á
einu saman brauði.” Annað sem
eg trúi jafn vel er það, sem marg-
búið er að segja mér, að við ísl.
séum beztu innflytjendur sem til
Ameríku hafa komið. Þetta mun
vera ástæðan fyrir því, að eg
hefi ekki mætt ísl. sem “lifir” á
stasjón. En þrátt fyrir alla okkar
ágætu hæfileika er þó svo komið
að við’erum í andlegu húsnæðis-
hraki. Heimsspekingar segja að
andlega húsnæðisleysið sé verra
en það efnalega, og er það þó
nógu vont.
Eg skil ekkert í því að einhver
mér meiri maður, skuli ekki hafa
minst á þetta, maður t. d., sem
ætti 10,000 dollara og upp. Eg
veit að ísl. gefa meir fyrir orð
nianns, sem á peninga, og tel eg
þeim það til lofs en ekki lasts.
Við þyrftum að eiga eins rúm-
góða stofu nú og Baldv. Baldvins-
són, sem engum úthýsti í rit-
stjórnartíð sinni, þó að hann
kæmi inn eins og hann var
klæddur. Mun Baldvin verða
frægur fyrir það í næstu V. í.
sögu, sem verður að líkindum í
enn fleiri bindum en sú, sem nú
er verið að semja. Væri Baldvin
uppi á þessufn tímum, mundi
hann fljótt, sem slyngur blaða-
maður sjá það, sem nú þyrfti að
gera, þ. e. að byggja við Hkr.
Eins og alir vita er stáss-stofa
Hkr. svo fín, að eðlilegt er að
þeir sem vilja fara þar inn í
hversdagsfötum, séu lokaðir úti.
Þessvegna hefði Baldv. byggt
stóra stofu fyrir þá, án allra fín-
heita, sem skipa eiga hinn óæðra
bekk.
Nú er veður allra átta. Ný
heimsstefna er risin upp í hvers-
dagsfötum, sem enga samleið á
með pípuhöttum, prestafrökkum
og íslenkum skautbúningi. Þeim,
sem ganga á mála hjá henni,
verður að sjá fyrir húsnæði,
annars geta þeir tekið upp á því
að brjótast inn í það allra fín-
asta og gera bölvun. í mínu ung-
dæmi, var alment á ísl. að kalla
þræl slafa. Var það orð fengið
hjá Dönum ásamt fleiri fínheit-
um. Það er trúa mín að hefðu
Danir ekki skenkt okkur þetta
orð, væru allir hugsandi íslend-
ingar nú orðnir kommúnistar,
því að um leið og sagt er slafi,
dettur okkur í hug þræll, og sé
sagt slafnesk hreyfing, dettur
okkur í hug þrælahreyfing. Þó
að málfræðingar segi að slafi
þýði “hinn dýrðlegi” önsum við
TRISTAN DA CUNHA
«
(Frh. af bls. 4)
reynist það mjög áhrifamikið
að hóta honum því að hann
verði gerður landrækur. Trú-
boði einn, sem dvaldist á Trist-
an da Cunha rétt fyrir stríðið,
einsetti sér að nota þetta ráð
til að halda eyjaskeggjum betur
að vinnu en áður hafði verið,
en ekki varð honum kápan úr
því klæðinu. Þeir tóku sig sam-
an um að láta þær hótanir eins
og vind um eyrun þjóta. Því
að þeir eru engir kappsmenn við
vinnu og líkjast náttúrunnar
börnum að því leyti að þeir bera
engar áhyggjur fyrir morgun-
deginum. Og umfram allt vilja
þeir ekki láta segja sér fyrir
verkum. það hefir aldrei verið
gert og þeir hafa vanist því, að
gera aðeins það, sem þeim gott
þykir. Þeir eru rólegir og asa-
lausir. Þegar þeir róa til dæm-
is út í hólmana í kring til að
veiða fugl eða taka egg, æðrast
þeir ekki þó að taki fyrir leiði
meðan þeir eru úti, svo að þeir
teppist hálfan mánuð eða svo.
Þá leika þeir sér eins og skóla-
krakkar, sem fá óvænt frí og
láta sig einu gilda hvört þeir
súpa eggin sín þar eða fara með
þau heim.
Konurnar ganga að jafnaði
að allri vinnu með mönnunum
sínum, en eru lítið gefnar fyrir
að sitja heima. Og þegar þær
þurfa að sitja við handavinnu
þá safnast þær margar saman
heima hjá einni með vinnu sína,
fara með rokkinn sinn eða ull-
arkambana undir handleggnum
og spinna svo eða kemba — og
masa. Þessar ferðir eru kallað-
ar “kambagöngur,” því að það
þykir fínni vinna að kemba en
spinna. Giftu konurnar kemba,
en þær ógiftu verða að sitja við
rokkinn, en rokkarnir á Tristan
da Cunha eru ófullkomin verk-
færi. Þær ógiftu verða að
spinna þangað til biðillinn kam-
ur, eins og stendur í sænsku
þjóðvísunni, og komi hann aldr-
ei, þá verða þær að spinna til
æviloka. En þær þurfa varla að
örvænta, því að á Tristan da
Cunha giftast allar stúlkur fyr
eða síðar.
Sá munur, sem gerður er á
ógiftum stúlkum og giftum kon-
um, er ekki til meðal karlmann-
anna. Hjá þeim er enginn mun-
ur gerður á kvæntum og ó-
kvæntum, en hinsvegar er þar
önnur skifting: Vinnandi menn
og óvinnandi menn. Þetta er
jafnframt skiftingin milli ríkra
og fótækra.
Þeir, sem vinna og afla sér
matar, svo að þeir þurfi ekki að
vera upp á aðra komnir, eru
þeir ríku. Þeir, líða sjaldan neyð.
En þeir, sem ekki eiga annað
en kartöflur til vetrarins verða
að þola' harðrétti. En þegar í
harðbakka slær hjá þeim, fá
því ekki, svo ríkt eru dönsku á-
hrifin okkur í blóð borin vestur
í Ameríku.
Mergurinn málsins er þá þessi:
Þeir fínu hafa húsnæði í Hkr.
Af þeim éru margir, sem sóma
sér í öndvegi, t. d. Ása frá Ásum,
sem yrkir í sömu tóntegund og
Rikkarður Bekk, og allir aðrir
hafa ort í, á s.l. 60 árum. Böðvar
nær ekki öndvegi. Hann fer sinn
veg, en það er ekki hirðmanna
siður. Eg sakna Einars Páls úr
öndvegi. Hann er svo vandvirkur
ljóðasmiður og fer aldrei út af
gamla laginu.
Það verður að vinda bráðan
bug að því, að byggja yfir þá
hversdagsklæddu menn eins og
Páll Bjarnason, Jónbjörn Gísla-
son, dr. J. P. Pálsson, o. fl. eiga
skilið húsaskjól.
J. S. frá Kaldbák.
ATHS. — Sé álitið viðeigandi
að draga mannanöfn út úr grein
þessari, eða að breyta henni á
annan hátt, legg eg blátt bann
fyrir að hún verði birt.
Virðingarfylst,
J. S.
þeir alltaf eitthvað í sig hjá
þeim ríku, meðan þeir hafa ein-
hverju að miðla.
Þessi stéttarmunur byggist í
rauninni á ólíku skapferli og
upplagi , einstaklinganna. En
annan stéttarmun finnur maður
þó á Tristan da Cunha, eins og
hjá öllum kynblönðuðum þjóð-
um, og hann fer eftir hörunds-
litnum. Sá hvítari er ósjálfrátt
hærra settur en sá dekkri. Börn
sömu foreldra geta verið talsvert
ólík að þessu leyti og verða syst-
kin þannig oft misjafnlega hátt
sett.
Þessi mannamunur er þó svo
lítill, að í daglegu lífi gætir hans
tæplega. Allir eru alúðlegir
hverir við aðra, og á hátíðum
þeim, sem endrum og eins eru
haldnar, eru allir eyjaskeggjar
eins og ein f jölskylda. í Tristan
da Cunha er ekkert til sem heit-
ir “skemmtanir æskunnar,” því
að þarna koma ungir og gamlir,
giftir og ógiftir, saman, á öll-
um skemmtunum. Öll “þjóð-
in” er svo lítil, að hún hefir
ekki tök á að skifta sér. Þegar
dansleikir eru haldnir fara imgu
frúrnar með vöggubörnin sín
með sér þangað; ef þau grenja
úr hófi er þeim gefið brjóst inni
í danssalnum. Þess má geta, að
kirkjuklukkurnar eru notaðar
oftar en þegar hringt er til
messu. Þeim er líka hringt,
þegar fólk er kallað á dans-
skemmtun, en þó með öðru móti
en til guðsþjónustunnar.
Rúmsins vegna er þac5 ógem-
ingur að benda á fleiri einkenni-
lega siði þessarar “frumþjóðar
Evrópumenningarinnar” að
sinni, þá siði, sem samheldni og
lífsgleði þessara nýlendubúa í
Suðuír-Atlantshafi byggist á.
Þeir, sem hafa lifað tvær heims-
styrjaldir í Evrópu, reka ef til
vill fyrst augun í það, af því
sem sagt hefir verið hér að fram-
an, hve friðsamlegt þetta fól
hlýtur að vera. Agengni virð-
ist vera óþekkt hugtak meðal
þess. Boðarðið virðist vera að
vilja ekki eignast meira en mað-
ur þarf — og varla það, sem mað-
ur þarf. Fólkið girnist ekki
aukin lífsþægindi, vegna þess
að það veit ekki hvað þau eru,
og síst af öllu vill það auka sér
lífsþæginda með þvj að rýra
hag annara. Og þó að heims-
skoðun þess og lífsskoðun bygg-
ist á Evrópumenningunni, virð-
ist það eigi hafa neina löngun
til að drottna. Þetta virðist
sanna, að drottnunargimin sé
manninum ekki eins í blóð bor-
in og flestir vilja vera láta, held-
ur sé hún ávöxtur menningar-
innar og þrífist bezt þar, sem
einstaklingarnir geta villt á sér
heimildir og talið f jöldanum-trú
um, að þeir séu aðrir og meiri
menn en þeir eru. Ef það reynd-
ist unnt að venja þjóðir af því
að tigna og tilbiðja angurgapa
og illmenni, sem falsa sjálfa sig,
ætti ef til vill að vera einhver
von um, að hægt væri að “friða
mannkynið” á síðustu stundu,
á sama hátt og ómálga dýr hafa
stundum verið friðuð þegar þau
hafa verið komin á barm útrým-
ingarinnar.
—Fálkinn.
Ekki trúi eg því, að kona geti
nokrku sinni jafnast á við karl-
mann!
—Ó, ekki! ÞÓ ekki væri!
Hvernig á hún að geta það, þegar
karlmaðurinn hefir konuna til
að hjálpa sér?
♦
Sjálfsmorð—
I Waterloo i Iowa í Ameríku
hefir dvergur framið sjálfsmorð
á þann frumlega hátt, að steypa
sér fram af eldhúsborði.
Minnist
BETEL
í erfðaskrám yðar