Lögberg - 11.07.1946, Qupperneq 7

LÖGBERG, FIMTUDAGIWN 11. JÚLÍ, 1946.
7
Afátaða Canadiskra þegna til
nýju þegnréttinda
laganna
(ÞRIÐJA GREIN)
1 fyrstu greininni var gefið
stutt yfirlit yfir þróun borgara-
legra réttinda í Canada, bæði að
því er það átti við Canada sem
ríki, og til innbyggjaranna sem
borgara innan ríkisins. 1 annari
'greininni var gerð skýring á á-
kvæðum borgaralaganna, sem
sýnir hver er innfæddur Can-
ada borgari, hver verður Can-
adiskur borgari þegar lögin
ganga í gildi og verða auglýst,
og hver getur, með beiðni um
borgarabréf, og er hæfur sam-
ikvæmt lögunum, orðið Canada
borgari.
Þetta fólk verður dálítið meir
en Canadiskir borgarar. Það
verður líka breskir þegnar. 26.
grein laganna hljóðar þannig: ,
“Canadiskur borgari er bresk-
ur þegn.”
Þetta er stytzta greinin í lög-
unum, en frá einu sjónarmiði,
sem verður nánar rætt í síðustu
greininni, er sú þýðingarmesta.
Það opnar nýja leið: Canada
er eini meðlimurinn í brezka
ríkja sambandinu, sem hefur
myndað tvöfaldan borgararétt.
Þegar borgaralögfn verða birt,
verðum við bæði Canadiskir
borgarar og brezkir þegnar. Þessi
fyrirmæli laganna eru ekki gerð
í óyfirveguðu flaustri, þeirra er
sömdu þau, né Canada þingsins
sem samþykti þau, heldur er
það niðurstaða sem komizt var
að, eftir mjög nákvæma og á-
kveðna yfirvegun. Það innibind-
ur í sér undirstöðu þeirrar stöð-
ugu þróunar sem hefur verið
samfara þjóðernis og borgara-
legri afstöðu.
Það eru tvær ástæður fyrir
því að þessi grein var innibund-
in í lögunum. Önnur, að miklu
leyti löggjafarlegt form og venj-
ur, sem eru svo flóknar og sam-
anofnar allri Canadiskri lög-
gjöf, svo að frá því er næstum
óvíkjanlegt. Hin ástæðan er
meir grundvallarlegs eðlis:
greinin er sett í lögin af því, að
það er hið ytra tákn þess sem
vér erum, og vér flestir viljum
vera.
Það hefur þegar verið bent á,
að frá hinum fyrstu nýlendu
s.tofnunum, að brezkir þegnar
sem settust að í þeim héldu á-
fram að vera brezkir þegnar.
Sökum hinnar undirlægjulegu
afstöðu nýlendanna, var ekki
hægt, hvaðan sem þeir voru, að
gefa þeim ákveðin borgara rétt-
indi. Hin óhjákvæmilega afleið-
ing varð sú, að í öllum nýlend-
'Unum þar sem löggjöf um stöðu
innbyggjanna voru samin, og
réttindi og skyldur teknar fram,
var sú, að innbyggjarnir urðu
að vera brezkir þegnar.
Hinni sömu reglu var fylgt
ef.tir fylkin í norður Ameríku
voru mynduð, og var haldið á-
fram eftir fylkjasambandið (Con-
federation). Afleiðingin af þvi,
í gegnum allt vort löggjafar fyr-
irkomulag, skilyrðin fyrir því að
njóta réttinda, svo sem kosninga
réttar, og embætta, eru næstum
undantekningarlaust þau, að
vera brezkur þegn. Til dæmis,
undir sambands kosninga lög-
unum, getur hver sem er haft at-
kvæðisrétt, sem er “innfæddur
brezkur þegn, eða hafa verið
veitt borgararéttindi,” og er
fu'llra tuttugu og eins árs að
aldri, og hefur átt heima í Can-
ada í tólf mánuði. Samkvæmt
Manitoba kosningarlögunum
verður kjósandinn að vera inn-
fæddur þegn Hans H&tignar
(His Majesty), eða hafa fengið
'ixxrgararéttindi” (borgarabréf).
Enginn getur ætlað á hve oft
slík orð koma fyrir í sambands
°g fylkja lögunum, eða jafnvel
aukalögum sveitanna.
Einungis hið formlega við-
fangsefni að gera þá breytingu,
að strika út orðin, brezkur þegn,
og setja Canadiskur borgari í
staðinn, mundi verða ærið erf-
itt. En hér er einnig annað sem
þarf að taka til greina. Sum
fylkin gætu ge^rt það að tilfinn-
ingamáli, og þó ekki væri fyrir
aðra óstæðu, neitað að kasta
burt orðunum, brezkur þegn.
Önnur ástæðan fyrir -26. grein-
inni i lögunum er sú, að Canada
er eitt af fleiri löndum í samein-
ingu brezka þjóðasambandsins,
(The'British Commonwealth of
Nations). Lögin tala um þau
sem lönd brezka ríkjasambands-
ins, og þessi eru tilgreind: The
United Kingdom, the Comon-
wealth of Australia, The
Dominion of New Zealand,
The Union of South Africa,
Ireland and Newfoundland.
Mikill meiri hluti Canad-
isku þjóðarinnar vill halda þessu
fyrirkomulagi áfram. Þegar til-
finninga spursmálið er lagt til
síðu (sem ekki er hægt að ganga
framhjá, þar eð það má sín mik-
ils, meðal mikils hluta þjóðar-
innar), finst mörgum að hagn-
aðurinn sé meiri en óhagnaður-
inn. Hin óhjákvæmilega afleið-
ing þess er hin tvöfalda afstaða,
sem rætt verður um í síðustu
greininni.
Réttindi brezkra þegna
í Canada.
Þar eð Canadiska þjóðin hefur
kosið sér þetta tvöfalda fyrir-
komulag, og gefið því samþykki
sitt, þessi ákvörðun þeirra end-
urspeglar sig í 26. grein laganna;
það er gott að gera sér ljósa
grein fyrir því hver að sé mis-
munurinn milli Canadisks borg-
ara og bresks þegns, búandi í
Canada. Vér skulum einnig yfir-
vega hvaða hagnaður verður í
því, að vera, sem einstaklingur,
Canadiskur borgari og brezkur
þegn.
Brezkur 'þegn, frá hvaða landi
brezka ríkjasambandsins sem er,
og á lögheimili í Canada, hefur
atkvæðisrétt eftir eins árs veru
í Canada. Hann öðlast ekki þenn-
an rétt með borgaralögunum,
heldur eins og vikið hefur verið
að áður, með ýmsum Canadisk-
úm kosningalögum. Ef lögin
leyfa að brezkum þegn sé veitt
sérstakt embætti. og réttinc^i til
að halda því, án tillits til hversu
lengi hann hefur verið í Ganada,
getur brezkur þegn frá hinum
löndunum, verið veitt embætti,
undir eins og hann, löglega, stíg-
ur hér fæti á land.
Það sem hér hefur verið sagt,
á ekki við um borgara Eire
(Suður írlands). Forseti Suður
írlands, de Valera, hefur lýst
því yfir að Eirie sé lýðveldi, og
að borgarar þess séu ekki lýð-
skyldir Hans Hátign konungin-
um, og séu ekki brezkir þegnar.
Þar af leiðandi* hefur innflytj-
andi frá Suðúr írlándi engin
þau réttindi sem brezkur þegn
hefur í Canada, og kemur undir
sömu reglugjörð eins og aðrir
útlendingar, ef hann óskar að
gerast Canadiskur borgari.
Réttindi Canadiskra borgara
innan brezka ríkja-
sambandsins.
Sú viðurkenning sem brezkum
þegnum er gefin í Canada, er
ekki einhliða fyrirkomulag.
Borgarar Canada, verandi brezk-
ir þegnar, njóta brezkra þegn-
réttinda í öðrum löndum brezka
þjóðasambandsins, auðvitað sam-
kvæmt gildandi lögum í þeim
löndum, um landvistarleyfi, bú-
setur, borgaraleg skilyrði, burt
vikning og þvíumlíkt.
Samkvæmt samningum milli
brezka konungsríkisins og ann-
ara landa, njóta brezkir þegnar
vissra réttinda, og Canadiskir
borgarar njóta þeirra sem brezk-
ir þegnar. Ef við hættum að vera
brezkir þegnar, yrði Canada að
endursemja þessa samninga.
Sum lönd, ef til vill, neituðu að
semja, ef ekki yrði hægt að kom-
ast að eins hagstæðum samning-
um.
Það er og annar hagnaður; úr
því Canada hefur ekki stjómar-
erindisre'ka í sumum löndum,
geta Canadamenn í þeim löndum,
sem brezikir þegnar, leitað til
brezkra embættismanna sér til
aðstoðar. Konsúls embætti, sam-
kvæmt meiningu borgara lag-
anna, er ekki einungis Canada
Konsúls eða fulltrúa embætti,
heldur og samslags embætti í
löndum brezka samveldisins.
Þar' eð skilningurinn er gagn-
skiftilegur og sú von sameigin-
leg að systur ríkin muni og viiji
fylgja því fyrir dæmi sem Can-
ada hefur sett, og semja og lög-
leiða lík borgaralög.
Aðal mismunurinn.
Aðal mismunurinn milli stöðu
Canadiskra borgara og Brezkra
þegna, búsettra í Canada, kem-
ur til greina þegar þeir fara úr
Canada.
Brezkum þegn, sem slíkum,
er ekki veitt nein réttindi í borg-
aralögunum. Þessi réttindi eru
bara staðarleg; þau hefjast strax
með löglegri landvist í Canada,
og á sama hátt eru úr gildi undir
eins eftir burtför úr' Canada.
Innflutningalögin tilgreina þær
kringumstæður sem geta valdið
því að Canadiskur borgari geti
-mist sinn Canadiska lögheimilis-
rétt. Þetta á sérstaklega við um
þá sem hafa verið veitt borgara
réttindi (by naturalization) og
brezkra þegna, sem ekki eru
fæddir í Canada, en eiga lög-
heimili í Canada. 1 báðum til-
fellunum er lögheimilisréttur-
inn tapaður, ef maðurinn er ár
utan Canada. En lögin taka það
ennfremur fram, með fáum smá-
vægilegum undantekningum, að
allir sem sækja um inngöngu í
Canada, sem ekki eiga lögheim-
ili í Canada, verða að koma inn,
sem innflytjendur samkvæmt
innflutninga lögunum. Þannig,
ef Englendingur, sem hefur afl-
að sér Canadiskra heimilis rétt-
inda, fer úr Canada og er ár í
burtu, getur hann einungis kom-
ið aftur sem innflytjandi frá
Englandi, föðurlandi sínu. En
Canadiskur borgari tekur þenn-
an borgararétt með sér. Hann
getur samt sem áður mist borg-
ararétt sinn undir kringumstæð-
um sem teknar eru fram í borg-
aralögunum; en það er honum
sjálfum að kenna, eða afleiðing
afv athöfnum hans. Með einni
undantekningu getum vér í
sannleika sagt: Sá sem einu-
sinni er Canadiskur borgari, er
altaf Canadiskur borgari; hann
getur farið úr Canada hvenær
sem hann vill, og komið aftur
þegar hann vill.
En jafnvel mismunurinn milli
Canadisks borgara og brezks
þegns sem á heima í Canada, sé
að mestu staðarlegt auka atriði
(extra-territorial) sem kemur
til greina er þeir fara úr Can-
ada, er það samt þýðingar mik-
ið. Ást til föðurlandsins getur
dregið úr áhuga fyrir þroskun
Canada. Nú, þar eð stríðinu er
lokið, verða samgöngur greiðari
og víðtæ'kari. Það er þess vegna
gert ráð fyrir, að brezkir þegnar
ÚRDRÁTTUR ÚR RÆÐU
sem próf. T. J. Oleson hélt
á íslendingadaginn í Van-
couver, 16. júní 1946.
%
JÓN SIGURÐSSON, 1811-1879
Eg var beðinn að tala hér nokk-
ur orð um Jón Sigurðsson. Það
er nú að bera í bakkafullan læk-
inn að biðja mig að tala um
hann, svo margt og svo gott sem
hefur verið ritað um þann mann.
En það gerir manni ef til vill
gott að rifja upp einstökusinn-
um minningu góðra manna. Og
það er alt sem eg vil gera í dag,
minna ykkur einusinni enn á
Jón Sigurðsson og þá hluti sem
hann stóð fyrir. Gamalt mál-
tæki islenzkt segir: “Minning
feðranna er framhvöt niðjanna,”
og mun mikill sannleikur í því
fólginn. Nú vill svo til, að það
er ef til vill enginn feðranna,
hvers minning ætti frekar að
hvetja menn til dáða, en Jón
Sigurðsson, “Óskabarn íslands,
sómi þess, sverð og skjöldur.’
Því er 17. júní afmæli, svo að
segja, Íslands, af því hann er
fæðingardagur "Jóns Sigurðs-
sonar, og því ætti fæðingardagur
hans að vera þjóðhátíðardagur
íslands, af því að Jón Sigurðsson
var mesti og og ef til vill bezti
sonur íslands á seinni tíð. Eng-
inn annar Islendingur hefur
verið eins dáður, bæði af sinni
eigin þjóð, og af erlendum þjóð-
um líka. Danir gjörðu útför hans
veglega og Gladstone stjórnar-
formaður Englands um mörg ár,
á að hafa sagt að Jón Sigurdsson
væri mesti stjórnmála maður
19. aldarinnar (The greatest
statesman of the 19th century).
1 minni J. S. á aldarafmæli
hans 17. júní 1911 ikvað Þorsteinn
Erlingsson:
“Af álfunnar stórmennum einn
verður hann
I
og ættlands síns fríðustu son-
um,
það stendur svo skínandi mergð
um þann mann
í Canada muni vilja verða Can-
adisikir borgarar. í sambandi við
hin gagnskiftilegu réttindi brezk-
ra þegna í brezka ríkjasamband-
inu, áleit Canadiska þingið að
reglan fyrir að veita brezkum
þegnum Canadisk borgararétt-
indi, ætti að vera sem einföldn-
ust, en þó með hæfilegri trygg-
ingu. Undir nýju lögunum verð-
ur brezkur þegn að fullnægja
kröfu laganna, eins og aðrir inn-
flytjendur, nema hann þarf ekki
að leggja fram yfirlýsingu um,
að hann ætli að verða Canad-
iskur borgari, og hann þarf ekki
að ikoma fyrir dómara. Jafnvel
þarf hann ekki að leggja fram
formlega beiðni. Hann gerir
yfirlýsingu fyrir ríkisritaranum
að hann óski eftir vottofði um
að sér séu veitt Canadisk borg-
araréttindi. Beiðninni verða að
fylgja sannanir, sem ríkisritarinn
gerir sig ánægðan með, að hann
hafi öll þau skilyrði sem krafist
er af útlending. Eftir að hann
hefur fengið vottorðið, skipar
hann sér meðal Canadiskra borg-
ara, sem eru í senn, Canadiskir
borgarar og brezkir þegnar.
af minningum okkar og vonum.
Svo fékk hann þann kraft og
þá foringja lund,
að fræknlegri höfum vér orðið
um stund
og stækkað við hliðina á hon-
um.”
Þetta er alt satt. Jón er eitt
af álfunnar stórmennum, hann
er efalaust fríðasti sonur þjóðar
sinnar og þar er ekki átt að-
eins við líkamlegan ifríð(leika,
þó hann væri fríður maður,
heldur við alla kosti sem prýtt
geta menn. Og honum gleymir
ísland aldrei. Hann átti kraft
og foringjalund og hann átti
þeirri gæfu að fagna að íslend-
ingar fylktu sér undir merki
hans. Harm var foringinn í raun
og veru og íslendingar urðu
stærri við hliðina á honum.
Þetta ættum við öll að muna, ís-
lendingar sérstaklega, því iþeir
eru svo miklir einstaklingar, og
svo miklir, ef eg má segja það,
sérvitringar, að þeir vilja oft
ekki þýðast þá menn sem gætu
verið leiðtogar þeirra. og þess
vegna vlerðuir flokkaskiftingutr
svo mikill meðal þeirra. Þorstein
sá vel hvað foringi eins og Jón
Sigurðsson var mikils virði.
Hann segir:
Það reis upp sú manndáð í þjóð-
inni um þig
sem þóttist of rík til að sníkja
oss hnykti þá við er hún vopn-
aði sig
og varð ekki keypt til að svikja.
Og því er það ástfólgnust há-
tíðin hér
er hundraðasta afmælið skin
yfir þér
og flokknum sem vildi ekki
víkja.
Já, “aldrei að víkja” var slag-
orð sem átti að einkenna bar-
áttu Jóns. En það getur gefið
ranga hugmynd um manninn.
Jón er fylginn sér og hélt fast
við það sem hann vissi að var
satt og rétt, en hann var enginn
ofstækismaður, hann átti þá
lund sem gat staðið og ekki vik-
ið þegar þess þurfti við, en átti
líka þá lund sem gat miðlað
málum, sem gat unnað mótstöðu-
mönnunum réttlætis en haldið
fram skoðun sinni með lipurð
og sanngirni.
Svo heldur Þorsteinn áfram:
Það brann þeim úr augum, svo
okkur varð heitt
hjá öfunum feigum og hárum,
þeir sögðu oss af fundinum
fimtíu og eitt
og fóru með orðin með tárum.
Og fornaldartign yfir foringj-
ann brá
og fagurt var ísland og vonirn-
ar þá,
og blessað það nafn sem við
bárum.
Þetta mun ekki of sagt. Eg
man það þegar eg strákurinn
heyrði fyrst af fundinum 1851,
þegar Danir ætluðu enn einu-
sinni að kúga Islendinga, en Jón
Sigurðsson stóð upp og sagðist
mótmæla þessari aðferð í nafni
konungs og þjóðarinnar og á-
skilja þinginu rétt til klaga til
konungs yfir lögleysu þessari..
“sem hér væri höfð í frammi.”
Risu þá upp fundarmenn og
sögðu því nær í einu hljóði,
“Vér mótmælum allir.” Eg man
hvað eg var hrifinn af þessu,
hvað mér fanst það þá, eins og
Þorsteinn segir, blessað það
nafn sem eg bar, blessað að vera
íslendingur, að tilheyira sama
jjóðflokki og þessi maður, því
xað var sannarlega fomaldar
tign yfir Jóni á þesari stundu.
Þessu gleyma Islendingar aldr-
ei. Þetta er það sem Jón hefur
gjört fyrir þjóð sína, gjört hana
ekki einnsinni ánægða með að
vera íslenzk, en komið því til
leiðar að henni finst það bless-
un að vera íslendingar.
Þessu megum við aldrei
gleyma. Eg minnist í þessu
sambandi erindis úr öðru kvæði
Þorsteins:
“Sú móð)r sem frægst hefur
feðurna geymt,
mun framvegis nöfnin sín
skrifa,
en komi sá dagur sem getur
því gleymt,
er gamanið tvísýnt að lifa.
Hjá úrkynjun barnanna og erf-
ingjans hefnd
er ættinni hamingja að vera
ekki nefnd.”
Sá dagur má aldrei koma fyr-
ir okkur jslendinga í Ameríku,
það sem kom fyrir landa okkar á
Grænlandi, úrkynjun, glötun
trúar og tungu, glötun menn-
ingar og sæmdar. Hann kemur
ekki ef við gerum það að skyldu
okkar að minnast oft feðra vorra.
ágætismanna þjóðar vorrar, með
Jón Sigurðsson, Óskabarn Is-
lands, sóma þess, sverð og skjöld,
í broddi þeirrar fylkingar.
SÖNGLEIKUR DAUÐANS
Á dögum Napoleon III var
söngleikurinn Charles VI sung-
inn með ótta og skelfing. Hinn
nafnfrægi söngmaður Frakka,
Eugéne Massol, song aðal hlut-
verkið, en þau einkennilegu
fyrirbrigði urðu, að við endalok
tilkomumesta einsöngs Massol,
sem endar á orðunum: “Ó, Guð,
dreptu hann,” féll maður dauð-
ur í leikhúsinu í þrjú kveld
hvert eftir annað. Sá síðasti var
Habenich söngleiksstjórinn. Eft-
ir það neitaði Massol að taka
þátt í leiknum og var hann ekki
sýndur á leiksviði eftir það í
níu ár.
I byrjun ársins 1858 gaf Na-
poleon út skipun um að leikur-
inn skyldi aftur sýndur, og að
Massol skyldi syngja aðal ein-
söngvana á ný. Kveldið sem
leika átti, var hvert sæti í leik-
húsinu skipað og fólkið beið
þess með óþreyju að Napoleon
og Keisarína Eugéne kæmi og
tæki sæti sín í leikhúsinu. En
þau komu ekki. Á leiðinni í leik-
húsið réðist ítalinn Orsini að
vagninum sem Napoleon og
Eugéne óku í og henti sprengju
sem að hann ætlaði að bana
keisarahjónunum með. Þau kom-
ust skaðlaus úr voðanum, en
margir af áhorfendunum sem
við veginn stóðu mistu lífið.
Síðan hefir þessi söngleikur
ekki verið sýndur á leiksviði og
enginn heldur reynt til að sanna
ofurmagn hjátrúarinnar sem
stendur enn í sambandi við hann.
J. J. B.
Vér höfðum vænst þess að hafa getað
fullnægt öllum kröfum um nýja síma á
þessum tíma. En vegna ófyrirsjáanlegrar
þurðar á efni hefir þetta ekki reynst kleift.
Oss þykir fyrir að þér urðuð að bíða. En
vér getum fullvissað
yður um það, að úr
þessu verður bætt eins
fljótt og framast má
verða.