Lögberg - 15.08.1946, Blaðsíða 1

Lögberg - 15.08.1946, Blaðsíða 1
PHONE 21 374 VV iot A *:í»ge A Complele , Cleaning Insíilulion 59. ÁRGANGUR WINNIPEG, FIMTUDAGINN 15. ÁGÚST, 1946 Cleaning Insliluiion NÚMER 33 FRETTIR ÞÚSUND DOLLARA VERÐLAUN Þúsund dollara verðlaunum fyrir bezt samda ritgjörð um Atom orku ivar heitið hér í Kan- ada fyrir skömimu, og varð fjöldi nitfærra imanina til þess að keppa. En eins og vanalegast er, gat ekki nema einn breppt heiður- inn og hnossið. Það var ungur maður og efniilegur, sem Arthur Deppmann heitir og á iheima í Montreal og er að stunda tungu- málanám við McGill báskólann. Þessi efnilegi maður er giftur Islenzkri konu, Dodo Ólafsson, dóttir þeirra hjóna, Christians heit. Ólafssonar Irfsábyrgðar um- boðsmanns, og Gerðu Halldórs- dóttir Ólafsson, Winnipeg. Voru þau hjón hr. Leppman og frú, á skemtiferð í London, Ont., er þeim barst fréttin um ságur þennan og sæmd. Þau hjón, Leppman og frú, komu til borgarinnar í byrjun vikunnar. FRIÐAR ÞINGIÐ í PARÍS Af því er harla lítið að frétta. Enn sem komið er hefir þar hvorki rekið, eða gengið. Fjórtán daga hefir þar verið iþrátt að um tvent. Fyrst ihvernin að forsæti á aðal fundum þingsins skyldi skipað. Smærri þjóðirnar vildu að einn forseti væri valinn sem stjórn- aði öllum sameiginlegum fund- um þingsins. Rússar vildu það ekki, heldur að utanríkisráð- herrar stórveldanna fjögra skip- uðu það sæti til skiftis, og varð það ofaná. Annað málið, og það málið sem mestur styr hefir staðið um, er fyrirkomulag á atkvæðagreiðslu á þinginu. Smærri þjóðirnar, og á méðal þeirra Kanada, kröfðust þess að meiribluti atkvæða réði á þinginu. Molotoff, talsmaður Rússa, setti sig upp á móti þeirri kröfu og heimtaði, að tveir þriðju, yrðu að ráða við alla at- kvæðagreiðslu þingsins. Um þetta þjörkuðu og þrefuðu menn í marga daga og ekkert gekk. Að síðustu var gengið til at- kvæða um iþetta atriði og krafa smærri þjóðanna um einfalt meirihluta atkvæði samþykt, með 15 atkvæðum gegn 6. Þessi sex atkvæði sem á móti voru greidd, var atkvæði Molo- toffs, hin fimm voru atkvæði Austur Evrópu ríkja sem lúta valdi Sovíetvaldsins. Daginn eftir að þessi samþykt var gjörð, neitaði Molotoff að beyja sig undir hana, og krafð- ist að miálið yrði tekið fyrir að nýju. En James F. Byrnes, sem þá var forseti tók ekki þá kröfu til greina, og við það situr. Þingið hefir samþykt að leyfa umboðsmönnum hinna sakbornu og seku þjóða, að flytja mál þjóða sinna á þinginu og var Signor De Gasperi stjórnarfor- maður ítalíu fyrstur á dag- skrónni. Hann sagði að samn- ingurinn eins og hann nú stæði væri grirmmur og það væri It- ölum ofraun að rísa undir hon- um. Hann £ór framá að ákvæð- inu urn að fá Trieste í hendur allsherjar umsjónar nefndar væri frestað í ár. Ákvæði það, ef það verður framkvæmt, er sama og að taka part af holdi og blóði okkar sjálfra, sagði Alcide De Gasperi. ♦ -f -♦- IRAN Ahmad Gavam, '70 ára gam- all stjórnarformaður í Iran hefir rétt nýlega lappað uppá stjórn sína með því að taka inn í hana þrjá menn úr Sudeh flokknum, en sá flokkur heldur mjög taum Sovíet kommúnista, og menn og biöð fóru að tala um hvers það mundi sæta, því kyrt og frétta- lítið hafði verið í Pesíu, síðan að rauðu hersveitirnar hurfu burt úr landinu. En í mánuðinum sem leið fór aftur að kastast í kekki hjá Persum. Stór hópur Tudeh manna sem unnu við olíu iíinaðarstöð1 Anglo-Iranian fél- agsins við Persíu flóann, og kröfðust svars uppá kröfur í 16 liðum sem leiðtogi þeirra Najah hafði borið fram fyrir stjórnend- ur félagsins. Var þar krafist kauphækkunar vinnufólkinu til handa, betri húsakynna, betri flutningstækja og spítalavistar án borgunar, fyrir alla verka- menn félagsins, en iþeir eru 70,000 að tölu, hér um bil helm- ingur allra verkamanna í Iran. Félagið neitaði að verða við þess- um kröfum, og þegar það reyndi að fá fólk í stað þeirra sem hættu vinnu, þá réðust þeir sem vinn- unni hættu á þá og léku þá illa. Þeir tóku í sínar hendur allar bifreiðar sem iþeir gátu hönd á fest og 2,000 Breta sem þar unnu og fjölda Bandarikjamanna og héldu þeim öllum sem föngum, en sneiddu hjá Rússum og Rúss- neskum ferðamönnum, sem á vegi þeirra voru. Síðan snéru þessir ribbaldar að bæjarmönn- um, börðu og stungu Evrópu- menn sem þeir mættu, og Persa sem ékki heyrðu til Tudeh flokknum, og gjörðust svo æstir að lögreglan fékk engu tauti við þá komið. Þeir brutust inn í hús manna, rændu og rupluðu og eyðilögðu. Þegar þetta upphlaup stóð sem hæzt, réðust 400 Arabar inn í Iran og rændu og ruppluðu verzlanir og sölutorg, en fóru svo í eins miklum flýti í burtu, eins og þeir höfðu komið. Undir eins og Tudéh uppþotsflokkur- inn varð var Arabanna, gleymdu þeir ibrezku óvinunum, en réð- ust að Aröbum sem þeir hafa hatað í aldaraðir. Þeir náðu í aldraðan auðugan Araba í Te- hran, slógu hann niður með bar- eflum og skáru af ‘honum höf- uðið tafarlaust. Annan Araba, Hadji Haddat og konu hans tóku þeir út úr bif- reið sem þau sátu í, stungu þeim inní bakaraofn og brendu bæði. Þegar að herinn gat stöðvað æði þessa fólks var það búið að drepa 20 manns og særa 150. Leiðtogi upphlaupsins, Na- jafi og þeir félagar hans sem harðast sóktu fram, voru téknir fastir, yfirheyrðir og dæmdir til dauða, en dauðadóm þeim var ekki fullnægt sökum ótta við Tudeh flokkinn. Nú eru bráða- byrgðar samningar komnir á og vinna aftur byrjuð í olíu nám- FRAKKLAND Einstakt í sinni röð. Réttarsalurinn í Versölum var troðfullur af fólki; yfirheyrsla Vichy-stjórnar embættismanna. Þeir André Marquis aðmíráll og aðmíráll Jean Marid Abrial, sátu þungbúnir og þreytulegir inn í réttarsalnum, sakaðir um ,að eyðileggja part af franska sjó- flotanum árið 1942, svo að sam- bandsjþjóðirnar nytu hans ekki. Biðin, sem var orðin nokkuð iöng eftir því að rétturinn yrði settur, sem stafaði frá því, að 11 kviðdómarar sem dæma áttu í málinu voru horfnir og fundust ékki. Það var biðið og biðið, leitað og leitað, en árangurslaust. Klukkan var orðin 4 e. h. þagar yfirdómarinn í máíi þessara manna, gjörði þú uppgötkvun, að allir þessir sem vöntuðu voru kommúnistar. Dómarinn vissi naumast hvað hann átti til bragðs að taka, samt ræður hann það af að kalla ann- an af fremstu leiðtogum komm- únista í París, sem heitir Jac- ques Duclos, í síma og spurði: “Duclos, veiztu af hverju að kommúnistisku kviðdómararnir koma ebki til réttarhaldsins?” Duclos svaraði: “Já, þeir koma ekki af því þeir ætla ekki að koma.” Daginn eftir að þessu fór fram, gaf blaðið Humanité þá skýr- ingu á þessu tiltæki, að kvið- dómendurnir hefðu gjört verk- fall sökum þess, af 105 embættis- mönnum Vichy stjórnarinnar sem kærðir hefðu verið um landráð hefðu aðeins tveir ver- ið dæmdir til dauða, Darnaud og Laval, en flestir hinna hefðu verið sýknaðir eða-því sem næst. Á þinginu heimtuðu kommún- istar að réttarhaldið væri viður- kent. Þeir heimtuðu og að þingið kysi lögvarnara í slíkum mál- um, en ekki réttvísin. Þeir kröfðust einnig að fréttariturum og almenningi væri veittur að- gangur að samtali og ákvæðum kviðdómenda. Á meðan að á þessu stóð, átti hæsti sakamála- dómstóll landsins að bíða að- gerðarlaus eftir því að kommún- istarnir drægju inn hornin, eða þá, að þjóðþingið semdi nýjar dómsmálareglur. Öll blöðin á Frakklandi, að undanskildum blöðum vinstri handar manna, lögðust ákveðið á móti þessu fargani. Blaðið Combat komst þannig að orði: “Kommúnistarn- ir meta réttvísina að engu, og vilja skifta á henni og pólitísku flokksvaldi. I augum allra þjóða hafa þeir sökkt réttvísi Frakka lengra niður, en aðmíral- arnir flotanum franska í Toul- on.” ♦ ■ ♦ 4- ÁGÆT UPPÁSTUNGA Uppástungu hefir Senator Claude Pepper frá Florida ákveð- ið að leggja fram og fá sam- þykta í Senatinu á fyrsta fundi þess í janúar n. k., þess efnis, að nýtt fyrirkomulag verði tekið upp á þinginu, þess eðlis að ein- faldur meiriihluti ráði því hvern- ig farið sé með spursmál þau, sem til umræðu eru, hvað fyrir- liggjandi viðfangsefni efri mál- stofunnar skuli vera, og tak- marka tíma á umræðum um for- gangs uppástungur til 10 daga. Áður gátu nokkrir menn varn- að þess að þýðingarmikil mál næðu fram að ganga, með því að tala þau í hel. BANDARÍKI INDONESÍU Bandaríiki Austur Indía Eyj- anna eru í undirbúningi, eftir því sem Dr. Hubertus J. van Mook, sem nú er landstjóri þar á eyjunum segir frá. Eftir að Hollendingar og Indonesíumenn höfðu setið á sameiginlegri ráð- stefnu sem lauk rétt fyrir síð- ustu mónaðamót. var talað um, að sameina Java, Sumatra, hina Hollenzku Borneo, og allar eyj- arnar norðaustur af Borneo í eitt rikjasamíband — Bandardki lndo- nesíu. En til þess að slíkt geti orðið, verður góð samvinna að takast á milli Hollendinga og Indónesíumanna, og virðist ekk- ert því til fyrirstöðu að það geti te^ist, annað en það, að hin nýju Bandaríki séu háð konungsvaldi Hollands, en það er vilji Holl- endinga, og getur spilt sam- vinnu möguleikum við Indónes- íumenn sem eru því mótfallnlr. -♦--♦--♦- Framtíðar heimili Sambandsþjóðanna Því hefir ékki enn verið ráðið til lykta hvar það skuli vera. Það er sagt að ráðunautar aðalskrif- stofunnar haldi enn fast við hina svonefndu Connecticut-West- chester landspildu. En ráðu- nautar New Yonk borgar hafa nú boðið að leggja þjóðasam- bandinu til landspildu eina mikla og fagra í Brooklyn undir framtíðariheimili sitt. KÍNA Sagt er að Kínar séu orðnir sár óánægðir með samninga þá er þeir gerðu við Rússa að Japan stríðnu loknu, og það sé ástæð- an fyrir því að þeir séu mótfalln- ir inngöngu Mongólíu hinnar ytri í þjóðbandalagið, og krefjist þess að inngöngu þeirri sé frest- að, að minsta kosti :í ár, en Rússar og Pólverjar styðja Mongólíu- menn til inngöngu nú þegar. SÍAM Kínar streyma inn til Síam, frá hálfeyddum og allslausum héruðum í Kína. Síam stjórnin hefir enn ekki lagt neinar höml- ur ó þann innstraum Kínverja til sín, að undanteknum $15.00 sem.Síam stjórnin setur hverj- um útlending sem inn til Síam flytur. Það eru nú 8,000,000 Kín- verjar í Síam, á móti 10,000,000 Síammanna. -f -f ♦- DANMÖRK Danir eru ófúsir á að sleppá viðskiptunum við Breta. Fyrir nokkru síðan sögðum vér frá verzlunarsamningi sem Danir gjörðu við Rússa Nú kemur á- byggileg frétt um að Danir bjóði Bretum að selja þeim svín- akjöt 30% ódýrara en það sem þeir geta fengið fyrir sömu vöru hjá Rússum. Ástæðan er sú að þeir vilja miiklu heldur slá þessu að vöru sinni, en miSsa vinsam- leg viðskifti við Breta. sem þeir svo lengi hafi notið. Sama fréttin segir að ástæðan fyrir því að Bretar hafi boðist til að borga $5.00 meira fyrir 100 pund af reyktu svínakjöti frá Danmörku, en frá Kanada, sé sú aðeins, að kostnaðurinn við að framleiða Danska kjötið sé það meiri. JAPAN Japanir búast við að geta selt 100,000pund af silki mánaðarlega til Bandaríkjanna. í júní sendu þeir 7,766 pakka, og 5,130 í júlí til sölu, og fengu frá $6.78—$16 50 fyrir pundið, sem að er lítið eitt hærra en þeir fengu þar fyrir samslags vöru 1939. -f -f ♦ BANDARÍKIN Utanríkisdeild Bandaríkjanna er þegar tekin að undirbúa frið- arsáttmála við þjóðverja, og von- ar að hann verði reiðubúinn að leggjast fyrir utanriíkisráðherr- ana fjóra á komandhhausti. Und- inbúning sáttmálans hefir sérstök nefnd á hendi. 1 henni eru James W. Riddle yfirmaður Mið-Evr- óþu deildarinnar, J. Kenneth Galbraith, Henry P. Leverich og Edward S. Mason frá Harvard. -f -f f DAUÐRA MANNA DALUR í Nahanni héraðinu sem ligg- ur á milli Mackenzie fljótsins að austan, og austur landamæra Yukon héraðsins að vestan, segir sagan að dalur liggi þar sem snjó festi ei á jörðu á vetrum, og auður gulls og gersema bíði þeirra, sem þori “að koma og reyna,” og það hafa 13 persónur gjört síðan árið 1904, eftir því sem skýrslum þeim sem hið ríð- andi varðlið Norðvesturlandsins segist. Þar stendur: Tveir bræður er McLeods hétu héldu áleiðis til landsvæðisins vestan Mackenzie árinnar en austan Yukon héraðsins, inn í hið sundurskorna Nahanna hérað þar sem samkvæmt munnmæla- sögum, að feykilega auðug gull- náma ihafi átt að finnast til þess að týnast aftur. Báðir þessir bræður dóu á vofeiflegann hátt. Leitarmenn fundu líkami þeirra höfuðlausa, en engan farangur, og höfuðin fundust ekki heldur. Ófarir þessara manna höfðu ekki héftandi áhrif. Sögurnar um auðlegð þessa héraðs héldu áfram að berast mann frá manni. Að v.ísu heyrðist tal um óvin- veitta Indíána sem þar ættu heima, en það hafði engin áhrif á gullleitar fólkið. Menn héldu áfram einn og einn að leita gæf- unnar í þessu .töfra héraði. Árið 1917 lagði maður einn upp í þá ferð og til hans hefir aldrei spurst. 1926 lagði kona upp í ferð til undra dalsins; til hennar hefir heldur ekki spurst. Þrír menn lögðu upp í ferð þessa 1919; einn 1928, tveir 1936 og allt fór þetta fólk sömu leiðina — hvarf. Árið 1941 lagði maður að nafni Ernest Saw^rd — þektur gullleitarmaður í norðvestiír hér- uðum Kanada, upp á þessa ferð og hafði það orð á sér að hann kynni ekki að hræðast. Hann virti að engu munnmælasögurn- ar eða hætturnar í sambandi við dauðramannadalinn. Hann lagði á stað létt hlaðinn, sem benti fremur á að hann legði einhvern trúnað á sögurnar um veðurblíðu dalsins. Á jóladaginn 1941 kom hann til verzlunarstaðar sem er við mynni suður Nahanna ár og keypti nokkuð af vörum, lét þær á hunda-sleða sinn og hélt í norður átt. Svo hvarf hann eins og allir^hinir, og hefir ekk- ert spurst til hanns sáðan, og er hann sá 13. sem horfið hefir á leið til dauðra manna dalsins. Þegar Indíánar eru spurðir um þessi fyrirbrygði. svara þeir að- eins “Illir andar.” SVISS 1 sex hundruð og fimtíu og fimm ár hafa Svisslendingar haldið uppá og minnst 1. ágúst, sem lausnardags síns. Því það var 1. ágúst 1291 sem eldur er kveiktur var á fjalla toppum í Sviss tilkynti Svisslendingum að hlekkir þeir sem bundu þá við Hapsborgar valdið væru brotnir, og síðan hafa bálkestir logað á fjallatindum í Sviss, flugeldar lýst upp næturloftið, og hvorki fögnuði né þökk linnt 1. ágúst í Sviss. 1 ár var þessi endurminnmg— þessi þjóðminningardagur í Sviss sérstaklega tilkomumikill. Dagurinn sjálfur ver dýrðlega fagur. Vötnin stór og smá lágu spegilfögur víðsvegar um landið. Laufin á björkum aðeins bærðust í morgunvaranum. Grasið breiddi sig eins og mjúk, græn blæja yfir 4engið. Kornstangirnar á ökrunum áttu fullt í fangi með að rísa undir þunga axanna. Hús og bændabýli glömpuðu nýmáluð í sólskininu, og fólkið, prúðbúið, var á leiðinni á þjóðminningar- staðina um þvert og endilangt landið. Það er dálltið einkennilegt að athuga fréttina um þessa þjóð- hátíð Svisslendinga, — þjóð sem sat við kjötkatlana meðan að á stráðinu stóð, og nú vel efnum búin. En hún er samt prúð og yfirlætislaus. Fólkið í Sviss kem- ur á þessa þjóðhátíð sina með hjörtun full af hógværð og þakk- læti. Söngvar þeirra endur- hljóma það sem þjóðar sálin á dýpst og fegurst, og ræður mælskumannanna enda á þess- um orðum úr kvæði Schillers um William Tell: “Wir wollen frei sein wie die vater waren,” (Við leggjum eið útá, að við skulum varðveita freLsið, eins og forfeður okkar gerðu . Hví þessi margraddaða og nærri því sorg- blandaða yfirlýsing um frelsis vörð á þjóðminningardag Sviss- lendinga? Þeir hafa búið glaðir að sínu í 655 ár. Þeir voru óháð- ir í stríðinu síðasta. Þeir höfðu svo að segja allsnægtir. Þeir höfðu samið við verkamannafél- ögin í vor, og iðnaðarfriður rikti í landinu, og útfluttar vörur þeirra höfðu aukist sexfalt á fyrstu sex mánuðunum af árinu 1946. Hví er þá hreimur ótta og jafnvel yfirvofandi hættu í orð- um þeirra? Fréttir af þessu hátíðahaldi herma að einstæðings afstaða þeirra olli slíkri ótta tilfinningu í hugum þeirra og hjörtum. 1 stríðinu, stóðu þeir einir sér sjálf- um til sóma og hagsmuna. Nú er þvá lokið og Svisslendingum finnst að þeir eigi hvergi heima í hinum nýja heimi, og geti hvergi höfði sínu hallað. Er eitt- hvað svipað ástatt fyrir þeim nú, og Voltaire, Iþegar að hann, hæl- islaus, leit yfir ástand Evrópu frá Les Delices, 1750: “Eg sé Þýzka- land fljótandi í blóði, Frakkland með öllu eyðilagt, og þegar eg athyga hríðina, þá næstum fyrir- verð eg mig fyrir það hve rótt mér getur verið innanbrjósts.” ♦- -f -♦- BANDARÍKIN Aðal spursmálið sem kosning- arnar í Bandaríkjunum snúast um í haust, verður verð á lífs- nauðsynjum manna. Republik- anar halda fram, að verðhækkun sú hin mikla sem orðin er sé Truman forseta að kenna, því (Frh. af bls. 5) unum.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.