Lögberg - 26.09.1946, Blaðsíða 1

PHONE 21 374
A \>°^
-cM^ A
Complete
Cleaning
Institution
PHONE 21 374
\o
éMr'

^ tttU f \3^ * A Complete
Cleaning
Institution
59. ARGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN 26. SEPTEMBER, 1946
NÚMER 38
FRÉfTIR
KANADA.
Stúdentum sem útskrifast úr
háskólum í Kanada hefir fjölgað
um meir en helming síðan árið
1942.
Þó að Prince Edward Eyjan
sé minsta fylkið í Kanada sam-
bandinu og fólfæsta, þá er það
betur byggt en nokkurt annað
fylki. Á Prince Edward búa 43
menn á hverri fermílu. 1 Onta-
rio búa 10 menn á hverri fer-
mílu, og 6 í Quebec.
Á milli 7000 og 8500 einka-
leyfi til uppfyndingamatnna eru
árilega veitt í Kanada.
Ian Alistair Mackenzie, her-
manna ráðherra, hefir gefið
skýrslu um þá af Kanadaher-
mönnum sem ílendast ætla ser í
Evrópu, og segir svo í henni, að
um það leyti að allir hermenn
Kanada séu heimfluttir, að þá
verði það um 7000 sem vanti í
hópinn, sökum þess að þeir hafi
valið sér framtíðar heimili á
Bretlandi, eða í norðvestur Evr-
ópu. Eftir fyrra stríðið voru það
um 20,000 sem það gerðu. Þeir
giftust í Evrópu, og konur þeirra
vildu ekki vestur fara. Svo Kan-
adahermennirnir eru hættir að
Kalla England Móðurlandið.
Þeir kalla það nú land tengda-
mæðranna.
Nítjánda ársskýrsla Canadian
Packers hefir borizt oss í hend-
ur og hefir hún ýmislegan fróð-
leik að færa:
Sala þess félags nam $208,-
997,520 á verzlunarárinu liðna,
og er það 8.5% minna ená árinu
1945.
Félagið höndlaði 1,526,000,000
pund af sláturvöru, og er það
10.1% minna en á árinu 1945.
Hagnaður félagsins á árinu, eft-
ir að skattar og fyrningar voru
frá dregnar, en ekki imnanhúss
og áhalda fyrningar, var $1,816,-
781 og er það 24% minna en sá
hagnaður var árið 1945, og aðeins
0.87 % á verzlunarveltu félagsins.
Útistandandi skuldabréf Can-
ada Packers Ltd. -nema 400,000
í forgangsbréfum, og 80,000 al-
mennum hlutabréfum, og nam
arðsborgunin á þeim upp og of-
an 4-51 á hvern hlut.
Kostnaðurinn í sambandi við
hina stórkostlegu verzlun fél-
agsins skiftist þamnig: Til fram-
leiðenda hefir gengið 81.33 cent.
Til vinnufólks 8.06 cents. í kostn-
að 4.13 cents. Til umbúðakaupa
3.76c; skattar 1.48c; að mæta
fyrningum .40; til hagnaðar ,87c
af hverjum dollar-
Eftirtektarverð bending til
allra bænda í Kanada er gefin í
þessari skýrslu, og hún er sú, að
framtíðar landbúnaðar fram-
leiðslan, það er aðal útflutnings
landbúnaðarvörur, verði að
verða hveiti og svínakjöt, en
ekki nautakjöt, sökum þess að
Kanada geti ekki keppt við sum-
ar aðrar þjóðir að því er naut-
gripariæktina snertir," en benda
á að Kanadamenn hafi náð áliti
og festu með svínakjöts fram-
leiðslu og svínakjöts markað á
Bretlandi, en þar segja þeir er
aðal heimsmarkaður fyrir þá
vöru.
Forstjórar Canada Packers
Limited skora fastlega á alla
bændur að taka þessi mál til al-
varlegrar íhugunar og segja
líka hiklaust, “Það verður altaf
markaður fyrir Kanadiskt hveiti,
og Kanadiskts svínakjöt.
* * *
í vikunni sem leið tilkynti
menntamálaráðherra Manitoba-
fylkis og forseti háskólans í
Manitoba, nöfn þeirra nemenda
er námsfé (scholarship) höfðu
unnið vik lokapróf í miðskólum
fylkisins s. 1. sumar, og eru
nokkrir Islendingar á meðal
þeirra, sem sýnir að enn hafa
ekki námshæfileikar Islendinga
drukknað í umstangi og ákafa
nútímans.
Nöfn þeirra Islendinga sem
vér höfum orðið varir við, eru:
Grace L. K. Hjaltason, Glenboro;
Ólöf J. Magnússon, Baldur; Ell-
en Sigurðsson, Gimli, og V. Stef-
ánsson, Oak View og Ásta J.
Ásmundsson. Námsféð nem-
ur $325.00, og er endurnýjanlegt
í fyrsta ári háskólans, ef þetta
efnilega námsfólk sækir þar fram
í fyrstu röð, eins og það hefir
gjört í miðskólumum. Enginn
íslenzkur ftemandi frá Winnipeg,
var í tölu þeirra er slíka viður-
kenningu hlutu við ofangreind
próf. Eru Winnipeg íslendingar
að úrkynjast andlega?
Námsfé þetta er veitt af menta-
máladeild Manitobafylkis, $250
fyrir hvern sigurvegara í sveit-
um fylkisins, en háskólinn veitir
$75.00, í allt $325.00.
Til nemendanna sem í bænum
Winnipeg búa, nemur námsféð
$135.00, $100.00 frá fvlkinu og
$35.00 frá háskólanum.
* * *
Það er eki neitt sérstakt við
það þó bílar renni sjálfkrafa
ofammóti. En þegar þeir fara
til þess uppímóti — þegar þeir
renna sjálfkrafa upp brattar
brekkur, og auka hraðan eftir því
sem ofar í brekkuna kemur þá fer
að vandast málið. En þetta á sér
þó stað rétt hér í okkar egin landi
Kanada.
Sex mílur frá Moncton í New
Brunswick er enmitt slik hæð.
Þú keyrir bílinn upp að hæðinni
og stoppar hann þar. Setur hann
aftur á stað upp í brekkuna og
tekur svo hreyfiaflið af bílnum
og hann heldur áfram upp brekk-
una og eykur hraða sinn unz
hann er kominn upp á brún, og
þó þú reynir að láta bílinn renna
ofan sömu leiðina aftur, án þess
að setja hann í “gear”, þá er þess
enginn kostur.
Ystæðan líklega sú að mikið
af málnni er í hæðinni, og að
segulaflið er nógu sterkt til að
draga hílana upp. Hæð þessi
heitir sigulaftshæðin.
-♦■4-4-
NOREGUR.
Norðmenn vonast eftir að auka
kolatekju sína á Spitzbergen um
600% á komandi ári. Þeir eru
búnir að bæta skaða þann, sem
varð Iþar á stríðsárunum og nam
34 milljón krónum. Endunbóta
starf það hófst löngu áður en
stríðinu lauk, svo þegar Norð-
menn réðu sér aftur sjálfir, voru
menn sendir tafarlaust til Eyj-
uhnar, og öll tæki til endurreisn-
ar. Auk þess að endurnýja vél-
arnar sem nauðsynlegar voru til
kolatekjunnar, voru hús bygð
handa 800 manns þar á eynni og
er vonast eftir að 50,000 tonn af
kolum verði þar úr jörðu tekin
á þessu ári, og er það eina kola
von NorðmEmna. Hr. Helmar
Reksten, formaður Spitzbergen
kolafélagsins spáir að kola fram-
leiðsla Norðmanna á Spitzbergen
nemi 300,000 tonnum, og ef að
verkamenn eru fáanlegir, og ís-
brjótur getur haldið sundinu
opnu, þá muni framleiðslan
nema 800,000 tonna.
4-
Háskólinn í Noregi opnaður.
2. þ. m. var háskólinn í Osló
settur. Torgið um kring skólann
var alskipað, er forseti háskól-
ans, dr. Louis Mohr, bauð 2700
nýsveina velkomna til skólans.
Húsrúm skólans er enn af skorn-
um skamti, þó úr hafi bæzt nokk-
uð síðan í fyrra. Um 300 norskir
stúdentar stunda nám við há-
skóla í Bandaríkjunum.
Iðnaðar kór Noregs kom til
Ameríku með Stafangerfjörð, 4.
þ. m., og hefir ákveðið að syngja
í stórborgum austur- og mið-
fylkja Bandaríkjanna. í kórn-
um eru sjötíu rnenn, þeir allra
sönghæfustu sem völ var á, en
alls heyra honum til 150 manns.
Kór þessi er hundrað ára gamall,
var stofnaður af Jóhann Gott-
fried Conradi árið 1845. Nor-
mannsforbundet stendur fyrir
komu kórsins til Ameríku.
4-
Raforkuver mikið eru Norð-
menn að byggja í Hallingdaln-
um, sem þeir nefna Holorkuver-
ið. Er það stórhuga fyrirtæki
sem 900 menn vinna nú við bæði
nótt og dag, og er búist við tveim-
ur einingum þess verði lokið
1948 og þá verði hægt að bæta
80,000 kw. við rafneyslu Osló-
borgar, og með þvá verði bætt
úr öllum framtiðar raforku
skorti borgarinnar.
Þetta Hol raforkuver Norð-
manna er stórkostulegt mann-
virki. Öllum ám og vötnum á
743 ferkílómetrum hefir verið
veitt saman á eina miðstöð, og
verða þar samankomin 763 milj-
ónir teningsfeta af hvíta kolum.
Til þess að framkvæma þetta
verk, hefir orðið að tengja sam-
an ár og vötn, með skurðum,
holræsum í gegnum hæðir og
fjöll; hlaða stíflur, ein þeirra,
Stovelsvanns stíflan í Halling-
dalnum, er 2500 fet á lengd og
sjötíu fet á hæð, og er hún ein
af níu stíflum sem í þeim dal
hafa verið gjörðar. En úr aðal
vatnsgeiminum er vatnið leitt í
geysi stórum göngum, sem
sprengd hafa verið í gegnum heil
fjöll, og er svo leitt til verkstæð-
anna í stórum vatnspípum ofan
1200 feta háa fjallshlíð.
Ellefu ættjarðarvinir norskir
drepnir með bateflum.
Nýlega voru börn að leika sér
í Kirkjunesi í Norður Noregi,
nálægt landamærum Rússlands,
og fundu þá margar svo til ný-
grafnar grafir. Þegar farið var
að rannsaka grafimar, kom í
ljós að þana voru grafnir 11
menn, og er nú eftir nákvæma
rannsókn hægt að segja hvað
fyrir kom á sambandi við þá.
Allir þessir menn voru ætt-
jarðarvinir frá Vardo Berlevaag
og Kirkjunesi, sem voru dæmd-
ir til dauða af herrétti þjóð-
verja í ágúfet 1943. Eftir að
dauðadómurinn var kveðinn upp
var hverjum þessum Norðmanni
fengin skófla og farið með þá á
aftökustaðinn og þeim sagt að
taka grafir sínar. En á meðan
að þeir voru að því, atyrtu her-
mennirnir sem yfir þeim stóðu
með byssur sínar hlaðnar, þá og
spottuðu. Einn af Norðmönnun-
um sá sér færi á foringja her-
mannanna þýzku og sló hann
rothögg með skóflu sinni. Var
pá bannað að skjóta norðmenn-
ina, en ístað þess voru þeir barð-
ir til dauða með bareflum og
hvert bein þeirra brotið.
Norðmenn hafa ritað Tryggva
Lie bréf og kvartað undan kröf-
um þeim sem aðalnéfnd þjóð-
bandalagsins hefir gert á hend-
ur þeim um peninga framlag til
starfrækslu Þjóðbandalagsins;
segja að hún sé langt fram yfir
gjaldþol þjóðarinnar sem stend-
ur.
Lögreglan í Noregi er hugsjúk
út af iþví að meira en helmingur
allra glæpa, sem framdir eru í
Osló, eru framdir af fólki innan
25 ára.
»-4-4-
ENGLAND.
Ný auðlegð í Mó. — Á stríðs-
árunum þegar Bretar voru að
leita eftir vissri vaxtegund sem
fáanleg var aðeins frá Þýzka-
landi, þá urðu þeir þess varir að
hana var að finna og fá í mólög-
um á Englandi, og af mónum er
allmikið að finna í jörð víðsvegar
þar j landi. Mórinn gefur 3%
til 12% af hörðu vaxi, og er það
talinn merkilegur og mikill feng-
ur, því auk þess að láta í té þess-
ar vaxtegundir er mórinn not-
hæfur til að stoppa á milli þilj a
í húsum, og til eldsneytis, hvort
heldur menn vilja brenna hann
mulinn, eða vélpressaðann.
4-
•hér eftir verður mjólk gefin,
án endurgjalds öllum börnum
sem á skóla ganga í Englandi, á
skotlandi og í Wales. Fram að
þessum tíma hafa 72% af börn-
um sem á skóla ganga á Eng-
landi og í Wales, drukkið mjólk
á skólunum, en 64% á Skotlandi.
Hvert barn á Englandi og í Wales
hefir fengið 1/3 úr potti á dag,
og 14% af börnum á Skotlandi
fá 2/3 úr potti á dag. Þetta er
gjört til að auka mjólkurneyzlu
barna yfirleitt.
4
Plœgt með Radur.
Nýmæli má það kalla að sjá
traktora bruna fram og aftur
um akra manna og plægja, herfa
og sá, en það er einmitt það sem
farið er að gjöra á Suður Eng-
landi, og hefir tilraun sú sem
gjörð var þar í haust heppnast
ágætlega. 1 homi á akrinum
stóð vagn með orku-aflinu. En
á traktorinn voru sett móttöku-
tæki, hin svo nefndu “Queen
Bee” tæki. Traktorinn svo settur
í réttar stellingar og honum
hleypt á stað. og hann hélt sitt
stryk mannlaus, með tíu strengja
plóg aftaní sér Hann hélt beint
stryk til enda akursins, snéri
svo við og kom til baka, þegar og
þar sem honum var sagt.
Ef, eða þegar þessi plæginga
aðferð verður almenn, er um ó-
^egjanlegann vinnuBparnað að
ræða, því ein maður sem kann,
getur stjórnað sex traktorum í
senn.
4-
Óþurkar miklir hafa verið á
Englandi undanfarandi — síðast
liðinn ágúst sá vætumesti sem
•komið hefir þar í 22 ár, og sú
vætutíð hefir haldið áfram þá3
sem af er þessum mánuði. Korn-
ið er orðið mikið skemt á ökr-
unum, og kartöflur og garð á-
vextir liggja undir stór skemd-
um. '
Mál verkamannafélaga á Eng-
landi hafa látið til sín taka að
urídanförnu. Auk verkfalla sem
alltaf hafa staðið yfir öðru
hverju 1 sumar, eru það nú tvö
verkamannafélög sem sækjast á.
Hið svonefnda óháða verka-
mannafélaga samband, og hið
volduga Trade Union Congress,
sem er aðal bakhjallur verka-
manna-stjórnarinnar á Bret-
landi, og ásteitingar steinninn á
milli félaganna er hið svonefnda
“closed-shop” sem hinn voldugi
Trade Union Congress félags-
skapur hefir ráðið, og ræður enn
yfir, en hefir þó ekki enn náð að
hertaka landið allt.
2. þ. m. gjörði Transport and
General Works félagið sem Ern-
est Bevin stofnaði árið 1922 verk-
falll, eða þó réttara sagt, kjöt-
söludeild þess félags, sem telur
3,000 félaga, samkvæmt skipun
frá T.G.W.U. félaginu og kröfð-
ust þessa sérstaka verkafélags
réttinda, sem sé, að ráða yfir
vinnuréttindum allra þeirra sem
að þeirri atvinnugrein unnu í
umdæmi deildarinnar. Afleið-
ingarnar af þessu verkfalli voru,
að 386 menn, sem að bókhaldi og
afhendingu unnu í kjötbúðunum,
neituðu að taka þátt í verkfall-
inu, og mjög mikið af kjöti sem
átti að fara á Lundúna markað-
inn skemdist, sem æsti almenn-
ingsálitið svo að verkfallsmenn
þorðu ekki að halda verkfallinu
áfram og tóku til vinnu aftur.
Aftur fór Transport and Gen-
eral Workers félagið á stúfana,
og kröfðust þess að London Pas-
senger and Transfer Board við-
urkendi closed-shop kröfuna
í sambandi við allar iðnaðar-
greinar er stæðu í sambandi við
starfssvið þeirra.
Ráðið þorði ekki annað en
hlýða — treysti ekki að eiga á
hættu verkfall á öllum fartækj-
um ofanjarðar og neðan í borg-
inni.
Utaf þessu hafa all ítarlegar
umræður staðið um það hvað sé
orðið af heildarrétti þjóðarinnar.
Um hann fórst blaðinu London
Economist þannig orð: “Að veita
sérstökum félögum rétt til að
leggja viðjar á borgara landsins
og gjöra það með opnum aug-
um og í birtu dagsins, væri upp-
haf að endir einstaklings frels-
isins.”
4-
Undanfarandi hefir ofsa veður
gengið á Englandi, sem hefir
valdið miklu eignatjóni og 13
manns hafa látið lífið.
4- 4-
BÚLGARIA.
Kosningar fóru þar nýlega
fnam og snérust að miklu leyti
um það hvort Búlgaría skyldi
halda áfram að vera konungs-
ríki, eða gjörast lýðveldi. At-
kvæðin féllu þannig: Með lýð-
veldisstofnun 4,103,000 atkvæði;
með konungsstjórn 179,275 at-
kvæði. Lýðveldissinnar létu ekki
á sér standa að mynda nýja lýð-
veldisstjórn og tilkynna hinum
9 ára gamla konungi, Semeon,
að honum væri hollast að halda
sem fyrst til afa síns Victor Em-
manuel, fyrrum konungs á ít-
alíu, sem nú er útlagi í Egypta-
landi. Drengurinn og móðir
hans tóku það ráð.
4-4-4-
TÉKKÓ-SLÓV AKtA.
Upp til 1. ágúst s.l. hafa
1,096,973 stórtonn af vörum ver-
ið send til Tékkó-Slóvakíu, af
alslags verikfærum, vörum, með-
ölum, og lifandi peningi, sem á-
ætlað er að sé $222,414,000.00
virði, auk þess hefir verið á-
íveðið að senda þangað $270,-
000,000 virði í desember, svo árs-
tillag UNNRA til Tékka verður
:,414,000.00.
4-4 4-
Færeyingar samþykkja að
segja skilið við Danmörku
Á þingi Færeyinga í gær var
samþykt að segja sambandinu
við Danmörku slitið. Uppá-
stungan um sambandsslitin var
samþykt með 12 atkvæðum gegn
11. Danir sendu nefnd tafar-
laust á fumd Færeyinga.
4 4 4
SPURNINGUM SVARAÐ
17. september síðastl. lagði
fréttaritari blaðsins London Sun-
day Times spurningar fyrir Jósef
Stalin, forsætiáráðherra Rúss-
lands. Stalin svaraði þeim spurn-
ingum á þriðjudaginn var. Hér
fara á eftir sum svörin.
“Eg er sannfærður um, að það
sé auðvelt að koma vingjarnlegri
samvinnu á milli Rússa og lýð-
ræðislandanna vestrænu í langa
tíð.”
“Rússum dettur ekki í hug að
nota Þýzkaland sem vopn til
fulltingis sovietiskum hagsmun-
úm í Vestur-Evrópu.
“Hermenn Bandaríkjanna eiga
að fara burt úr Kína.”
“Eg held, að ráðandi valds*
menn Breta og Bandaríkjamanna
gætu ekki einangrað Rússa fjár-
málalega, þó að þeir hefðu hug á
því, sem eg er ekki kominn til
að segja að þeir hafi.”
Stalin lét í ljósi að nánari
stjórnmálasamvinna og verzlun
mundi treysta vináttuna á milli
Rússa og Breta.
“Eg get ekki séð að hætta sé á
nýju stríði,” svaraði Stalin, þeg-
ar frétaritarinn lagði spuming-
una, um óhug sem vakað hefir í
huga allra upp á síðkastið, fyrir
hann. “Eg get eki séð að atom-
sprengjan sé eins ægileg og sumir
stjórnmálamenn vilja halda,”
sagði Stalin. “Sprengja sú er
notuð til að hræða með huglítið
fólk. En hún getur aldrei ráðið
orustu úrslitum.” *
Fréttaritarinn spurði hvort
Stalin áliti einkaréttindi á
sprengju þeirri aðal stríðshættu.
“Viss sérréttindi á leyndar-
dómum þessarar sprengju auka
stríðshættuina,” svaraði Stalin.
‘“En gegn þeim sérréttindum eru
að minsta kosti tvær vamir. Sér-
þekkingin á atom-sprengjunni
og sérréttindi í sambandi við
hana getur ekki varað lengi og
svo verður notkun hennar bönn-
uð.”
Síðasta spurning fréttaritarans
var:
“Álítur þú, að eftir því sem
Soviet-stefnan breiðist víðar út,
að friðar tækifærin á milli
kommúnismans og vestrænu
þjóðanna fari þverrandi? Getur
kommúnista fyrirkomulagið not-
ið sín í einu landi aðeins?
Svar Stalins við fyrrl spurn-
ingunni: “Það er svo'ilangt frá
því að eg efist um að vinsamleg
samvinna þverri. Hún getur vel
þroskast.”
Svar við síðari spurningunni:
“Kommúnista fyrirkomulagið
getur þrifist í einu landi. Sér-
staklega í landi eins og Rúss-
landi.”