Lögberg - 31.10.1946, Blaðsíða 2

Lögberg - 31.10.1946, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. OKTÓBER, 1946 Sjálfstæðisréttur smáþjóðanna Höfundur þessarar greinar, Cicily Isabel Fairfield er írsk og skrifar jafnan undir nafn- inu Rebecea West■ Greinar hennar birtast í ýmsum ensk- um og amerískum tímaritum. Það, sem hún segir hér um rétt smáþjóðanna til að lifa lífi sínu frjálsar og óáreittar, mun finna hljómgrunn í brjóst- um margra íslendinga. Fjöldi manna heldur 'því fram, að öllum vandræðum í alþjóða- viðskiptum væri lokið, ef stór- þjóðirnar innlimuðu smáþjóð- irnar. Röksemdir þeirra fyrir þessu virðast nokkuð sterkar. Þeir segja að orsök styrjalda sé sú, að þjóðirnar séu of margar. Eftir því sem þjóirnar séu færri, því minni hætta sé á styrjöldum. En hættulegt er að slá fram svo að segja vandalausri lausn á erfiðum vandamálum. Það er ekki hægt að þurka smáþjóðirnar út og skeyta þeim við stórveldin, vegna þess að þær eru sjálf- stæðar heildir, sem hafa skapað sína eigin menningu, stjórna sjálfar siínum eigin málum og þykjast vera fullfærar um það. Saga þeirra og þjóðarsál hefir sín eigin einkenni, svo það er ó- hugsandi að þær geti samrýmst öðrum þjóðum, sem brot úr heild. Séu Iþær innlimaðar í stærra ríki, þá er ólhjákvæmilegt að þeim finnst þær órétti beittar, en það hlýtur að valda vandræð- um fyrir ríkið. Að öðrum kosti hljóta þær að týna sjálfum sér. En hvort sem er, þá eru þær orðnar að umskiftingum- Hefir. nokkurn tíma verið til fegurra og yndislegra land en Danmörk? Kaupmannahöfn, með öllum sínum fögru bygging- um, er einlhver fegursta borg í Evrópu- Og konungurinn gamli, sem ríður snemma á hverjum morgni eftir götunum, er dáður og dýrkaður af fjöldanum og hylltur ákaft við hvert hátíðlegt tækifæri. Danir eru vökul og iðjusöm þjóð. Inn um alla höfuð- borgina eru skipaskurðir og siglutoppar skipa rísa hátt milli húsanna- í höfninni er líf og fjör. En rétt fyrir utan hefst sveitin, laglegir bóndabæir og nýtízku ræktun, þar sem fólk liifir heilbrigðu og iðjusömu lifi- Með fyrirmyndar búskap, á- gætum iðnaði og siglingum hef- ir danska þjóðin komið sér svo vel fyrir að þar er almenn vel- megun. Og með fyrirhyggju og dugnaði ætla Danir að halda þeirri stöðu sinni í heiminum. En smekkvísi þeirra og höfðings- bragur lýsir sér bezt í hinum glæsilegu búðum í Kaupmanna- höfn. 1 Danmörk eru fáir ríkir og fáir sárfátækir.* Flestir hafa nóg fyrir sig að leggja, og þeir hafa sniðið líf sitt eftir staðháttum og getu. Þar er ódýrt að ferð- ast og skemmta sér. ókunnug- um kann. að finnast Danir sér- góðir og smásmugulegir, en það er afleiðing þess, að þeir eru eins og hjón, sem reyna af litl- um efnum að láta heimili sitt liíta vel út. Þetta er ekki auðvelt, og krefst þess að menn leggi fram alla krafta sína. Og Danmörk stjórn- ar sínum eigin málum, sem sjálf- stætt land, bæði hyggilega og vel. En ef Danmörk ætti að inn- lima í stærra ríki, þá mundi bæði þegnum hennar gremjast það, og þeir mundu einnig vekja gremju hinna nýju samlanda sinna. Rósemi Dana mundi brátt breytast í þvermóðsku, og allir hinir góðu eiginleikar þeirra, sem öðrum eru til fyrirmyndar, mundu glatast. Lengra til norðurs er Finnland, smáríki, en þar býr þjóð, sem menn verða að dázt að fyrir hug- kvæmni hennar og dugnað- Landið nær norður að fshafi, og þar skiftast á skógar og vötn- Þar er Mtið um hlóm. Helsta lit- skrúð landsins er lauf trjánna, grænt á vorin og rautt á haustin. En sá sem ferðast þar, mun fljótt komast að raun um, að Finnar hafa næmari tilfinningar fyrir ffegurð heldur en vér, sem liíum undir suðrænni sól við sterkari liti- Þegar vér lærum að nota augun eins og þeir kom- umst vér að raun um að vér stöndum andspænis nýrri og ein- kennilegri fegurð. Byggingarlist Finna mundi þykja einkennileg í öðrum löndum, en hér á hún heima, hún er í samræmi við landið og þjóðina- Hún er til breyting og líf þar sem annars væri liflaust og leiðinlegt. En Finnar hafa eigi aðeins gætt formfegurðar, heldur einnig þess hvað hentar Ibezt. íbúðarhús þeirra, sjúkrahús og skólar, bera vott um dirfsku, sem stöðugt leitar þess, að fullkomna það, sem fyrir er. Og svo er þriffnað- urinn. Ef lifnaðarhættir þeirra komast nokkurs *staðar í ná- munda við óhóf, þá er það í þrifnaði. Enda þótt finnska þjóðm sé fátæk, stendur hún á hærra menn ingarstigi en flestar stórþjóðir. Finnar lesa mikið og hafa brenn- andi áhuga ffyrir öllum menning- armálum. í Helsingfors er stærsta bókaverzlun í heimi. Jaffnvel bændur, sem búa á af- skektum stöðum, kunna að meta gildi góðra bóka, og þeir leggja sinn slkerf til bókmenntanna með alþýðukveðskap. Ef maður hrósar Finnlandi, þá segja Finnar: “Við mundum komast vel af, ef við fengjum að vera í friði.” En það er ekki vilji örlaganna að þeir skuli fá að vera í friði Þeir vissu vel að þeir hlutu að dragast inn í stríð- ið milli Þjóðverja og Rússa, og sú tilhugsrm lá á þeim eins og mara- Þeir fengu ekki séð hvern- igþeir ættu að komast úr þeim hildarleik sem sjálfstæð þjóð- En sjálfstæðið er þeim fyrir öllu. Um margar aldir hafa þeir bar- ist fyrir sjálfstæði sínu, fyrst við Svía og svo við Rússa. En bæði Svíar og Rússar fengu að kenna á því að Finnar voru ó- þægur ljár í þúfu- Hinir ágætu kostir Finna fá ekki notið sín, nema því aðeins að þeir séu sjálfstæðir. Gagngjör andstæða Danmerk- ur og Fiimlands, bæði um lands- lag og þjóðlíf, eru Balkanlönd- in- Þar tlifa flestir á landbúnaði og verða að strita fyrir daglegu brauði, því að jörðin er ófrjó og loftslagið ómilt. Balkanmenn eru meiri draumóra en fram- kvæmdamenn, og þess vegna eru þeir hvorki þrifalegir né lagnir á að smíða meðan jámið er heitt. Borgir þeirra eru handahófsleg- ar. Þeir geta ekki fest hugann nægilega lengi við svo jarðbund- ið starf að byggja hús. Og þess vegna gengur allt þar svo grát- lega seint. En í öllum þessum löndum, Júgóslavtíu, Búlgaríu og Grikk- landi, rekst maður á nýtt viðhorf til lífsins, og það vegur fyllilega upp á móti framkvæmdaleys- inu. fbúarnir taka opnum örm- um öllu því, sem lífið hefur að bgóða. Þeir njóta náttúrufeg- urðarinnar, þeir njóta þess að horfa á hið dimmbláa haf hjá grísku eyjunum og Dalmatíu- strönd, þeir njóta þess að horfa á litskrúð blómanna, hin gullnu blöð mösursins og snækúpta fjallatinda. Söngvar þeirra eru um fegurð náttúrunnar. Og hún endurspeglast í glitsaumunum á fatnaði þeirra. Þegar þeir halda hátíð, þá syngja þeir og dansa aff fögnuði, eins og ekkert am- aði að í þessum heimi. En þegar þeir þegja, þá sökkva þeir niður í svörtustu örvílnun- Þeir fagna ferðamönnum, vegna þess að þeir eru þáttur í þessu dásamlega ævintýri, sem nefnist líf- Þeir hlusta með at- hygli á frásagnir þeirra, og segja þeim sínar eigin sögur. Og hvort sem þeir hlusta eða segja frá, Yfir Atlantshaf á tveimur tímum Hvemig lýst yður á að ferð- enskar mílur á klukkustund, ast með flugvél sem fer 1500 eða hálfu hraðara en hljóð- bylgjan? — Nathan F. Twin- ing, foringi í ameríska flug- hernum, segir hér frá því nýj- asta sem er á döfinni í flug- málum. Flugvélin, sem fer hraðara en hljóðið, verður tilsýndar eins og silfurband í loftinu- Hún hefur langa og oddmjóa trjónu og und- arlega vængi og stýri. Ekkert mun heyrast í henni fyr en ‘löngu eftir að hún er farin fram hjá. Hún hefur máske tvöfald- an eða þrefaldan hraða á við þær hraðtfleygustu flugvélar sem nú eru til. Með þessari flugvél skapast alveg nýtt támabil í sögu flug- listarinnar, ámóta merkilegt og þegar Wright bræður hófu sig fyrst til flugs í farartæki, sem var þyngra en loftið. Það er þegar byrjað að smíða þessa flugvél og hún hefur að nokkru leyti verið reynd. Máske er hún þegar á fflugi, er þér lesið þess- ar línur. Þetta eru engar ýkjur. Það eru nú þau tímamót, að vér er- um að eignast ílugvélar, sem bera jafnt af flugvélum, sem fyrir eru, eins og bezta bifreið ber af uxakerru. En hví er sókst éftir svo mikl- um hraða? I fyrsta lagi vegna þess að það er nauðsynlegt fyrir öryggi landsins. Það er senni- legt að í næsta stríði ráði hrað- fleygar fflugvélar og flugskeyti úrslitum á nokkrum klukku- stundum. S'lák flugtæki — með vængjum eða vængjalaus, með flugmanni eða mannlaus — sem fara þúsundir mílna á klukku- sfund og þjóta yfir úthöf og meginlönd á mínútum, þau geta gert þær árásir, sem leggja alt í auðn. Þetta er áreiðanlegt. Sú þjóð, sém ekki hefur þessar hraðfleygu flugvélar, á álls ekki 'sigurs von, jafnvel ekki lífs von- Þá kemur það, að slíkar flug- vélar geta haft afar mikla þýð- ingu fyrir fólks- og vörufflutn- inga- En það kemur seinna, má- ske ekki ffyr en eftir nokkur ár. Að því rekur samt sem áður. Sú kemur tíðin að þér getið ferð- ast með meiri ’hraða en hljóðið. Þér farið þá frá New York að morgni, komið til London eftir rúman klukkuitáma, sinnið er- fylgjast þeir með af sklningi, sem sprottinn er af ást þeirra á lífinu og trú þeirra á það að andi og þékking sé aðeins til þess að leiða þá ást í Ijós. En þessa sálarauðlegð sína geta þeir því aðeins varðveitt að þeir hafi frelsi og rétt til að ráða sínum eigin málum- Á undan fyrri heimsstyrjöld voru nokkur Balkanlöndin innlimuð á Aust- urríki, en önnur höfðu nýskeð brotist undan Tyrkjum. Ferða- menn, sem komu þar áður, segja að íbúarnir hafi verið óþrifalegir og lítilmótlegir- En ástæðan til þess var sú, að þeir hugsuðu ekki um neitt annað en hvernig þeir gætu fengið frelsi. Og ef þeir væri nú svifftir frelsi, mundu þeir sökkva niður í sama voilæðið aftur. Sannleikurinn er sá, að heim- urinn getur aldrei orðið samfeld eining eins og maðurinn er t.d. samfeld eining margra fruma. Hann verður að vera samband þjóða, líkt og fjölskylda er sam- band ættingja í hverri þeirri fjölskyldu, þar sem ríkir eining og samúð, hefir þó hver fullan rétt til persónulegs sjálfstæðis innan vissra takmarka. Þetta verða menn að hafa hugfast þeg- ar rætt er um afstöðu smáþjóða og stórþjóða — ef jörðin á ekki að verða að andlegri eyðimörk. Lesb. Mbl. indum yðar þar og farið svo heim til New York um kvöldið- Það getur meira að segja verið, að eftir nokkur ár getið þér flogið til hvaða staðar sem er á hnettinum á svo sem tveimur klufckustundum. Þetta verður ekki fyr en eftir nokkur ár. Tilraunirnar, sem nú eru hafnar, geta tekið langan tíma, áður en almenn not verða að. Það er margt sem þarf að taka til athugunar áður, og grandskoða. Eg ætla hér að segja dálítið frá þessum tilraunum. Áður er eflaust kunnugt um nokkra af þeim örðugleikum sem við er að stríða. Þér vitið að um leið og hraðinn eykst, þá eykst mótstaða loftsins. Þessi mótstaða eykst mjög ört. Lítil hraðaaukning krefst margfa'Ids hreyfilafls (þetta ættu allir bíl- stjórar að vita). 1 stríðinu þurfti að útbúa flugvélarnar með marg- faldjri hreyfilorku til þess að auka flughraða þeirra úr 400 í 500 málur á klukkustund. Mótstaðan eykst stórkostlega er vér nálgumst hljóðhraðann, sem er 763 mílur á klukkustund við ytfirborð sjávar. Þar þyrfti óhemju orkuaukningu til þess að auka hraðlann um fáeinar mílur- Vér þurffum iþví að fara 80,000 fet upp í loftið til þess að draga úr mótstöðunni. Nú geta flugvélar ekki farið hærra en í 60,000 feta hæð, en á 80,000 feta hæð er loftmótstaðan helmingi minni en þar, og ekki nema 1/28 af því, sem hún er við yfirborð sjávar. Það kemur því ekki til mála að nota loftskrúfur. í stað þess ætlum vér að nota rakettu- hreyfil, sem vinnur jafnt í hvaða hæð sem er. Þessi hreyfill er til- Hann er mifclu minni en venj i^legur loftskrúfuhreyfill, en mörgum sinnum aflmeiri- Hann hefur svo mikið atfl, að hann getur komið flugvélinni fram úr hljóðhraðanum á 10-- 15 sekúndum. Og annar slíkur hreyfill, sem nú er í smíðum, á að hafa hálfu meira afl. En aflið er ekki einhlítt. Þegar venjuleg flugvél náigast hljóð- hraðann er erfitt að stjóma henni. Og það getur verið að hún stingist þá beint niður með þeim ofsahraða, sem enginn ræður við, og niður á jörð. Það getur komið titringur i vélina og aukist svo að hún hristist í smáagnir uppi í loft- inu. Þegar hraðinn er orðinn 500 mílur, geta orðið erfiðleik- ar um stjórn, en þeir erfiðleikar aufcast jafnt og þétt eftir því sem hraðinn eykst. Engri venj- ulegri flugvél væri hægt að stýra, eff hún færi með meiri hraða en hljóðið. Beztu flug- vélar vorar geta nú flogið nær 600 mílur á fclukkustund, en það mundi efcki vera viðlit að stýra þeim, ef þær færu með hljóð- hraða. Nú höfum vér fundið uþp flug- vél, sem vér ætlum að hægt sé að stjórna, þótt hún fari með meiri hraða en hljóðið. Og hún mun bráðum verða reynd í hin- um ókunnu háloftum Þessi flugvél hefur verið reynd í blásturdhólkum, þar sem loftþrýstingur á að vera helm- ingi meiri heldur en þegar flog- ið er með hljóðhraða- Þær til- raunir hatfa orðið til þess, að skapast hefur alveg ný flugvéla- gerð með langri og oddhvassri trjónu og þunnum vængjum, með skelþunnum brúnum. Stýr- isútbúnaður er iíka mjög frá- brugðinn því, sem verið hefur. Þessari flugvél er ætlað að fara 1500 mílur á klukkustund uppi í 80,000 feta hæð. Eg segi ekki að hún muni fljúga með þessum hraða, því að vér vitum ekki neitt um það hvað fyrir kann að koma. Vér höfum þegar reynt þessa flugvél á svifflugi- Hún hefur verið dregin hátt í loft upp og síðan hefur hún verið látm stinga sér og fara ýmsar veltur og króka á 300—400 mílna hraða- Og hún hefur staðizt það próf með ágætum og látið vel að stjórn. Og þegar þér lesið þessa frásögn hefur 'hún sennilega ver- ið reynd með rakettu-hreyfli. Fyrst í stað verður ekki flogið með fullum hraða. Síðan verður hún reynd í háloftunum til þess að vita hvernig hún lætur þar að stjórn, og hvort henni hætti við titringi. Síðan kemur aðal reynzllu- tflugið. Hátt á lofti mun flug- maðurinn hleypa rakettu-hreyfl- inum á stað, stinga sér til þess að auka ihraðann, snúa svo upp á við og þjóta upp í 80,000 feta hæð. Þar flýgur hann svo beint áfram og vér vonum að flug- hraðinn verði þá meiri en hljóð- Ihrað/inn, jafnvel miklu meiri, alt að 1000 mílur á klukkustund. I raun og veru er gert ráð fyrir því að hann geti flogið 1500 mí'- ur á fclufckustund, en það er annað mál hvort það tekst. Vér fáum ékkert um það að vita fyr en hann lendir aftur, og hin ná- kvæmu mælitæki segja til um hraðann. Næsta tflugvél, sem vér höf- um í srníðum verður enn hrað- fleygari, en satt að segja virð- ast lítil takmörk fyrir því hverj- um hraða flugvélar geta náð með rakettu-hreyfli. Vér gerum ráð íyrir að þessi flugvél geti farið 100,000 fet beint upp í loftið á einni mínútu. Þegar hún hefur farið 200,000 fet er eldsneyti hennar búið, en hraðinn svo mikill, að hún á að geta haldið áfram upp í 300,000 feta hæð, eða nær 60 mílur upp í loftið- Þá er hún fyrir ofan “stratos”- ^viðið, rúmlega 5 sinnum hærra en nökkur flugvél hefur áður flogið, og rúmlega 4 sinnum hærra en menn hafa komizt í flugbelg- Vér hötfum verið spurðir að því hvort þessar flugvélar muni fara svo hratt, að þær verði ó- sýnilegar á fluginu. Nei, ekki fyrst í stað. Venjulegar flug- vélar sjást vel þótt þær fljúgi með 600 mílna hraða. Flugvél sem fer með 800, 1000 eða 1200 málna hraða á líka að vera sýni- leg og hægt að fylgja henni með augunum- En þó getur hraðinn orðið svo mikill að þær verði ósýnilegar. Mikill hraði útheimtir mik- inn kratft og þar af leiðandi mik- ið eldsneyti. Þess vegna er mjög takmarkaður flugtími þessara hraðtfleygu ffiugvéla. fyrsta flugvélin af þessari gerð mun eyða öllu eldsneyti sínu á fáeinum mínútum. En þessar fáu mínútur eiga að nægja til þess að gefa oss dýrmæta reynzlu. Þegar komið er upp í 80,000 feta hæð er þar 67 stiga frost. En ekki þartf að hafa hitatæki í flugkletfanum. Þvert á móti þarf að hafa þar frystitæki. Mót- staða loftsins veldur geisilegum hita. Með 1500 mílna hraða verð- ur hitinn af þessari mótstöðu um 400 stig (F.) og mundi þá verða 200—300 stiga 'hiti í flug- klefanum, eða nóg til þess að sjóða f'lugmanninn. Tyrkneskt bað er venjulega 120 stiga heitt og 160 stiga hita þola menn ekki nema í nokkrar mínútur- Þess vegna þarf að kæla lotftið og sjáltfar flugvélarnar. Auðvit- að hefur flugmaðurinn með sér súrefni til að anda að sér- Hiti er orka og ef til vill getum vér notað þennan hita til þess að spara eldsneyti. Vér göngum þess ekki duldir að margskonar hættur bíða flug- mannsins, og sumar algjöríega óþektar. En vér höfum gert allar hugsanlegar varúðarráð- stafanir. Ef eldur kemur upp í tflugvélinni, eða hún skyldi gliðna í sundur, þá getur flug- maðurinn losað sig ásamt klefa sínum, og fellur þá áleiðis til jarðar- Þegar hann hefir fallið um 30,000 fet opnast sjá'lfkrafa umbúnaður, sem dregur úr fall- hraðanum, og þegar lengra kem- Segulvírshljóðritinn Nú er að ryðja sér til rúms merkileg nýung á sviði hljóð- ritunar. Stálvírshljóðritun er farin að keppa við hina gömlu plötuupptökuaðferð. — Upp finningin er verk amerísks verk- fræðings, Marvine Camras að nafni. Þegar plötur eru notað- ar til upptöku fylgja ýmsir ó- kostir, t- d- tíð plötuskifting, sem spillir löngum tónverkum og ýmsu fleiru, mikið slit sem gerir þlöturnar endingarlitlar, aúk þess sem þær eru brothættar. Kostir stálvírsins eru aftur á móti margir. Spólumar eru venjulega um 12000 fet á lengd, og er verið um klukkutíma að spila þær. Það er mjög hent- ugt, ef taka á upp semfellda dagskrá, ræðu eða langt tón- verk. Stálvírinn er líka miklu endingarbetri en plata og má spila stálvírsspólu nærri því endalaust. Og síðast, en ekki sízt, má nefna þann kostinn, að af stá'lvírnum má þurrka út fyrri upptökur, svo að spólan ónýtist ekki þótt hluti úr upptöku mis- takist, 'heldur má nota sömu spóluna aftur. Það er mjög lík- legt, að þetta nýja tæki eigi eft- ir að ná gifurlegri útbreiðslu við útvarpsstarfsemi, í skólum, hjá blaðamönnum og víðar. San Fransisco ráðetefnan var tek- in upp á stálvír. þar sem sýnt þótti, að stálvírsspólan mundi geymast lengur en plata. Síðastliðinn föstudag var blaðamönnum boðið að skoða hið eina tæki af þessari gerð, sem hingað hefir komið. Það var Radio- og Raftækjastofan, Óðinsgötu 2, sem keypti tækið, en það er framleitt hjá General Electric- Eigendur Radio- og Raftækjastofunnar eru þeir Sveimbj- Egilsson og Magnús Jó- hannsson. Fálkinn, 18. júlí. ur spennir flugmaðurinn út fal’lhlíf. Þessi björgunartæki hafa verið reynd og vér hyggj- um að þau muni duga — máske betur en sumar aðrar varúðar- ráðstafanir. Viðvíkjandi flughraða þess- ara nýju flugvéla má geta þess til samanburðar að “V-2” flug- skeyti Þjóðverja fór 3600 mílur á klukkustund. Og Þjóðverjar höfðu í smáðum annað flug- skeyti, sem þeir ætluðu að senda vestur yfir haf. Átti það að geta farið 16,000 mílur á klukku- stund, ná í 500 mílna hæð, og ffara heimsálfanna milli á 14 mínútum, eða þar um bil. Það vantaði aðeins lítið á það að þetta flugskeyti væri fullgert. Nú er farið að tala um slík skeyti, sem geti farið með alt að þvií 25,000 mílna hraða á klukku- stund. Setjum svo að bráðum komi farþegafflugvélar, sem fljúga 1300 mílur á klukkustund. Með þeim hraða geta menn ferðast yfir Atlantshafið, milli Ameríku og Evrópu, á rúmlega 2 klufcku- stundum. Lesbók Mbl. Minnist BETEL í erfðaskrám yðar Ertu hræddur við að borða ? Áttu vlS aS strlSa meltlngarleysl, belglng og náblt? paS er óþarfl fyrir þig aS láta sllkt kvelja þig. FáSu þér New Discovery "GOLDEN STOMACH TÖFLUR." 360 töflur duga I 90 daga og kosta $5.00; 120 duga I 30 daga, $2.00; 65 I 14 daga og kosta $1.00; Til reynslu, 10 centa dós — fœst 1 öllum lyfjabúSum.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.