Lögberg - 31.10.1946, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 31. OKTÓBER, 1946
3
Listamenn í Kolanámum
Eftir Rob. Lyon ------------
“Ashington-flokkurinn” nefn-
ist hópur verkamannna, sem
vinna aðallega í kolanámum
skamt frá Newcastle. Þeir komu
sér saman um að nota tómstund-
ir sínar tíl aÖ læra aö mála og
móta myndir, og fengu sér kenn-
ara, Robert Lyon listasafnavörð
í Edinburgh. Það er hann, sem
hefir ritað eftirfarandi grein
um þessa einstöku listamenn,
sem aðrir mættu vel taka sér
til eftirbreytni. — Ritsj.
Nokkrir menn, flestir kola-
námumenn eða þá verkamenn í
sambandi við námurnar, sem
áttu heima í sveitinni og þekíkt-
ust allvel, datt einu sinni í 'hug
að \gaman væri að kynna sér
listir, sérstaklega málverkalist.
Eg var málari og starfaði við
Duilham háskóla í þá daga. Var
eg beðinn um að leiðbeina þeim-
Það eru nokkur ár síðan. Og
ennþá hittumst við reglulega á
hverri viku ti'l þess að iðka list-
ir og ræða um þær. Hvað hefir
gerst á þessum árum? Hvernig
getur svona listiðkendaflokkur
dafnað? Við skulum hverfa aft-
ur í tímann og eg skal byrja með
því að segja ofurlítið frá mönn-
unum sjálfum-
Enginn skyldi láta sér detta í
hug, að þessir menn hafi verið
öðruvísi en verkamenn eru yifir-
leitt — það eru þeir ekki, og á-
hugamál þeirra lík og annara
námumanna. Þeir hafa gaman
af að horfa á (hundnaveðhlaup
og knattspyrnu- Ennfremur
leggur Hairy Young, jámsmiður
við námurnar, stund á hænsna-
rækt og sker rósir í tré. George
Brown er trésmiður við námuna,
en jafnframt margfróður um
þjóðsagnir og þjóðtrú í Norð-
ymbralandi. Oliver Kilburn og
Leslie Brownrigg eru miklir
hjólreiðagrpar og hafa séð allar
dómkirkjurnar á Englandi. — Og
svo framvegis. Þeir hafa allir
einhver áhugamál eins og venja
er um enska verkamenn.
Þarna voru þeir í nágrenni.
rúma 30 kilómetra frá næstu
borg, Newcastle-on-Tyne, og
þeir höfðu hittst eins og menn
hittast, til að tala um sameigin-
leg áhugamál. I þessu tilfelli
voru áhugamá'lin málaralist og
höggmyndagerð.
Án þess að þeir hefðu nokk-
urn undiribúning eða hefðu gert
sér ljóst hvað þeir eiginlega
ætluðust fyrir, höfðu þeir leigt
sér gamlan kofa til að koma
saman í á kvöldin og fengu mig
til að koma þangað til að hlusta
á hvað þeir hefðu að segja. Hví-
lík ánægja að hitta fyrir annan
eins eldmóð og áhuga! Og
hversu oft urðum við ekki að
byrja frá rótum aftur, vegna
þess að við fórum skakkt af
stað! Þarna var af auðsæjum
ástæðum ekki hægt að halda
venjuleg námskeið (fyrirlestra
með skuggamyndum, bóklestur,
listasögu og svo framvegis), því
að það var ekki meining pi'ltanna
að ganga á neinn listaskóla.
Eftir tvo til þrjá fundi með
ýmiskonar tilraunum, var af-
ráðið að reyna að læra af verk-
legum æfingum. Leitast við að
fá fyrstu handar reynzlu af því,
sem málarar væru að sækjast
eftir þegar þeir máluðu myndir.
Leggja ekki sérstaka stund á að
vera nákvæmur eða stæla aðra,
heldur láta það koma fram, sem
manni væri í hug. Við ætluð-
um að reyna að nálgast listina
gegnum tækni og tilfinningar
fremur en með rökfræði og
skarpskygnni. Þegar eg minnt-
ist fyrstu atriðanna í þessu upp-
eldisstarfi blasir við mér um-
hverfið kringum mig. — Brown-
rigg málaði mynd af námuverka-
nianni til þess að rökræða hana
við okkur, og datt ekki í hug, að
hún myndi nokkurntíma koma
út fyrir dyrnar. Þetta var að-
^ins tilraun til að láta það, sem
manni fannst koma fram svart á
hvítu, en alls ekki reynt að
hugsa um listfengi.
William gamli Scott, sem var
hættur námuvinnu fyrir nokkr-
um árum og var orðinn heyrn-
arsljór, fór að koma þarna með
syni sínum á kvöldin, og þótti
gaman að sitja hjá okkur og
horfa á piltana, sem voru að
mála, teikna eða skera út. Hann
hafði aldrei reynt að mála mynd
sjálfur, þangað til eg bað hann
einu sinni að reyna að sýna mér
ihvernig þorpið sem hann fædd-
ist í liti út* Það var Bedlington.
Hann fór að rissa eitthvað. Á
myndina kom einn af hinum
frægu Bedlington-hundum í for-
grunninn, en á bak við sáust
námumannaihús; líka málaði
hann rauðar geraníur á mynd-
inna, ekki af því að þær væru
sérkennilegar fyrir Bedlington,
heldur af því að þetta voru uppá-
haldsblómin hans, og honum
fannst sterkur litur mundi prýða
myndina. Hvað er það annað
en fullnæging þess hugboðs, sem
hann hafði um að jafnvægi
þyrfti að vera í myndinni?
Jim Flood hafði sérstakt gam-
an af að reyna að mála á sem
flest. Hann málaði á pappa-
öskjur, smjörpappír, sem hann
'lagði á krossvið, og meira að
segja á gamlar svuntur. Harry
Wilson skar allskonar tré og
smiíð|Hði sér skuxðiartæki, sem
'hann stældi eftir áhöldum tann-
lækna. Og Arudy skar í gamlan
eikardrumb, sem hann hafði
hirt niðri í námunni, bara til að
reyna það! Allir geta reynt að
tálga — allt sem maður þarf er
spýta og beittur hnýfur eða göm-
ul rakvélablöð. Og svo að skera
út — ekki eftir fyrirmynd, held-
ur eitthvað, sem manni dettur
í hug.
í fyrstu tvö árin héldum við
svona áfram að búa til myndir,
útskurð og teikningar, upp úr
okkur og fyrir okkur sjálfa, án
þess að hafa nokkurn tilgang
með þessu annan en að reyna
“hvað kæmi út úr því.” En þá
voru aðrir farnir að tala um
okkur og ýmsir listamenn farn-
ir að veita okkur athygli. Það
var talað um Ashington og lista-
mannaklúbbinn þar, og svo fór
að við héldum sýningu í Laing
Art Gallery í Newcastle-on-Tyne.
Og nú skeði það merkilega, að
víðsvegar utan úr heimi komu
beiðnir um að fá ýmislegt af
þessu léð til að halda sýningar
á því- Höfundarnir leyfðu það,
en settu það skilyrði, að skýrt
yrði frá hvernig þessar myndir
væru til komnnar og það ýrði
að haga dómnum eftir því.
Myndirnar hafa ekki verið
seldar, nema sem svarar fyrir
því er listamennirnir hafa þurft
fyrir efni. Þær hafa verið gefn-
ar til flokksjóðanna, það er að
segja: Fyrir mynd sem hefir
verið virt á 20 pund hafa þeir
látið borga 2% shilling.
— Það er víðar hægt að gera
þetta en í Ashington. Allstaðar
þar sem margir menn eru sam-
ankomnir, er hægt að ná saman
mönnum nokkrum sinnum, sem
hafa áhuga fyrir list, og mundu
gjarnan vilja nota tómstundir
sínar til þess að mála eða skera
í tré, ef þeir hefðu framkvæmd
í sér ti'l þess að ná í leiðbeinanda,
sem ekki væri of “vísindalegur”
fyrir þá- Svona menn eru orðn-
ir of fullorðnir til þess að setj-
ast á skólabekkinn og fara að
læra listsögu og undirstöðuað-
ferðir þær, sem listaskólar nota.
Það verður að láta þá sjálfráða
eftir því, sem hægt er og láta
persónuleika þeirra og hugsun
njóta sín sem mest- Innan hinna
mörgu félaga, sem menn eru í,
væri ekkert hægara en að koma
þessu í framkvæmd, og hvað
fjárhagshliðina snertir þá er
engin skemmtun ódýrari til en
þessi.
Fálkinn.
Þess ber að geta,
sem gjört er
Þann 27. september s-h var
samkoma haldin í Borden, SaSk.,
til að heiðra og kveðja þau Jó-
hannes læknir Pálsson og frú
Sigríði konu hans. Kom þar
saman eitthvert mesta fjölmenni
sem hér hefir sézt, svo þó að
samikomuhúsið sé rúmgott og
fullnægi vanalegum kröfum,
varð troðfullt, stóðu menn úti í
anddyrum og enda úti á gang-
stéttinni; komu menn langt að,
því læknirinn hefir þjónað hér
stóru umdæmi, — og bar vott
um þá velvild og álit sem þau
hjón hafa áunnið sér hér- Jó-
hannes læknir hefir þjónað hér
stóru og örðugu umdæmi um 13
ára skeið með stakri alúð og
dugnaði. Aldrei var veður svo
vont eða vegir svo þungir að
læknirinn færi ekki þegar hans
var vitjað, og var ekki óvana-
legt að sjá frú Sigríði í för með
honum.
Samkoman byrjaði með að
allir sungu þjóðsöng Canada,
síðan söng fjölmennur söng-
flokkur ýms lög, svo var al-
menningssöngur og aðrar skemt-
anir; að því loknu hélt sveitar
formaðurinn, G. Wright, ræðu
til heiðursgestanna; var hún vel
flutt og mjög viðeigandi. Af-
henti hann Jóhannesi lækni álit-
legan sjóð frá byggðarbúum, en
dóttir sveitarskrifarans, Miss
Ferguson færði frú Signíði fagr-
an blómvönd. Hélt svo Jóhannes
læknir fjöruga ræðu. Var hún
hin bezta, eins og búast mátti
við af þeim manni. enda tekið
með miklum fagnaðarlátum; var
svo dansað fram á nótt. Má
segja að samkoman væri hin
virðulegasta í alla staði; læknis-
hjónunum til ánægju, en héraðs-
búum til sóma.
Læknis ’hjónin eru alflutt héð-
an, og er þar “skarð fyrir skildi.”
Frú Sigríður hefir ekki aðeins
aðstoðað við sjúklinga, hún hefur
staðið framarlega í félagsmálum
kvenna; með aðllaðiandi fram-
komu og ósérplægni, var hún
vel til foringja fallin. Oft þegar
eg átti tal við þessa Islenzku
konu, duttu mér í hug gömlu
vísuorðin: “Oft í vorum djúpu
dölum, drottning hefir bónda
fæðst.” Um Jóhannes Pálsson
þarf eg ekki að vera fjölorður,
hann er svo þjóðkunnur vestan
hafs og austan. Skáldrit hans
hafa skapað honum nafn sem
lifir löngu eftir að nöfn okkar
samferðamanna 'hans eru gleymd.
Það má óhætt fullyrða að hann
megi skoðast sem einn af braut-
ryðjendum þess sem kálla mætti:
North American Icelandic Lit-
erature-
Þó eg sé enginn bókmennta
Critic, er spá mín sú, að iþeir
tímar koma, og eru ef til vill
ekki svo langt undan landi, að
eitthvað af ritum Jóhannesar
Pálssonar verði lögð út á enska
tungu og lesin í skólum Norður
Ameríku með öðrum klassiskum
ritum-
Þegar eg hefi heyrt um þenn-
an eða hinn, sem heimaþjóðin
hefir heiðrað með heiðursmerkj-
um, heimboðum og öðru (og
auðvitað að verðugleikum), þá
hefir mér æfinlega dottið í hug:
Af hverju gleyma þeir Jóhann-
esi? Já! af hverju sýnir ekki
íslenzka heimaþjjóðin þessum
stórgáfaða sæmdarmanni ein-
hverja viðurkenningu fyrir vel
unnið verk?
Borden, Sask., 15. okt- 1946.
C. O. Steinsen.
ATLAST! a one-unit
hearing aid so tiny you scarcelv
KNOW YOU'RE WEARING IT!
AGAIN!
$e(torie
Cuts size in the
Amazing New
MONO-PAC
12
BIG ADVANTAGES
Here are just 5
Rosh coopon for complete facts
• Hew Button-Small "X-Ceir’
outperforms units 5 times
its size.
• Hew Ever-Level Full Tones
• Hew Minimum Sizeand Weight
• Hiw Wafer-Thin Style
• Hew Comfort-Curv Design
FREE!
Gentlemem
Mail to Address Below
I woold like to know more oboot the new, smaller Beltone
Mono-Pac Hearing Aid. At no obligation to me, please send
FREE booklet or arrange for o demonstration at my con-
venience.
Address_
—City—
DUNLOP HEARING AID CLINIC
247 Kennedy St. Phone 92 481
Country agents wanted Wnte ior details
We carry a full stock of batteries ior all hearing aids.
Verzlunarmennlun!
Hin mikla nývirkni, sem viðreisnarstarf-
ið útheimtir á vettvangi iðju og framtaks,
krefst hinnar fullkomnustu sérmentunar sem
völ er á; slíka mentun veita verzlunarskól-
arnir. Eftirspurn eftir verzlunarfróðum mönn-
um og konum fer mjög vaxandi.
Það getur orðið ungu fólki til verulegra
hagsmuna, að spyrjast fyrir hjá oss, munn-
lega eða bréflega, varðandi námskeið við
helztu verzlunarskóla borgarinnar.
THE COLUMBIA PRESS LTD.
COR. SARGENT AND TORONTO ST., WINNIPEG
Business and Professional Cards
OCTOBER SPECIAL!! AIl photos taken on approval with no obligation — 4 Poses To Choose From — SPECIAL PRICES Phone or Wriíe for Appoinlment UNIVERSAL STIJDICS 292 KENNEDY ST. (Just North of Porlage) — Phone 95 653 WEDDING AND BABY PHOTOS — OUR SPECIALTY

DR. A. V. JOHNSON DentUt 506 soiJerset buildinq Telephone 97 9S2 Home Telephone 202 39S Dr. S. J. Jóhannesson 215 RUBY STREET (Beint suCur af Banning) Talsimi 30 877 ViCtalstlmi 3—5 eftir hftdegi

Talslml 95 826 Helmills 53 893 DR. K. J. AUSTMANN SérfrœtHnaur i aucrna. eyma, naf oo kverka tfúkdórwum. 704 McARTHUR BUILDINO Cor. Portage & Main Stofutimi: 2.00 til 5.00 e. h. nema & laugardögum. DR. E. JOHNSON 304 EVELINE STREET Selkirk, Man. Ofíice hrs. 2.30—6 p m. Phones: Offlce 26 — Res. 230
DR. ROBERT BLACK Office Phone Res Phoiie
Bérfrceöxngur i auona, eyma, 94 762 72 409
nef oo hdUsjúkdómum. Dr. L. A. Sigurdson
416 MEDICAL ARTS BLDQ. 116 MEDICAL ARTS BLDO.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofusíml 98 851 Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
Heimaatml 42 154 and by appolntment

EYOLFSON’S DRUG Drs. H. R. and H. W.
PARK RIVER. N. DAK. TWEED
Tannlœknar
ialenzkur lyftaU 406 TORONTO GEN. TRUST8
Fðlk getur pantaC meOuI og BUILDING
annaO meö pöatl. Cor. Portage Ave. og Smlth St. i
Fljðt afgreiOsla. PHONE 96 952 WINNIPBQ

A. S. B A R D A L DR. J. A. HILLSMAN
848 8HERBROOK STREET Buroeon
Selur Ukkistur og annast um ttt- farlr. Allur tttbúnaOur s& besti. Ennfremur selur hann allskonar mlnnisvarCa og legstelna.

308 MEDICAL ARTS BLDO
Skrifstofu talslmá 27 324 Phone 97 329
HedmlUs talstml 26 444

Phone 97 291 Eve. 26 002 • Dr. Charles R. Oke
J. DAVIDSON Real Estate, Financial and Insurance Tannlaknir For Appolntments Phone 94 905 Offlce Hours 9—( 404 TORONTO OBN. TRU8T*
BUILDINO
ARGUE BROS. LIMITED 283 PORTAQE AVB.
Lombard Bldg., Winnipeg Winnipeg, Man.

Phone 31 400 SARGENT TAXI
Electrical Appllances and
Radio S.rvlce •
Furniture and Repalrs PHONE 34 565
Morrison Electric For Qulck Reliáble Service
674 SARGENT aVe.

PRINCEX/ J. J. SWANSON & CO.
ME8SENGER SERVIOE LIMITED
ViC flytjum kistur og tðskur, 308 AVENUE BLDO WPO.
húsgögn úr smærri IbúCum, og húsmuni af Ollu tœi. Fasteignasalar. Leigja hús. Ot- vega peningaiíln og etdsAbyrgC.
58 ALBERT ST. — WINNIPEG blfreiða&byrgC, o. «. frv.
Simi 25 888
C. A. Jahnson, Mgr. PHONE 97 638

TELEPHONE 94 358 Andrews, Andrews,
H. J. PALMASON Thorvaldson and
and Company Eggertson
Ohartered Aocountanta LöofrceOinoar
1101 McARTHUR BUILDINO . 209BANK OF NOVA SOOTIA BO.
Wlnnlpeg, Oanada Portage og Oarry St.
Siml 98 291

Phone 49 469 GUNDRY PYMORE
Radlo Service SpeclaUats Limited Britieh QuaUty FUh Netting
ELECTRONIC LABS.
H. THORKKLBON, Prop. 60 VICTORIA ST., WINNIPBO
Th. most up-to-date Sound Phone 98 111
Hquipment Sytrbem. Mancger T. R. THORVALDBOM
130 OSBORNE ST., WINNIPBO Four patronage wlll be appreclatett

O. F. Jcmasson, Prea. & Man. Dir. CANADIAN FISH
Keystone Fisheries PRODUCERS, LTD.
Limited J. H. PAOB, Manaoino Diraotor
404 SCOTT BLOCK SIMI 95 227 Wholeaaie Dlstributors of FrMb
and Frosen Flah.
Wholeaale Dtatributora of FREJSH AND FROZEN FISH 311 CHAMBERfl STRffiBT
Offlce Ph. 26 328 Re«. Ph. Tt *1T

Manitoba Fisheries T| HAGBORG U n fuel co. n
WINNIPBG, MAN. T. Berooxiitch, framkv.atf.
Verzla t helldsölu meO nýjan og •
froslnn ftsk.
80* OWBNA STREET DUl 21 331 21 331
Bkrtfst sáml 11 365 Heima 55 451