Lögberg - 10.04.1947, Blaðsíða 4

4
LÖGBEKG, FIMTUDAGLNN 10. APRIL, 1947
--------Hogberg---------------------
GefiO út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáakrlft ritstjórans:
EPITOR LÖGBERG
$95 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Liögberg” is printed and published by
The Columbia Prees, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnlpeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Clasa Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 204
Minningabrot úr
Islandsförinni 1946
Eftir EINAR P. JÓNSSON
Næturgistingin á “Króknum,” eins
og Sauðárkrókur er oft nefndur í dag-
legu, var að engu leyti ákjósanleg, en
bót í máli var það, hve liðið var á nótt, er
til gististaðarins kom; við hjónin fengum
herbergiskytru með tveimur fletum í,
er svo voru stutt og mjó, að flestu frem-
ur minti á prónastokkana gömlu; við
vorum þreytt og svefnþurfi eftir langan
og annríkan dag, þótt við hann væru að
vísu bundnar margar og fagrar endur-
minningar; eg vissi ekki til að mér kæmi
blundur á brá um nóttina; eitthvað rann
þó konunni minni víst í brjóst, en eg
man vel hvað við fögnuðum því, er Pétur
kandídat drap á dyr og sagði okkur að
tími væri kominn til þess að búast til
brottferðar; ekki man eg til þess, að eg
kallaði Pétur nokkru sinni hirðstjóra,
en harðstjóra nefndi eg hann stöku
sinnum; frekar var þó slíku kastað fram
í spaugi en alvöru, því ástúðlegri og um-
hyggjusamari ferðafélaga en Pétur, er
ekki unt að hugsa sér: er út í ganginn
kom, hitti eg Friðrik vígslubiskup og
frú hans Ásdísi; eg vék eitthvað að því
við þessi elskulegu hjón hvernig þeim
hefði sofnast; séra Friðrik. sem er
manna spaugsamastur, komst að orði
eitthvað á þessa leið, í sambandi við
stuttu rúmin: “Efrihlutinn fékk víst dá-
litla hvíld, en sá neðri kann frá litlum
tíðindum að segja enn, sem komið er.”
Eg keypti mér flösku af Egilsmiði
áður en lagt var af stað; þetta var
bragðgóður tú-per-sentari, sem enga
lifandi sál getur hneikslað, og íslenzkur
almenningur neytir í ríkum mæli; eg
hafði kvatt sýslumannshjónin á heimili
þeirra, en séra Helgi ætlaði að slást í
förina að Reynistað, en þangað hafði
okkur verið boðið til morgunverðar.
Reynistaður er nafnfrægt stórbýli og
höfðingjasetur; nú ráða þar ríkjum Jón
alþingismaður Sigurðsson og kona hans
Sigrún Pálmadóttir Þóroddssonar
prests; yfir heimilinu hvílir virðuleiki ís-
lenzks sveitalífs þar sem það nýtur sín
fegurst og bezt; veitingar voru stór-
mannlegar, og alúð húsráðenda með
öllu ógleymanleg.
Jón alþingismaður rekur umfangs-
mikið bú á óðali sínu, einkum kúabú;
tún alt er sléttað og slegið með vélum,
og er hið sama um útengi að segja; mun
Reynistaður vera éin allra mesta hey-
• skaparjörð landsins; á Reynistað er al-
veg nýtt, vandað og mikið steinsteypu-
hús; innan veggja þess varð maður
skjótt var þjóðlegs og virðingarverðs
metnaðar; inn í nýja húsið hafði verið
felt eða grópað stafgólf úr gömlu bað-
stofunni með lokrekkju og útskornum
bríkum, og töflu með postulamyndum; %
mér fanst mikið til um þetta, þessa fögru '
rækt við fornar og dýrar minjar, þar sem
fortíð og samtíð féllust í faðma hins
unaðslegasta samræmis; meðan slíkur
andi svífur yfir vötnum hins íslenzka
sveitalífs, er ástæðulaust að örvænta
um hag þess og framtíðarþróun.
Nú kvöddum við húsráðendur með
virktum og hið sviptigna höfuðból, er
þau Jón og Sigrún sitja með svo mikilli
prýði; næsti áfangastaður var Varma-
hlíð; þar er greiðasala og hús eitt að
miklu komið upp, er nota skal til skóla-
halds.
Framan af degi var veður svalt, og
verður naumast sagt, að Varmahlíð
bæri nafn með rentu þá stundina; á
þessum stað riðlaðist nokkuð feyða-
fylkingin; þau Grettir ræðismaður og
frú Lalah, héldu til landnáms Miðfjarð-
ar-Skeggja, en frú Ragnhildur Ásgeirs-
dóttir, “sáluhjálpin mín”, eins og eg
nefndi hana stundum á ferðalaginu,
lagði leið sína til Reykjavíkur. Pétur
kandídat var enn í för með okkur rit-
stjórunum og konum okkar, og fór með
okkur enn á ný til Akureyrar.
Við komum að Miklabæ í Blönduhlíð
nokkru eftir hádegi, og tóku þar á móti
okkur með frábærri risnu séra Lárus
Arnórsson og frú hans; er séra Lárus,
ef eg man rétt, sonur séra Arnórs Þor-
lákssonar, sem um langt skeið var þjón-
andi prestur að Hestþingum í Borgar-
firði hinum meiri, en kona hans er dóttir
séra Björns frá Miklabæ, systir Guð-
brandar prófasts á Hofsósi; séra Lárus
er smár vexti eins og faðir hans, sprikl-
andi af fjöri og skemtinn í viðræðu;
hann á mikið og vandað bókasafn, og
hefir sjálfur prýðilega bundið flestar
bækur sínar; viðtökurnar á Miklabæ
voru annað og meira en algengar gesta-
viðtökur; prestshjónin slóu upp, hvorki
meira né minna, en dýrindisveilzu, þar
sem allir skapaðir og hugsanlegir hlut-
ir, er langferðamönnum bezt henta,
voru-á takteinum; á Miklabæ var verið
að reisa prestsheimili úr steinsteypu, og
gerðu þau hjónin ráð fyrir að flytja í
það ásamt börnum sínum, á öndverðu
hausti; gamli bærinn er enn um margt
hinn vistlegasti, og frúin sagði mér í
trúnaði, að hún kveddi hann með nokkr-
um söknuði, því þar væri hún borin og
barnfædd; þetta var skiljanlegt, þótt
ekki væri nú vegalengdin að nýja hús-
inu nema fáeinir faðmar.
Eg mundi bezt eftir Miklabæ vegna
þjóðsögunnar af hvarfi Odds prests, er
Einar Benediktsson meitlaði í ódauðlegt
ljóð sitt; eg hugsaði um Solveigu heitina
í hverri gátt með höfuðið aftur á baki,
og það fór um mig hálfgerður hrollur
við að rifja þetta dramatíska fyrirbæri
upp; séra Lárus sagðist hafa mikið
yndi af draugasögum, en ekki kvaðst
hann vita til, að reimleikar hefðu gert
vart við sig á Miklabæ í seinni tíð svo
orð væri á gerandi.
Er nokkuð var liðið á dag, kvöddum
við hin alúðlegu og lífsglöðu prestshjón
á Miklabæ, sem báðu okur þess síð-
astra orða, að láta ekki áratugi svo líða
hjá, að við heimsæktum þau aftur; brátt
var einu sinni énn ekið fram hjá Silfra-
stöðum og Kotunum báðum. Öxnadals-
heiðin lá framundan í síðdegisljóman-
um; mér fanst eg vera orðinn henni
gagnkunnugur og í huga mínum bjó hún
yfir einhverju ólýsanlegu aðdráttarafli;
ferðin gekk ákjósanlega, og um kvöldið
var staðnæmst við Hótel KEA á Akur-
eyri og þótti okkur gott að eiga þar von
á hvíld; þetta kvöld áttum við okkur
sjálf!-----
Næsta dag, sem var þriðjudagur,
dvöldum við á Akureyri afþreytt og í
hátíðarskapi; að loknum morgunverði
heimsóttu okkur tveir ungir menn, rit-
stjórar tveggja vikublaða á Akureyri,
þeir Magnús Jónsson ritstjóri íslend-
ings og Haukur Snorrason ritstj. Dags;
þeir áttu við okkur talsvert viðtal eða
intervjú, er þeir síðar birtu í blöðum
sínum; var það hlýlegt og elskuvert, en
vegna þess að þau dókúment voru birt
í vestanblöðunum, er óþarft að fara
frekar út í þá sálma; þessir kollegar
okkar voru alveg eins og þeir æftu í
okkur hvert bein; ungfrú Anna Snorra-
dóttir, ritstjóri kvennasíðu Dags, átti
viðtal við konu mína, og var það einnig á
sínum tíma birt í Lögbergi.
Eg hafði óljósa hugmynd um það, að
þrjú fulltíða börn Gunnars bróður míns,
væri búsett á Akureyri, og lék mér
sterklega hugur á að kynnast þeim; eg
hafði ekkert þeirra áður augum litið;
flaug mér þá það snjallræði í hug, að
leita ráða hjá vini mínum Jónasi Þórðar-
syni frá Ljósalandi. Jú, það stóð heima;
hann þekti Guðnýju Gunarsdóttur og
gaf mér heimilisfang hennar í Norður-
götu; eg fann brátt húsið og drap á dyr;
til dyra kom ung og falleg kona; þetta
var Guðný bróðurdóttir mín; við þurft-
um naumast að kynna okkúr hvort fyrir
öðru; hún sagðist hafa vitað af því, að
við hjónin yrðum á Akureyri þenna dag,
og að þau systkin hefðu komið sér sam-
an um það nokkru áður. að heimsækja
okkur á hótelinu um kvöldið, og þau
komu líka öll þrjú um kvöldið, og dvöldu
hjá okkur tímakorn; það var einkenni-
leg, ógleymanleg stund; nú heimsótti eg
sem snöggvast gamlan góðkunningja
minn, Jóhann Thorarensen. sem all-
lengi dvaldist vestan hafs, en lifir nú
eins og blóm í eggi heima; það var gam-
an að heilsa upp á Jóhann, hann lék á
alls oddi, þótt hniginn sé nú allmjög á
efri ár.
Meðan eg var á áminstu
slangri um bæinn, hafði
kona mín, í félagi við fröken
Halldóru Bjarnadóttur, far-
ið í heimsókn til skáldkon-
unnar frú Kristínar Sigfús-
dóttur og notið við það ó-
segjanlegrar á n æ g j u;
seinni part dags fórum við
hjónin inn að Grund í boði
Sigurðar O. Björnssonar
prentsmiðjustjóra, en í för
með okkur var einnig gam-
all vinur minn og sambýlis-
maður úr Reykjavík, Ragn-
ar Ásgeirsson ræktunar-
ráðunautur ríkisins; við
staðnæmdumst þar þó
nokkra stund, skoðuðum
kirkjuna og lituðumst um
á þessu mikla og fagra höf-
uðbóli; á Grund hafði afi
konu minnar, séra Sigur-
geir Jakobsson verið prest-
ur, og þar ber hann beinin;
við hittum á Grund Davíð
hreppstjóra Jónsson á
Kroppi, gamansaman, ald-
urhniginn sveitarhöfðingja,
er kom með okkur frá
Sauðárkróki til Akureyrar
kvöldið áður; hann er mesti
vísnabrunnur, og kunni, að
eg held, hina nýju og stóru
ljóðabók Kristjáns Júlíusar
utan að.
Ferðin inn að Grund var
unaðsleg, og lengi munum
við hjónin minnast Sigurð-
ar prentsmiðjustjórá vegna
þeirrar ástúðar, er hann
auðsýndi okkur á allan
hugsanlegan hátt.
Er til Akureyrar kom af t-
ur, áttum við hjónin að
sitja boð Sigurðar skóla-
meistara og hans elsku-
verðu frúar. Sigurður er
vafalaust einn hinn gagn-
merkasti skólafrömuður,
sem uppi er á íslandi um
þtssar mundir; hann er
hugsuður mikill, og málfar
hans í riti mótað sjaldgæf-
um stílþrótti; eg tel mér
það mikla gæfu að eiga að
vin slíkan afburðamann,
' sem Sigurður skólameist-
ari er; við hittumst seinna
um kvöldið í boði hjá vígslu-
biskupi og frú hans.
Það var mannmargt á
heimili vígslubiskups hjón-
anna um kvöldið; en þar
sem gestrisni hjartans
ræður ríkjum, er ávalt nóg
húsrými; þar rúmast allir,
allir!
Kvöldstundin á heimili
Friðriks vígslubiskups og
frú Ásdísar, líður okkur
hjónunum aldrei úr minni;
glaðværðin skipaði önd-^
vegi, og maður var alveg
heima.
Gunnlaugur Tryggvi Jóns-
son leigir íbúð í húsi vígslu-
biskups; eg sagði Gunn-
laugi að mér léki hugur á
að forvitnast um vistar-
veru hans; kvað hann það
guðvelkomið; við séra Frið-
rik og Sigurður skólameist-
ari fórum með honum og
skoðuðum herbergi hans;
þau voru tvö; í öðru her-
berginu var legubekkur en
í hinu rúm; mér þótti rúm-
ið mjótt, og hafði orð á því
við Gunnlaug hvernig hann,
annar eins fituklumpur,
gæti notið hvíldar í þvílíkri
krubbu; hann var ekki
seinn til svars. “Eg hefi
kútvelt mér alla ævina og
geri það enn.” Sigurði skóla
meistara stökk ekki bros,
en í sömu andránni laum-
aði hann út úr sér eftir-
greindum orðum: “Eg er
viss um, Einar minn, að þú
hefir á ferðlagi þínu um
landið veitt því eftirtekt,
hve rúmmenningu okkar,
þrátt fyrir allar framfar-
irhar, er enn tilfinnanlega
ábótavant.”
Nú var í nánd síðasta
nóttin okkar á Akureyri,
)essum fallega og vingjarn-
lega bæ, er vafið hafði okk-
ur að faðmi eins og sín eig-
Sýning úr sögu Reykjavíkur
og borgarsafn
Á bæjarstjórnarfundinum á
fimtudaginn var samþykl til-
laga Jóhanns Hafstein um sýn-
ingu á þróunarsögu bæjarins og
borgarsafn.
1 ræðu, sem hann flutti um
málið, komst hann meðal annars
að orði á þessa leið: Þó að Reyk-
javík sé ekki gömul, sem borg,
þá er hún hin elsta bygð á land-
inu, og margt, sem hér hefur
gerst, sem merkilegt er í lífi og
sögu þjóðarinnar, en minjar þess,
sem hægt er að fá, mætti vel
geyma í slíku safni. Sýningin,
sem hér um ræðir, gæti orðið
vísir og upphaf að borgarsafni.
Alþingi hefur afgreitt lög um
bygðasöfn, þar sem styrk er heit-
ið til slíkra safna og á það að
sjálfsögðu við Reykjavík. Mundi
eðlilegt að leita samvinnu í þessu
máli við þjóðminjavörð.
Þá er einnig lagt til, að í sjö
manna nefnd, sem undirbúi mál-
ið, séu tveir tilnefndir af Reyk-
víkingafélaginu, og verður að
telja heppilegt að leita í sliku
máli samvinnu við félög áhuga-
manna.
50,000 krónur hrökkva að visu
ekki langt, en þá kemur til álita
viðbótarfjárveiting á fjárhagsá-
ætlun 1948, enda ekki gert ráð
fyrir, að sýningin verði fyr en þá-
Mbl. 9. Marz.
VILJA SKILA ÍSLENZKU
HANDRITUNUM AFTUR
Rithöfundurinn Hans Kirk
ritar í “Land og Folk”, að Danir
hafi heiðurinn a,f að hafa geymt
íslenzku handritin, en “það sé
sjálfsagt það eina góða, sem segja
megi um einveldisstjórn Dana-
konunga á íslandi.” Konung-
arnir hafi með einokuninni rúið
Island, en handritin tilheyri nú
ríkinu, en það þýði, að lýðræðis-
leg en ekki lögfræðileg sjónar-
mið hljóti að ráða, þegar rætt
sé um afhendingu ritanna. Segir
greinarhöfundur, að handritin
hafi verið konungunum bók-
mentalegt fágæti, bókasöfnunum
sjaldgæfir safngripir, en Islend-
ingum séu þau þjóðardýrgripir
og einustu minjamar um hina
glæsilegu fortíð Islands.
Island fær fortíð sína aftur,
segir blaðið ennfremur, þegar
'handritin verða afhent. Sam-
bandsslitin megi ekki hafa áhrif
á afhendingu ritanna, heldur
beri Dönum þvert á móti að sýna
stórhug og skila Islendingum
aftur þjóðardýrgripum sínum.
Loks segir greinarhöfundur,
að ef líta eigi á norrænu þjóðirn-
ar sem bræðraþjóðir, beri að
sýna það í verkinu.
—Mbl. 14. marz.
I lýðræðisríkjum kemur þingið
saman til þess að ákveða hvað á
að gera, en í einræðislöndunum
til þess að heyra, hvað gert hefir
verið.
in börn; eg átti von á Sig-
urjóni bróður mínum presti
á Kirkjubæ í Hróarstungu
til Akureyrar einhverntíma
um nóttina og hlakkaði til
komu hans eins og barn;
hann er eini albróðirinn,
sem eg eignaðist á lífsleið-
inni. —
Er liðið var allmjög á
kvöld, kom í heimsókn til
okkar hjónanna á gistihús-
ið Aðalbjörg Johnson, vin-
kona okkar beggja, sem
Vestur - íslendingum er
meðal annars að góðu
kunn af blaðamenskuferli
hennar við Winnipeg Free
Press; hún er fyrir alllöngu
gift og býr á nýbýli skamt
frá Grenjaðarstað í Þing-
eyjarþingi; þau hjón eiga
tvö %bráðgáfuð börn; við
endurfundi sem þessa,
v e r ð u r óhjákvæmilega
margt að minnast; frúin
spurði líka margs að vest-
an, og við gerðum okkar
bezta til að leysa úr spurn-
ingum hennar; hún sagðist
oft fljúga í andanum vest-
ur, og vera hjá okkur langt-
um oftar en við vissum af;
það var komin afturelding,
er frú Aðalbjörg kvaddi
okkur; um langan svefn var
ekki úr því að ræða, því á
slaginu klukkan 8 um
morguninn. yrði lagt upp í
ferðina austur til æsku-
stöðva minna.
—Framh.
GLEYMIÐ EKKI
LAUGARDAGSSKÓLA
SAMKOMUNNI
' Við kennarar Laugardagsskól-
ans höfum tekið eftir því, að
þegar minst er á þessa stofnun í
samtali, ræðum eða riti, þá er
það oftast í uppgjafaranda, sem
gefur óbeinlínis til kynna að
skólinn sé að líða undir lok. Þetta
finst okkur furðuleg afstaða
gagnvart skólanum, vegna þess
að við vitum að hún er hvorkí
holl né réttmæt.
Tuttugu börn 'hafa sótt skólann
stöðugt1 í allan vetur, þrátt fyrir
það, þótt oft væri afar kalt í
veðri og mörg þeirra ætti lamgt
að. Okkur finst það ekki lítils-
vert að svona mörg börn og for-
eldrar þeirra sýna þannig ást
sína og virðingu fyrir íslenzk-
unni. Fjórir kennarar að með-
töldum píanó-leikara okkar,
hafa og verið altaf til staðar.
Þessum hóp, er safnast hefir
saman á laugardagsmorgnum,
finst engin ástæða til að örvænta
um framtíð skólans.
Börnin hafa eins og endranær
stundað íslenzkunám og æft ís-
lenzka söngva, og þessar síðustu
vikur hafa þau verið að æfa sig
í framsögn, smáleikritum °g
söng, fyrir lokasamkomu sína.
Þau hafa sýnt mikinn áhuga fyrir
þessu, og vænta nú þéss að vinir
skólans sæki þessa samkomu eins
vel eins og samkomur þeirra a
undanförnum árum.
Bregðist ekki börnunum; sæk-
ið samkomu þeirra og sýnið þeim
þannig að þér virðið viðleitni
þeirra í þá átt að læra íslenzk-
una.
Skemtiskrá samkomunnar er
auglýst á öðrum stað í blaðinu-
Aðgöngumiðar fást hjá báðum
íslenzku blöðunum.
I. J.
♦ ♦ 4-
VIRÐULEGT
HÁDEGISBOÐ
Á fimtudaginn í vikunni, sem
leið, efndu þeir Ásmundur P-
Jóhannsson og Grettir ræðis-
maður sonur hans, til virðulegs
þádegisboðs á Fort Garry hótel-
inu til heiðurs við Ólaf lækni
Helgason frá Reykjavík, sem
hingað kom í stutta heimsókn;
setti ræðismaður hófið með
nokkrum vel völdum orðum °g
bauð gesti velkomna. Séra Rún-
ólfur Marteinsson flutti borðbæn;
snjalla ræðu fyrir minni heiðurs-
gestsins, flutti forseti Þjóðrækn-
isfélagsins, séra Valdimar J. Ey-
lands. (
Ólafur læknir, þessi háttptúði
og ágæti maður, þakkaði þeim
Jóhannsson-feðgum langvarandi
vináttu í sinn garð, og þá sæmd,
er sér væri auðsýnd með þess-
um virðulega mannfagnaðL
læknirinn lagði af stað flugleið-
is suður til New York á þriðjn-
dagsmorguninn, og bjóst við að
fljúga þaðan heim á föstudag-
inn. Lögberg ámar honum góðs
brautargengis og heillar heim-
komu.