Lögberg - 10.04.1947, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. APRÍL, 1947
5
ÁHUGAA4AL
LVENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
LESTUR SÍGILDRA
BÓKA
“Mér þykir þú vera býsna hÖrð
1 öómum í síðustu grein þinni:
^*r okkur að hnigna?." sagði
^nningi minn við mig. “Þú tek-
Ur ekki rfieð í reikninginn, að
nu eru alt aðrir tímar en á dög-
Um landnámsmanna; þeirra eina
skeml;un var að grúska í göml-
Um skruddum og skrafa svo við
^vern annan um það, sem þeir
höfðu lesið. Nú er svo margt
annað, sem dregur til sín huga
fólksins: radio, kvikmyndir, bH-
ferðir o. fl.; af þessu öllu nýtur
fólk bæði skemtunar og fróð-
leiks. Nú fær fólk yfirleitt miklu
meiri mentun en áður; flestir
Ssekja skóla fram á tvítugsalduf
°§ margir lengur. Er það virki-
*e§a skoðun þín, að þrátt fyrir
Þessi fræðslu og menningartæki
nutímans og hina löngu skóla-
gongu almennings, þá stöndum
VlÓ ekki gömlu landnámsmönn-
Uuum, er lítillar eða engrar
^ólamentunar höfðu notið, á
sporði?”
Ekki hefi eg myndað mér ó-
na€ganlega skoðun um þetta mál,
enda skrifaði eg grein mína í
sPurningar formi og bað um um-
ra&ður. En hinsvegar vil eg
^uda á, að afköst frumherjanna,
er vikið er að í greininni, gefa
fil kynna að þetta fólk var sjálf-
í hugsun og háu menning-
arstigi. Þessvegna hefir mér alt-
af fundist ein setning, sem stag-
ast hefir verið á frá landnámstíð
tram á þennan dag, óviðkunn-
auleg og jafnvel ósvífin: “Islend-
lngar verða að læra að semja
Slg að þessa lands siðum.”
®f þeir voru skrælingja-lýður,
Sem lítið vissi og gat ekki hugsað
^rir sjálfan sig, þá var auðvitað
2f fyrir þá að semja sig að hátt-
Um hinna, er betur vissu og
mannaðri voru, en ef hið gagn-
staeða var tilfellið, þá var skyn-
f^mlegra að annað fólk í land-
ltlu semdi sig að siðum Islend-
mga.
Eins og kunningi minn benti á,
eru nú miklu meiri tækifæri fyr-
m fólk að afla sér mentunar en
fUr var. En spursmálið er, er
f^881 aukna mentun að fram-
feiða þroskaðra fólk en áður —
°fk, sem er sjálfstætt í hugsun
°S gjÖrðum, fólk, sem lætur ekki
a skonar hleypidóma og bábylj-
Ur fara með sig í gönur? Er sið-
Smðið nú á hærra stigi og er fólk
yfirleitt viljugra að leggja eitt-
að á sig fyrir almennings hag,
en það áður var? í stuttu máli,
erum við hæfari lýðræðisþegn-
en hinir óskólagengnu fyrir-
re,nnarar okkar voru?
Hér er ekki verið að mæla á
m°ti langri skólagöngu, síður en
®v°> en það er eins með skóla-
®m eins og alt annað; það verð-
, r að dæmast eftir þeim árangri
er af því fæst Takmark námsins
uð aðeins það að troða höf-
öð nernendanná full af hinum og
ko^^171 ^ru®^eik til þess að þeir
mist í gegnum próf, og nái
u mnntastigi, sem geri þeim
yU Veidara að útvega ser at-
agnnu; takmarkið á heldur ekki
Vera það að innræta nemend-
i Um vissar skoðanir og kenn-
enrf^ a ekki að segja nem-
,}jef Um hvað þeý- eigi að hugsa,
a* Ur hvernig þeir eigi að læra
re u§sa sjálfir; æfa þá í að
a að greina í sundur það,
r^Ver satt og logið, rétt og
umS ’ rae^a maf fra ýmsum hlið-
mót' te^a ástæður með eða á
er skilja úr það sem skakkt
mynda sjálfum sér þannig
rökstuddar skoðanir. Þannig
þjátfast skynsemi nemandans, og
hann verður síður lýðæsingar-
mönnum að bráð. Tilgangur
skólans á líka að vera sá, að
hjálpa nemendum að leiða í ljós
það, sem bezt er og göfugast í
þeim sjálfum. Hvort að skól-
arnir ná þessum tilgangi, að
þroska skynsemina og siðgæðið,
legg eg undir dóm lesenda. En
eftirtektarvert er það, hve lítið
ber á frumieika í hugsun hjá
mörgum svokölluðum menta-
mönnum, og hve lítill áhuginn
er hjá mörgum fyrir því, að
halda áfram mentun sinni, eftir
að þeir útskrifast úr skóla; þá er
bókunum oft kastað í burtu og
atdrei litið í þær framar.
Eg hygg að þótt frumherjarn-
ir hafi ekki notið mikillar skóla-
mentunar, þá hafi sú mentun er
þeir öfluðu sér sjálfir við lestur
góðra bóka, verið að ýmsu leyti
haldbetri en skólamentun nú-
tímans. Þeir köstuðu heldur ekki
frá sér bókum sínum; þeir voru
bókelskir menn og bækumar
voru þeim fjársjóðir — lífslind,
er þeir teiguðu af, oft og mörg-
um sinnum. Þeir héldu áfram
þessari sjálfsmentun sinni til æfi-
loka. Umræðumar er þeir áttu
oft sín á milli um bækur sínar
Og um mannfélagsmál, og þeir
höfðu svo mikla ánægju af, var
þeim líka ágætur skóli. Eg hygg
að það væri okkur hollara að
semja okkur að þessum sið gömlu
landnámsmannanna, heldur en
að tönglast alt af á því, að við
verðum að semja okkur að þessa
lands siðum.
1 apríl hefti bandaríska kvenna
ritsins Ladies Home Journal er
grein, sem heitir How io Think a
Thought. Hún skýrir frá nýrri
hreyfingu er miðar einmitt í þá
átt að fomleiða þennan sið hjá
almenningi þar; að vekja áhuga
hjá fólki fyrir því að lesa sigild-
ar bækur og ræða um þær sin
á milli. Hreyfing þessi hófst
fyrir 16 árum, fyrir tilstuðlan
Ohicago Háskólans og hefir ná
breiðst út í mörgum borgum
Bandaríkjanna.
Formaður Chicago Háskólans,
Dr. Robert Hutchens er einn
aðaf áhugamaðurinn, sem vinn-
ur að því að útbreiða þessa hug-
mynd. Hann segir:
“Við höfum haldið því fram i
mörg- ár að aðferðin til þess að
bæta mannfélagið væri að menta
fólkið, en við höfum takmarkað
mentunina við börn á aldrinum
sex til tuttugu og eins árs.
Thomas Jefferson sagði að lýð-
ræðisfyrirkomulagið myndi
verða starfhæft, ef alt fólkið
fengi mentun. Við vitum ekki
hvort hann hafði rétt eða rangt
fyrir sér, því góð mentun — sú
tegund er gerir hugsunina þrótt-
mikla — hefir aldrei verið reynd
í Ameríku.”
Dr. Hutchins og samverkamað-
ur hans, Dr. Mortimer Adler,
halda því fram að hinar gömlu
sígildu bækur, séu nokkurskon-
ar andleg þjálfunartæki fyrir þá,
er vilja æfa sig í þróttmikilli
hugsun. Að þessar bækur séu
ekki góðar fyrir það, að þær séu
gamlar, heldur fyrir það að þær
séu það ekki; þær eru.sígildar.
Höfundar þeirra fjatfa um mál-
efni, sem eru okkur eins þýðing-
armikil nú, eins og þau voru þeg-
ar bækurnar voru ritaðar fyrir
mörgum öldum síðan. Þessar
miklu bækur voru aldrei skrifað-
ar fyrir sérfræðinga; þær voru
skrifaðar fyrir almenning. Samt
eru þær altaf ofurlítið fyrir ofan
MALTBYGGS KONGARNIR í CANADA
George G. Elias Donald Bradley David Marr D. J. McKay
í HÚSI FÖÐUR MÍNS
(Með hliðsjón af ensku ljóði: “In Another Room”)
Eigi dauð í djúpi grafar
Dags að loknu starfi hér,
Heldur lífs í himna föðurs
Húsi dýru sál þín er.
Lífs! Og íklædd æskublóma;
Ástrík þar, sem áður hér;
Fórnfús Drottins verk að vinna,
Vinan kæra, sál þín er
Fjarlæg eigi, aðeins hulin
Augsýn vorri dýrð Guðs í
Fyrir handan hengitjöldin. —
Hugarfró eg fæ af því.
Skyldi’ eg efa ást míns Föðurs?
Aðeins hugsa’ um dauðadóm?
Eða trúaraugum llta
Inn í himins dýrð og hljóm?
Míns Föðurs vísdóm vil ei efa,
Vil ei híma sveiptur sorg,
Fyrst eg veit að önd þín alsæl
Unir Guðs í dýrðarborg.
Jesú, þér, í ljós er leiddir
Lífsins æðsta sigur hér,
Þér, sem sjálfan dauðann deyddir,
Dýrð og þökk og heiður ber!
Kolbeinn Sæmundsson.
okkar skilning, svo við verðum ♦
að leggja talsvert á okkur til
þess að brjóta þær til mergjar;
þetta er góð, harðgerð og heilt-
andi andleg þjálfun.
Þessi mentunarhreyfing á ekk-
ert skift við venjuleg “Adult
Education” námskeið þar, sem
fólk borgar sig inn á fyrirlestra
um eitthvert sérstakt málefni,
semi fluttir eru einu sinni eða
tvisvar í mánuði. Hér er ekki
um fyrirlestrahöld að ræða.
Tveir forustumenn safna að sér
litlum hóp af fófki, sem fangar
til að kynna sér þessar sígildu
bækur. Bókin er valin og félags- t
menn lesa sjálfir heima kafla úr
henni, síðan hittast þeir eftir
tvær vikur og ræða í tvær
klukkustundir um það, sem þeir
hafa lesið. Hlutverk leiðtoganna
tveggja er það að spyrja og
hafda umræðunum fjörugum og
varna því að þær villist frá efn-
inu. Hér eru engir fyrirfestrar
ffuttir, enda myndi það brjóta i
bága við tilganginn, sem er sá, að
fólkið lesi sjáfft og reyni sjálft
að brjóta tif mergjar það, sem
það les, ræði það sín á milli og
skerpi þannig hugsunina. Þetta
er Sókratesar kensfuaðferð.
Félagsmenn eru af öllum stétt-
um, á öllum afdri, ffestir miffi
þrítugs og fimtugs og af báðum
kynjum. Leiðtogarnir fá ekkert
kaup og kenslan er ókeypis.
Vaiið er úr þessum bókum fyr-
ir fyrsta árið:
1. Apology, Crito og Gorgias,
úr ritum heimspekingsins Plato.
2. Kaflar úr sögunni um styrj-
öldina milli Aþenu og Sparta,
eftir Thucydides sagnfræðing.
3. Þrjú leikrit eftir Aristo-
phanes.
4. Aristotfe: Ethnics, bk. I,
Politics bk. I
5. Plutarch: Lycurgus, Numa;
Alexander og Caesar.
6. St. Augustine: Confessions,
Bks. 1-8.
7. St. Thorflas Aquinas: Trea-
tise on Law.
8. Machiavelli: The Prince.
9. Montaigne: Selected Essays.
10. Shakespeare: Hamlet.
11. Locke: Of Civif Govern-
ment.
12. Rousseau: Social Contract,
Bks. 1-2.
13. Smith: Weafth of Nations.
14. Marx: Communist Mani-
festo. ,
Af þessum lista má sjá að þetta
fólk ræðst ekki á garðinn þar
sem hanrner lægstur; það er að
glíma við mestu andans jötna
mannkynsins.
Sagt er að fólkið, sem einu
sinni byrjar að lesa þessar bæk-
ur og taka þátt í umræðum um
þær, fái hinn mesta áhuga fyrir
því og þyki þetta hin bezta
skemtun. Það tekur ekki öllum
kenningum höfundanna, sem ó-
yggjandi sannleika; það ræðir
um hinar mismunandi skoðanir
þessara miklu spekinga; þeir eru
síður en svo sammála um alt.
Lolts reynir það að mynda sér
sínar eigin sjálfstæðu skoðanir.
Það líður ekki á löngu þar til
þessir lesendur finna að þeir hafa
burðast með- ýmsa hleypidóma
og hégifjur alla æfi, sem hverfa,
þegar ljósi þessara bóka er varp-
að á þá; það finnur ennfremur,
HENRY FORD
Á þriðjudagsmorguninn lézt i
Detroit, Mich., bílakóngurirm
heimsfrægi Henry Ford, 83 ára
að aldri.
f -f ♦
MÓTMÆLA ÞÁTTTÖKU
KÍNA
Rússinn sýnist alt af vera sam-
ur við sig; hann vill einn öllu
ráða og kærir sig kollóttan um
annara vilja og skoðanir; á utan-
rikisráðherra fundinum í Moskvu
báru Bretar, Bandaríkjamenn og
Frakkar, fram uppástungu um
það, að Kínum yrði heimilaður
aðgangur að öllum ráðstefnum
varðandi væntanlega friðar-
samninga við Þýzkaland; þá varð
Rússinn samstundis óður og upp-
vægur, og kvaðst ekki hlusta á
aðra eins firru.
að hinn víkkaði sjóndeildarhring-
ur þess gerir þeim mögulegt að
fesa blöðin með meiri dómgreind
og beita skynsamlegri gagnrýni á
forystumenn nútímans.
Margt af þessu fólki eyddi áður
támstundum sínum í það að spila
bridge, horfa á boltaleiki, sitja
hálfsofandi við radio-ið, lesa
reifara eða horfa á ómerkilega
kvikmynd. Nú ver það þessum
tíma í andlegu samfélagi við
mestu hugsuði mannkynsins, og
þykist nú komið í ólíkt göfugri
félagsskap. Það unir sér í þeim
félagsskap eins og gömlu ís-
lenzku fandnemarnir undu sér í
sambúðinni við sín eigin mikil-
menni: Egil, Gunnar, Njál og
Snorra; Vídalín og Hallgrím,
Jónas og Bjama.
AÐFINSLUVERÐ
STARFRÆKSLA
Mr. Lloyd Stinson, C.C.F. þing-
maður í fylkisþinginu fyrir
Winnipegborg, lýsti því yfir i
þingræðu, að frá sínu sjónarmiði
séð, væri starfrækslu kvenfang-
elsisins í Portage la Prairie harla
ábótavant; studdist hann við
skýrslu, sem Col. Burritt, fyrr-
um umsjónarmaður hegningar-
hússins í Headingly hafði gert
1945, varðandi áminst kvenfang-
elsi, en eigi hafði áður verið gerð
kunn almenningi; þótti Mr. Stin-
son, sem von var, það nokkurri
furðu sæta, að rannsóknarskýrsl-
an skyldi eigi fyr hafa komið
fyrir almenningssjónir, en raun
varð á.
♦ ♦ ♦
FIMTA FYLKINplN
J. Edgar Hoover, yfirmaður
rannsóknarlögreglunnar í Banda-
ríkjunum, skýrði þingnefnd i
Washington nýfega frá því, að
hann væri eindregið þeirrar
skoðunar, að kommúnistaflokkur
Bandaríkjanna væri eins konar
fimta fyfking. betur samræmd
en samtök Nazista* í þeim fönd-
um, er þeir réðust á og lögðu
undir sig. Mr. Hoover tjáðist
samt sem áður vera í nokkrum
vafa um það hvort skynsamlegt
væri að banna ffokkinn með fög-
um, því það gæti gert meðlimi
hans að píslarvottum, og með því
gefið þeim byr í segf; auk þess
gæti sfíkt feitt tif þess, að sam-
tök kommúnista yrði enn feynd-
ardómsfyllri en áður, og þar af
leiðandi margfalt örðugra að
fyfgjast með gerðum þeirra.
0r borg og bygð
Miss Sigurbjörg Axford hjúkr-
unarkona frá Minneapolis, Minn.
er stödd i borginni þessa dagana.
Dánarfregn:
Ólína Theodora Guðmunds-
dóttir Erlendson andaðist að
elliheimilinu Betef, 2. þ. m. Hún
var fædd 4. apríl, 1858, að Elliða
í Staðarsveit. Foreldrar hennar
voru Guðmundur Stefánsson og
Anna Sigurðardóttir. Erlendur
maður hennar, dó árið 1931. Þau
hjónin höfðu búið urn 36 ár á
Hálandi í Geysisbygð. Börnin,
sem lifa móður sína eru: Anna,
(Mrs. Jón Josephson), Gimli;
Halldór í Arborg, Ingibjörg (Mrs.
D. R. Miller) í Wheeler, Oregon,
og Johanna (Mrs. R. Milfer), að
Wasco, Cal. Hún var jarðsungin
frá lútersku kirkjunni á Gimli
að fjöfmenni viðstöddu, 4. þ. m.
Séra Skúli Sigurgeirson stjórn-
aði útförinni. og séra Rúnólfur
Marteinsson bar fíka fram
kveðjuorð.
TEKJUHALLI
Fjárhagsáætfun Winnipegborg-
ar fyrir yfirstandandi fjárhags-
ár, ber með sér 15 þúsund dollara
tekjuhafla; er þetta í fyrsta skift-
ið í síðastliðin fimtán ár, sem
eigi hefir verið um áfitfegan
tekjuafgang að ræða; til þess að
jafna halfann upp, tefur for-
maður fjárhagsnefndar, Mr.
Simonite, ölf fíkindi á því, að
hækka verði sem þessu svarar,
fasteignaskatt borgarbúa; af því
hefir þó ekki orðið.
-f -f
TJÓN AF VÖLDUM
FLÓÐÖLDU
Frá Auckland, New Zealand,
var símað þann 27. þ. m., að flóð-
alda um þrjátíu feta há, hefði
á sextíu mílna svæði á austur-
strönd North Isfand, orsakað
geisileg spjöll, jafnað fjölda húsa
við jörðu, stórskemt vegi og sóp-
að burtu brúm; ekki er þess
getið, að manntjón hafi orðið, og
má það kallast mikif mifdi þeg-
ar um aðrar eins hamfarir var að
ræða.
-f -f -f
HÆKKUN HÚSALEIGU
Fjármálaráðherra sambands-
stjómar, Mr. Abbott, hefir lýst
yfir því, að húsa- og íbúðaeigend-
um verði leyfð leiguhækkun, sem
nemi 10 af hundraði, frá 1. mai
næstkomandi að telja.
Svarlur markaður
\
I Japan er hægt að kaupa svo
að segja alt á svörtum markaði
bara ef menn hafa peninga. —
Verksmiðja, sem framleiðir 5000
rafmagnsmótora, selur aðeins
2000 þeirra á heiðarlegan hátt, en
hitt fer á þann “svarta.”