Lögberg - 22.05.1947, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 22. MAÍ, 1947
3
Þinghaldaborgin Stokkhólmur
Það er sagt í gamni, að í Stokk-
hólmi sé svo mikið um allskonar
þing og mót, að sumir hafi ekki
annað lífsstarf en að sitja þau.
Nú var ég nýlega á einu slíku
þingi, en þeir sem þar voru aðal-
iega samankomnir gera áreiðan-
l&ga annað og meira en að sitja
á fundum, því að þeir stjórna
blöðunum, og sænsku blöðin eru
orðin stór á alþjóðavísu og mega
ef til vi'll teljast fullkomnustu
hlöð í heimi, bæði hvað snertir
tækni og þó einkum innihald.
^au leggja t. d. miklu meiri á-
herslu á menningarmál, bók-
naenntir, listir og vísindi en blöð
hins enskumælandi heims, sem
sinna mest fréttaflutningi og
stjórnmálum en láta tímaritin
annast um að matreiða fyrir þá
vandfýsnu, sem fussa við gífur-
tiðindum og slúðursögum en
heimta andlega kjörfæðu. En á
Norðurlöndum eru svo margir í
hópi hinna vandfýsnu, að dag-
hlöðin geta leyft sér að bera úr-
valsfæðuna á borð. í þessu lýsir
, sér hið háa menningarstig Norð-
urlandaþjóðanna, áhrif góðra
skóla og góðs uppeldis, sem loða
við manninn alla æfi. Blöðin
verða jafnan spegilmynd þjóðar-
lnnar og menningarþroska má
alltaf marka af orðbragði og
ofnisvali blaðamannanna.
En forráðamenn og samverka-
menn blaðanna geta jafnframt
mótað þjóðina, þau geta stein-
órepið lygina en líka blásið lífs-
anda í hana, þau geta skorið burt
*xli og stungið á kýlum en líka
stutt þjóðhættulegar stefnur og
°rðið hættulegir smitberar far-
sótta. Ef lýsa ætti í fáum orðum
verkefni 8. blaðamannamótsins
1 Stokkhólmi 23.-26. sept., þá var
það það af efla samtök um frelsi
hlaðanna, svo að þau verði ekki
vopn í 'höndum óhlutvandra
manna, að koma á umbótum á
fréttaöflun og efnisvali blaða, og
að auka samhöldni norænna
hlaða innbyrðis og vanda betur
til fréttaflutnings, milli Norður-
landa innbyrðis en verið hefir
hingað til.
Þetta verður að nægja í stað
Þess að fara að birta lesendum
Eálkans greinargerð um þá
fhnm fundi, sem haldnir voru af
Urn 180 blaðamönnum Norður-
landa í September. Hinsvegar
skal reynt að segja dálítið frá
Stokkhólmi, þessari höfuðborg
þinghaldanna og nefna ýmislegt
því, sem fyrir augun ber og
hvemig svona þinghöld fara
fram.
Það mætti líkja þeim við
nocktail”, þar sem blandað er
saman í eitt umræðufundum,
sýniferðum um borgina og
nágrennið, veislum með ræðu-
höldum og leikhússýningum og
listsýningum. Allt getur þetta
verið gott, hvert í sínu dagi, en
vandinn er að gera úr því góða
hlöndu. Það kunna Svíar manna
hest og því er engin furða þó að
sóst sé eftir að halda þing í
Stokkhólmi. Svíar sluppu við
stríðið og eru taldir hafa nóg af
ollu. en þó ber þar minna á
kjarnfaeðu en t. d. í Danmörku.
h^anir hafa að vísu minnkað ket-
skammtinn síðan í vor, en samt
er hann minni í Svöþjóð en þar.
einkennilegt mundi íslend-
lngum þykja að sitja í dýrindis-
veislu, þar sem Þjónamir gengju
^heðal fólksins áður en staðið er
UPP, og rukkaði þá um seðla fyrir
sméri, brauði og keti. En það
gera Svíar. Enda hafa þeir marga
1 fæði þessi árin, þeir miðla enn
til Noregs og Finnlands og
afa tekið að sér að forða
Undruðum þúsunda af börnum
1 ^ýskalandi og Austurríki frá
sv°ltidauða. Þeir spaira við sjálfa
Slg til þess að geta líknað öðrum.
burðair miklu veizlurnar með
^orgu- réttunum heyra fortíð-
til. 1 flestum “kongressveizl-
v,- er maturinn: þrjár smurðar
í^neiða, af brauði, kjöt- eða
éttur og svo ábætir. Og með
þessu er borið fram eitt glas aí
ákavíti, glas af öli, og eitt af
rauðvíni og sherry. Hinn gamii
þjóðardrykkur Svía, “punsið”
sést ekki — það má ekki fram-
leiða hann, því að Svíar
verða að spara sykur þrátt
fyrir allar þær biljónir sykur-
'rófna, sem rækaðar eru á Skáni.
Svíar taka öllum slíkum ráðstöf-
unum vel og sýna þar þegnskap,
sem aðrar þjóðir mættu læra af.
Lýðræðishugsjónin hefir haft
það í för með sér að nú þykir
hneysa að því að hrifsa bitann
frá annars munni.
Það hefir verið hugmynd ná-
grannanna að Svíar hafi lifað í
“vellystingum praktulega” á
stríðsárunum og ekki gert annað
en éta og græða peninga. Hvað
mundi þó mega segja um okkur
Islendinga? í Svíþjóð hefir dýr-
tíðaruppbót aðeins verið greidd
af tæpri hálfri vísitölunni, en hjá
okkur af henni allri. Og Svíar
hafa varið ógrynni fjár til her-
varna og þurft að hafa tugi þús-
unda af ungum, vinnandi mönn-
um undir vopnum. Skattarnir
eru gífurlega háir, en það vantar
að vísu ekki hjá okkur heldur.
Svíar hafa sparað stórlega við
sig í mat og drykk og halda því
áfram.
En Stokkhólmur er samur og
jafn — hið ytra. Ljósadýrðin á
Kungsgatan og Drottingsgatan
er enn meiri en hún var á stríðs-
árunum, þó að máltíðirnar á
borðum íbúanna séu fábreyttari
en var. Búðargluggarnir á vers-
lunargötunum eru kúfaðir af
freistingum, sem allur þorrinn
aðeins fær að sjá en ekki snerta.
Það er minna keypt af lúxus-
vörum en var, einkum innflutt-
um. Hinsvegar kaupir fólk mál-
verk og listiðnað alveg eins og
Sigurjón á Álafossi stæði á hver-
ju götuhomi og kallaði: “Kaup-
ið innlendan iðnað!”
Og fólkið skemmtir sér, það er
meiri aðsókn að leikhúsum, kvik-
myndahúsum, hljómleikum og
sýningum en áður var, enda er
verðinu stillt í hóf. Engin 25
króna bílæti. — í leikhúsinu sit-
ur maður ágætlega fyrir 5 svía-
krónur og kvikmynd fyrir 1.25
Verðlagið á að vera “demokrat-
istkt” en ekki “gluuasch”. Á hin-
um ódýru og hreinlegu matsölu-
húsum kostar máltíð með köldu
borði og einum heitum rétti 1 kr.
og 30 aura og glas af öli, sem þó
er hásköttuð framleiðsla, 44 aura,
en á dýru veitingahúsunum kost-
ar máltíðin 2-5 krónur enda er
hún fjölbreyttari, og ölglasið 70
aura. Gengið er ísl. kr. 1.81 fyrir
eina krónu sænska, og er hægt
að bera saman. En Svíum sjálfum
finnst þetta dýrt og varpa öndin-
ni þegar þeir minnast á gömlu
góðu dagana fyrir stríð, áður en
skattarnir hækkuðu.
En þó að Svíar spari hafa þeir
ekki vanrækt að halda ásjónu
höfuðborgarinnar sinnar við.
ihúsin eru jafn þrifleg og götur-
nar jafn hreinar og áður. Og tals-
vert hefir bæst við af nýjum
stórhýsum á stríðsárunum, t. d.
Södra Sjnkhuset, sem talinn er
fullkomnasti spítalinn 1 Evrópu
nú, hið ytra tignarlegri en nokk-
ur konungshöll og hið innra með
algerlega nýju sniði. Þar er t. d.
eldhúsið uppi á efstu hæð, til þess
að forðast matarlykt á sjúkra-
göngunum, en hún leitar upp á
við eins og flest önnur lykt.
Væntanlega verður tækifæri til
'þess að segja lesendum Fálkans
frá Södra Sjukhuset síðar og líka
frá barnaheimilinu, þar sem allir
'gestirnir eru frá eins til sjö ára.
Þetta eru hvorttveggja merkileg
fyrirtæki og talandi tákn þess
hve framarlega Svíar standa í
þeirri grein félagsmála sem veit
að heilbrigðri varðveislu heilsun-
ar.
Blaðamannaþingið var sett í
Konserthuset, hinni frægu
hljómleikahöll þjóðarinnar, sem
alið hefir Bellman, Wennerberg
Stenhammer og fleiri slíka. Kon-
serthuset er ein glæsilegasta
bygging Stokkhólms með gífur-
háum súlnagöngum við framhlið-
ina er veit út að Hörorget, en þar
er markaður fyrri hluta dags.
önnur hliðin veit út að Kungs-
gatan en á bak við er Drottning-
gatan. Fyrir framan inngöngu-
dyrnar lengst til vinstri er hin
fræga en nokkuð umþráttaða
mynd Carls Milles af Orfeusi.
Stóri salurinn í Konserthuset er
svo mikil'l um sig að hann hefði
gleypt þáttakendurna í setning-
arfundinum, og voru þeir þó um
800. Við vorum þessvegna sett-
ir í “Lit'la salinn” en þar var nóg
rúm. Þess verður að geta hér
að í einum sal þessa húss eru
myndir eftir Islending, Ásmund
Sveinsson myndhöggvara, sem
fenginn var til að skreyta hann
lágmyndum, sem tákna ýmsar
greinar listarinnar.
Stokkhólmur er í hæsta máta
borg fortíðar og nútíðar. í Gamla
sta’n, fyrir utan konungshöllina,
eru svo þröngar götur að ómögu-
legt er að mætast með kerrur
þar, en hinsvegar en Narvavagen
yfir 80 metra breiður. Víða má
sjá einlyft gömul hús, sem nú eru
umkringd af háum steinhúsum,
en hinsvegar eru “turnarnir”
frægu, Kungstornet og Drotting-
tornet 18 hæðir. í öðrum þeirra
eru veitingasalir á mörgum hæð-
unum. og sér þaðan yfir alla
borgina út um g'luggana. Hin
nýju verslunarhús eru flest 6 til
11 hæðir, og eru með funkissvip
og létt yfir þeim. Öðru máli gegn-
ir um stórhýsi frá aldamótunum
og fram til 1920. Þar tekur maður
mest eftir hve allt er stórskorið
og þungt í vöfunum, eins og t. d.
Pósthúsið og sumir bankarnir.
Hinn rauði kalksteinn gefur
mörgum af þessum húsum sér-
kennilegan svip. Margar eldri
byggingarnar t. d. konungshöll-
in, er hinn frægi byggingameist-
ari Tessin teiknaði, eru með létt-
ara yfirbragði. En léttast er þó
yfir sumum höllunum í nágrenni
borgarinnar, svo sem hinni und-
urfögru hvítu höll á Drottning-
holm, sem Hedvig Eleonora
drottning lét byggja upp úr eldri
höll, eftir teikningum Tessins.
Þangað lét Gustav III. flytja
kynstur dýrgripa og svallaði þar
og sólundaði uns hann var skot-
inn til bana í leikhúsinu í mars
1792. Það leikhús er enn við og
við notað, og blaðamenn fengu
tækifæri til að horfa þar á
skemmtilega og fróðlega sýningu
gamanóperu frá 18. öld.
Svíar hafa góðan húsakost til
að halda stór mót. Á verkfræð-
ingamóti Norðurlanda í vor sem
leið voru til dæmis 2800 þátta-
kendur, en þá varð líka að hola
gestunum niður hjá einstöku
fólki. Á blaðamannaþinginu voru
ekki nema 130 útlendir gestir og
fengu vitanlega allir herbergi á
gistiþúsi, en húsnæðið hafði líka
verið pantað í júní í vor, því að
gistihúsekla er mikil í Svíþjóð
þó að hún sé minni en t. d. í Oslo
eða Helsingfors. En í Stokkhólmi
er mikið af svonefndum “resand-
erum” hjá fólki, sem leigir her-
bergi. Verðið er lítið hærra en á
gistihúsunum nema um lengri
tíma sé að ræða, en vikagjaldið
er lægra.
Síðan gengi sænsku krónunnar
hækkaði er álitamál, hvort það
borgar sig að kaupa í Svíþjóð það
sem hægt er að fá í Reykjavík.
Sumt er dýrara þar en heima, t.d.
skófatnaður, en hinsvegar eru föt
miklu ódýrari í Svíþjóð. Og
silfurmunir og þessháttar er
fáanlegt í Svíþjóð rneð góðu
verði, en það er undir hælinn
lagt, hvort hægt er að fá útflutn-
ingsleyfi fyrir slíku.
— — Til þess að kynnast
Stokkhólmi til hlítar þarf maður
að hafa góðan tíma. Umfram þau
áhrif sem fyrsta sýn gefur er ó-
mögulegt að kynnast borginni til
nokkurrar hlítar á minna en
einni viiku, og verður maður þá
að keppast við frá morgni til
kvölds. Því að Stokkhólmur er í
rauninni margar borgir, hver
með sínum svip. Hver bæjarhluti
hefir til síns ágætis nokkuð og
það er ekki aðeins einstaklings-
smekkurinn heldur áhrif sundur-
leitra landshluta, sem endur-
speglast þarna hver á sínum stað.
“Þjóðirnar” svonefndu, sem
stúdentarnir í Uppsölum, Lundi
og Gautaborg skiftast í, eru ekki
einar um átthagaræknina; í
Stokkhólmi eru í rauninni líka
“þjóðir” (þó sænskar séu), sem
setja hver um sig svip á sinn bæ.
Þrátt fyrir stærð þjóðarinnar
er höfuðborg Svía ekki stærsta
borg Norðurlanda, heldur Kaup-
mannahöfn. Hún hefir nú miljón
íbúa, en Stokkhólmur nærfelt
700 þús. Meðalfjölgun er um
20,000 á ári og eftir nokkra ára-
tugi verður borgin miljónaborg.
Borgin er fyrst nefnd í fornum
ritum árið 1722, en löngu fyr
kom Stokksund við sögu, en það
er nú í útjaðri borgarinnar.
Kaupstaðarréttindi fékk borgin
1436. Sú borg var öll á Slots-
holmen, þar sem nú er “Gamla
Sta’n”. Annars er Birgir Jarl
talinn stofnandi borgarinnar. Nú
stendur minnismerki hans, gert
af Fogelberg um miðja 19. öld, á
torginu, sem við hann etr kent,
og horfir á umferðarelfuna á
einni fjölfömustu götu borgar
hans.
—Fálkinn.
Business and Professional Cards
Verzlunarmenntun!
Hin mikla nývirkni, sem viðreisnarstarf-
ið útheimtir á vettvangi iðju og framtaks,
krefst hinnar fullkomnustu sérmentunar sem
völ er á; slíka mentun veita verzlunarskól-
arnir. Eftirspurn eftir verzlunarfróðum mönn-
um og konum fer mjög vaxandi.
Það getur orðið ungu fólki til verulegra
hagsmuna, að spyrjast fyrir hjá oss, munn-
lega eða bréflega, varðandi námskeið við
helztu verzlunarskóla borgarinnar.
THE COLUMBIA PRESS LTD.
COR. SARGENT AND TORONTO ST., WINNIPEG
Thule Ship Agency l„c.
11 Broadway, New York, N.Y.
umboðsmenn fi/rir
h.f. KIMSKIPAFÉLAG ISLANDS
(The Icelandic Steamship Co. Ltd.)
FLUGFÉLAG ISLANDS
(The Icelandic Airways Ltd.)
Vöru- og farþegaílutningur frá
New York og Halifax til Islands.
H. J. STEFANSSON
Life, Accident and Health
Insurance
Representing
THE GREAT-WEST LIFE
ASSURANCE COMPANY
Winnipeg, Man.
Phone 96)144
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDINO
Telephone 97 932
Home Telephone 202 39 S
Talslmi 95 826
Heimilis 53 893
DR. K. J. AUSTMANN
Sérfrœðingur í augna, eyrna, nef
og kverka sjúkdómum.
215 Medical Arts Bldg.
Stofutfmi: 2.00 til 5.00 e. h.
DR. ROBERT BLACK
Bérfrœðingur i augna, egma.
nef og hdlsajúkdómum.
416 MEDICAL ARTS BLDG
Graham and Kennedy St.
Skrifstofuslmi 93 851
Heimaslmi 42 154
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK
islenzkur lyfaali
Fólk **tur pa.nta8 meöul og
annaÖ meÖ pósti.
Fljót afgretöala.
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREET
Selur Ukklstur og annast um ðt-
farlr. Allur IltbflnaOur sá beeti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnlsyarOa og legstelna.
Skrifstofu talslmi 17 824
HeimlUs talslmi 26 444
Phone 97 291 Eve. 26 002
J. OAVIDSON
Real Estate, Financial
and Insurance
ARGUE BROS. LIMITED
Lombard Bldg., Winnipeg
H ISii EJT
MESSENGER SERVICE
ViO flytjum kistur o* töskur,
húsgögn úr smserrl IbflOum,
og hflsmunl af OUu ttel
58 ALBERT ST. — WINNIFEKJ
Sfml 25 888
C. A. Johnaon, Mgr.
TBLEPHONE 94 368
H. J. PALMASON
and Company
Ohartered Accountants
1101 McARTHUR BUILDIN®
Wlnnlpeg, Oanada
Phone 41 451
Radio Service Speclaliit*
ELECTRONIC LABS.
H. THORKMLBOH, Prop.
Th. most up-to-date Sound
Equlpment System.
120 PSBORNH ST„ WINNIPEO
G. F. Jonuwn, Prea. A Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limíted
404 SOOTT BLOCK SÍMI 95 22T
Wholesals Distributora of
FRJD8H AND FROZBN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPBG, MAN.
T. Barcovttch, framkv.stj.
VM-sla I hMldsölu meO nýjan oc
frosinn ftok.
901 OWENA 8TREBT
SkriMMml II115 Hekna II 411
RUDY’S PHARMACY
COR. SHERBROOK & ELLICE
We Deliver Anywhere
Phone 34 403
Your Prescriptlons ealled for
and delivered.
A complete line of baby needs.
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY STREET
(Belnt suCur af Bannlng)
Talslml 30 877
VlOtalsttmi 3—5 eftír híd.gl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selklrk, Man
Offlce hra. 2.30—6 p.m.
Phones: Office 26 — Res 230
Offlce Phone
94 761
Res Phon.
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
526 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—5 p.m.
and by appointment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDINO
Cor. Portage Ave. og Smlth 8t.
PHONE 96 952 WINNIPHO
DR. J. A. HILLSMAN
Surgeon
308 MEDICAL ART8 BLDO
Phone 97 929
Dr. Charles R. Oke
Tannlæknir
For Appointments Phone 94 913
Office Hours 3—I
404 TORONTO GEN. TRU8T1
BUILDING
283 PORTAGES AVH.
Winnipeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 665
For Quick Reliable Bervioe
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPO.
Fastelgnasalar. Leigja hfls. Ot-
vega penlngal&n og etdafrbyrgTi.
blfrel0aá.byrg0, o. s. frv.
PHONE #7 588
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
LBgfrœOingar
209BANK OF NOVA 8CJOTLA BO
Portage og Garry 8t.
Stml 98 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British QuaUtv Ftih Nettissg
M VICTORIA ST., WINNIPEG
Phone 88 311
Uasmger T. R. THORVALDMOM
Your patronage wlU be appreciited
C A N A D I A N FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOZ, hfanaging Diroctor
Wholeeale Diatrtbutors of Friib
and Frosen Flah.
311 CHAMBERS STREHT
Offlce Ph. 21 312 Res. Pti. 78 >17
H
HAGBO RG
FUEL CO.
H
DUl 21 331
(C.F.L.
No. 11)
21 331