Lögberg - 19.06.1947, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. JÚNÍ, 1947
H. L. Kalzander:
Erfiðleikar Dana
Þegar maður athugar fólkið á
strætunum í Kaupmannahöfn,
kemst maður fljótt að þeirri nið
urstöðu, að þetta er land alsnægt
anna, enda voru Danir eina þjóð-
in af hinum hernumdu þjóðum
Evrópu, sem aldrei vissu hvað
hungur var, jafnvel á dimmustu
dögum stríðsins. En þrátt fyrir
auðæfi þau er land þeirra fram-
leiðir, geta þeir ekki fengið vör-
ur þær sem þá vanhagar mest
um. Meðan stríðið stóð yfir
voru Danir einangraðir, hagfræði
lega, frá umheiminum, að und-
anteknu Þýzkalandi og banda-
þjóðum þess Og nú, þegar þeir
eru frjálsir aftur, má segja, að
þeir séu enn hagsmunalega éin-
angraðir, að þessu sinni af þeirra
gömlu viðskiptavinum og banda
mönnum, Bretum.
Vegna verzlunarsamninga við
England, horfast Danir nú í augu
við hæzta vöruverð og hæstu
skatta, sem þeir hafa nokkum
tíma þekkt. Danskir bændur
senda smjör, ost, flesk og egg til
Englands, sem eiga að senda
þeim í staðinn, vefnaðarvörur,
skó, áhöld og vélar, geta ekki
staðið í skilum.
Húsmæður í London borga
minna fyrir danskt smjör en hús-
mæður í Kaupmanr.ahöfn. Dansk
ir skattar eru notaðir til að
borga dönsku bændunum upp-
bót á smjörverðinu, en n.grann-
ar þeirra hinum megin við Norð-
ursjóinn njóta góðs af.
Ttuttugu mánuðum eftir að
þeir losnuðu undan ánauðaroki
Þjóðverja ,horfast Danir í augu
við þann erfiðasta vetur sem yf-
ir þá hefir dunið síðan fyrir
stríð. Það er mjög lítið eldsneyti
til almenningsnota. Brezku kola-
námurnar framleiða ekki nóg kol
til þess að Bretar geti staðið í
skilum með öll þau kol sem þeir
áttu að senda Dönum. — Heitt
vatn er nálega ófáanlegt í borg-
unum og alt útlit fyrir að einnig
verði skortur á rafmagni. — Föt
og vefnaðarvörur aillar eru
skammtaðar, og það sem fáan-
legt er, er mjög misiafnt að gæð-
um. Skór eru fáanlegir, að vísu,
en það verður að panta þá að
minsta kosti sex mánuðum fyr-
irfram.
Svíþjóð, sem er næsti nágranni
Dana, að undanteknu Þýzka-
landi, hefir öll sín vöruhús full
af neyzluvörum. Og sumt af því
vörur, sem ófáanlegar eru í Dan-
mörku, en Svíum er ekkert
áhugamál að selja vörur sínar
fyrir sænSkar krónur.
Og svo, eins og til að bíta höf-
uðið af skömminni, í augum
Dana, er þýzka flóttafólkið,
sem eftir varð þegar þýzki her-
inn fór úr lgndinu, og sem þeir
geta með engu móti losað sig við.
Þeir eru 200.000 að tölu, mest
konur og böm, sem Danir verða
að fæða, klæða og sjá fyrir hús-
næði. Þetta kostaði Dani árið
sem leið fjárhæð sem nemur
hálfum tekjum ríkissjóðsins, eins
og þær voru fyrir stríðið. Þung-
ur baggi á þjóð sem telur tæp-
ar fjórar milljónir.
Af þessum ástæðum ,og öðruiji
fleiri, er það að fjármál Dana og
hagfræði öll, sem fyrir stríðið
var álitin einhver hin bezta og
ábyggilegasta í allri Evrópu,
hefir ekki komizt á réttari kjöl,
eins fljótt og þeir höfðu vonað.
Eitt er það þó sem þeir geta ver-
ið vissir um, og það er meira en
flestar aðrar þjóðir í Evrópu geta
en það er nægtir af góðri og heil
næmri fæðu, jafnvel þó smjör sé
skammtað, og af svínakjöti fáist
ekki eins mikið og hver vill
hafa.
Þegar stríðinu lauk voru Dan-
ir auðvitað þakklátir Bretum
fyrir hjálp þeirra. Þetta litla en
ríka land vildi gjarna hefja að
nýju viðskipti við sinn helsta,
stærsta og bezta viðskiptavin. —
England var sömuleiðis mjög
umhugað um, að fá tækifæri til
að flytja inn meira af smjöri,
eggjum og fleski, en þær vörur
höfðu verið mjög af skornum
skammti á Englandi um langan
tíma. Niðurstaðan varð sú, að
jafnvel þó þeir fengju tilboð frá
öðrum Evrópu-löndum um
hærra vöruverð, afréðu þeir að
senda meginn hlutann af útflutn
ingsvörum sínum til Englands. í
staðinn bjuggust Danir við að
fá stöðugan straum af brezkum
iðnaðarvörum svo sem vefnaðar-
vörum, landbúnaðar- og iðnaðar-
vélum, fólks og flutningsbílum,
og annað er Bretar geta fram-
leitt.
Samningarnir virtust hag-
kvæmir, að minnsta kosti þar til
Danir fóru að ræða um þó í þing
inu, en þá uppgötvuðu þeir, að
verðið á sumu af þeim vörum,
sem þeir selja Englendingum
mundi ekki svara framleiðslu-
kostnaði. En verðið var það
hæsta sem Bretar vildu borga.
Þeir miðuðu verðlagið við það
,sem þeir þurftu að borga fyrir
samskonar vörur frá öðrum
löndum innan brezka samveld-
isins, og þeir töldu sig ekki geta
borgað hærra verð fyrir inn-
flutning frá öðrum löndum.
Samkvæmt samningnum er
lágmarksverð á dönsku smjöri
80 cent fyrir kílógramið — 2.2
pund. — En það kostar danska
bóndann að minnsta kosti það
mikið að framleiða það, og
stjórnin er að borga bændum
uppbót svo meðalverð verði nér
um bil $1.00, kílógramið.
Smásöluverð á smjöri í Lond-
on er 36 cent pundið En þar sem
kíló er lítið eitt meira en cvö
pund, mundi hálft kíló kosta ná-
lægt 40 cent í London, en í Kaup
mannahöfn er hálft kíló selt
fyrir 45 cent.
Ein ástæðan fyrir því að
framleiðslukostnaður danskra
bænda er hár, er vörugæði og
vöruvöndun sú, sem heimtuð er,
ekki sízt á útflutningsvörum. —
í raun og veru má segja að allar
danskar lanbúnaðarvörur falli í
einn flokk, og það er það bezta,
sem löng reynsla og vísindin
geta framleitt.
Máltiðir sem þú kaupir á
ódýrustu matsölustöðum, eru
nokkurnveginn það sama og þú
færð á dýrustu hótelum, verð-
munurinn liggur aðallega í til-
búningi og framreiðslu.
Önnur ástæða er stærð danskra
bújarða. Hér um bil helmingur-
inn af bújörðum þeirra eru ekki
nema 25 ekrur eða minna, 30
prócent eru frá 25—75 ekrur. —
Aðeins ein af hverjum 200 bú-
jörðum er stærri en 250 ekrur.
Þar sem meiri hlutinn af fram-
leiðslunni kemur af þessum litlu
bújörðum, og með vöruvöndun
þá sem við er lögð, er óhjá-
kvæmilegt að framleiðslukostn-
aður verði hærri en í flestum
öðrum löndum.
Annað atriði í brezka samn-
ingnum, sem Danir eru óánægð-
ir með er það, að þar er gert ráð
fyrir að Danir kaupi brezkan
varning fyrir allar þær vörur,
er þeir selja Bretum. Auðvitað
hafa Danir ekkert út á það að
setja í sjálfu sér, ef þeir gætu
fengið það sem þá vanhagar
mest um frá Bretum. En eins
og sakir standa eiga þeir orðið
stórfé inni í enskum bönkum,
sem þeir geta ekki notað til að
kaupa vörur annars staðar, þó
fánalegar væru.
Danska stjórnin telur þó
samningana góða og hagkvæma.
Landbúnaðarráðuneytið gerir
ráð fyrir að matvælaskortur
sá, er nú á sér stað í Evrópu,
muni að mestu úr sögunni að
ári liðnu, og ef þeir hefðu þá
ekki brezka markaðinn að
treysta á, gæti svo farið að erf-
itt yrði fyrir þá að finna mark-
að fyrir landbúnaðarafurðir sín-
ar. Svo þeir telja sig vera að
byggja upp fyrir framtíðina
fremur en líðandi stund.
En þrátt fyrir alt þetta væru
það ýkjur einar að halda því
fram, að ástandið sé alvarlegt
eða hættulegt. Mér virðist margt
mjög líkt og það var fyrst þeg-
ar ég kom til Danmerkur, rétt
eftir að þýzki herinn fór úr land-
inu. Þá lifðu Danir góðu lífi,
jafnvel betra en nú. Það sem þá
vanhagaði mest um þá, hvað
matvæli snerti, voru krydd-
vörur, einkum pipar. Eins og áð-
ur er sagt er sala á smjöri og
svínakjöti, til heimanotkunar,
talsvert takmörkuð. Aftur á
móti eru nægtir af nauta- og
sauðakjöti og öllum tegundum
af fiski. Brauð og mjölmatur er
nægilegur, og sömuleiðis allar
tegundir af garðávöxtum. Svo
það sýnist h'til ástæða til að vor-
kenna Dönum. Kaupmáttur
dönsku krónunnar hefir haldist
ótrúlega vel, þegar tekið er til-
lit til þess hvað geysimikil eftir-
spurn er eftir vissum neyzlu-
vörum.
Margir Danir eru óánægðir
með brezku samningana, en hin-
ir eru þó eflaust fleiri sem eru
gramir við nágranna sína, Sví-
ana. Sú gremja á eflaust að ein-
hverju leyti rót sína að rekja
til stríðsáranna, en þá álitu Dan-
ir að Svíar gerðu fullmikið að
því að vera vinir beggja stríðs-
aðila. Vitaskuld fékk mesti
fjöldi danskra flóttamanna at-
hvarf í Svíþjóð á þeim árum, og
Svíar reyndust þeim vel og
Danir eru minnugir þess, þó
þeim hætti við að skoða það sem
einn þáttinn í því að vingast við
báðar hliðar.
Á yfirborðinu er samkomulag
Dana og Svía eins og bezt verð-
ur á kosið, og gremjan við Svía,
mundi fljótlega hverfa ef Svíar
lcsuðu ögn á verzlunarhöftun-
um, sem nú eru á milli landanna.
Það er hér um bii klukkutíma
sigling frá Danmörku yfir Eyr-
arsund til Svíþjóðar. Þeim meg-
in við sundið eru allar sölubúð-
ir fullar af vörum sem ekki hafa
sézt í Danmörku árum saman.
Þar%eru hlaðar af vefnaðarvör-
um og silki. Þar eru kæliskápar,
rafmagnseldavélar, saumavélar
og úr og klukkur, að ótöldum alls
konar munaðarvörum, svo sem
„cigarettum“.
En sem stendur hafa Svíar ill-
an bifur á flestum erlendum
gjaldeyri. Það eru aðeins Sviss-
neskir frankar, sterlingspund og
dollarar, sem þeir taka án tak-
markana. Þeir eru eflaust hrædd-
ir um að verðbólga kunni að
brjótast út í Danmörku þá og þeg
ar, og setja því ákveðið hámark,
sem þeir vilja taka í dönskum
krónum.
Danska stjórnin leggur hald á
mest af því sem til fellur af
sænskum gjaldeyri til að nota
það til opinberra viðskipta. En
venjulegur danskur borgari,
sem vildi fara til Svíþjóðar, að
kaupa sér skó, yfirfrakka eða
eitthvað þess háttar, getur það
ekki lögum samkvæmt. Dánskir
ferðamenn mega koma með 50
danskar krónur til Svíþjóðar,
einu sinni á mánuði, en eftir nú-
verandi gengi eru 50 danskar
krónur aðeins 25 sænskar kr. —
Svo þegar þeir eru búnir að
borga ferðakostnaðinn, er lítið
eftir til að kaupa fyrir.
Sænskum tollþjónum er vel
kunnugt um það, hversu mikið
Danir vildu gefa til þess að geta
laumað út úr landinu fáeinum
pökkum af „cigarettum“ eða
einu eða tveimur pundum af
kaffi, svo ef þeir hafa nokkra
ástæðu ti lað ímynda sér að
Danir séu að reyna að smygla út
vörum, rannsaka þeir þá vand-
lega, alveg inn að bjórnum.
En danskir tollþjónar reyna að
ná sér niður á Svíum, þegar þeir
koma í heimsókn til Danmerk-
ur. Svíar hafa gaman af að
bregða sér til Kaupmannahafn-
ar við og við, því hún hefir orð
á sér fyrir að vera ein hin glað-
værasta borg í Evrópu, en þeirra
eigin höfuðborg ein hin alvar-
DÁNARFREGN
Eftir langvarandi heilsubrest
andaðist Bjarni Eyjólfsson, á
heilsuhælinu í Ninette, Man.,
miðvikudaginn 28. maí.
Bjarni var fæddur 23. okt. 1883
að Laugarvatni í Laugardals-
hreppi, í Árnessýslu, á íslandi.
Foreldrar hans voru þau hjónin
Eyjólfur Eyjólfsson Þorleifsson-
ar og Ragnheiður Guðmundsdótt-
ir. — Hann ólst upp með for-
eldrum og systkinum að Laug-
arvatni. Foreldrar hans eignuðust
10 börn, níu þeirra náðu fullorð-
ins aldri.
Sem ungur maður stundaði
hann nám við búnaðarskólann á
Hvanneyri í Borgarfirði, og út-
skrifaðist þaðan. Eftir það var
hann á ýmsum stöðum í Borgar-
firði, við plægingar og aðra
j arðræktarvinnu.
Árið 1902 fór Ágúst bróðir
hans vestur um haf, en kom til
baka snögga ferð árið 1910. —
Hann var eina þrjá mánuði á Is-
landi og hafði mikið yndi af
samverunni með foreldrum og
systkinum. Þeir bræðurnir,
Ágúst og Bjarni, ferðuðust á
legasta. Og þá tolla Danir allt
sem Svíar hafa meðferðis.
Sjálfsagt verður langur tími
enn þar til fullnaðar ráðstafanir
verða gerðar um það, hvað gera
skuli við þýzka flóttafólkið. —
Það kom til Danmerkur rétt fyrir
stríðslokin, frá Austur-Prúss-
landi, og var þá mjög illa til
reika, veikt, skítugt og lúsugt. —
Það kostaði Dani 60 milljónir
dollara að fæða, klæða og hýsa
þetta fólk fyrsta árið sem það var
þar.
Fyrst eftir að það kom, urðu
Danir að loka fjölda af skólum,
því skólahúsin voru einu bygg-
ingarnar sem þeir höfðu til að
hýsa allt þetta fólk. Seinna urðu
þeir að eyða talsverðu af sínum
dýrmæta sænska gjaldeyri til að
kaupa efni í „Kamps“ eða búðir
handa því, og nú eru ekki færri
en 120 slíkar búðir hér og þar
um landið. Einhver hin stærsta
af þeim er á „Klövermarken“-
golfvellinum, rétt fyrir utan
Kaupmannahöfn. Þar eru um
17000 Þjóðverjar, mest konur og
börn, sem lifa góðu lífi í björt-
um og vel hituðum híbýlum. —
Danir leggja til skólabækur, svo
5000 börn ganga hér á skóla hjá
þýzkum kennurum.
Rússar hafa gengið inn á að
taka helminginn af þessu fólki, ef
Bretar og Bandaríkjamenn taki
hinn helminginn. En þar sem
þetta fólk er allt úr rússneska
Mutanum í fyrstunni, hafa vest-
urveldin ekki viljað taka við
neinu af því.
E. S.
fjörugum gæðingum austur und-
ir Eyjafjöll, þeim til mikillar
skemtunar. í ágústmánuði lögðu
þeir bræðurnir, Ágúst, Bjarni og
Eyjólfur af stað til Canada. —
Ágúst bjó nokkuð fyrir norðan
Wastbourne, en flutti sig sáðar
norður í Big Point-bygðina við
Manitoba-vatn. Bjarni keypti
land skammt frá og bjó þar. —
Hinn 17. apríl kvæntist hann
Guðnýju Jónsdóttur frá Am-
kellsgerði, á Völlum, í Suður-
Múlasýslu, á íslandi.
Þau bjuggu þar all-mörg ár og
unnu að búskapnum með ósér-
hlífnum dugnaði og ráðdeild. —
Síðan keyptu þau hús í Langruth
bænum og flutu þangað.
Heimilislíf þeirra var farsælt
og afkoma góð. Börnin, sem þau
eignuðust, fengu gott uppeldi
og nutu góðrar skólagöngu. Ekk-
ert var til sparað, sem unt var
að veita og þeim nauðsynlegt.
Þeim vegnaði vel þangað til
fyrir einum 12 árum að Bjarni
varð fyrir heilsubilun. Veikin
átti upptök sín í brjósthimnu-
bólgu, sem hann fékk. Vinnu-
ákafi og vinnunauðsyn hafa ef
til vill aftrað honum frá því að
afla sér nægilegrar hvíldar og
lækningar, en þetta var upphaf
tæringar, sem reyndist, eins og
oft vill verða, mjög þrálát. Hann
leitaði sér þeirrar hjálpar sem
unt var að fá, var stundum
heima, en dvaldi langvistum á
heilsuhælinu í Ninette. — Hin
síðari ár var hann einnig þjáður
af hjartasjúkdómi, og varð hann
banamein hans.
Heitasta jarðneska þrá Bjarna
var, að vera með ástvinum sín-
um; mesti sársaukinn í sjúk-
dóminum var því sá, að þurfa að
dvelja fjarvistum frá þeim. Fyr-
ir einum fjórum árum flutti
fólk hans til Vancouver í British
Columbía. Tveimur árum síðar
fékk hann leyfi heilsuhælisins til
að ferðast vestur ti! fólksins síns
og dvelja þar fáeina mánuði. —
Hann var þar í fjóra mánuði og
var sú dvöl honum eins og hann
hefði himininn höndum tekið. —
Hann var þar með þeim í sælu-
dal. —
Á síðastliðnum vetri hafði
hann nokkra von um að enn
væri unt að gera þær ráðstafan-
ir, sem nægðu til þess, að hann
gæti flutt vestur, en þá ágerðist
hjartasjúkdómurinn, og leið
hans lá á æðra svið, en til er á
jörðu.
Þau hjónin, Bjarni og Guðný
eignuðust 5 börn; tvö þeirra dóu
ung, en þau sem lifa, eru:
Thelma Ólöf, Mrs. Jóhann Er-
lendsson, Raymond Heiðar og
Clifford Hilmar.
Einnig hafa þau alið upp Mary
Lukas. Þau voru nú öll, ásamt
Mrs. Eyjólfsson, í Vancouver.
Systkini hins látna sem enh
eru á Mfi, eru:
Ágúst Eyjólfsson, Lundar,
Man., Ingunn Eyjólfsdóttir, kona
Böðvars hreppstjóra Magnús-
sonar og Anna Evjólfsdóttir i
Reykjavík.
Bami var jarðsunginn í Lang-
ruth, sunnudaginn 1. júní, og fór
aðal athöfnin fram í íslenzku
lúthersku kirkjunni þar. KomU
þangað frá Vancouver, ekkja
hans og tvö barnanna, Mrs.
Thelma Erlendsson og Raymond
Heiðar. Hinn sonurinn fékk sig
með engu móti lausan frá vinnu.
Einnig var viðstaddur bróðir
hans, Ágúst Eyjólfsson frá
Lundar. Kirkjan var fullskipuð
fólki. Söngflokkur safnaðarins,
undir stjóm Mr. Carls Líndals,
lagði til vel æfðan söng. — Séra
Runólfur Marteinsson bar fram
kveðjuorð. — Líkmenn voru:
Archie Johnson, Frímann Thord-
arson, Helgi Thompson, Jóu
Hannesson, Björn Bjarnason og
Guðni Thorleifsson. — útförina
annaðist Mr. McLaugMin út-
fararstjóri í Langruth. Jarðað
var í Big Point grafreitnum.
Bjarni var nýtur maður í
mannfélaginu. Hann var vel gef*
inn, vel að sér, stóð vel í lífsstöðu
sinni, annaðist heimili, búskap
og hvað annað, sem hann tókst
á hendur að framkvæma, með
samviskusemi og hyggindum. —
Hann var góður nágranni og
hjálpsamur í hvívétna. Sérstak-
lega var hann elskur að ástvin-
um sínum og fórnfús í þeirra
garð. Kirkju og kristindóm
studdi hann eftir mætti, og tru
hans efldist með aldri og reynslu-
Blessun sé yfir ástvinum hans
og minningu hans.
Rúnólfur Marteinsson.
For Men Only
MEN'S SUITS
3-piece
SANITONE
CLE4NED
PICKED UP OSp
& DELIVERED 99*9%-
MEN'S SUITS
“VALETEHIA-D”
• STEAM STERILIZED
• FORM PRESSED
PICKED UP
& DELIVERED
50©
PHONE 42 361
CLEANERS - DTERS - FURRIERS
Stendur bændum ókeypis til boða
Með það fyrir augum að aðstoða canadiska bændur, og gera þeim
auðveldara að beila átökum við flókin viðfangseíni á vettvangi landbún-
aðarins, hefir sambandsstjórn varið mörgum milljónum dollara í það að
veita þeim ókeypis aðgang að mörgum fræðslu- og upplýsingastofnunum
á víðari grundvelli en viðgengst um aðra iðnaðarframleiðslu; nægir í þessu
efni að vitna í tilraunabú sambandsstjórnar, rannsóknir mjólkurafurða, að-
ferðir við lækningar jurta- og plönlusjúkdóma, vísindalegar leiðbein-
ingar varðandi efnarannsóknir, ásamt leiðbeiningum til tryggingar heilsu-
fari húsdýra, svo og flokkun eggja, ávaxta, niðursoðinna matvæla og
hunangs, til þess að tryggja sem best verð allra þessara tegunda; er það
hagfræðideild landbúnaðarráðuneytisins, sem um þetla annast.
Áminstar rannsóknir og ráðstafanir eru veittar bændum ókeypis með
bæklingum, útvarpsfréttum og ýmissu öðru, sem upplýsingaráðuneytið
telur æskilegl.
Þeim öllum, sem beint eða óbeint við landbúnað fást, er heimilaður
ókeypis aðgangur að áminslum fræðslutækjum.
Skrifið vegna frekari upplýsinga:
Domininion Department of Agriculture
Ottawa - Canada
RT. HON. JAMES J. GARDINER DR. G. S. H. BARTON
Minister Deputy Minister