Lögberg - 21.08.1947, Blaðsíða 2

Lögberg - 21.08.1947, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. ÁGÚST, 1947 Sir William A. Craigie áttræður Eftir prófessor RICHARD BECK Bréf frá Akureyri, 3 1. júlí 1 947 „Hann mat ekki miljónir einar hann miðaði auðlegð hjá þjóð við landeign, í hugsjóna heimi og hluttak í íþrótta sjóð — og var um þann ættingjann annast, sem yzt hafði og fjarlægast þrengst, en haldið við sólarlífs sumri um sólhvörfin döprust og lengst.” Þessar fögru og maklegu Ijóðlínur Stephans G. Stephans sonar um prófessor Williard Fiske, hinn mikla íslandsvin, má einnig í ríkum mæli heim- færa upp á Sir William A. Craigie, sem um fullan aldar- helming hefir verið hinn ágæt- asti vinur þjóðar vorrar, eigi að- eins í orði heldur einnig í verki, eins og margþætt ritstörf hans um íslenzk fræði sýna deginum ljósar. Sir William varð áttræður 13. ágúst í ár, og má ekki minna vera heldur en að íslendingar minnist hans að nokkru á þeim merku tímamótum athafnaríkr- ar ævi hans, jafn þarfur maður og hann hefir verið þeim með ritum sínum um bókmenntir þjóðar vorrar og menningu, og að sama skapi heilhuga málsvari hennar úti í hinum • víðlenda enskumælandi heimi. Hinsvegar liggur það í augum uppi, hversu mikilsvert það er íslenzku þjóðinni, að eiga mikil hæfa og dygga formælendur á erlendum vettvangi, eigi síst í hópi fremstu menntamanna stórþjóðanna; en á þeim bekk skipar Sir William veglegan sess, því að hann er löngu víð- frægur málfræðingur, svo að ó- hætt mun mega telja hann víð- kunnastan fræðimann á því sviði meðal enskumælandi manna. — Mælt er, og ekki að ástæðulausu, að menn þekkist af vinum sín- um; hið sama má einnig um þjóðirnar segja, enda hefir það verið þjóð vorri mikil gæfa, að gagnsemdinni ógleymdri, að hún hefir eignast sh'ka vini og velunnara erlendis eins og þá Williard Fiske, James Bryce og Sir William A. Graigie, að fáir einir séu taldir. Sú staðreynd, að slíkir öndvegismenn hafa tekið eins djúpstæða tryggð og raun ber vitni við land vort og þjóð, og þá sérstaklega við fræði vor, getur einnig verið oss sönn un þess, hvert menningarlegt gildi þau hafa að geyma og á- minning um að varðveita og á- vaxta þær dýrmætu erfðir eins og gamalli menningarþjóð sæmir. William Alexander Craigie, en svo heitir hann.fullu nafni, er af skozkum ættum, fæddur í Dundee á Skotlandi þ. 13. ágúst 1867. Námsfýsi hans og frábær tungumálagáfa lýsti sér þegar á bernskuárum. Hann stundaði háskólanám í tungumálum og bókmenntum á háskólanum í St. Andrevs og Oxford, og lauk háskólaprófum sínum með á- gætiseinkunn, enda þótt hann hefði haft mörg járnin í eldin- um á skólaárunum, því að margt las hann utan hinna á- kveðnu námsgreina. Þegar á þeim árum tók hann einnig að fást við bókmenntarannsóknir og ritstörf. Hann varð ungur ^ð aldri kennari í klassiskum fræðum við St. Andrews háskóla, en síð- ar um langt skeið prófessor í Norðurlandamálum og engil- saxnesku í Oxford; meðal ann- ars kenndi hann þar íslenzku. Enn síðar var hann um allmörg ár fram að heimsstyrjöldinni síðari prófessor við háskólann í Chicago. En jafnhliða háskóla- kennslunni hafði hann altaf um- fangsmikil ritstörf með hönd- um, og helgaði þeim um langt skeið æfinnar alla starfskrafta sína. Er þar sérstaklega átt við meir en aldarfjórðungs starf hans í ritstjórn hinnar miklu Oxford-orðabókar, Oxford Eng- lish Dicíionary, en hann var einn af þrem aðalritstjórum hennar, og lagði síðustu hönd á það verk, enda mun það stórvirki halda nafni hans á lofti um ó- komnar aldir. Svipuðu máli gegnir um hina sögulegu orða- bók yfir enska tungu í Ameríku, Hisiorical Diciionary of Ameri- can English, en hann var feng- inn til háskólans í Chicago til þess að gerast aðalritstjóri henn ar. Þarf vart að taka það fram, að fjöldi manna vann að samn- ingu þessara miklu orðabóka und ir handleiðslu Sir Williams. — Ótalin er þá hin forn-skozka orðabók hans, að ógleymdum út- gáfum fornenskra rita og kenslu bókum, enda er það aðaltilgang- ur þessarar afmælisgreinar, að draga stuttlega athygli íslenzkra lesenda að merkilegri og marg- háttaðri starfsemi hans í þágu íslenzkra bókmennta og menn- ingar. Sir William tók mjög snemma ástfástri bæði við tungu vora og fræði. Á námsárunum í St. Andrews háskóla fór hann að leggja stund á dönsku og ís- lenzku, og veturinn 1892—23 dvaldi hann við íslenzkunám í Kaupmannahöfn, og varð þá handgenginn ýmsum íslending- um, sér í lagi dr. Jóni Stefáns- syni, dr. Valtý Guðmundssyni og Þorsteini Erlingssyni skáldi. Er og skemmst frá því að segja, að Sir William er maður ágæt- lega lærður í íslenzku máli bæði að fornu og nýju, svo að teljandi eru þeir menn erlendis, ekki síst í hinum enskumælandi heimi, sem þar koma til saman- burðar. Af hinu marga og athyglis- verða, sem Sir William hefir rit- að um íslenzk efni, ber fyrst að nefna hina merku grein hans um skáldakvæðin — “The Poetry of the Skalds” — sem út kom í hinu kunna tímariti Scoltish Review haustið 1896; er hún samin af nákvæmri þekkingu á viðfangs- efninu og glöggum skilningi, prýdd ágætum þýðingum úr hin um forna kveðskap, sem fylgja í öllu ströngum reglum íslenzkr ar braglistar. Skal þá vikið að ritum Sir Williams um riorræn og íslenzk efpi. Merkisbók er úrval það úr þjóðsögum Norðurlanda, er hann safnaði til og þýddi, Scandinavi- an Folk-Lore — 1896 — og ekki verður Island þar út undan, fremur en vænta mátti. Framúr skarandi gagnorð og glögg er bók sú, þó eigi sé hún mikil að stærð, sem hann ritaði um trúar brögð norrænna manna, Religi- on of Ancienl Scandinavia — 1906. — Þá er bók hans um forn sögur vorar, The Icelanndic Sagas — 1913, — prýðilegt rit í alla staði, sem veitir í stuttu máli glögga yfirsýn yfir hið víð- tæka efni, sem þar er tekið til meðferðar. Einkar liðlega sam- in og nothæf vel er byrjendabók Sir Williams í forn-íslenzku, Easy Reading in Old Icelandic — 1924. — Hann valdi einnig ís- lenzku kvæðin í safnritið The Oxíord Book of Scandinavian Verse — 1925, — sá um útgáfu þeirra og fylgdi þeim úr hlaði með greinargóðu yfirliti yfir sögu íslenzks skáldskapar. — í fyrirlestrarsafninu The Norihern Elemeni in English Liieraiure — 1931 — tekur Sir William, meðal annars, til meðferðar á- hrif íslenzkra fomrita á enskar bókmenntir. Þá sneri hann á ensku hinum tímabæra og gagn fróSIega bæklingi dr. Björns Þórðarsonar, fyrrv. forsætisráð- herra, um ísland, Iceland Pasi and Preseni — 1941, — sem nú er fyrir stuttu kominn út í ann- ari útgáfu. Sir William hefir miklar mæt- ur á rímunum íslenzku og hefir lagt sérstaka rækt við þær, eins og sjá má ljóslega af hinni vönd uðu útgáfu hans af Skoilands- rímum — 1908, — og þar sést einnig glöggt, hversu gagnkunn- ugur hann er þessari grein bók- mennta vorra, erida er hann flestum fróðari í þeim efnum. Það var því eigi að ástæðulausu að honum var falið það hlutverk að annast útgáfuna af Siaðarhóls bók, hinu mikla safni eldri rímn anna, sem út kom í Kaupmanna höfn 1938 undir heitinu Early Icelandic Rímur, og var XI. bindi í hinu stórfellda ljósprent aða ritsafni Ejnars Munks- gaards af íslenzkum handritum. Ritaði Sir William mjög skil- merkilegan og fróðlegan inn- gang að útgáfunni, þar sem rak in er saga rímnanna og lýst eðli þeirra og menningargildi af mikilli glöggskyggni. Það var því í alla staði ágætlega sæm- andi, að hin frábærilega vandaða útgáfa þeirra Sveinbjörns Sig- urjónssonar magisters og dr. Sigurðar Nordals af Númarím- um var tileinkuð Sir. William í tilefni af sjötugsafmæli hans árið 1937. Með hinum merka fyrirlestri sínum um skáldskaparlistina á íslandi — “The Art of Poetry in Iceland”, Oxford, 1937 — sýndi Sir William einnig enn einu sinni, hversu víðtæk þekk- ing hans er á íslenzkum skáld- skap að fornu og nýju og glögg- ur skilningur hans á sérkenni íslenzkrar skáldskaparlistar. — I því sambandi dvelur hann að vonum all-ítarlega við rímurnar bæði sökum þess, hve eftirminni lega þær vitna um hagmælsku íslendinga, íþrótt þeirra í skáld- skaparformi, og einnig vegna þess, hve sérstæð bókmennta- grein þær eru. Hefir þá verið talið hið helzta, sem Sir William hefir um fræði vor ritað, en þó hvergi nærri alt, hvorki ýmsar ritgerðr né heldur ritdómar hans um íslenzk efni. En nóg hefir talið verið, j þó fljótt hafi verið farið yfir sogu, Silfurbrúðkaup í Sjötta júlí, 1947, komu nokkr- ir vinir, nágrannar og skyld- menni saman á heimili Mr. og Haraldur Thorsteinssonar í Leslie, til þess að árna þeim hjónum heilla í tilefni af tuttugu og fimm ára hjónabandi þeirra. Veður var hið ákjósanlegasta, nokkuð heitt að vísu svo sem maður á að venjast nú um tíma, en dágóður svali stóð í móti hit- anum, svo fólk naut stundarinn- ar vel úti í sumardýrðinni. Borð, blómum prýtt og fallegri brúðarköku, var sett úti undir trjánum umhverfis hið snotra heimili silfur-brúðhjónanna. Við það voru settir heiðursgestir dagsins, brúðhjónin, börn þeirra og önnur skyldmenni. Magnús Magnússon stýrði athöfninni. — Hann skýrði frá tilgangi þessar- ar heimsóknar á báðum málun- um og lét syngja tvítekið fyrsta versið af sálminum Hve gott og fagurt. Þá las hann upp skeyti frá fjarlægum vinum. Að því loknu afhenti Mrs. Anna Sig- björnsson, silfurbrúðurinni fal- legan blómvönd frá kvennfélag- inu íslenzka í Leslie. Svo komu ræðurnar. Þær fluttu: Thorsteinn Guðmundsson, Mrs. Rannveig K. G. Sigbjörnsson, Páll Guð- mundsson, Mrs. Anna Sigbjöms- son. Ræðumenn mintust þess að hjónin hefðu lifað saman í far- sælu hjónabandi í meir en tutt- ugu og fimm ár, væri slíkt mikil og þakkarverð gæfa og að þau hefðu eignast sex mannvænleg börn, sem nú væru uppkomin og vel*mönnuð. Að þau væru starfsöm og nýtin. Mr. Thor- steinsson ágætur smiður og bæru mörg heimili umhverfisins vott um iðju hans og umbóta- því til sönnunar, hver útvörður hann hefir verið bókmenntum vorum og menningu með rit- störfum sínum. Hann hefir einnig verið það með mörgum öðrum hætti, þó eigi verði það nánar rakið að þessu sinni. En allt ber það að sama brunni um það, hve ágætlega Sir William hefir sýnt í reyndinni ást sína á íslenzkum fræðum, landi voru og þjóð. Sú ræktarsemi lýsir sér ennfremur í því, að hann hefir þrem sinnum til íslands komið — 1905, 1910 og 1930, — og var hin mikilhæfa og ágæta kona hans, sem nú er nýlátin, með honum í förinni í tvö síðari skiptin. Fyrir víðfema fræðimanns- starfsemi sína og ritstörf hefir Sir William að vonum verið margvíslegur sómi sýndur. Marg ir háskólar hafa sæmt hann heiðursdoktors nafnbót, meðal annara Háskóli Islands, eins og sjálfsagt var og löngu verð- skuldað, og hann hefir hlotið mörg heiðursmerki. Fyrir all- mörgum árum síðan var hann aðlaður af Bretakonungi fyrir víðtæk og varanleg menningar störf sín í þágu lands og þjóðar. Hefir þá í nokkrum megindrátt um verið lýst hinum fágæta og óvenjulega athafnasama fræði manni, Sir William A. Craigie, og ritstörfum hans að því er snertir oss íslendinga. Hitt er ,eigi síður verðugt frásagnar, að hann er, að einróma dómi þeirra, sem til hans þekkja, hinn mesti mannkosta og drengskap- armaður, hreinræktað göfug- menni, sem gott er að kynnast og eiga að vini, enda er hann manna vinfastastur. Þeir verða því margir, vinim- ir, sem senda þessum aldur- hnigna aðalsmanni andans hug- heilar kveðjur og heillaóskir í tilefni af áttræðisafmæli hans. Og íslendingar hafa alveg sér- staka ástæðu til þess að minnast með þakklæti þeirra tímamóta í ævi eins hins ágætasta og trygg asta velunnara, sem þjóð vor hefir átt í hópi erlendra önd- vegismanna. Megi hún í framtíð inni halda áfram að vaxa af eign slíkra vina. Leslie, Sask. starfsemi á því sviði. Silfurbrúð- urin væri reglusöm, þrifin með afbrigðum og kynni vel að fara með lítil efni og hefði sint heim ili sínu með sóma. Haraldur Þorsteinsson gekk í Canada-herinn í fyrra stríðinu. Hann var' staddur í Halifax er mikla sprengingin var þar á þeim árum og mátti kraftaverk heita að hann slapp úr því slysi. Synir þeirra hjóna, Skúli og Lawrence gengu í herinn, annar á sjó, hinn á landi, í seinni heims- ófriðnum. Þeir komu heilir heim. Skúli er við Co-Op olíuverslun ina í Leslie, síðan hann kom til baka og þykir farnast ágætlega vel. Elsta barnið, Guðný, er kenn- ari og hefir stundað þann starfa í nokkur ár, en er nú að giftast Yvonne er í góðri stöðu í Winni- peg. Tvær yngstu stúlkurnar eru heima og stunda skólanám. Sú eldri þeirra Ivy, skrifaði á tólfta bekkjar próf í vor. í endingu programs afhenti Mr. Magnússon silfur brúðhjón- unum dálítinn sjóð á silfurdiski: “Frá vinum og skyldmennum nær og fjær.” Mr. Thorsteinsson þakkaði góðvildina og heiðurinn sem hon um og fólki hans væri sýnt með þessu. Loks tóku veitingarnar við. — Ágætt kaffi og nóg með því, sem var tekið á móti svo sem vera ber af fjöldanum er viðstaddur var. Fyrir frammistöðu stóðu: Mrs. John Goodman, Mrs. Magnús Magnússon, Mrs. V. Abrahams- Heiðraði vinur, Einar Páll Jónsson: Beztu þakkir fyrir síðast, — þessa örfleygu augnabliksstund, sem við hittumst á Akureyri í fyrra sumar! Þótti mér fyrir að hitta þig ekki aftur; en um það er ekki að fást. — Mér hefir ver- ið mikil ánægja að lesa frétta- pistlana þína, sem síðan hafa birzt í “Lögbergi”, og þykist ég vita, að þeir hafi orðið mörgum gömlum Vestur-Islendingi, — og þá ekki sízt Austfirðingum, ærið gleðiefni. — Guð blessi þá alla!-----Jæja, ég fjölyrði ekki um það að þessu sinni. Bréfsefni mitt mun verða þér ljóst af hjálögðum miða, prent- uðum. Þetta ávarp til Austfirð- inga vildi ég einnig láta ná vest ur um haf, — alveg eins og í “pósta-smalamennsku” minni um árið! Og ég sný mér til þín, þar sem þú ert einn hinna fáu Vesturísl. Austfirðinga, sem ég veit deili á, — annar en dr. Beck. — En við skrifumst á. — Auðvitað þekki ég vel til Gutt- orms J. Guttormssonar, en veit ekki nákvæmt heimilisfang hans. Og þætti mér því mjög vænt um, ef þú vildir svo veLgera að senda honum eitt blaðið ásamt beztu kveðju minni. Og svo eru eflaust allmargir austfirzkir hagyrðingar, mér ókunnir, þarna vestra. Eg er þegar búinn að tína sam an allmargt ’ hagyrðinga, sem enn eru heimilisfastir eystra, og hefi skrifað þangað ein 60 bréf, og er þegar tekinn að fá svar frá sumum þeirra. — En svo eru all- ir hinir, sem burt eru fluttir af Austfjörðum, — suður til Reykjavíkur og í allar áttir. — Býst ég við að fá marga fallega stöku, áður en lýkur, þótt margt verði auðvitað sennilega fremur léttvægt. — Eg sækist því mest eftir lausavísum og stuttum kvæðum. Það gefur venjulega skýrasta mynd og skarpasta af hagmælsku höfundarins! — Eins og t. d. þessi staka: „Löngu eru horfin löndin dreymd, liðin þeirra saga. Æskubrekin eru gleymd í önnum seinni daga”. Þannig skrifar kona austur í Breiðdal, og varð hún hissa á því, að nokkur skyldi hafa grunað sig um hagmaelsku! — Einnig hefi ég fengið dálitla kvæðasyrpu frá þeim hjónum Sigfúsi Guttormssyni á Krossi í Fellum og konu hans, Sólrúnu Eiríksdóttur. — Sigfús er ná- frændi Guttorms J. G. — Virð- ast hjónin bæði vera prýðilega hagorð. Þetta tel ég t. d. prýðilega “veðurlýsingu” af fárviðri, sem geisaði á Austfjörðum fyrir 2—3 árum, en hún er eftir Jón Guð- mundsson frá Ásgeirsstöðum í Eiðaþinghá: Um loftið fer hvinur, og loga-hirinur son, Mrs. G. Johnson, Miss Kristin Josephson og fleiri. Fólk skemti sér við samtal, söng og kaffidrykkjuna um stund, fluttu svo brúðhjónunum persónulegar hamingjuóskir og kveðjur, um leið og lagt var af stað heim. Haraldur er sonur Hjálmars Thorsteinssonar fyrrum í Winni peg, lézt á Gimli, og fyrri konu hans látin á íslandi Mrs. Thor- steinsson, Thorstína heitir hún, er dóttir Bergþórs Björnssonar, er lengi bjó stóru búi hér í byggð, lézt í vor í hárri elli, og fyrri konu hans Kristínar Þor- steinsdóttir, dó í Winnipeg fyr- ir löngu síðan. Með endurteknum heillaósk- um til þeirra, er hlut eiga að máli og afsökunarbeiðni á því að þessar línur komust ekki á framfæri fyrr en nú. 7. ágúst, 1947. Rannveig K.G. Sigbjörnsson lýsa upp sinugráa storð. Fjallið dynur, og foldin stynur í flúðum drynur, svo heyrist ei orð. Það hriktir í hjörum og skröltir í skörum, frá skjálfandi vörum heyrast óp. Mér skilst á svörum og andvörpum örum. að allt sé á förum, sem Drottinn skóp! Já, þannig yrkja austfirzkir alþýðumenn enn í dag! — Jæja, kæri vinur. Þetta átti aðeins að verða ofurlítið “ávarp” með Ávarpinu, og verður heldur ekki annað né meira. — En gaman hefði verið að vera kominri vest- ur til ykkar og fá tækifæri til að “kjafta” við landana um hríð, víðsvegar þarna vestra! — Og væri ég a. m. k. 5 árum yngri en “á grönum má sjá”, þá hefði ég tæplega setið á strák mínum! Því að margt dettur manni í hug, sem gaman gaman væri að hreyfa við frændur vestra: Á daginn kátur: Kjafta eins og hinir. Með kurt-ó-pí eru allir mínir vinir. — En einmani ég undrast títt á kvöldin, er ókunnugum mæti ég bak við tjöldin, sem hugsar öðruvísi en allur fjöldinn! Það getur oft verið all-kynd- ugt að mæta sjálfum sér eftir langan aðskilnað — og horfast í augu við eigin sál — og löngu linða tíma! En fyrirgefðu nú mælgi og mas, — og heilsaðu kærlega öllum þeim vestra, sem glaðst geta enn úið kveðju frá “gamla landinu”! Ættum við allir að vera kunningjar og vin- ir, hvorum megin álsins sem við erum! Með kærri kveðju, þinn einlægur Helgi Valtýsson. ÁVARP Trauðla raknar tryggðaband, — treyst í raunum mínum. — Aldrei gleymist Austurland útlaganum sínum. Ausifirðingafélaginu á Akur- eyri hefir komið til hugar að safna ýmsum sýnishomum af austfirzkum kveðskap skálda og hagyrðinga, sem enn eru á lífi eða látnir fyrir skömmu, t.d. eft- ir aldamót, og gefa síðan út í fallegum búningi með myndum höfunda og stuttum skýringum: fæðingarári, starfi og stöðu, dánarári þeirra, sem látnir eru, o. s. frv. — Er svo til ætlast, að hver og einn velji sjálfur það, er hann telur verðmætast af ljóðum sínum: lausavísur eða heil ljóð. Æskilegast væri, að safn þetta yrði sem fjölbreytt- ast, en þó eigi um of langt né viðamikið, þar sem hér verður óefað allmiklu meiri þröng á þingi, en flesta órar fyrir að óreyndu. Vér Austfirðingar erum frem- ur hlédrægir og vöðum ef til vill eigi jafn ört uppi á skáldsæ þjóð arinnar og aðrir landsfjórðung- ar. En það er hyggja vor og reynsla, að sé skyggnzt niður í djúpin, muni þar fyrirfinnast eigi allfáir prýðilegir hagyrðing ar og skáld, karlar og konur, svo að jafnvel oss sjálfum bregði í brún, þegar saman kemur. Mér undirrituðum hefir verið falið að fara á fjörur við Aust- firðinga, hvar sem er í landinu, og vænti ég þess, að þér bregðið vel við og drengilega, enda er þetta sameiginlegt metnaðarmál vort eigi all-lítið. Auk þess mun þetta einnig geta orðið æskileg uppörvun og menningarleg hvöt austfirzkri æsku og samtím is gleðja þá, sem eldri eru. — Vænti ég því góðra undirtekta og almennra og gleð mig til góðra funda! Með beztu kveðju, , Helgi Valtýsson, varaform. Austfirðingafélagsins á Akureyri.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.