Lögberg - 26.05.1949, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 26. MAÍ, 1949
Skotmyndir af Hull, París, ltalíu,
Picasso og Matiasse
Örlygur Sigurðsson listamálari segir frá
Örlygur Sigurðsson, listmálari er kominn heim eftir tæpa ár-
dvöl í París og víðar á meginlandi Evrópu. Hann kom með f jöldann
allan af nýjum myndum, er flestar munu málaðar í Frakklandi og
á Italíu, og mun hann að öllum líkindum sýná bæjarbúum þær í
vor. örlygur er einn sérkennilegasti og efnilegasti listmálari okkar
af yngri kynslóðinni og munu menn því bíða þessarar sýningar
með mikilli eftirvæntinu.
Það er víst svo um alla lista-
menn, að þeir vilja hafa óbundn-
ar hendur til þess að geta látið
gamminn geysa að vild. Er tíð-
indamður blaðsins heimsótti Ör-
lyg í gær, taldi hann því best að
láta honum í té blýant og blað og
biðja hann að draga upp þær
myndir af dvöl sinni erlendis,
sem honum þóknaðist, í stað þess
að leggja fyrir hann hinar venju-
legu spurningar. Og hér fara á
eftir skotmyndir þær, sem örlyg-
ur dró upp:
Útópía artistanna.
Það hefir lengi verið löngun
mín að komast til Útópíu “artist-
anna”, París. Hugðist ég að verja
þar flestum námsárum mínum,
en stríðið breytti þessari ráða-
gerð minni, og hélt ég, sem fleiri
íslenzkir námsmenn, í vesturveg.
Þess vegna varð ekki úr París-
arför minni fyrr en síðastlðinn
vetur að aflokinni síðustu sýn-
ingu minni hér í Reykjavík. Lét
ég í haf á nýsköpunar-togaran-
um Karlsefni á útmánuðum.
Ófrítt fólk í Hull
Hull var fyrsti áfangi minn
á þessari miklu pílagrímsgöngu
minni til hinnar mæru Mekku
málarans, Parísarborgar. Lítið
var þar um fagra list, en nóg um
slor og sora, og því varð ég lítt
heillaður af Hull. Borgin grá og
svört af skít og mannfólkið eft-
ir því. Hefi ég aldrei séð jafn
ófrítt fólk samankomið á sama
blettinum. Fólkið kinnfiskasog-
ið og úteygt, barbeinótt og veð-
urbarið, rétt eins og súgurinn
úr mjölsblásara léli um hvert
andlit á nóttu sem degi.
Englendingar eiga víst ekki
sjö daganna sæla. Mér þótti engu
líkara en vesalings fólkið sæti
þarna í einni allsherjar biðstofu
dauðans. Fyrsta máltíð mín í
Hull var einhver sú al-lélegasta,
sem ég hefi snætt um dagana.
Gagnsæ, agnarlítil kjötflís, skor-
in við nögl á stórum matardiski,
hélt ég að væri einn þáttur í
breskri kímni eða virðingarverð
tilraun til að koma “kúnnanum”
í gott skap, svo megin-rétturinn
meltist betur, en aðal-rétturinn
kom aldrei. Gekk ég jafn soltinn
frá borði og áður.
Frá Lundúnum til Normandí.
Síðan fór ég til hinnar miklu
og endalausu Lundúna-borgar,
sem tekur yfir svo stórt svæði,
að ekki vœri hægt að leggja
hana í algerar rústir á minna
en 100 árum með sömu sprengju
tækni og var fyrir atómöld.
Stekk ég svo með ykkur yfir
sundið til fyrirheitna lands-
ins, sem ég veit að ykkur leikur
mest forvitni á að kynnast.
Brunum við með leifturhraða
yfir frjó beitilönd og frjósamar
ekrur Normandi. Hvarvetna ber
fyrir augu sundurtætt og sund-
urskotin þorp á leið okkar frá
Calais til Parísar. Ömurleg
hrygðarmynd af eyðingu styrj-
aldarinnar.
“Björt mey og hrein.”
Drottning heimsborganna,
brosir nú við okkur ósnortin og
óskemmd af völdum eyðilegg-
ingarinnar eins og “björt mey
og hrein”, enda er hún í sínu
fegursta skarti. Því ekkert klæð-
ir hana betur en vorið. Næsta
stórfurðulega kemur manni fyrir
sjónir, að hinir varpfúsu
sprengjufuglar Görings skuli
ekki hafa orpið hér einu einasta
eggi, því að ekki virtust þeir
vera svo vandir að hreiðrum sín-
um í byrjun styrjaldarinnar,
þegar lofthernaður þeirra var í
algleymingi. Er ekki önnur skýr-
ing á miskunn þeirra yfir París
en sú að þeir hafi ætlað sér að
nota hana að unnum sigri sem
skemmtistað. Hinar léttlyndari
Parísardætur hefðu orðið næsta
samvinnuþýðar á þeim grund-
velli, eins og sýndi sig þann tíma,
er Þjóðverjarnir sátu í París.
Enda eru engar mannskepnur
alþjólegri og lausari við þjóðern-
ishroka og kynþáttahatur en
gleðikonur. Jafnvel kommarnir
komast ekki í hálfkvisti við þær
í þeim skilningi, þó að þeir stæri
sig manna mest af þessum dygð-
um sínum.
Heilög samvinna drottins
og mannanna.
— — Mér hefir oft fundist,
eins og drottinn og mennirnir
hafi tekist í hendur og kappkost-
að í heilagri samvinnu um að
reisa þarna borg, sem yrði hvor-
ugum til skammar . Drottinn
lagði til “letilygna” Signu, trjá-
gróður og túlipana, þrestina og
fuglasönginn, veðráttuna og vor-
ið, en mennirnir gáfu henni
myndastyttur úr marmara,
breiðar og bjartar skógargötur
og bogadregnar brýr, listasöfn og
lystigarða, logagylltar turnspír-
ur, óteljandi kirkjur og konungs-
hallir. Andrúmslotinu í þessari
háborg listarinnar verður vart
um kent, að þar sé ekki hægt að
mála.
Listamenn og gleðikonur
á Montparnasse.
Ég bjó í hjarta listamanna-
hverfisins Montparnase, sem er
ekki ýkja fjarri Svarta skóla,
fornum slóðum Sæmundar á
selnum. Þarna á þessum sömu
strætum hafa gamlir góðvinir
mínir ráfað, sem hafa nú legið
undir grænni torfu um tugi ára,
sumir skemur, aðrir lengur.
Gauguin bjó einu sinni þar á
næstu grösum og Modigliani og
aðrir “modernistar”. Goggurinn
(Van Gogh) hefir eflaust gætt
sér á.groggi og absinthi í hverri
krá, sem er enn þá á könnnunni
frá löngu liðinni dvöl hans í
París Svo mætti lengi telja.
Og enn þá gista listamenn
úr öllum löndum veraldar
þessa miklu menningarmiðstöð
listanna. Munu nú v e r a
um 50 þús. listmálaramir í París
eða álíka fjölmennir og gleði-
konumar. Þó að þessar tvær
stéttir séu jafn-stórar og sam-
keppnin hörð hjá báðum, lifa
þær við næsta ólík kjör og lífs-
skilyrði. Þó að sum eðliseinkenni
kunni að vera lík með þessum
stéttum, er vinnutíminn harla ó-
líkur. Vændiskonan fer á kreik
með rökkrinu. Málarinn vinnur
við dagsbirtuna. — Blómaskeið
gálunnar er æskuárin, þegar mál-
arinn sveltur, en blómatími mál-
arans er yfirleitt efri árin, ef
hann er þá sannur málari, en þá
sveltur pútan og missir fjaðrirn-
ar, meðan málarinn klæðist
skrautfjöðrum viðurkenningar-
innar. Þegar sólin skín á annan
jarðarhelming, er skuggi á hin-
um. Þannig er lífið. “Ce la vie”!
0
Listamannsútför frá guðshúsi
á Montparnasse.
En listamennimir deyja eins
og aðrir mennskir menn, enda
þó að margir lifi í verkum sínum
um ókomna tíð. Sá ég af hend-
ingu útför kunns listamanns, er
hrökk upp af nú á dögunum,
sem fór fram frá guðshúsi á
Montparnasse. Þar voru saman
komnir hinir furðulegustu og
skrautlegustu “oringinalar”, sem
ég hefi nokkru sinni séð eða allir
helstu málararnir í París að
fylgja “kollega” til hinstu hvílu.
Var það einhver sundurleitasta
og sérkennilegasta hjörð, sem ég
hefi augum litið um útlit, klæða-
burð og aðra tilburði. Ekki skorti
kransana og á einum sveignum
stóð: “Othon Friesz. De ses amis
á jeudei- eða “til O.F. frá vin-
um hans á fimmtudag”, en hon-
um var stungið í gröfina á
fimmtudag. Er eigi að efa, að
kransinn var sendur af stéttvísri
samúð. Klæðaburði, hárafari og
skeggfari voru engin takmörk
sett í tilbrigðum. Sumir minritu
á gömul póstkort af Símoni
Dalaskáldi Gvendi dúllara og
Jóhannesi “blápungi” um allan
útganga og ytri menning. Aðrir
voru glerfínir, “penir” og sætir,
rétt eins og bóliviski ambassad-
orinn á fundi hjá frú Peron,
hinni argentisku nætursól. Sum-
ir voru með möljetna hárlubb-
ana niður á herðar og aðrir
gengu í skegginu. Þá er kistunni
hafði verið stungði í líkvagninn,
tóku þeir allir niður hattkúfana
og drúptu höfði í lotningu, uns
líknvagninn hvarf fyrir horn
Sumir brynntu músum á franska
vísu, en aðrir grétu krókódílstár-
um. Er kistan hvarf þeim sjón-
um, veifuðu bestu vinirnir í
hinsta sinn, en aðeins hinir nán-
ustu fylgdu á eftir í bílum.
Drefðust þá allir líkgestir í allar
áttir, en flestir brugðu sér á bar-
ana í kring í erfðaskálina.
“ídealt” tilefni til nýrrar
drykkju.
Lýsing á Picasso og Matasse
Vel á minnst, lesendur góðir.
Af því að ég er að minnast á
listamenn í París, má ég til með
að bregða upp fyrir ykkur “smá-
skissu” af tveimur frægustu nú-
lifandi málurum veraldarinnar,
sem ég sá bregða fyrir á götu í
París. Það var fyrir sérstaka náð
I-----------------------------------------
grIpið tækifærið
Eins og samkepni á sviði viðskiptalífsins nú er
háttað, liggur það í augum uppi hve mikilvægt
Iþað sé, að piltar og stúlkur fái notið hagkvæmrar
mentunar í öllu því, sem að skriistofustörfum
lýtur; slíka mentun verður fólk að sækja á Business
ICollege. Það verður nemendum til ómetanlegra
hagsmuna, að leita upplýsinga á skrifstofu Lög-
bergs í sambandi við verzlunarskólanámsskeið.
| Þau fást með aðgengilegum kjömm.
GRfPlÐ TÆKIFÆRIÐ!
THE COLUMBIA PRESS LTD.
695 SARGENT AVENTTE WINNIPEG.
og miskunnsemi örlaganna, að
mér ve‘ttist þessi öfundsverði
heiður í sumar, að sjá þá snill-
inganna (“mastres mastrorum”)
Matisse og Picasso “in persona”.
Ég var á gangi á Boulevard de
Montparnasse, er Matisse birtist
mér. Picasso birtist mér í húsa-
sundi, en sýnir slíkra dýrlinga
birtast á hinum ólíklegustu stöð-
sbr. sýnin í “Óði Bernadottu.”
Sýn'rnar spyrja hvorki um
stund né stað fremur en beri
maðurinn í Reykjavík. Jæja, þá
er best að vinda sér í blákaldan
“realismann.” Báðir eru þeir all-
mjög við aldur, hæruskotnir og
gráir. Pikki á nú þrjú ár í sjöt-
ugt, en Matti er einu miður en
áttræðu. Rólfær er hann enn þá
og í fullu starfsfjöri. Þó var hann
í hjólastól um tíma í fyrra. Þó
hann byggi þarna á næstu grös-
um við mig, hafði ég vitaskuld
ekkert saman v'ð hann að sælda
nema í listaverkum hans, en þar
er hann einn minna mörgu vild-
arvina í listinni eins og Picci.
Báðir eru þeir mjög lágir vexti.
Matti í við minni en Þorvaldur
og Sigurjón, enda boginn í keng
undan kerlingu Elli. Bar hann
slá yfir öxlum og barðamikinn
brúnan fimm “gallóna” hatt eins
og Jóhannes á Borg, svo að ég
fékk eigi færi á að virða fyrir
mér andlitið nógu gjörla. Píkki
hefir á að giska e'nn sentimeter
yfir þá tvímenningana. Hefir
hann líka fullgilda ástæðu til að
vera stoltur af slíku. I samkvæm-
um í París er hann meir umtal-
aður en sjálfur de Gaulle. Hann
ber elli mun betur en Matti og er
hinn sprækasti og spertasti, enda
talsverður aldursmunur. Hann er
snarlegur og snaggaralegur, eins
og sagt er á reykvísku, enda stór-
kostlegur persónuleiki. Gafst
mér mun betra færi á að virða
hann fyrir mér en Matisse. Það
má segja um andl'tið á honum
eins og sagt er um góðan enskan
Shakespeare-leikara, að hann sé
“ a man of the seven faces.” Enda
fannst mér engu líkara en mað-
urinn hefði ótal andlit þessar 2—
3 mínútur, sem mér hlotnaðist að
sjá hann — því það var aldrei
kyrrt, heldur á eirðarlausu iði,
eins og list hans, sem aldrei er
kyrr né “stagneruð” og andlitin
eins mörg og hann er margar
persónur í listinni. Sólbrennt og
spánskt höfuðleðrið þeytt'st aft-
ur og fram eftir hnattlagaðri
höfuðkúpunni Stór og gáfuleg
augun skutu gneistum og eld-
glæringum eins og áramótasólir
og “prestakragar” á gamlárs-
kvöld.. Hvílít “fýrverkerí”! Og
augasteinarnir dönsuðu í og út
fyrir augnatóftirnar með spönsk-
um sambarythma. Sterklegur og
snjóhvítur tanngarðurinn glamp-
aði í sólskininu, þegar hann tal-
að. Þó ég liti ekki upp í hann,
kæmi mér á óvart, að hann hefði
nokkru sinni leitað til tannlækn-
is eða spilt frumstæðri fullkomn-
un tannanna með bursta. Hásett
og kröftug kinnbeinin, sem að
vísu voru “paralel”, sátu fast í
andlitinu, rétt einsog sjósorfnir
hamrar og nefið var “á sínum
stað.” Undir þetta allt strikað'
kröftug og karlmannleg haka.
Breiður er hann á bak og brjóst.
— Hvatlegur og skjótur í hreyf-
ingum. — Hið ólmandi suðræna
“temperament” leynir sér ekki.
1 klæðaburði var hann glysgjarn
í þetta skipti rétt eins og spánsk-
ur aðalsmaður. Skraddarasaum-
uð neutral-grá fötin gátu ekki
farið öllu betur. Allur var hann
hreinn og snyrtilegur. Buxurnar
voru stífpressaðar, rétt eins og
þær væru nýstroknar út úr Fifth
Avenue gufupressu. Drif-hvítir
sumarskórnir með brúnar tá-
hetturnar voru af enskri “dan-
dee” -gerð ætlaðir til golfleikja
sunnudagsmorgna. Kóbal-blá
skyrtan og Miðjarðarhafs-blátt
hálsbindið úr fínasta silkidúk frá
Lyon. Það leyndi sér ekki, að
þessi sóri “aristokrat” í heimi
listarinnar er nýkvæntur ungr1
og forkunnarfríðri yngismey og
fuglinn Amor í algleymingi. —
Er hann hvarf ásýndum, vatt
hann sér inn í splunkunýjan,
rennivakan “kádilják” af blæju-
gerð. Ók hann eigi sjálfur. Fyrsti
Gallup-könnun framkvæmd sam-
tímis hjá mörgum þjóðum
Á síðastliðnum 20 árum hhefir skoðanakönnun sú, sem kennd
er við George Gallup rutt sér braut um heim allan og er viðhöfð
í flestum löndum heims í sambandi við helztu mál sem eru á
dagskrá hverrar þjóðar. I
Stundum er skoðnakönnun | ánægða með starfsemi Samein-
uðu þjóðanna, þá, sem þær hafa
innt af höndum að undanförnu.
Svörin, sem borizt hafa, eru
mjög á einn veg og á neikvæðan
hátt. Norðmenn sætta sig hvað
bezt við Sameinuðu þjóðirnar
og starfsemi þeirra, en þó eru
ekki nema 32% ánægðir. Næst
koma ítalir með 19%, Bretar
með 17%, Danir 16%, Svíar
14%, Hollendingar 13%, og
Frakkar 9 %. Auk þessa láta 49 %
Spánverja, 67% Þjóðverja og
93 % Austurríkismanna megna
óánægju í ljós.
Spurt um Guðstrú.
Fjórða spumingin er hvort
menn tryðu á guð. Guðstrúin er
hvað ríkust í Bretlandi og þar
svörðu 84% játandi. Finnland
kemur riæst með 83% játandi
svara, Svíþjóð, Noregur og Dan-
mörk með 80%, Holland 78%,
Rússland 77%, Frakkland 68%,
Italía 65%, en Þýzkaland aðeins
með 38%.
í Þýzkalandi var þeirri spurn-
ingu varpað fram hvort menn
byggjust við því að Þýzkaland
myndi taka forsæti í heimsmál-
unum. Af þem, sem spurðir voru
svöruðu 87% játandi, aðeins
13% neitandi, en þeir, sem af-
gangs urðu höfðu enga skoðun.
Sennilega eru þó athygliverð-
ust svör manna við þeirri spum-
ingu hvort ný styrjöld myndi
brjótast út innan þriggja ára.
Þjóðverjar eru þar bölsýnastir
og 74% telja að svo verði. Næst-
ir koma Austurríkismenn með
52%, en úr því fer hudraðstalan
lækkandi. í ítalíu eru 47 % þeirr-
ar skoðunar, en í Bretlandi ekki
nema 32% og í Frakkanldi 21%.
En í heild er niðurstaðan samt
sú, að þjóðir, sem njóta Marshall-
aðstoðar, eru yfirleitt bölsýnni
heldur en þær, sem eru undir
áhrifum Rússa.
Þess má ennfermur geta, að í
þessu efni hefir bjartsýni heldur
færzt í aukana frá því í ársbyrj-
un í fyrra, því þá fór einnig fram
skoðanakönnun um sama efni,
vom menn þá yfirleitt miklu
bölsýnni.
Vísir
er
byggð á enn víðtækari grundvelli
og er þá leitað samtímis eftir
skoðunum manna í ýmsum þjóð-
löndum um eitt og sama málefni.
Ein stærsta og umfangsmesta
Gallupsstofnun Norðurálfunnar
hefir aðsetur sitt í París og heit-
ir “Institute Francais d’Opinion
Publique.” Hún hefir leitað fyrir
um álit manna víðsvegar um
heim, hvort þeir tledur nokkura
þjóð sækjast eftir hemisyfirráð-
um.
Svör Frakka sjálfra við þessari
spurningu er á þá leið, að 49%
telja Rúsa sækjast eftir heims-
yfirráðum, en 42% telja Banda-
ríkin gera það. Meiri hluti Breta
er sömu skoðunar, en þar er
munurinn þó meiri, því þar
greiða 50% atkvæði með heims-
yfirráðum Rússa, en 42% með
Bandaríkjunum. 49% Hollend-
ing óttast heimsyfrráð Rússa ,en
37% Bandaríkjanna. 1 Svíþjóð-
ríkir sama skoðun með 38 % gegn
25%, 68% Austurríkismanna
óttast Rússa og 72% Spánverja
og Portúgala. Aftur á móti eru
96% Rússa þeirrar skoðunar, að
Bandaríkin sækist eftir heims-
yfirráðum og 76% Finna.
Horfur á samkomulagi.
Stofnunin spurði ennfremur
hvort menn teldu líkur til þess
að Bandaríkin og Rússland
semdu friðsamlega sín á milli.
Þjóðverjar telja nær undantekn-
ingarlaust slíkt samkomulag úti-
lokað. 52.5% Frakka álíta aftur
á móti möguleika fyrir sam-
komulagi og 51.1% Englendinga
eru sama sinnis. Þetta er í raun-
inni mjög merkilegt atriði, eink-
um með tilliti til þess að hálfu
ári áður fór fram Gallupskönn-
un meðal þessara þjóða um sömu
spurningu og þá var ekki nema
þriðjungur þjóðanna þess sinnis,
að þessar tvær þjóðir gætu
mætzt í samkomulagi. Sömuleið-
is virðist bjartsýni yfirleitt auk-
ast meðal hinna vestrænu þjóða
um möguleika fyir samkomulagi
milli Rússa og Bandaríkja-
manna.
Þá var þeirri spurningu varp-
að fram hvort menn gerðu sig
gír, þriðji gír — Brrrrrr! úúúúú
— og Picci floginn út í veður og
vind með sama leifturhraðanum,
sem fer honum best — enda eng-
in jarðarfara- “stemning” í
mótornum1 fremur en í list hans.
Bravó fyrir ítalíu!
Ég get ekki lokið þessu rabbi
án þess að skjóta nokkrum hlýj-
um og vingjarnlegum orðum í
garð hinnar suðrænu og “sjarm-
erandi” þjóðar, Itala. Það var
skemmtilegasta ferðalag lífs
míns. Komst ég alla leið suður á
Capri. ítalía er ein “herleg”
Paradís á jarðríki. Til marks
um ágæti ítalanna vil ég taka
fram, að þeir kjósa heldur að
taka fram, að þeir kjósa heldur
að taka til fótanna af vígvellin-
um, en vaða í blindni inn í opinn
dauðann, til að geta notið lysti-
semd raveraldar, sem á þeirra
mælikvarða er senjórínur og
suðræn vín, sítar-spil og söngur
og fyrirlitning á striti ítalía er
eitt allsherjar listasafn, hvort
sem er um verk mannanna eða
drottins. “Bravó fyrir ítalíu!"
“Viva la France”!
Morgubl.
Notið það í brauð,
bollur, skorpusteik, kökur
og aðra bakningu — notið
það til allra hluta.
Vegna ALLRAR
Heimabökunar kaupa
GÓÐAR HÚSMÆÐUR
Það er malað úr bezta Canada hveiti.