Lögberg - 26.05.1949, Síða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 26. MAÍ, 1949
7
FORTÍÐ - NÚTlÐ - FRAMTIÐ
Eftir Helga S. Jónsson, kaupfélagsstjóra í Keflavík.
(Erindi flutt á fundi Rotary klúbbs bœjarins.)
Fyrstu sagnir um ísland eru tengdar við menn sem leituðu
hingað langt útyfir hin þektu takmörk, til hins fjærlæga Thuli, til
þess að stunda þar guðrækilegar iðkanir og til þess um fram allt
að lifa í friði, fjærri því sem þá var ys og þys heimsins — þessir
friðarleitendur voru Paparnir, sem munu vera fyrstu byggjendur
þessa lands —
Löngu áður en Paparnir litu
Islands strendur, hafði mjög
fjærskyldur andlegur þróttur
byggt glæsilega menningu aust-
ur í Indíalandi — Óðal þess and-
lega þróttar var inní einveru
hinna miklu Tíbet-fjalla, þar
lifðu þeir miklu andlegu meist-
arar, óháðir tíma og rúmi, þeir
miðluðu þekkingu, sem var meiri
að afli en kjarnorka nútímans,
Örlítið brot þeirrar þekkingar
eru enn þann dag í dag undir-
staða allra okkar vanræktu trú-
arbragða og allra okkar háleit-
ustu hugsjóna, sem nú er verið
að reyna að setja vélar í — Ef
við tínum saman þá mola, sem
við þekkjum af menningarsögu
heimsins, þá finnum við það að
einveran, eða lokun frá áhrifum
umheimsins, er altaf gróðr-
areitur hins mesta andlega
þroska.
Lao-Tse, sá er reit bókina um
Veginn, yfirgaf lífvörð keisarans,
sem hann starfaði við og gaf sig
einverunni á vald. Hann skildi
heiminum eftir Bókina um Veg-
inn, hið djúpúðga samtal manns-
sáalrinnar við alvald tilverunn-
ar. — Konfúsíus — hlaut þroska
sinn í einveru og öðlaðist þar
þekkingu sína á mannlegum
samskiptum — Búdda, konungs-
sonurinn, yfirgaf hirð sína og
veraldlega velgengni og leitaði
í einveru þekkingar á hinu innra
gildi lífsins. Einn saman úti í
auðnum Indíalands, við rætur
trés nokkurs, öðlaðist hann hina
æðstu þekkingu eða Nirvana,
sem er samruni við sjálfra alver-
una. Áður en Kristur hóf sitt
afdrifaríka kennimanns starf,
fór hann einn útá eyðimörkina í
30 daga og 30 nætur, þar fann
hann hið insta gildi tilverunn-
ar og mótaði boðorðið, sem ját-
endur hans eru altaf að keppast
við að brjóta, boðorðið sem all-
ir fyrirrennarar hans höfðu
flutt á sinn hátt, þessa
einustu og einföldu reglu,
sem ein er fær um að leysa öll
siðferðileg, fjárhagsleg og pólit-
Jsk vandamál þessarar veraldar
— Gerðu öðrum það sem þú vilt
láta gera þér — þessi regla er
rétt af því að allt líf og allir
menn eru af guðlegum uppruna.
Þessi regla er bakviá þjónustu-
hugsjónina — Þessi regla er
drifkraftur allra bestu hugsjóna
sem mennirnir þekkja,
i mismunandi yfirborðsmyndum.
Þetta er grundvallarhugsjón
Rauða Krossins; þetta var
hugsjón gamla Þjóðabandalags-
lns> þetta var hugsjón hinna
fyrstu kristnu, þetta á að vera
hugsjón Sameinuðu þjóðanna,
þetta er hugsjón Alþjóðabarna-
hjálparinnar — þetta er hugsjón
allra líknastofnana — allra sam-
faka, sem kenna sig við bræðra-
eins og það hugtak verður
best skilið.
Þeir allir, sem frá upphafi vega
hafa gerst boðberar þessa skiln-
in§s á tilgangi tilverunnar, hafa
fundið hann í einveru — með því
að fjærlægja sig hinni ytri til-
veru og leita í sínum eigin huga
að skilningi góðs og ílls, þessa
sem okkar fyrstu foreldrar vildu
gleypa í einum bita og mistu
paradísar fyrir tiltæki sitt.
Við höfum áreiðanlegt fyrir-
heit um það, að ef við leitum
þá finnum við, og ef við viljum
leita að þekkingu góðs og ílls,
þá er hana hvergi að finna nema
hið innra með okkur sjálfum og
þá verðum við að vera óháðir
umhverfinu eða verðmætismati
líðandi stundar, sem getur þýtt
það að við göngum burt frá
kennisetningum samtíðarinnar,
burt frá pólitískum og fjárhags-
legum kröfum nútímans á eintal
við okkar betri mann, okkar
insta eðli og þá getur ekki farið
hjá því að við finnum hvað er
rétt.
-f
Persónulega er ég lítið hrifinn
af sögu íslendinga, eða réttara
sagt, því sem hún segir frá — það
er ribbaldaháttur, valdbeiting
og undirferli, en aftur á móti er
ég hrifin af því að hún skuli
vera til, því hamingjusöm fram-
tíð verður að byggjast á fortíð-
inni, hvernig sem hún er —
1 þessari dökkleitu sögu for-
feðra okkar eru þó leiftrandi
perlur, blossar, sem lýsa skærar
eftir því sem lengra líður frá.
Ég ætla aðeins að nefna einn
slíkan, þið leitið sjálfir að hin-
um og finnið þá — þessi er krist-
intakan á Þingvöllum. Þá stóð
þjóðin skipt í tvo hluta milli
pólitískra, siðferðilégra og fjár-
hagslegra vandamála — lausn
málanna var vart sjáanleg, á
annan hátt en að slíta lögin og
þar með friðinn og að brjóta nið-
ur hið rúmlega aldargamla þjóð-
félag—þegar svo mikið var í húfi,
þá var fundin hin eina færa leið,
sem nú á tímum er orðin hin ó-
færasta af öllum leiðum — Báðir
aðilar koma sér saman um að
fela einum manni að finna þá
lausn, sem friðnum og framtíð-
inni væri til velfarnaðar — þessi
maður var mikilhæfur foringi
hins heiðna siðar, Ljósvetninga
goðinn — í hans hendur lögðu
kristnir menn sinn málstað —
Hinn heiðni goði dregur feld yfir
höfuð sér og í einveru leiðir hann
rökin með og mót fyrir dómstól
skynsemi sinnar — óháður trú
sinni og valdi, laus við áróður og
eigin-hagsmuni, studdur trausti
beggja hinna stríðandi aðila
kryfur hann málið til mergjar
og hinn heiðni goði kveður upp
dóminn — sem báðum aðilum
mun hafa verið undrunarefni —
Á Islandi skyldi kristinn siður
tekin í lög —
Ég hefi oft verið að velta því
fyrir mér hvort að Þorgeir Ljós-
vetninga goði hafi ekki svikið
sína trúbræður og gengið á mála
hins erlenda valds sem studdi
kristinn sið — en sagan hefur
sýnt annað —
Á þeim tíma og alla tíð síðan
hefur framvinda þjóðarinnar
farið sína ákveðnu leið, þroskast
KAUPENDUR LÖGBERGS OG
HEIMSKRINGLU Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang, kr. 25.00 fyrir hvort blað.
Dragið ekki að greiða blöðin. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN guðmundsson
Mávahlíð 37, Reykjavík.
stig af stígi, stæðstu skrefin
framávið hefur þroski þjóðarinn-
ar tekið, þegar vitrir einstakl-
ingar og allur fjöldinn hafa
fengið að hugsa í friði, en mest
hefur hún lært þegar einstakl-
ingar og hópar fólks hafa fengið
nautshorn að láni til að róta í
ímynduðum moldarflögum —
♦
Við skulum nú um stund
hverfa frá þessum háfleygu hug-
leiðingum um liðinn tíma og
hina miklu meistara, sem hafa
tvímælalaust gefið okkur hina
réttu stefnu og gefið okkur lykil-
inn að lausn allra vandamála.
Við skulum hugleiða okkar síð-
ustu tíma og athuga hvernig allt
kapp er lagt á, að misþyrma
þeim leiðarvísir, sem trú og saga
hafa sannað okkur hinn besta af
öllum — einmitt þessu, að hið
innra meðal hvers manns er að
finna lausnina á því sem kalla
má vandamál líðandi stundar.
Við skulum einnig gefa því gaum
að allt hið ytra form er miklum
og margvíslegum breytingum
háð.
Frá því að krisni var lögtekin
að Þingvöllum og til þess að
Keflavíkurflugvöllur varð til, og
síðar lánaður til alþjóðlegra af-
nota — þá hafa viðhorf þeirrar
þjóðar sem ísland byggir breyst
svo mjög að ekkert greypar það
í stuttu máli
Nú reynir enginn forustumað-
ur að draga feld yfir höfuð sér
og kryfja eðli hvers máls til
mergiar — nú er reynt að draga
feld yfir höfuð þjóðarinnar, og
fá hana til að skynja, sem flest
fyrirbrigði eftir trúarsetningum
forustumannanna, og forustu-
mennirnir velja sig sjálfir eftir
hinum skringilegustu leiðum,
eins og til dæmis það fyrirbrigði,
sem hér á landi kallar sig menta-
menn, og listamenn, sem jafn-
framt, eru að sínu eigin áliti
kjörnir forustumenn hinna ó-
mentuðu.
♦
Þrátt fyrir allar hinar glæsi-
legu tækniframfarir sem orðið
hafa í lífnaðarháttum Islendinga
og allri hinni auknu þekkingu,
sem orðin er á hagnýtingu orku
og efnis, þá virðist að hin sanna
menning eða umgengnishættir
og framkoma mannanna hver
við annan hafi altaf færst fjær
því marki sem okkur hefur verið
opinberað af öllum andlegum
leiðtogum mannkynsins —
Undir merkjum jafnréttis og
menningar var hafin barátta fyr-
ir bættum kjörum verkalýðsins
—efnislega náðist mikill árang-
ur — en friður jafnrétti og
bræðralag, sem voru kjörorð
þeirrar baráttu, slitnuðu aftanúr,
og nú fara fylkingarnar um eins
og Gissur Þorvaldson forðum. I
framkvæmdinni eru kjörorðin ó-
friður, yfirgangur og bræðravíg
— Voldug samtök rísa upp til
sóknar og önnur búast til varn-
ar — ófreskja valds og haturs
berst um mannssálirnar og
kappkostað er að gera öðrum það
sem enginn vill láta gera sjálf-
um sér —
♦
Efnahagsleg þróun íslands
hefur tekið svo stórkostlegum
stökkbreytingum að óþekkjan-
leg er frá því að Einar á Þverá,
sá þrengsli fyrir dyrum — Áður
fyrr var sambandið við um-
heiminn með skipunum, sem
komu vor og haust, en nú sigla
heilir flotar að ströndum hvern
dag og á svipuðum tíma og áð-
ur var farin bæjarleið fara nú
lofstskipin milli landa — og
þjóðin notar erlend verðmæti,
sem svarar einni miljón króna
á hverjum degi ársins og er orð-
in háð öðrum þjóðum, gegnum
þarfir sínar og kröfur.
Ég geri ráð fyrir að mörgum
kotbóndanum þætti þröngt fyr-
ir dyrum ef allri hinni erlendu
tækni og lífsvenjum væri snúið
frá ströndum okkar.
Svo mjög hefur þjóðin ofmetnast
af hinni öru tæknilegu þróun
einkum hinna síðustu ára, að
hún hefur horfið frá kyrlátri
athugun á stöðu sinni og tekið
þessu öllu' eins og sjálfsögðum
hlutum, og styrkur hugarfarsins
og hin innri menning hrörnað
að sama skapi, eða örar, en tækn-
in hefur þróast. Að því hafa
markvist unnið allir stjórnmála-
flokkar þjóðarinnar og forustu-
menn þeirra — þeir hafa keppst
um að draga feld yfir höfuð
þjóðarinnar og meina henni ró-
lega yfirvegun — “Við einir vit-
um” eru kjörorð þeirra — og
allir sem ekki fallast skilyrðis-
laust á æpandi forustu þeirra eru
ver settir en þeir sem ekki féll-
ust á framferði páfakirkjunnar á
miðöldunum.
Ef stjórnmálaflokkarnir og
blöð þeirra segðu satt, þá er
enginn heiðarlegur maður til á
þessu landi eða annarstaðar —
Allir eru á þeim vetfangi glæpa-
menn, föðurlandssvikarar, eða
einhverskonar íllmenni — Hvað
er sagt um þá sem hefja verkfall
og þá sem standa á móti því? —
Þá sem vildu fá hervernd Rúss-
lands, eða hervernd Bandaríkj-
anna? — Þá sem vildu fara í stríð
við Japan, af því að ísland vildi
ekki vera hlutlaust? Þá sem vilja
selja landið og ekki selja afurðir
landsmanna, bara til að svelta
verkalýðinn? — Okkur eru
kunnug ummæli forustumann-
ana, fylgismannanna og blað-
anna — Hvernig mundi Þorgeir
Ljósvetningagoða ganga að leysa
úr þessu alvarlega ástandi —?
H v e r s u óútreiknanlegum
stakkaskiptum mundi allt samlíf
þjóðarinnar taka, ef reglan forna
um að gera öðrum það sem mað-
ur vill láta gera sér sjálfum,
væri viðhöfð í umræðum og
ákvöðunum allra mála — ef leit
að sannleika og réttlæti kæmi í
staðin fyrir þá úthverfu 111-
menskunnar, sem nú ræður öll-
um samskiptum einstaklinga og
þjóða?
Við eigum allvænlegan hóp
mentamanna og andlegra leið-
toga — þeir draga ekki feld yfir
höfuð sér til að kryfja málin til
mergjar — heldur skal með há-
vaða og glamri reynt að þrýsta
reglunni — “Við einir vitum” —
inní þá sem gjarnan vilja hugsa
í friði — svo mikill er hávaðinn
að varla gefst tími til að sjá í
hverju forusta þeirra er falin —
Mentamennirnir okkar héldu
öskrandi mótmælafundi gegn
Mentaskóla á Akureyri — þeir
vildu ekki vera ókurteisir við
Danakóng — og vildu ekki láta
ísland nota aldagamla réttlætis-
baráttu fyrir sjálfstæði sínu —
þeir vildu gera kartöfugarða þar
sem Keflavíkur flugvöllur er
— og nú síðast enn ekki síst hef-
ur háskóli okkar, kirkja, blöð og
mentastofanir fundið upp her-
væðingu á íslandi, og þátttöku
þess í stríði — til þess að berjast
á móti — Það eina sem háir í
þessum æsingaleik er að stór-
yrðaforði tungunnar er að
þrjóta —
♦
1 staðinn fyrir trú á lífið og
þroskavænlegan tilgang þess er
komin trú á stjórnmálakerfi,
fjærlægar þjóðir og lönd — og í
öllum málflutningi er sama æp-
andi aðferðin höfð — Einusinni
var blóðug bylting á Spáni — þá
barðist lögleg stjórn gegn upp-
reisnarmönnum — svo varð önn-
ur í Grikklandi — þar sat löglég
stjórn að völdum — en á máli
hinna pólitísku trúflokka hét sú
stjórn Fasista skríll en uppreit-
armennirnir Þjóðvarnarmenn
eða eitthvað í þá áttina—þessu
lík eru hundruð af dæmum—sem
ég er ekki kunnugur eða dóm-
bær á — en um þau öll skiptast
íslendingar í flokka og berjast
með öllum þeim andstyggileg-
ustu vopnum sem upphugsuð
hafa verið — ekki eftir reglunni
sem meistarar allra alda hafa
gefið mannkyninu — heldur
þeirri, sem pólitísk trúarbrögð
krefjast — og með það eitt að
höfuðmarkmiði að rugla dóm-
greind þessarar óhamingjusömu
þjóðar sem á of mikið af stjórn-
mála — og mentamönnum, sem
kappkosta að draga feld yfir höf-
uð þjóðarinnar í staðinn fyrir
yfir sitt eigið —
Hvernig sem við reynum að
baxa og berjast áfram á hinu
efnalega sviði, hvernig sem við
fyllum höfuð og híbýli af lögum
og reglum um verðgildi peninga
öflun þeirra og meðferð, þá er ég
sannfærður um að á þeim grund-
villi verður aldrei reist ham-
ingjusamt þjóðfélag — það er
ekki hægt að grundvalla ham-
ingjusamt líf þjóða og einstakl-
inga á gömlum eða nýjum hag-
kerfum, sem breyta lifandi
mönnum í vélar — það er ekki
rétt eða heillavænleg aðferð að
láta þjóðskipulagið skapa hugs-
un mannanna — heldur verður
hugsun mannanna, þeirra innsta
eðli að skapa þjóðskipulagið — á
þessu tvennu er reginmunur —
allur munurinn á milli heilla og
óheilla —
Samtök sameinuðu þjóðanna
— þessi stofnun sem átti að
grundvallast á hinni göfugu
reglu að leita réttlætis og skapa
bræðralag — hún er að verða
níðstöng reist á síðustu von
mannanna um frið og ein-
drægni —
Þar er góður ásetningur að
glatast, vegna þess að þar var
Faðirvorinu snúið uppá andskot-
ann — þar er kappkostað að gera
öðrum þjóðum það sem enginn
vill láta gera sjálfum sér — svo
sem framferði Hollendinga og
undirferli Rússa eru ljósustu
vitnin um—þessi vettvangur er
orðinn miðstöð hins svívirðileg-
ásta áróðurs, undirokunar og yf-
ir hylmingar—í stað þess að vera
boðberi heiðarlegra hugsana og
mannbætandi framkvæmda —
Hvorki við Islendingar eða heim
urinn kemst útur þessum ó-
skapnaði sem mannvonskan hef-
ur fætt af sér — nema að nú
verði alvarlega snúið við í leit-
inni að lífshamingju — Forustu-
mennirnir bæði á sviði stjórn-
málanna og menningarmálanna
verða að draga feld yfir höfuð
sér og leita nýs skilnings í vanda-
málum mannkynsins — og þess
skilnings er að leita á vegum
meistaranna, sem mannkyninu
hafa verið sendir til leiðsagnar—
Við verðum að biðja forustu-
menn okkar—bæði löggjafana og
mentamennina — um frið — frið
til að hugsa og skilja meginrök
tilverunnar — frið fyrir þessu
moldviðri áróðurs og falskenn-
inga —
Við getum aldrei eignast gott
og heiðarlegt þjóðfélag nema
með góðum og heiðarlegum
mönnum — við verðum að hafa
það hugfast að það erum við
sjálf sem eigum að skapa okkar
eigið þjóðfélag, en stórveldavið-
horf og hagkerfi þeirra eiga ekki
að skapa okkar hugsun —
Leitið og þér munuð finna —
og ég fullvissa ykkur um að hið
innra með hverjum einstökum
þar er að finna lausn allra hinna
aðkallandi vandamála, eftir því
sem við persónulega færumst
nær hinni sígildu reglu að gera
öðrum það sem við viljum láta
gera okkur sjálfum — þá færist
þjóðfélagsbyggingin öll í sömu
átt — og þá erum við á leið til
sannrar lífshamingju — og það
er það sem við erum öll að leita
að —
Helgi S. Jónsson Keflavík
w ’“”'”‘T<®,REGlSTHATtONg?^
DEÍ’f’
snief r
•»3Ö O*
C«»
GOÐAR FRÉTTIR
fy- NÝJA
CANADAMENN
Börn yðar
fædd erlendis eiga nú rétt á
fjölskyldustyrk
iím«i
(StfS
E
r
eftir aðeins
EITT ÁR
í Canada
Nú þurfa ekki börn yðar að bíða í þrjú
ár eftir hlunnindum fjölskyldustyrksins.
•Nú þurfa þau aðeins að hafa verið ár í
< Canada.
Ef þér hafið barn, sem ekki nýtur nú fjöl-
skyldustyrks,
• en sem kom til Canada fyrir ári
eða meir.
• hefir dvalið í Canada síðan.
• er innan við 16 ára aldur.
• og fullnægir að öðru leyti kröfum.
Þá skuluð þér tafarlaust fá fjölskyldustyrks
eyðublað hjá næsta pósthúsi, fylla það inn og
senda með þeirri utanáskrift, sem eyðublaðið
vísar til.
Þér skuluð bregðast fljótt við vegna þess að
barnsins hafi staðið í fyrri umsókn um fjöl-
skyldustyrk.
Þérskuluð bregðast fljótt við vegna þess að
greiðslur fjölskyldustyrks geta ekki farið fram
fyr en í næsta mánuði eftir að umsóknareyðu-
blaðið kemst í hendur hlutaðeigandi stjórnar-
deildar.
OEPARTMENT OF NATIONAL HEALTH AND WELFARE
Hon. Paul Martin, Minister