Lögberg - 11.05.1950, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 11. MAÍ, 1950
iögtjerg
Gefi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
TJtanáskrift rttstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 696 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbla Press Ltd.
69 6 Sargent Avenue, Winnipeg, Manltoba, Canada.
Authorised as Second Class Mall, Post Offlce Department, Ottawa
Tveimur íslenzkum prófessorum
boðið til utanfarar
Blöð frá íslandi, sem nýlega hafa borist hingað, en
gefin voru út í byrjun aprílmánaðar láta þess getið, að
tveimur íslenzkum prófessorum hafi verið boðið til
utanfarar í sumar; brezkir háskólar standa að boði dr.
Sigurðar Nordals, og mun hann fara í fyrirlestra er-
indum til Englands í öndverðum júlímánuði; dr. Sigurð-
ur er hugsuður mikill, afburðasnjall rithöfundur og einn
víðskygnasti bókmentafræðingur íslenzku þjóðarinnar
frá upphafi íslandsbygðar; smásögur hans, Fomar ást-
ir, eru þannig að innsæi og stílfágun, að þær eiga al-
gera sérstöðu í slíkri grein íslenzkra bókmenta, og rit-
gerð hans, Samhengið í íslenzkum bókmentum á eng-
an sinn líka í bókmentasögu þjóðarinnar; af öðrum
snildarverkum dr. Sigurðar má til telja menningarsögu
hans og leikritið Uppstignin, sem farið hefir sigurför
um landið; dr. Sigurður hefir auk þessa samið ógrynni
ritgerða og fyrirlestra, sem mótast af skarpskygni og
fjölþættri fræðimensku.
J. J. Bíldfell áttræður
Þú komst að heiman allslaus, eins og flestir;
en íslendingar þóttu starfsmenn beztir:
Þó ekkert kynnu, alt á svipstund lærðu,
og alla þraut í tekjudálkinn færðu.
Þeir stundum gættu erfiðleika engra,
en áfram vildu brjótast — komast lengra.
Og þú varst altaf einn í þeirra liði,
sem áfram keptu að bezta fiskimiði.
Og þú varst gæddur þreki, trú og vonum
með þjóðararf frá gömlu Víkingunum.
Til Klondike, þar sem jörðin gullið geymdi
lá gatan — En þig margt og fagurt dreymdi.
En hversu mikið gull þér gafst á spaðann
4 það greinir ekki’ — En ríkur komstu þaðan.
Þú tefldir djarfan, hvað sem koma kynni;
þinn kjarkur hafði bjargað heilsu þinni.
Og sá er ríkur, sem að græddi hreysti
og sjálfs síns heilsu að fullu endurreisti. —
Þú áttir margan góðan dag og glaðan,
er gafst þér seinna, er rekja mátti þaðan.
Við munum enn þín störf við frónska flotann,
með fé og ráðum til að skapa’ og nota’ hann:
Og það er víst að eimskip íslands verða
um alla framtíð vígð til heillaferða.
Og þó að kreppan klipi þig sem aðra —
— Hún kleip og beit og reif, sú eiturnaðra —
Þá stóðst þú upp og gerðist Grænlandsfari,
með gamla þrekið — flestum hugrakkari.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Heimsókn dr. Sigurðar verður Vestur-íslendingum
lengi minnisstæð, og munu þeir lengi búa að hinum ítur-
hugsaða og stórsnjalla fyrirlestri, er hann þá flutti í
Fyrstu lútersku kirkju hér í borg, en hingað kom hann
frá Harvardháskólanum þar sem hann árlangt var ráð-
inn til fyrirlestrahalda og gat bæði sjálfum sér og þjóð
sinni frægðarorð. —
Að því er dagblaðið Tíminn skýrir frá, hefir sendiráð
Bandaríkjanna í Reykjavík kunngert, að núverandi
rektor Háskóla íslands, dr. Alexander Jóhannessyni,
verði boðið til Ameríkufarar í sumar; er boð þetta gert,
að því er áminstu blaði segist frá, samkvæmt sérstök-
um lögum, er 80 þingmenn Bandaríkjanna áttu frum-
kvæði að með það fyrir augum, að auka kynni milli
Bandaríkjanna og annara ríkja; nú hefir því verið lýst
yfir, að dr. Alexander þiggi boðið, og muni leggja af
stað vestur síðustu dagana í ágústmánuði; hann mun
dveljast í Bandaríkjunum nálægt þremur mánuðum,
heimsækja fjölda háskóla og flytja nokkra fyrirlestra;
hvort honum veitist kostur á að heimsækja íslend-
inga hér um slóðir, skal ósagt látið, þó víst sé um það,
að hann yrði þeim kærkominn gestur; auk þess gæti
það borið gagnkvæman og æskilegan árangur, að hann
gæti haft viðræður við forseta Manitobaháskólans, dr.
Gillson, með hliðsjón af væntanlegri stofnun kenslu-
stólsins í íslenzku og íslenzkum fræðum við þá menta-
stofnun.
Dr. Alexander er lærdómsmaður mikill, er einkum
hefir getið sér frægðarorð á vettvangi málfræðilegra
rannsókna; hann hefir eigi alls fyrir löngu samið gagn-
merka bók á ensku, sem gengur undir nafninu Origin of
Language — uppruni mannlegs máls; í ýtarlegri grein-
argerð um bók þessa í október-desember hefti Eimreið-
arinnar, lýsir dr. Jón Stefánsson megin sérkennum bók-
arinnar, og kemst meðal annars svo að orði:
„Það er óvenjulegt, að íslendingur heima á Fróni
riti bók á ensku, en merkilegra er, að enskan er svo
góð og að efnið er: Uppruni mannlegs máls, þ. e. uppruni
allra mála á jarðarhnettinum“.
Áminst bók hefir til brunns að bera f jórar hávísinda-
legar ritgerðir um uppruna mannlegs máls, og þess get-
ið til að þar hafi fyrst komið til greina eftirhermur, sem
átt hafi rót sína að rekja til látæðishreyfinga á tungu
og vörum mannsins. „Mannlegt mál er því í sínu insta
eðli beint áframhald af pati og látæðishreyfingum frum-
mannsins".
Að því er dr. Jóni segist frá í áminstri ritskoðun
þessarar merku bókar, lagði dr. Alexander í það fjórtán
ára verk, „að rekja uppruna Indo-evrópisku málanna og
nú semitisku málanna í viðbót“.
Ennfremur farast dr. Jóni þannig orð í áminstum
ritdómi: „í annari ritgerðinni sýnir hann (dr. Alexand-
er) — fyrstur allra — að sumar undirstöður orðmynd-
unar eru jafngildar í íslenzku og hebresku, en íslenzkan
geymir fleiri indo-evrópísk frumorð, en nokkuð annað
lifandi mál“.
Niðurlagsorð dr. Jóns eru á þessa leið: „Dr. G. R.
Driver, prófessor í semitískum málum við Oxford, hefir
ritað formála fyrir bókinni. Fór hann að halda fyrir-
lestra um hana nokkru áður en hún kom út. Má segja,
að hinn mentaði heimur hefir þegar veitt bókinni mikla
eftirtekt. Er það sómi, ekki einungis fyrir höfund henn-
ar, en líka fyrir alla íslendinga, að íslendingi skuli auðn-
ast að gerbreyta skoðun mentaheimsins á öllu mann-
legu máli“.
Mikið fagnaðarefni er það í sjálfu sér, og ætti að
verða okkur Vestur-íslendingum til nokkurrar hjarta-
styrkingar, er ættbræður okkar, vegna frábærs lær-
dóms og framtaks, afla sér sjálfum og hinum íslenzka
stofni slíks álits út um heim, eins og tveir áminstir
fræðimenn hafa gert og eru að gera; það er ein af mörg-
um, óhrekjanlegum sönnunum þess hvað í íslenzka
stofninn er spunnið, og hve mikils um vert það er fyrir
okkur, afkvisti hans í þessari álfu, að láta eigi auðveld-
lega okkur úr greipum ganga þau menningarlegu verð-
mæti, sem hann býr yfir.
Fró Selkirk 27. apríl 1950
Að nafninu til, er sumarið
komið. Gá, öllu má nafn gefa;
stöðugir kuldar og hörkufrost á
hverri nóttu. Bændur eru von-
daufir með sáningu í lönd sín,
ekki sízt þeir, sem hafa orðið
fyrir áflæði. Hér í bænum er
byrjað að byggja og miklar lík-
ur til að hér verði talsvert um
smíðavinnu í sumar.
Fyrir tveimur árum var byggt
hér nýtt hreyfimyndahús. Full-
yrt er að þar sé húsfyllir iðu-
lega. Flest af því börn og ungt
fólk. Mest er aðsóknin að mið-
nætur sýningunum, sem því mið
ur eru ekki eins hollar og skyldi.
Mest af því góðgæti, sem þar er
borið á borð eru glæpa-, morð-
og misindis-sýningar. Það er
ekki nein furða, þó að ungling-
arnir lendi út á glapstigu, þeim
er vissulega sýnd aðferðin, og
afleiðingin er sú, að unglingar á
aldrinum frá 15—19 ára leiðast
út í allslags vandræði og verða
að sæta þungri refsingu fyrir af-
brot sín.
Væri ekki ráðlegt fyrir stjórn-
arvöld landsins, að líta eftir slík
um iðnrekstri, eða skyldu for-
eldrar barnanna aldrei þreytast
á að leyfa börnum sínum að
gang í svarta skóla til Gyðing-
anna? Það eru kennarar svarta
skólans, sem þarf að dæma, en
ekki börnin. Vonandi opnast
augu almennings fyrir þessu al-
varlega máli, svo að í taumana
verði tekið og hættunni, fyrir
æskulýðinn, sem frá þessu staf-
ar afstýrt. Það ætti að vera sam-
eiginlegur áhugi allra, sem þetta
land byggja, að standa á verði
gegn slíkri óhæfu.
í grein minni í Lögbergi fyrir
skömmu síðan, gat ég um járn-
verkstæðin í Selkirk. Hið fyrra
þeirra, járnverkstæðið, var sett
á stofn árið 1914. En hið síðara,
stálverkstæðið, tveimur árum
síðar, eða árið 1916. Því stóra
verkstæði hefir íslendingur
stjórnað nú síðari árin; heitir
hann Jón Hinriksson, hann er
Borgfirðingur og án efa ættmað-
ur Egils Skallagrímssonar á
Borg. Að vallarsýn er Jón með
allra stærstu mönnum og má
segja um hann hið sama og sagt
var um Skallagrím, föður Egils,
að hann væri höfði hærri flest-
um öðrum mönnum. Jón er
mesti myndarmaður og val-
menni. Áreiðanlegur í öllum við
skiptum og vel látinn af öllum,
sem kynni hafa af honum. Kona
hans er María, dóttir Gunnlaugs
Oddsonar snikkara og konu
hans. Voru þau með fyrstu Is-
lendingum sem settust að í Sel-
kirk. Nú eru þau góðu hjón geng
in til hinztu hvíldar, en minning
þeirra lifir hjá öllum þeim, sem
þektu þau.
Úr því að ég fór að minnast á
sérstaka menn, þá hefi ég til-
hneigingu til að minnast á fleiri
en einn eða tvo.
Maðurinn, sem í huga mér er,
auk þeirra, sem nefndir hafa ver
ið, er Jóhannes Sigurðsson kaf-
teinn — elzti og bezti skipstjóri
á Winnipegvatni, enda er hann
oft fenginn til að prófa þá, sem
að kafteinspróf taka á Winnipeg
vatni.
Jóhannes kafteinn hefir alltaf
stjórnað stærstu fólksflutninga-
skipunum, sem um vatnið ganga.
Langt mál mætti rita um Jó-
hannes og ekki ófróðlegt, en í
þetta sinn verður eftirfarandi
saga að nægja sem sýnir í hvaða
áliti að hann er hjá þeim, sem
að þekkja hann bezt.
Tveir ungir menn voru eitt
sinn á skipi með honum norður
á Winnipegvatni og var illt í
veðri og öldurót mikið. Annar
maðurinn var frá Selkirk. Hinn
var aðkomandi og óvanur ólgu-
sjóum. Aðkomni maðurinn hafði
orð á að hann væri hræddur við
þessi ósköp. Þá svarar Selkirk-
maðurinn: „Það er ekkert að ótt-
ast. Jóhannes kafteinn stendur
við stýrið og engin ástæða til að
æðrast“. Svo var ferðinni haldið
áfram æðrulaust. Jóhannes kaf-
teinn er eyfirzkur að ætt, og bú-
inn að vera kafteinn á Winnipeg
vatni í 45 ár. Hann er kvæntur
Steinunni dóttur Sigvalda Nor-
dal, mestu myndarkonu, eins og
að hún á ætt til. Hún er forseti
Lúterska kvenfélagsins í Sel-
kirk. Sigvaldi Nordal er kominn
á tíunda tug aldurs ára, en er
enn ungur í anda og ber aldur-
inn með prýði.
Bus. Phone 27 989—Re». Phone 36 151
Rovalzos Flower Shop
Our Speelaltles:
WEDDING CORSAGES
COLONIAL BOUQUETS
FUNERAL DESIGNS
Mlsa K. Chrlstle, ProprMtreas
Formerly wlth Robinson & Co.
253 Notre Dame Ave.
WINNIPEG MANITOBA
JOHN J. ARKLIE
Optometrist and Optician
(Eyes Examlned)
Phone 95 650
MITCHELL COPP LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
Fundist hafa 10 hrygningar-
stöðvar Fasaflóa síldarinnar
Rannsóknum haldið áfram á svæðinu frá Hornafirði iil Akraness
FUNDIZT HAFA 10 hrygningarstöðvar Faxaflóasíldarinnar, og
eru stöðvarnar flestar í námunda við Vestmannaeyjar. Söfnun
sýnishorna af eggjum síldarinnar verður haldið áfram eftir því,
sem tíðarfar leyfir; en svæðið, sem rannsðknin er framkvæmd á,
er allt frá Hornafirði til Akraness.
í fréttatilkynningu, sem blað-
inu hefir borizt frá Árna Frið-
rikssyni fiskifræðingi, segir m.
a. um þessar rannsóknir:
Undanfarna daga hefir verið
aflað margra sýnishorna af sjáv-
arbotni í námunda við Vest-
mannaeyjar til þess að leita síld-
areggja, og hefir einnig verið
lagt kapp á rannsókn á ýsumög-
um, þar sem kunnugt er, að ýs-
an er mjög sólgin í síldarhrogn-
in. Söfnun sýnishorna er nú
haldið áfram eftir því sem tíðar-
farið leyfir, og gerðar hafa ver-
ið ráðstafanir til þess að safna
ýsumögum á öllu svæðinu frá
Hornafirði til Akraness. Þó að
þessi liður fiskirannsóknanna sé
rétt í byrjun, hefir þegar náðst
árangur, sem gefur beztu vonir
um, að takast megi að fá yfirlit
um hrygningarstöðvar síldarinn-
ar. Síldaregg hafa þegar fundizt
á botninum á fjórum stöðum, og
voru tvö egg í einu sýnishorn-
inu, 9 í öðru, 225 í því þriðja og
330 í því fjórða. Þess skal getið,
að botngreipin, sem notuð er til
þess að ná sýnishornunum,
grípur yfir einn tíunda hluta
af fermetra, svo að eggjafjöld-
inn á hverjum fermetra hlýtur
að vera að minnsta kosti tíu
sinnum meiri en eggjafjöldinn í
sýnishornunum. Þá hafa fund-
izt síldarhrogn í ýsumögum á 6
stöðum, og hafa því fundizt 10
hrygningarstöðvar samtals hing-
að til. Sumir magarnir voru út-
troðnir af hrognum og voru 12
til 15 þúsund í einum, Síldin
virðist hafa byrjað að hrygna í
kringum miðjan marz, en nán-
ari rannsókn á eggjunum síðar
mun leiða það betur í ljós.
Hrygning virðist hafa farið fram
sums staðar mjög nálægt landi
allt í kringum Vestmannaeyjar,
og þaðan út á 100 m. dýpi eða
meir.
Botninn á öllum hrygningar-
stöðvunum, sem fundizt hafa, er
svört möl, blönduð sandi, og er
mölin fíngerð, kornastærðin
langoftast aðeins örfáir milli-
metrar. Við malarvölurnar eru
svo síldareggin límd. Ýsan, sem
gæðir sér á þeim, verður að gera
sér að góðu að éta mölina með,
að öðrum kosti nær hún ekki
eggjunum, sem aðeins eru 1,2—
1,3 mm. í þvermál.
Líklegt er, að aðalhrygningar-
stöðvarnar hafi ekki fundizt enn,
að þær séu á harðari botni, sem
erfitt er að ná sýnishornum af.
Rétt er að lokum að taka það
fram, að hér er ekki að ræða um
Norðurlandssíldina, sem merk-
ingarnar hafa nú sýnt að gengur
í stórum stíl til Noregs, þar sem
hún hrygnir á veturna, heldur
er hér á ferðinni sá hluti „Faxa-
flóasíldarinnar", sem hrygnir á
vorin. — Alþbl. 5. apríl
Kennarinn: „Hvaða dýr geng-
ur næst manninum?“
Nemandinn: „Lúsin“.
Vor
tízkan
er
blómný
blómbjört
í
EATON'S
Vor og Sumar
VERÐSKRÁ
Blaðstða eftlr blaðstðu af töfr-
andi ttzku hjá EATON’S á
sanngjörnu verði.
<*T. EATON C°u.,T..
EATONS
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 50.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON
SKÓLAVÖRÐUSTIG 17 REYKJAVIK
Business College Education
In these modern times Business College
Education is not only desirable but almost
imperative.
The demand for Business College Educa-
tion in industry and commerce is steadily
increasing from year to year.
Commence Your Business TrainingImmediately!
For Scholarships Consult
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
PHONE 21 804 695 SARGENT AVE., WINNIPEG