Lögberg - 05.10.1950, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 5. OKTÓBER, 1950
7
KARL HERBERT EINARSSON
F. 19. MARZ 1919 — D. 25. JÚLl 1950.
,Dáinn, horfinn! — harma-fregn! hvílíkt orð mig dynur yfir!“
(Jónas Hallgrímsson)
Þessi eftirminnilegu orð góð-
skáldsins íslenzka slógu grunn-
tón í hugum ástvina og vina
þessa unga manns, er fregnin
um lát hans, í bílslysi, barst út
um bygðir vorar, þann 25. júlí-
mánaðar. Hann var fæddur að
Auðnum í hinni svonefndu
Mínervabygð vestanvert við
Gimli-bæ; þriðji sonur merkis-
hjónanna Einars E. Einarssonar
og Sigríðar konu hans Jónsdótt-
ur Péturssonar frá Sóleyjarlandi
í sömu bygð. Systkini hans á lífi
eru: Einar Jón, kvæntur, bú-
settur í Vancouver, B.C.; Stein-
unn Ósk, Mrs. Frederick Bender
í Winnipeg; Kristbjörg Jakob-
ína, í þjónustu T. EATON’S-fé-
lagsins í Winnipeg; og Sigurður
Björgvin, heima hjá foreldrum
sínum. Sigurjón, næst-elzti
bróðir Karls, féll í heimsstríð-
inu. Karl ólst upp á heimili for-
eldra sinna, gekk fyrst á barns-
skónum í heima-skólahéraði sínu
en síðar á Gimli og þar lauk
hann miðskólaprófi. Um eins árs
skeið stundaði hann nám við
•
University of Manitoba, en inn-
ritaðist í R. C. A. F. sem „Radar
Mechanic“ 2. sept 1941; var við
æfingar og nám í Vancouver,
B.C. og í Clinton, Ont. Hann var
sendur til Evrópu og innti af
hendi þjónustu í grein sinni í
hálft annað ár víðs vegar á Eng-
landi, Skotlandi, Irlandi cg
Wales. Hann kom til Canada í
október 1943, innritaðist í loft-
herinn, útskrifaðist sem „Wire-
less gunner“, og var leystur úr
herþjónustu með Sargeantsstigi,
haustið 1945. Um hríð stundaði
hann rafvirkjastörf í Winnipeg.
Frá árinu 1946 starfaði hann í
þjónustu Canadian National
jámbrautarfélaginu og gat sér
þar ágætan orðstír, sem hann
jafnan ávann sér hvar sem hann
starfaði og kyntist.
Þann 6. maí 1946, kvæntist
hann Freda Bender, ágætri konu,
þau eiguðust tvær dætur: Kath-
rín Sigrún og Iris Sharon; sár
harmur er að hinni ungu ekkju
kveðinn, einnig margreyndum
foreldrum hans og ástvinum við
fráfall þessa ágæta unga manns.
Við sviplegt fráfall ungra
manna og mannvænlegra, sem
burt eru kallaðir rétt í þann
mund, sem hið raunverulega
ævistarf þeirra er að byrja, er
gott að muna og minnast þess
að gildi mannlegs lífs er ekki
undir árafjölda einum komið,
heldur því hvernig að lifað hef-
ir verið — hvort sem að ævin
hefir veríð löng eða stutt.
Þegar litið er nú yfir stuttan
æviferil þessa unga vinar, má
með sanni segja að ævi hans
var fögur. Stilling og rósemi ein
kendi gjörvalla framkomu hans
og hugsanalíf. Hann var jafnan
reiðubúinn áð taka þátt í kjör-
um þeirra, er áttu bágt, eða í
einhverri merkingu stóðu áveð-
urs í baráttu lífsins; og stóð þess
jafnan albúinn að leggja þeim
lið — eða gefa af tíma sínum og
kröftum þeim til hjálpar. Inn-
sýni hans og skilningur á kjör-
um annara, yngri sem eldri, var
fágætur. Hann var maður höfð-
inglundaður, og fylgdi hugsjón
sinni í því ér hann taldi rétt að
vera, þótt sjálfum honum væri
kostbært. Sem dæmi í þá átt
má tilnefna, að eitt sinn er hann
var í herþjónustu, gaf hann stór-
gjöf, af litlum efnum, til Rauða
Kross-félagsins; en sjálfur hafði
hann séð hið margbreytilega
hjálpar- og viðreisnarverk, er fé-
lag þetta' var að vinna. —
Karl var hugsandi maður og
athugull. Róleg yfirvegun var
honum eðlileg, en djúpar tilfinn-
ingar átti hann, og sárt fann
hann til yfir því marga í heims-
ástandinu, sem miður fer; eink-
um sökum þess, að mistökin eru
því valdandi að fjöldinn verður
Karl Herbert Einarsson
að líða — og margir eru þeir,
er vonlausir ganga um þyrni-
brautir lífsins að aftni dags
fram. Að dæmi æskumanna átti
hann margar hetjur, er hann
dáðist að, er velt höfðu steinum
úr vegi manna á framsóknar-
brautinni hversdagsfólki og oln-
bogabörnum til blessunar; í þeim
hópi brautryðjenda dáði hann
Abraham Lincoln mest allra
manna. — •
Foreldrum sínum var hann
hugljúfur samverkamaður cg
hjartfólginn sonur. Á marg-
mennu heimili þeirra, í hópi
eldri og yngri systkina, og eldri
ættmenna vakti hann stöðugt
yfir því að láta blessandi áhrif
frá sér streyma, er léttu öðrum
lífsbyrgðina og lyftu huga; er
því minningin um hann, í hópi
allra unnenda hans, óviðjafnan-
lega fögur, — en söknuðurinn
djúptækur. En gott er syrgjend-
um í minni að bera að með ást-
vini hverjum sem heim er
kvaddur, styrkjast böndin sem
tengja oss mannannabörn við
hið eilífa; þótt fækki við arinn
heimilisins, stækkar hópurinn,
sem bíður vor á ströndinni hinu
megin.
Útförin fór fram þann 28. júlí,
frá kirkju Gimli-safnaðar, og var
afar fjölmenn. Óvenjulega djúp
og innileg samúð ríkti í hugum
manna. Jarðsett var í grafreitn-
um á Gimli. S. ÓLAFSSON
Grikkir eru stöðugt Grikkir
Það er margra manna álit,
að Grikkir nútímans séu allt
önnur pjóð og ólik þeirri,
sem fræg er úr fornaldar-
sögunni. Þessari skoðun mót
mælir Max Eastman, hinn
þekkti ameríski jafnaðar-
maður, í eftirfarandi grein.
Hann brá sér til Grikklands
í fyrrasumar og segir:
Grikkir eru stöðugt Grikir.
Greinin er þýdd úr „Reader’s
Digest“.
GRIKKLAND á sér sérstæða
Örðugleika að stríða. Það er for-
tíð landsins, sem á vissan hátt
er því fjötur um fót. Það er
hijög algengt, að almenningur ut
an Grikklands haldi, að hið
forna Grikkland og Grikkland
Outímans séu tveir óskyldir stað-
lr- Ferðamenn koma til Grikk-
lands einungis eða að langmestu
leyti til að sjá með eigin augum
rustir þeirra bygginga, sem
Prýddu Forn-Grikkland. Mörg-
Uru þeirra ferðamanna finnst
Sem Grikkjum nútímans sé
hreinlega ofaukið meðal slíkra
^ygginga.
Þetta byggist á algerum mis-
skilningi. Gríska þjóðin hefir
^reytzt mjög lítið á umliðnum
eldum. Meðal hennar iifir að
Vlsu ekki lengur það samsafn
^ikilmenna, sem einkenndi
orikiesaröidina. Og hvaða þjóð
u nú shka sniHinga? Hver önnur
Uefir nokkurn tíma átt slík and-
eg stórmenni? En gríska þjóðin
er enn í dag sú sama. Það hefir
Verið ráðizt inn í land hennar,
Pjóðin hefir verið sigruð, fjöl-
^rgir þegnar hennar hafa flúið
land. Afkomendur slíkra flótta-
manna hafa að vísu snúið heim
aftur mörgum hundruðum ára
síðar, og þeir hafa ekki blandazt
öðrum þjóðum neitt að ráði né
tileinkað sér siði, venjur né hug-
myndir þeirra þjóða, sem þeir
hafa lifað meðah Grikkir eru
gáfuð þjóð, gera sér far um að
hugsa rökrétt og draga rökréttar
ályktanir, alveg eins og áður
fyrr, þegar Grikkir lögðu heims-
menningunni til hina miklu
hugsuði í rökfræði og heims-
speki. Þeir hafa mik!ar mætur
á einstaklingsfrelsinu, aiveg
eins og á fyrr á öidum, þegar
þeir uppgötvuðu hið demokrat-
iska stjórnarfar. Enn í dag berj-
ast þeir ótrauðir fyrir iýðræð-
inu.
Þegar komið er til Grikklands,
íiggur þetta í andrúmsloftinu.
Grikkland er f jöllóttur, vogskor-
inn skagi; mjög fagurt er þar
víða, en iandið er ekki frjósamt.
lífsbarátta almennings er hörð;
honum er annað hentara en að
liggja á liði sínu.
Svo hefir verið um aldaraðir. Sú
þjóð, sem hér reisti menningar-
ríki af grunni fyrir mörgum öld-
um, ríki, sem náði frá ófrjósöm-
um, sendnum ströndum upp í
gróðurhtil og ber fjöllin, hlaut
að verða að eiga marga hrausta
og dugmikia einstaklinga, sem
gjarnan viidu vera sjálfstæðir
og óháðir. Fóik, sem andar að sér
þurru og hressandi loftsiaginu í
Grikklandi, Mýtur að hugsa
skýrt.
Ytri sannanir þessa birtast
jafnskjótt og þér sjáið Aþenu,
— Parþenon, hof gyðjunnar
Aþenu sjálfrar á Akrópolishæð-
inni verður þá fyrir augum ferða
mannsins. Þér hafði séð hundruð
mynda af þessari byggingu,
heyrt því iýst sem sígildu dæmi
um fullkomið hstaverk. Fyrst
þegar þér sjáið þessa byggingu
með eigin augum, sannfærist þér
að fullu um réttmæti þeirrar lýs-
ingar. Hér hafa tíminn og manns
höndin hjálpazt að við að skapa
fullkomið hstaverk. Og þarna er
ekki um að ræða dularfullt fyrir
brigði, sem aðeins fái yfirnáttúr-
legan blæ í tunglsijósi. Þetta
mannvirki nýtur sín lang bezt í
morgunsóhnni.
Grikkir nútímans haMa enn
hinum ævaforna sið að safnast
saman á Stjórnarskrártorginu og
ræða um stjórnmál yfir kaffi-
bohanum. Hvergi annars staðar
er að sjá jafn mörg htil borð á
einum stað, né svo marga stjórn-
málamenn samankomna. Eins og
fyrir 2000 árum er sérhver
Aþenubúi stjórnmálamaður. —
Jafnvel skóburstaradrengurinn,
sem smýgur á milli borðanna,
veit alveg upp á hár hvernig á
að stjórna iandinu, og hendi það,
að hann fái tækifæri til að bursta
skóna á forsætisráðherranum,
hikar drengurinn ekki við að
fræða hann um það. Grikkland
er heimkynni hins frjálsa orðs,
ekki síður en hinna frjálsu
manna.
Það er mikið misræmi í efna-
hagsmáium GrikMendinga, en
þjóðfélagslegar hindranir eru
ekki í vegi neinum. Þar eru eng-
ar stórar jarðeignir í einkaeign,
heldur engin stétt aðalsmanna.
Hvað viðvíkur afstöðunni til
konungsdómsins hafa Grikkir
skipt um skoðun 5 sinnum á s.l.
32 árum, og hafa í hvert skipti
fengið vilja sínum framgengt.
Gullfoss leigSur til Frakklands
í vetur
Grikkir hafa barizt hetjulegri
baráttu til þess að verja sjálf-
stæði sitt. Þér munið vafaiaust
eftir því úr Mannkynssögunni,
þegar fámennur her Aþenu-
manna héit ótrauður til móts
við hinn geysifjölmenna her við
Maraþon. Þessi her taidi aðeins
9000 menn, en hann felldi 6400
Persa og rak hina í sjóinn. Þér
munið eftir Þemistókles, sem
með mjög hUum flota dreifði
hinum öfiuga fiota Xerxesar við
Salamis, og neyddi þennan
heimsvaldasinnaða einræðis-
herra þeirra tíma. til þess a.ð
láta af áformum sínum um
heimsyfirráð og snauta heim tii
sín.
En máske hafið þér gieymt
hinu, þótt það sé tugum alda nær
okkar tíma, að þegar einræðis-
herrann Mussóhni réðist með
nýtízku her sínum á Grikki fyrir
rúmum tíu árum síðan, og hafði
á að skipa tvöföMu liði miklu
betur útbúnu en her Grikkja.
En Grikkjum féhst ekki hugur.
Þeir tóku mannlega á móti og
ráku ítalina inn í miðja Albaníu,
þaðan sem þeir komu. Og þegar
nazistaher Hitiers óð inn í land-
ið vörðust Grikkir svo vasMega,
að það tók Þjóðverja miklu
iengri tíma að hertaka landið
heldur en þeir höfðu gert ráð
fyrir, og það gaf bandamönnum
dýrmætan frest.
Þátttaka GrikMands í síðari
heimsstyrjöldinni var banda-
mönnum ómetanleg, en hún
hafði í för með sér miMar fórnir
fyrir hina grísku þjóð. Þjóðverj-
ar þurrkuðu út um 3700 borgir
og þorp, víða svo gersamlega,
að þar stóð ekki steinn yfir
steini, og íbúarnir voru drepnir
tii hinzta manns. Þeir fóru ráns-
hendi um búpening landsmanna,
og hirtu meira en helming hans.
Þeir stálu eða notuðu í heim-
iidarleysi og ónýttu meira en
85% af öllum véhakosti lands-
manna. Þeir sprengdu í loft upp
mestan hluta af öhum brúm og
þjóðvegum. En það varð aldrei
lát á mótstöðu Grikkjanna. Eng-
inn þýzkur hermaður var eitt
augnabhk öruggur um líf sitt,
meðan á hernámi landsins stóð.
Og svo kom freisið á ný, — en
það var ekkert frelsi. Þjóðin
gerði skyndhega þá uppgötvun,
að sú mótstöðuhreyfing, sem
hafði með utanaðkomandi hjálp
að vísu, brotið á bak aftur hinn
nazistíska óvin, var flækt í járn-
greipar annars vaMs. Hin langa
r.eðanjarðarbarátta hafði þegar
til kom ekki orðið Grikkjum th
freisis, hddur orðið vatn á
myllu Rússa, til þess að leggja
á þessa ævafornu menningar-
þjóð nýja þræMómsfjötra. Grikk
ir voru ekki eina þjóðin, sem
vaknaði upp við þennan vonda
draum, en þeir urðu fyrstir allra
þeirra tH þess að safna kröftum
sínum til nýrra átaka og gengu
th nýrrar baráttu vonglaðir og
sigurvissir.
Grikkir ganga ekki með nein-
ar grihur um upptök hinnar svo-
kölluðu „borgarastyrjaldar“.
Þeir vita sem er, að fylgiríki
Rússa, sem !and eiga að Grikk-
landi að norðan vildu nota sér
ringuhreiðina th þess að koma
ár sinni fyrir borð í GrikMandi.
Hin vihimannlega innrás þess-
ara ríkja gaf ekki Grikkjum nein
fyrirheit um frið né farsæld. I
augum hinnar grísku þjóðar var
hér um að ræða innrásarher á
borð við hð Xerxesar, sem
hafði í hyggju að leggja í rústir
og eyða þeirri mennmgu, sem
Grikkland á sínum tíma arf-
leiddi hinn vestræna heim að.
Grikkir segja við ferðamenn,
Sem heimsækja iand þeirra:
„Hér eru tvær þjóðir, Aþening-
ar og svo hitt fóikið". Víst er
það líka rétt, að þorpin og borg-
irnar úti á landsbyggðinni hafa
lítið að bjóða miðað við hámenn-
ingu höfuðborgarinnar, Aþenu.
Sú menning er líka fólgin nær
eingöngu í minjum liðinna tíma.
Hið dýrðlega GrikMand forn-
aldarinnar var Aþena fyrst og
fremst.
Verður í flutningum til
Casablanca
Franskt skipafélag, eitt stærsta
í heiminum, er á sínum tíma átti
hafskipið Normandie, hefir tekið
Guhfoss á leigu yfir vetrarmán-
uðina, til farþegaflutninga milli
FrakMands og Afríku. Mun
Guhfoss hefja siglingar sínar
upp úr miðjum nóvember. — í
gær sendi Eimskipafélagið út
fréttatilkynningu um þetta og
segir þar á þessa leið:
EimskipaféMg íslands hefir ný
verið gert samning við franska
skipaféiagið Compagnie Gene-
rals Transatlantique (French
Line) um leigu á m.s. Guhfoss.
Bardeaux — Casablanca
Tekur hið franska skipaféMg
m.s. Guhfoss á leigu yfir vetrar-
mánuðina frá nóvember til maí,
og verður skipið í siglingum
milli Bordeaux í FrakMandi og
Casablanca í Norður-Afríku, að-
ailega með farþega. Skipið verð-
ur afhent í Kaupmannahöfn um
miðjan nóvember 1950, og verð-
ur því skilað í Bodeaux eigi síð-
ar en 10. maí 1951, og er þá gert
En bændafóikið úti um landið
stendur borgarbúum í engu að
baki. Skólakennari í htlu þorpi
nokkru sagði mér, að hann hefði
opnað skólann sinn strax dag-
inn eftir að nazistar yfirgáfu
landið. Ég spurði hann hvar sá
skóh væri, og hann sýndi mér
það. Það eina, sem eftir var af
skólanum, voru útitröppurnar,
„og ég nota þær“, sagði kennar-
inn. „Nazistar eyðhögðu húsið
sjálft, en þetta dugar mér í bili“.
Á hernámsárunum voru 3000
skóiahús eyðilögð. Það ganga
sögur um fjöimarga presta og
kennara, sem iétu það verða sitt
fyrsta verk eftir að þeir slepptu
byssunni að loknum blóðugum
bardögunum, að fiýta sér heim
og taka við að fræða og upplýsa
þjóð sína. Bændurnir hafa einn-
ig hafið starf sitt, enda þótt
fiestar vélar þeirra séu eyði-
iagðar eða úr sér gengnar. 1
sveitunum ekki síður en í borg-
unum eru Grikkir stöðugt Grikk
ir. Þegar ferðast er í Grikklandi
verður maður var mikillar hlýju
í garð Bandaríkjamanna fynr
margvíslega hjáip þeirra við
Grikki.
Grikkir hafa vitanlega sína
gaha eins og aðrir menn. Þeir
eru deilugjarnir, og harðdrægir
í viðskiptum eru þeir. Máske
má skýra viðskiptavit þeirra,
eins og reyndar fleira í fari
þeirra, með landslaginu. Það
má heita að ógerlegt sé að lifa
sæmilegu lífi í þessu hrjóstuga
fjahalandi nema með því að geta
gert góð viðskipti við þá, sem
búa á frjósamari stöðum. Ann-
að hvort gerir Grikkinn við yður
góð kaup, eða hann gefur yður
það, sem þér þarfnist. Þannig
hefir lundarfar hans verið ailt
frá dögum hins bragðvísa Odys-
seifs.
Á einu sviði eru Grikkir nú-
tímans frábrugðnir forfeðrum
ráð fyrir að m.s. Gullfoss hefji
á ný siglingar frá Kaupmanna-
höfn og Leith til Reykjavíkur,
á sama hátt og í sumar.
Skipið er íeigt með ísienzkri
skipshöfn.
Stærsta skipafélag
Frakklands
Það skai tekið fram að Com-
pagnie Generaie Translantique
er stærsta skipaféMg í Frakk-
landi og í röð stærstu skipafé-
laga í heimi, m. a. átti það línu-
skipið Normandie og er í alla
staði fyrsta fMkks fyrirtæki.
Teljum vér það mikils vert að
leigja m.s. Guhfoss slíku félagi,
og ætti það ásamt því að íslenzk
skipshöfn verður á skipinu, að
vera trygging fyrir góðri með-
ferð þess.
Vegna gjaldeyrisörðugleika
var fyrirsjáanlegt að Eimskipa-
félagið mundi ekki sjálft geta
haldið skipinu út héðan í vetur
á eriendum farþegaleiðum, og
var því horfið að því ráði að at-
huga um ieigu á skipinu, með
þeim árangri sem að framan
greinir. Mbl. 2. sept.
sínum. Þeir hafa tileinkað sér
hina -kristnu trú einlæglega.
Tyrkir undirokuðu grísku þjóð-
ina um 400 ára skeið, en hún
lét ekki undan á trúarsviðinu,
og hélt órofa tryggð við hina
grísk-kaþólsku kirkju. Þetta átti
sinn stóra þátt í samheMni þjóð-
arinnar og varð auk þess ástæð-
an fyrir því, að Grikkir blönd-
uðust herraþjóðinni miklu minna
en eha myndi hafa orðið, því
giftingar voru mjög illa séðar
á báða bóga mhli múhameðs-
trúarmanna og grísk-kaþólskra,
kristinna manna. Það er því eng-
in tilvhjun, að víða í Austur-
Evrópu merkir orðið „Grikki“
ekki íbúa Grikklands fyrst og
fremst, heldur kristna kirkju.
Einn merkasti viðburður á
ferðalagi hvers þess, sem til
Grikklands kemur, er að heim-
sækja hof Apohos í Delphi.
Hann var guð andlegrar og lík-
amlegrar hreysti og heilbrigði,
söngs og íþrótta. Þessi helgasti
staður Forn-Grikkja er um 240
kílómetra frá höfuðborginni í
hlíðum fjallsins Parnassus. Yfir
dyrum hofsins er letruð hin
heimsfræga setning: „Þekktu
sjálfan þig“.
Grikkir myndu ekki vera það,
sem þeir eru án Apohos, segja
fræðimenn þeirra. Og við mynd-
um ekki vera það, sem við erum
án Grikkja. Það er því viðeig-
andi að ljúka ferðalagi um
GrikMand með því að koma á
þennan helga stað, þar sem
Grikkir reistu uppáhaldsguði
sínum hið fræga hof fyrir nær
3000 árum. Og það er vert að
hafa í huga, að þessi æfaforna
og virðulega bygging er ekki
tákn þess, sem heimurinn hefir
misst. Hún vitnar fyrst og
fremst um þjóð, sem ennþá er
mjög merkileg, og enn heldur
vörð um freisi og mannréttindi.
Alþbl.
"Free
Winter Storage**
Send your outboard motor in now ond have
it ready for Spring.
Free estimate on repairs.
Speciálists on . . .
Johnson - Evinrude & Elto Service
BREEN MOTORS Ltd.
WINNIPEG Phone 927 734