Lögberg - 30.11.1950, Síða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 30. NÓVEMBER, 1950
3
Stjarna yonarinnar Ijómar enn
Eftir A. J. CRONIN
Frægur rithöfundur viröir fyrir sér for-
dœmi fátækrar konu og lítils Tjams
A. J. CRONIN er heimsfrægur,
brezkur riihöfundur. Meðal bóka
hans er „Borgarvirki", er hún
iil í góðri íslenzkri þýðingu.
Á HVERJUM einasta degi allan
liðlangan veturinn, sem ég
dvaldi í orlofi mínu í sundur-
skotna ítalska þorpinu Castel-
mare nálægt Livorno, sá ég
Maríu gömlu Bendetti. Smávax-
in, mögur og visin, berfætt í
gömlum, upplituðum fötum,
með svartan klút um höfuðið,
lotin í herðum undan tágakörf-
unni, sem hún bar á bakinu, var
hún talandi vottur þeirra hörm-
unga, sem gengið höfðu yfir
þetta þorp. Magra og móleita
andlitið hennar var hrukkótt og
^hyggjufullt, eins og ógæfan
hefði eilíflega og óafturkallan-
lega helgað sér það.
Hún seldi fisk, þennan ein-
kennilega og ólystuga Miðjarð-
arhafsfisk, sem var aðalmatur-
inn í þessu fátæklega sjávar-
þorpi, ásamt naumum skammti
af makkaroní eða spaghettí. Ég
var kunnugur í þorpinu frá fyrri
tíð, á dögum friðar, ánægju og
áhyggjuleysis. Nú heyrðist al-
Framleiðsla karfaflaka
fyrir Bandaríkjamarkað
hafin
Mikill markaður og hagstæður
þar í landi
Horfur eru á að eitthvað af
togurunum muni hefja karfa
veiðar fyrir Ameríkumark-
að, þegar togaraverkfallið
leysist, hvenær sem það verð
ur. Er hér um að ræða nýj-
an þátt í fiskframleiðslunni,
sem kunnugir telja að geti
orðið mjög arðvænlegur,
þar eð mikil eftirspurn sé
eftir karfa í Ameríku.
Togarinn Bjarni ólafsson frá
Akranesi fór á veiðar í gær. —
Hann fór á karfaveiðar og verð-
ur aflinn jafnóðum ísaður eins
og gert er á venjulegum ísfisk-
veiðum. Er búist við að veiði-
förinni ljúki eftir svo sem viku
og komi togarinn þá til Akra-
ness með milli 250—270 tonna
afla.
í frystihúsunum á Akranesi
verður karfinn flakaður. Búið
verður um karfaflökin í sérstak-
ar umbúðir. Er von á vél til
Akraness frá Bandaríkjunum,
sem leggur flökin í sérstakar
„sellofanumbúðir“, en síðan
verða karfaflökin pökkuð í
punds umbúðir og fimm punda.
Eru þessar umbúðir einnig vænt
anlegar innan skamms tíma.
í Bandaríkjunum er karfi eftir
sóttur fiskur á matborði, og er
ekki ósennilegt, að ýmsir togar-
anna muni hefja slíkar karfa-
veiðar þegar togaradeilan hefir
verið leyst.
Eitthvert slangur af karfa-
flökum, tilbúnum til útflutnings
mun nú vera til í landinu, þar
eð karfinn hefir verið hraðfryst-
ur á Akureyri, Siglufirði og
Patreksfirði. Munu flökin verða
send á Ameríkumarkað bráð-
lega. Karfamarkaður fer nú
hækkandi þar í landi, eftir því
sem kemur fram á haustið. —
Ætti að fást nokkur reynsla með
þessu og úr því fæst væntanlega
skorið hvort amerískar húsmæð-
ur telja karfaflökin góð.
Það sem afgangs verður af
karfanum, eftir að búið er að
flaka hann, fer allt til vinnslu
í Síldarverksmiðjunni á Akra-
nesi, sem hafði unnið úr 2500
tonnum af karfa, er togaraverk-
fallið hófst. Varð útkoman svo
hagstæð við vinnslu karfan§, að
verksmiðjan gat borgað 390 kr.
fyrir tonnið af karfanum. Verk-
smiðjan getur unnið úr 300—
400 tonnum af karfa á sólar-
hring. —Mbl. 25. okt.
drei hljómlist né hlátur frá litla
torginu, þar sem sundurskotin
hús hölluðust eins og drukknir
menn, sem eru í þann veginn að
missa jafnvægið. Slík sjón fékk
manni hugarangurs, en yfir rúst
irnar barst blómailmur að vit-
um, líkt og stæði maður yfir
gröf. Þorpið var dautt, en með
því að það hafði verið mér svo
kært, vöktu örlög þess beiskju
og örvæntingu í huga mínum.
Flest unga fólkið var farið á
burt. Aðeins börnin og gamla
fólkið var eftir og sveimaði, að
því er mér virtist, líkt og vofur
innan um rústirnar og hélt í sér
lífinu með því að róa til fiskjar
á lélegum bátum með bætt net
í þessum hóp var María. Stund
um var lítil tíu ára gömul stúlka
í fylgd með henni, sennilega
barabarn hennar, berfætt, grönn
og gelgjuleg. Hún rölti við hlið
gömlu konunnar og hrópaði
skrækri áfergjulegri röddu:
„Pesci .... pesci freschi“, líkt
og hún væri einráðin í að taka
af allan vafa um það, að fiskur-
inn þeirra væri sá allra nýjasti
á markaðinum. Ég horfði á þær
dapur í bragði, því að mér fannst
einhvern veginn þær fylla þann
flokk, sem í fávizku og tilgangs-
leysi halda dauðahaldi í fortíð,
sem er horfin að eilífu.
EINN MORGUN hitti ég þær á
torginu og tók þær tali. Jú, þær
höfðu verið í þorpinu meðan
loftárásirnar gengu yfir það.
Það höfðu verið slæmir tímar
meðan á styrjöldinni stóð. Nú
áttu þær heima í ofurlítilli her-
bergiskytru í Via Eustachia,
þröngri götu, sem var einustu
leifarnar af fátækasta hverfi
bæjarins.
Gremjan og beiskjan, sem
gróf um sig í huga mér, og var
vitanlega sprottin af minni eigin
bölsýni og óánægju, varð ein-
hvern veginn að fá útrás, og ég
spurði skyndilega: „Hvers vegna
farið þið ekki burt úr þessu
þorpi? Hér er engin framtíð
fyrir ykkur .... allt í rúst-
um . . . . hér er allt búið að vera?
Það varð stutt þögn. Gamla
konan hristi hægt höfuðið.
„Við eigum heima hérna. Við
trúum því ekki, að allt sé búið
að vera“.
Um leið, og þær gengu burt
horfðust þær snöggvast í augu,
líkt og einhver leynilegur boð-
skapur færi á milli þeirra.
Þetta augnatillit þeirra vakti
forvitni mína. Næstu daga hafði
ég gát á hreyfingum þeirra og
íorvitnaðist um hvað þær hefð-
ust að. Fyrri hluta dags sinntu
þær ákveðnum verkefnum, en
síðari hluta dagsins hurfu þær
gjörsamlega. Hvað eftir annað,
að loknum hádegisverði, gekk
ég niður í Via Eustachia, en
kom alltaf að litla herberginu
þeirra tómu. Gat það verið, að
þær væru ekki eins einfaldar og
ég hafði haldið, og að fjarvera
þeirra síðdegis á hverjum degi
stæði í sambandi við einhverjar
leynilegar fjáröflunaraðferðir,
smygl eða svartamarkaðsbrask?
Ég tók mig til einn daginn og
fór í fyrra lagi af stað áleiðis til
Via Eustachia, einmitt á þeim
tíma sem ég var vanur að taka
mér hádegishvíld á baðströnd-
inni. Ég tók mér stöðu í porti
nokkru, skammt frá hýbýlum
konunnar. ^kki þurfti ég lengi
að bíða. Klukkan rúmlega eitt
komu þær María og barnabarn
hennar út úr húsinu. Þær voru
báðar með tómar tágakörfur og
lögðu leið sína eftir strætinu og
hröðuðu sér eins og þeim lægi
mikið á. Ég veitti þeim eftirför
svo að lítið bar á.
Þær klöngruðust yfir múr-
steinshrúgur og rusl, sem hvar-
vetna þakti strætið, gamla kon-
an og barnið. í útjaðri þorpsins
lögðu þær leið sína eftir vegi,
sem lá niður að uppþornuðum
árfarvegi. Ég klifraði upp á hæð
eina og sá mér til undrunar, að
fleira fólk var komið á staðinn
og vann af kappi með haka og
skóflu í tinnuhörðum gilbotnin-
um. María og litla stúlkan lögðu
frá sér körfurnar og tóku til
vinnu. I fyrstu hélt ég að þær
væru að grafa eftir einhvers kon
ar beitu, en svo tók ég eftir að
telpan fór að fylla litlu körfuna
sína með hvítum sandi, meðan
gamla konan fyllti sína af hvít-
um teningslaga steinum, sem
hún virtist velja af mikilli vand-
virkni. Þegar þær höfðu fyllt
körfurnar, lyftu þær byrgðun-
um á axlir sér og lögðu af stað
upp brattan og þröngan stíginn.
Þær gengu fast fram hjá mér,
en gáfu mér þó engan gaum,
frekar en þær vissu ekki af mér.
Þegar þær voru komnar spöl-
korn fram hjá mér, hélt ég í
humátt á eftir þeim.
LEIÐIN LÁ upp á hæð, er var
slétt að ofan, og sá þaðan út yfir
allt þorpið. Þangað hafði ég ekki
komið fyrr á göngu ferðum mín-
um, en þessi staður virtist sá
eini á stóru svæði, sem óspilltur
var af sprengjum og öðrum
styrjaldarmerkjum. I akasíu-
lundi nokkrum þarna uppi á
hæðinni var mikill fjöldi þorps-
búa að verki. Þeir unnu þarna
hljóðlega og lágmæltir að því
að blanda steypu og höggva til
hina fallegu, hvítu steina, og
hlóðu úr þeim veggi að nýrri
og mikilli byggingu. Allar að-
farir þeirra höfðu á sér einkenni-
legan hátíðleikablæ.
Mér var í fyrstu ráðgáta, hvað
fólkið væri að gera, en skyndi-
lega varð mér ljóst, af því litla
sem búið var að reisa, hvers kon-
ar bygging var að rísa þarna af
grunni. Ég greip andann á lofti.
Þetta fólk, sem hafði naumast
þak yfir höfuðið og var svo grátt
leikið af styrjöldinni, sem raun
bar vitni, þessar konur, börn og
gamalmenni, sem í mínum aug-
um voru einungis sigraðir og út-
dauðir skuggar, höfðu valið sér
sem sitt fyrsta verkefni að reisa
með eigin höndum nýja og veg-
lega kirkju. Ekki bænahús til
bráðabirgða, heldur fegurra og
stærra guðshús en þeir höfðu
nokkru sinni fyrr átt.
María og litla telpan tæmdu
körfurnar sínar. Þær staðnæmd-
ust ofurlitla stund til að kasta
mæðinni, svo lögðu þær af stað
eftir nýrri byrði. Um leið og
gamla konan gekk fram hjá mér,
með svitaperlur á enni sér, leit
hún skyndilega til mín og brosti
örlítið við mér. Mér fannst vera
ögrun í brosinu, eins og hún
vildi segja: „Erum við kannske
búin að vera, eða hvað?“ Mér
fannst ég geta lesið alla ævi
hennar út úr þessu eina tilliti,
fortíðina, nútímann og framtíð-
ina. Þarna var hugrekki og
þrautseigja, trúnaðartraust og
þolinmæði, vilji til að lifa frá
degi til dags og sætta sig við
það, sem að höndum bar, en um-
fram allt trúin.
ÉG STÓÐ ÞARNA vandræða-
legur og auðmýktur í sömu spor-
um, þar til gamla konan og barn-
ið hurfu mér sjónum. Og ég fékk
samvizkubit fyrir bölsýnishugs-
anir mínar. Hverju skipti rúst-
irnar og eyðileggingin þegar á
allt var litið nú? tJr því bæði
ungir og gamlir sýndu slíka trú,
þá var ekki vonlaust um framtíð
mannkynsins. Ég stóð þarna
langa stund, og þegar ég gekk
ofan hæðina aftur fullur bjart-
sýni, var fyrsta kvöldstjarnan
að koma í ljós á hinum eilífa
himni. Og í daufri kvöldskím-
unni fannst mér hið eyðilega
þorp hverfa, en í stað þess reis
fyrir innri sjónum mínum hin
skínandi borg andans.
(SAMVINNAN)
Minningarorð
Thorkell (Kelly) Gíslason and-
aðist að heimili Mrs. J. Jacobson
dóttur sinnar á Gimli, þann 26.
október s.l. Hann var fæddur að
Skíðsholtum í Akrasókn, Hraun-
hreppi í Mýrasýslu, 24. apríl
1860. Foreldrar hans voru Gísli
Andrésson og Jarðþrúður Bene-
diktsdóttir kona hans. Hann ólst
upp í æskuhéraði sínu. Þann 6.
nóv. 1888 kvæntist hann Guð-
rúnu Magnúsdóttur Ólafssonar
og Þórunnar Jónsdóttur konu
hans. Thorkell og kona hans
bjuggu á íslandi um 10 ára bil,
síðast í Skógum í Kolbeinsstaða-
hreppi, og þaðan fluttu þau til
Vesturheims árið 1898. Þau sett-
ust að í Winnipeg og dvöldu þar
í 7 ár; á dvalarárunum þar vann
Thorkell hjá Carruthers Hide &
Wool Co. Á þessum fyrstu árum
hér í landi átti hann oft við veila
heilsu að stríða. Eftir téða dvöl
í Winnipeg bjuggu þau um hríð
í Selkirk, en fluttu þaðan eftir
fá ár til Mikleyjar og bjuggu þar
góðu og vaxandi búi um 20 ár.
Heimili þeirra hét Breiðabóls-
staður. Úr Mikley fluttu þau á
ný til Selkirk til þess að vera
þar í grend við þrjú börn sín,
er þar voru búsett. Að þessu
sinni dvöldu þau Thorkell og
Guðrún í Selkirk í full 5 ár, en
fluttu þá til Gimli og bjuggu þar
í þægilegu litlu húsi í grend við
Thórunni (Mrs. J. Jacobson)
dóttur sína. Síðustu æviárin áttu
þau bæði inndælt athvarf hjá
henni og nutu þar fágætrar um-
önnunar, og þar dó Guðrún í önd
verðum janúarmánuði þetta ár;
og þar andaðist Thorkell 26. okt.
s.l., sem þegar er að vikið. Hafði
hann þá notið umönnunar dótt-
ur sinnar í 4 ár. —
Thorkell og Guðrún eignuðust
7 börn: 2 dóu í bernsku og 1 son-
ur uppkominn. Þessi börn þeirra
eru á lífi: —
Thórunn, Mrs. J. Jacobson,
Gimli, fyrnefnd; Gíslína, Mrs.
Fred W. Fidler, Selkirk; Andrés
og Magnús, bændur í Peguis,
Man. Börn þeirra eru öll atorku
og dugnaðarfólk, er hvert um
sig hafa barist góðri sigrandi
baráttu, þrátt fyrir ýmsa erfið-
leika er lífinu fylgja. Innileg
voru böndin er tengdu foreldra
og börn saman. Og ágætlega
blómgaðist bú Thorkels í Mikl-
ey, eftir að synir hans uxu upp
honum til hjálpar. Barnabörn
Thorkels eru 14 á lífi, en barna-
barnabörn 5 talsins.
Thorkell var snyrtimaður í
framkomu, hirðumaður í allri
umgengni og nýtinn, bar heim-
ili hans þess jafnan óræk merki.
Hann var maður skrafhreifinn
og hressandi í viðræðum, hvergi
myrkur í máli sínu, og hafði á-
nægju af að ræða um ýms mál
er voru ofarlega í hugum manna,
og kappræður um menn og mál-
efni voru honum ekki fjarri
skapi. Ánægju hafði hann af
ljóðum, og mun, að hætti ís-
lenzks fólks hafa fengist við að
yrkja ljóð, þótt að lítið á bæri.
Hin langa sambúð Thorkels og
Guðrúnar var einkar giftusam-
leg, var hún honum styrkur föru
nautur og blessun á sambúð
þeirra er varði full 62 ár. Rúm-
liggjandi og ellihrumur saknaði
hann hennar sárt. Þetta litla
ljóðbrot fanst í fórum hans, að
honum látnum:
Sofðu vært á svölum beði,
sem oss skilur litla stund.
Senn upp rennur sólin gleði,
senn vér komum á þinn fund.
Sú vonin þeirra sefar harm,
sem að nú bera grátinn hvarm.
Útför Thorkels fór fram frá
heimili dóttur hans á Gimli,
þann 30. okt. að börnum hans
viðstöddum ásamt flestu ástvina
liði þeirra, nágrönnum og vinum
frá Gimli, og nokkrum fornkunn
ingjum lengra að. Lagður var
hann til hinztu hvíldar við hlið
konu sinnar í grafreit Gimli-
safnaðar. Sá er línur þessar rit-
ar flutti kveðjumál.
S. Ólafsson
SELKIRK METAL PRODUCTS LTD.
Reykháfar, öru ggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
viö, heldur hita frá aö rjúka út
meö reyknum — Skrifiö simiö til
KELLY SVEINSSON
625 Wall Street, Winnipeg
Just north of Portage Ave.
Slmar: 33-744 — 34-431
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUT’T'ONS
324 Smilh St. Winnipeg
Phone 924 624
JOHN J. ARKLIE
Optometnst and Opficta*
(Eyes Examlned)
Phone 95 650
MITCHELL COPP LTD.
PORTAGE AT HARGRAVE
✓
447 Portage Ave,
Also
123
TENTH ST.
BRANDON
Ph, 926 886
Phone 21 101
ESTIMATES
FREE
J. M. INGIMUNDS0N
Asphalt Roofs and Insulated
Sidine — Repairs
Country Orders Attended To
632 8imcoe St. Winnipeg, Wan.
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
606 SOMERSET BUILDINO
Telephone 97 932
Home Telephone 202 398
Talslmi 925 826 HeimiUs 404 630
DR. K. J. AUSTMANN
SérfræOingur i augna, eyrna, nef
og kverka sjúkdómum.
209 Medical Arts Bldg.
Stofutími: 2.00 til 6.00 e. h.
DR. ROBERT BLACK
SérfræOingur i augna, eyrna,
nef og hdlssjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDQ
Graham and Kennedy St.
Skrifstofualml 923 861
Heimasfml 403 794
HAGBORG FUEI/Vy
PHOME 2I5SI J--
GUNDRY PYMORE
Limited
British Quality Fish Netting
68 VICTORIA ST„ WINNIPEO
Phone 92 8211
Uanager T. R. TRORVALDSON
Your patronage wili be appreciated
G. F. Jonasson, Pres. & Mac. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 8COTT BLK, Slml 926 227
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary’s and Vaughan. Wpg.
Phone 926 441
Phone 927 026
H. J. H. Palmason, C.A.
H. J. PALMASON 6 CO.
Chartered Aceoontante
606 ConfederaUon Llfe Bldg.
Wlnnipeg Manitoba
PARKER, PARKER
& KRISTJANSSON
Barrisiers • Solicitors
Ben C. Parker, K.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Commerce
Chambers
Winnipeg, Man. Phone 923 5S1
JOHN A. HILLSMAN.
M.D., Ch. M.
332 Medlcal Arts. Bldg.
OÍFICE 929 349 Home 403 286
Phone 724 944
Dr. S. J. Jóhannesson
SUITfí 6 — 662 HOME ST,
Viötalstlml 3—6 eftlr hádegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREBT
Selkirk. Man.
Offlce hrs. 2.30—6 p.m
Phones: Offtce 26 — Re«. 280
DR. H. W. TWEED
Tannlæknir
608 TORONTO GEN. TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith 8t.
Phone 926 952 WINNIPBXJ
Office 933 587 Res. 444 389
s. A. THORARINSON
BARRISTER and SOLICITOR
4th Floor — Crown Trust Bldg.
364 Main Street
WINNIPEG CANADA
SARGENT TAXI
Phone 722 401
FOR QUICK RELIABLE
SERVICE
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
Lögfræöingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BG
Portage og Garry St.
Phone 928 291
Office Phor.e Res Phone
924 782 726 116
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m
and by appointment
J. J. SWANSON <6 CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG WPG
Fa8teignasalar. Lelgja hús. Ot-
vega peningalán og eldsábyrgö.
bifreiöaábyrgö, o. •. frv.
Phone 927 528
C A N A D I A N FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAOE, Managing Dlrector
Wholesale Distributors of Frssh
and Frozen Fish.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 26 328 Res. Ph. 73 917
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREET
Selur lfkklstur og annast um ttt-
farlr. Allur útbúnaöur sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvaröa og legsteina.
Skrlfstofu talslml 27 324
Heimills talslmi 26 444
Phone 23 996 7<1 Notre Dame Ave.
Just West of New Matemity Hoepltal
Nell's Flower Shop
Wedding Bouquets, Cnt Flowers
Funeral Designs. Corsages
Bedding Plants
NeU Johnson
27 482
Ruth Rowland
88 790