Lögberg - 05.04.1951, Blaðsíða 1

PHONE 21 374
ito«Í

u«>we
Clett^eTS
A Cbmplele
Cleaning
Inslilulion
Cleaning
Insliluiion
64. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN, 5. APRIL, 1951
NÚMER 14
Dr.Gillson tilkynnir stofnun kenslustólsins í íslenzku og íslenzkum bókmentum
Dr. Gillson's Ánnouncement of
lcelandic Language Depf.
Text of an Address given by Dr. A. H. S. Gillson, President of the
University of Manitoba, at the Playhouse Theatre, Winnipeg,
Manitoba, on the night of Friday, March 30, 1951, announc-
ing the establishment of a Chair of lcelandic Language
and Literature in the University of Manitoba in \
the session 1951-52.
It is not often in the short span of a single life that one has
the opportunity of being connected with an event of heroic
dimensions. Generally our celebrations are connected with events
long since passed, but this gathering here tonight on March 30th,
1951, is one of those rare occurrences which itself will often be
celebrated and remembered in the years ahead.
Heillaóskaskeyti
vegna ákvörðunar um stofn-
un kenslustóls í íslenzku
við Manitobaháskólann, er
Dr. Thorlakson bárust þann
30. marz, s.l.
Reykjavíkp 30. marz 1951
Ðr. P. H. T. Thorlakson,
Winnipeg, Man.
Ríkisstjórnin óskar Vestur-
íslendingum til hamingju með
stofnun kennaraembættis í ís-
lenzkum fræðum við Manitoba-
háskóla og þakkar þann skerf,
sem með því er lagður til varð-
veizki íslenzkrar menningar í
Vesturheimi.
Steingrímur Steinþórsson,
forsætisráðherra.
☆
Legation of Iceland
Washington 6, D.C.
27. marz, 1951
Dr. Thorbjörn Thorlakson,
Winnipeg Clinic,
Winnipeg, Manitoba, Canada
Kceri dr. Thorbjörn Thorlakson:
Mér er það mikið gleðiefni að
mega tilkynna þér, að ríkisstjórn
Islands hefir ákveðið að veita
$5,000.00 til stofnunar kennara-
stóls í íslenzkum fræðum við
Manitobaháskólann.
Hér með fylgir ávísun fyrir
þessari upphæð, og ennfremur
allar beztu óskir íslenzku ríkis-
stjórnarinnar og íslenzku þjóð-
arinnar þessari stofnun til
handa, sem efnt hefir verið til
ttieð slíkum myndarskap og
fórnfýsi ykkar allra.
Með beztu kveðjum.
Þinn einlægur,
Thor Thors
☆
Reykjavík 30. marz 1951
Dr. p. H. T. Thorlakson,
Winnipeg.
Þjóðræknisfélagið sendir ykk-
ur öllum innilegar heillaóskir
vegna tilkynningar íslenzka
kennarastólsins.
Sigurgeir Sigurðsson
Ófeigur Ófeigsson
Kristján Guðlaugsson
Sigurður Sigurðsson
Þorkell Jóhannesson
☆
Winnipeg, Man., March 30, 1951
^r. p. H. T. Thorlakson,
The Icelandic Meeting,
^layhouse Theatre,
^innipeg, Man.
•^ecalling the historical relation-
ship, common ancestry and a
language in days of old the mem-
bers and executive of the League
°f Norsemen in Canada desire to
express congratulations on the
^ehievement of the Icelandic
eilow citizens in establishing a
^air in old Norse at the Uni-
versity of Manitoba. We join
Wlth you in wishing the greatest
Success possible.
The League of Norsemen
in Canada
O. H. Walby, Gen. Secty.
Afmæliskveðja
±n
JÓNASAR helgasonar
7. apríl 1951
Oefi þér góðan dag,
°§ gleðiríkan
vorsins blíðu blóm
°g björtu geislar!
Vitji þín vorblær hlýr
með vinakveðjur
og alúðarþakkir
fyrir órofa tryggð!
Jakobína Johnson
Soon after I came to this Pro-
vince to live I was taken by
Judge Lindal to Gimli. I shall
never forget the emotions which
filled me there. We had an even-
ing meal with an elderly man
(whose name I am sure many
of you would know), of course
an Icelander and a Canadian. A
pioneer. His conversation was
filled with living references and
cross references to the heroic
figures in the distant history of
Iceland and to the migrations of
this noble people. The men and
women of the Sagas were to him
as real as those of the current
newspaper page. He was satu-
rated with the example of those
distant heroes. They were to him
an inspiration for contemporary
living, an ideal of human great-
ness. Judge Lindal took this as
a matter of course, but to me it
was a great experience.
As an undergraduate I had,
through the translations of Wil-
liam Morris and others, come
under the spell of the literature
of the Sagas, the literature
which the late Lord Tweedsmuir
has called “the noblest literature
ever produced by mortal man”,
and to which on the occasion of
his visit^to Gimli in 1936 he re-
ferred again as “among the chief
works of human genius”. Since
Tny first visit to Gimli I have
experienced the same thing in
other parts of Manitoba, but re-
petition does not dim the vivid-
ness of the experience of finding
in Manitoba the ancient Ice-
landic culture, vigorous and
alive, a dynamic element in con-
temporary life.
As an aside maý I say that it
interests me greatly to remem-
ber that although it is not known
who constructed more than one
or two of the forty Sagas that
have been preserved in Iceland,
the name of one of the first men
to collect the Sagas was “a man
wise and of good memory, and
a speaker of the truth” who
lived at the same time as Wil-
liam the Conqueror, and whose
name was Ari Thorgilsson.
Of course, the reason for the
vigour of this ancient culture
here in Manitoba is that we are
fortunate to be still close in time
to those heroic days of the com-
ing of the first Icelandic settlers
to Winnipeg. You will remember
that it was only 75 years ago last
October that New Iceland was
founded. So close is it that many
of you know and have known
members of the original pion-
eers. I hope that Dr. Thorlakson
(to whom we all owe such a
vast debt) will allow me to re-
mind you that his father, The
Reverend N. S. Thorlakson, was
one of those pioneers, and was
for 27 years pastor of the Ice-
landic Lutheran Congregation of
Selkirk.
It is clear, however, that as
time passes this grandeur and
living force would tend to slowly
disappear on the North Ameri-
can continent, and even in this
Province, in spite of the fact that
in this city there live more Ice-
landers than in any other city of
the world, with the exception
of the Capital of Iceland itself.
It is fundamental that something
shall be done to preserve this
great heritage not only for Can-
adians of Icelandic origin but for
all Canadians.
Tonight we are meeting here
to set in motion that final act
which will establish for all time
this ancient culture of Iceland as
a living force in the development
of our beloved country, Canada.
You all know that I am refer-
ring to the establishment of the
Chair of Icelandic Language and
Literature in the University of
Manitoba.
This project has received the
w a r m e s t commendations of
many eminent men of non-
Icelandic origin. I am going to
read some of these to you.
* * * *
University of Toronto
Toronto 5, Ontario,
February 15, 1949.
P. H. T. Thorlakson, Esq., M.D.,
St. Mary’s and Vaughan Streets,
Winnipeg, Manitoba.
Dear Dr. Thorlakson:
Mixed feeling arose in me when
I heard the good news that sufficient
funds have been collected to estab-
lish in The University of Manitoba
a Chair in Icelandic Language and
Literature. It was with nostalgia
that I recalled the gift to the Uni-
versity in 1935 from Mr. A. B. Olson
of his unique collection of Icelandic
books, the bequest in 1937 of Mr.
Magnus Henrikson of Churchbridge,
Saskatchewan, the decision of the
Government of Iceland to make the
University Library a depository of
copies of all books printed after 1939
in Iceland, and the discussions about
and plans for an Icelandic Chair
with colleagues within and friends
outside the University, some of
whom have passed to the Great
Beyond.
It was with satisfaction, yea,
with happiness, that I learned that
the plans are about fulfilled: It is
fitting, for obvious geographical and
ethnical reasons, that The University
of Manitoba should have a strong
department of Icelandic Studies.
Other Canadian universities will
recognize that primacy and send to
The University of Manitoba students
who desire to share the wealth of
Icelandic culture. The Chair will
enable The University of Manitoba
to conduct research in comparative
philology that will redound to the
benefit of Canadian scholarship.
Moreover, the new Chair in the
University of Manitoba will enhance
the contribution that Canadians of
Icelandic stock have made and are
making to the development of our
country. That high contribution has
already been out of all proportion
to the number of those Canadians.
In creating a colourful vational
mosaic that will be distinctively
Canadian, we must draw on the rich
social, cultural and spiritual tradi-
tions of many racial stocks. The
traditions from Iceland are second to
none.
From a sense of deep personal
interest, and from an official under-
standing of what the Chair will
mean not only to The University of
Manitoba but to the whole of Can-
Frú Björg V. ísfeld
Endurkosin
til forsefra
Á nýlega afstöðnu ársþingi
hljómlistarkennarasambandsins í
Manitoba, var frú Björg V. Is-
feld endurkosin í einu hljóði til
forseta í þessum útbreidda og
öfluga félagsskap. Frú Björg
hefir um langt skeið gefið sig
við kenslu í píanóleik við ágæt-
um árangri, og hefir nú með
höndum söngstjóra- og organ-
istastarf við Fyrstu lútersku
kirkju; hún er stórhæf kona í
list sinni og skyldurækin um
störf sín.
Bróðurhönd yfir hafið. ísland
veitir $5,000 til kenslustólsins
Yfirlýsing Dr. Gillson's vakti geisihrifningu. Frú María
Markan Ösflund og ungfrú Helga Sigurdson hyliar af
hinum mikla mannfjölda, er taldi um 15 hundruð.
Atburðurinn í Playhouse Theatre hér í borginni á föstudags-
kvöldið þann 30. marz síðastliðinn, veldur straumhvörfum í menn-
ingarsögu okkar Vestur-íslendinga, en þá gerði hinn mikilhæfi
forseti Manitobaháskólans, Dr. Gillson, lýðum ljóst, að á næsta
hausti yrði komið á fót kensludeild í íslenzkri tungu og íslenzkum
bókmentum við Manitobaháskól-
ann; vakti yfirlýsing forsetang,
svo sem vænta mátti, almenna
hrifningu samkomugesta; var
ræða forseta, sem nú er birt í
heild í blaðinu, þrungin velvild í
garð hins íslenzka kynstofns og
um alt hin drengilegasta; inn-
gangsorðin, sem Dr. Thorlakson
flutti með ágætum, voru hvort-
tveggja í senn, bæði fræðandi og
vekjandi, og munu lengi í minn-
um höfð; sá eindrægnisandi, sem
hvíldi yfir samkomunni frá upp-
hafi til enda, var mótaður hrifni-
blandinni alvöru, því öllum var
ljóst, að mikil tíðindi voru að
gerast, hinn mikli menningar-
draumur að rætast, sem orðið
hafði samferða íslenzka land-
náminu í þessari álfu frá þeim
tíma, er hinir fyrstu frumherj-
ar af Fróni, stigu fæti á land í
Inngangserindi á samkomunni
í Playhouse Theatre 30. marz
EFTIR P. H. T. THORLAKSON
formann framkvæmdanefndar í kenslustólsmálinu
Flest af okkur sem hér erum samankomin í kvöld, eru cana-
dískir þegnar af íslenzkum stofni. í þessum mikla mannfjölda
eru og margir af annara þjóða uppruna. Nákvæm þekking um
uppruna þjóðönna og tungur þeirra, er að mestu týnd í huldu-
heimum fornaldanna; þó vitum við eftir ábyggilegum heimildum,
að fyrir 7000 árum áttu sér stað
miklir þjóðflutningar frá norð-
vestur hluta Indlands til Ev-
rópu.
^Tungumálafræðingar skýra
okkur frá, að tungumál þessarar
frumþjóðar liggi til grundvallar
öllum tungumálum Evrópu
nema fjögurra, það er finnsku,
ungversku, tyrknesku og basque
tungu. Þeir hafa safnað 2200 rót-
um orða þessara frumtungu.
Forngrískan hefir varðveitt
67% af þessum indogermönsku
frumrótum, latínan 40%, en ís-
lenzkan, þessi forna klassiska
tunga, sem enn er töluð af ís-
lenzku þjóðinni, hefir varðveitt
yfir 57%.
ísland, þessi litla eyja 1
Norður-Atlantshafi, var byggð
að mestu leyti af fólki frá Nor-
egi. Margt af því hafði dvalið
ada, I congratulate you and your
associates on your success.
Yours faithfully,
“Sidney Smith”
President.
* * *
Diocesan Church House,
George Street, Sydney.
January 28, 1949.
Dear Dr. Thorlakson:
I am very glad to hear that a
chair of Icelandic Language and Lit-
erature is about to be established in
the University of Manitoba.
The great literature of Iceland,
which is far and away the greatest
legacy which has been left to us by
the Northern Nations, has never re-
ceived the attention in the English-
speaking world of which it is
worthy. Since old Icelandic was
spoken over half England in the
days of King Canute, we might be
accused of a certain lack of apprecia-
tion of our own ancestors. Few
members of the English-speaking
peoples at the present day are aware
that a not inconsiderable part of
the stream of the original Icelandic
colonists came from the British Isles.
If to this fact is joined the value of
the old literature for its own sake,
as source material for an understand-
ing of the Norse mythology, as con-
taining the story of the earlie^t
discoverers of the North American
Continent, together w i t h such
masterpieces as the leading Sagas,
we discover yet more convincing
reasons for congratulation at the
establishment of a chair in Icelandic.
I therefore congratulate you on
this new advance, and hope that
there will be an abundant enrol-
ment of students to enjoy the
advantages of initiation into the
fascinating world of Iceland.
With all good wishes,
Yours sincerely,
“C. VENN PILCHER”
Bishop Coadjutor of Sidney
*\ * *
The Johns Hopkins University
Baltimore, Maryland
January 27, 1949.
Dr. P. H. T. Thorlakson,
St. Mary’s and Vaughan St.,
Winnipeg, Manitoba, Canada.
Dear Dr. Thorlakson:
It is good to hear that a chair
of Icelandic is to be established in
the University of Manitoba. Such
a chair has long been badly needed,
and the University of Manitoba is
obviously the place for it, as that
province is, and doubtless always
(Continued on Page 8)
hinu nýja, vestræna umhveríi.
Ekki duldist það heldur nein-
um, hve djúp ítök hljómlistar-
stjörnurnar tvær, sem heiðruðu
samkomuna með nærveru sinni,
eiga í hugum og hjörtum Is-
lendinga vestan hafs; þær komu,
sáu og sigruðu; voru þeim af-
hentir fagrir blómvendir við
dynjandi lófatak hins mikla
mannfjölda.
Nokkurn veginn mun mega
víst telja, að um ellefu hundruð
íslenzkra manna og kvenna,
sumt langt komið að, hafi sótt
þessa sögufrægu samkomu, sem
var einstæð í sinni röð, og ber
slíkt því ljóst vitni, hve Vestur-
íslendingar eftir sjötíu og fimm
ár í þessu landi, láta sér ant
enn um sinn mikla og sérstæða
menningararf.
Brezkur mentafrömuður, sem
hér var á ferð, prófessor Stamp,
var viðstaddur áminsta athöfn,
og dáði mjög það spor, er með
stofnun hins íslenzka kenslu-
stóls væri stigið.
Að aflokinni samkomunni í
Playhouse Theatre, fór fram
virðuleg og fjölmenn móttaka
til heiðurs við frú Maríu og ung-
frú Helgu í salarkynnum Mani-
toba Club, þar sem gestir nutu
ágætra veitinga og skemtu sér
við samræður fram um mið-
nætti.
ömmu þjóðþingsins kveðjur og
votta henni virðingu.
í september 1936 heimsótti
Tweedsmuir lávarður, þáver-
andi landsstjóri Canada bæinn
Gimli, og flutti þar ræðu fyrir
hópi af afkomendum þjóðarinn-
annar á gamla Islandi. Hann lét
þá svo ummælt: — „Þér hafið
reynzt góðir canadískir borgar-
ar og hafið tekið ykkar þátt í
framsókn og baráttu þessarar
ungu þjóðar; ég fagna því og,
að þér hafið aldrei gleymt menn-
ingararfi yðar“. Hann bætti því
og við, að mikilhæf þjóð skap-
aðist ekki einungis með því að
fólkið tæki að sér skyldur og
hollustu við kjörlandið, heldur
svo áratugum skipti í norður-' einni§ af þeirri ástæðu, að það
hluta Bretlandseyja; íslenzka ie§§®i þjóðlífinu til sinn eigin
þjóðin er því af norskum, írsk-
um og skoskum uppruna.
Þessir frumherjar er hófu
landnám á íslandi 874, fluttu
með sér þangað tungumál, er
þá var almennt talað á Norður-
löndum og á hálfu Bretlandi.
Þessi forna, klassiska stofn-
tunga, er geymir Islendingasög-
urnar og Eddurnar, var dyggi-
lega varðveitt af íslenzku þjóð-
inni í gegnum aldirnar.
Annað mikilvægt menningar-
afrek þessarar fámennu þjóðar
var stofnun þjóðþings og sköp-
un löggjafar til öryggis rétti
einstaklingsins.
Árið 1930, þegar íslenzka þjóð-
in hélt hátíðlegt þúsund ára af-
mæli Alþingis, viðurkenndi
Stanley lávarður frá Bretlandi
opinberlega þetta mikla menn-
ingartillag. Hann sagðist vera
þangað kominn sem fulltrúi frá
móður þjóðþingsins til að flytja
menningararf Canada til upp-
byggingar.
Sú er ósk og von stofnend-
anna að kennslustólsdeildinni í
íslenzku og íslenzkum fræðum
við Manitobaháskólann, að hún
megi leggja fram skerf til
menntunar- og menningarlífs
canadísku þjóðarinnar. Þessi
deild við háskólann mun kenna
forna stofntungu, sem er auðug
af sígildum og nýjum bókment-
um, og mun hún styrkja ensku
deildina vegna þess, að íslenzk-
an er grunntunga að hinum eng-
ilsaxneska hluta enskrar tungu
og mun vekja áhuga fyrir rann-
sóknum 1 samanburðar mál-
fræði.
I lok ræðu sinnar las Dr.
Thorlakson upp bréf frá Thor
Thors sendiherra, forsætisráð-
herra íslands, Þjóðræknisfélagi
íslands og The League of Nors-
men í Canada, er tekið var með
miklum fögnuði.