Lögberg - 24.01.1952, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 24. JANÚAR, 1952
5.ÖBterg
Qtífið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
Utan&skrift ritstjörans:
BDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 21 804
Rritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $5.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is prlnted and published by The Columbia Press Ltd.
6 95 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Autnorlzed as Second Class Mail, Post Offlce Department, Ottawa
Lætur ekki að sér hæða
Um nokkur undanfarin ár hefir ráðið ríkjum í
British Columbia, Byron Ingimar Johnson, íslenzkur í
báðar ættir, eins og nú er fyrir alllöngu kunnugt. —
Eftir að John Hart lét af völdum í British Columbia,
þjóðkunnur ágætismaður, varð það að sjálfsögðu eitt
helzta vandamál frjálslynda flokksins, að velja eftir-
mann hans. Á flokksþinginu, er gera skyldi út um mál
þetta, var Byron Ingimar Johnson kosinn foringi flokks-
ins og hefir síðan skipað embætti forsætisráðherra við
stuðning síns eiginn flokks og þingflokks íhaldsmanna.
Eins og í Manitoba, hefir samsteypustjórn farið með
völd í British Columbia, sem notið hefir misjafnrar
lýðhylli, þrátt fyrir viðurkenda mannkosti og forustu-
hæfileika Mr, Johnsons.
Innan vébanda Liberal-flokksins hefir jafnan verið
harðsnúin fylking, er hataðist við samstarfið við íhalds-
menn og vildi, að því yrði slitið sem allra fyrst, og bar
einkum á þessu í fyrra meðal yngri samtaka flokksins,
er áfeldust stranglega Mr. Johnson fyrir trúmensku
hans við bræðinginn. Sú alda féll samt sem áður fljótt
um sjálfa sig; en nú, svo að segja alveg nýverið, reið
yfir Mr. Johnson og samstarfsmenn hans úr Liberal-
flokknum í ráðnuneytinu, önnur óánægjualda, er for-
maður Liberal-samtakanna í fylkinu stofnaði til, þar
sem hann bar Mr. Johnson á brýn, knjáliðakiknun og
ýmislegt annað góðgæti slíkrar tegundar. Formaður
Liberal-samtakanna krafðist þess að flokksþing yrði
haldið í næstkomandi febrúarmánuði, þar sem teknar
yrðu ráðstafanir varðandi megin stefnuskrármál
flokksins, er iögð yrði fyrir kjósendur í næstu kosning-
um. Er hér var komið sögu fór að þykkna í forsætis-
ráðherra; taldi hann það deginum ljósara, að þar sem
vitað væri, að fylkisþing kæmi saman í febrúar, kæmi
ekki til mála að alment flokksþing yrði haldið í sömu
andránni, og hann sagðist ekki heldur láta neinum
manni líðast, hvort sem hann væri flokksbróðir sinn
eða ekki, að taka fram fyrir hendurnar á sér eða leggja
sér orð í munn. í stað þess að halda flokksþingið í
febrúar varð það að ráði, a<5 slíkt þing skyldi haldið
ekki síðar en þann þrítugasta júní næsta sumar.
Naumast hafði lækkað í sjóinn vegna áminsts á-
greinings innan vébanda Liberala sjálfra, er önnur alda
skall yfir engu umfangsminni en hin, nema að síður
væri, en hún átti upphaf sitt í herbúðum íhaldsmanna.
Fjármálaráðherra fylkisstjórnarinnar, Herbert Ans-
comb, er brugðið hafði sér til Ottawa og gert þar, fyrir
hönd fylkisins, skattamálasamning við sambands-
stjórnina, lét sér verða það á, að opinbera innihald
samningsins áður en málið hafði verið rætt á ráðherra-
fundi. Nú þótti forsætisráðherra sér nóg boðið, og
krafðist þess þegar, að Mr. Anscomb bæðist lausnar
frá embætti, er táknaði raunar það sama og brottvikn-
ing, og mun með þessu sett met í stjórnmálasögu cana-
dísku þjóðarinnar. Mr. Anscomb sá þann kost vænstan
að hverfa úr stjórninni og slíkt hið sama gerðu þrír
hásetar hans, er sæti áttu í ráðuneytinu; með því er
endi bundinn á hið vafasama fóstbræðralag frjálslynda
flokksins og íhaldsaflanna í British Columbia fylki.
Úr því sem nú er komiö, er það auðsætt, að fylkis-
kosningar í British Columbia fari eigi fram fyr en á
komanda sumri. Mr Johnson hefir nú skipað menn úr
sínum flokki í stað íhaldsráðherranna, er horfið hafa
úr stjórninni og tekið sér sæti á andstæðingabekk. Alls
eiga sæti í fylkisþinginu 48 þingmenn. Þingstyrkur
frjálslynda flokksins nemur 23 þingsætum, en auk þess
hafa þrír þingmenn, er töldust utan flokka, heitið
stjórninni fylgi sínu. Stjórnin nýtur þess vegna af eigin
rammleik nægilegs þingfylgis til að afgreiða fjárlög og
önnur aðkallandi stórmál, er eigi þola bið.
Mr. Byron Ingimar Johnson hefir auðsjáanlega
svarið sig í ætt við hina fornu víkinga; hann er afger-
andi húsbóndi á sínu heimili, er lætur munnhöggorust-
ur, þótt snarpar verði, lítt á sig fá.
Fréttabréf til Lögbergs fré
Borgarfirði hinum meiri
(Niðurlag)
Ekki var annað hægt að segja,
en að við tækjum lífinu með ró
þar sem önnur dagleið okkar var
frá Reykjavatni og að Skammá,
sem rennur úr Réttarvatni í
Arnarvatn-Stóra.
Um miðja 19. öld þegar hið
mikla fjárkláðaþras var að kom-
ast í algleyming skipuðu Norð-
lendingar, eitt sumar, varð-
mönnum frá botni Hrútafjarðar
til Langjökuls. Einn hópur varð-
manna bjó í skála sem byggður
var á bakka Skammár norðan
megin. Þessi skáli, sem hlaðinn
var úr völdum hellum, þótti
furðu mikið mannvirki á sinni
tíð, og stóð tóftin fram yfir síð-
ustu aldamót, en þá var hann
endurreistur og notaður sem
sæluhús fyrir langferðamenn,
sem áttu leið yfir þessar heiðar.
Varðmennirnir nefndu skála
þennan Hliðskjálf og heldur
hann því nafni síðan. Hjá þess-
um nafnkenda skála völdum við
okkur tjaldstað. Og á þessum
stað áttum við nóg umtalsefni
frá liðnum tímum, bæði frá
veiðimönnum og ferðamönnum,
því Hliðskjálf var við hinn
fjölfarna þjóðveg milli Suður-
og Norðurlands. Ekki er langt
til matfanga fyrir þá, sem dvelja
við Hliðskjálf, því veiðivötnin
eru þar til beggja handa Réttar-
vatn og Arnarvatn stóra, sem
bæði eru veiðisæl vötn, enda
hefir veiði verið stunduð þar
bæði vor og haust frá því
snemma á öldum. Um það vitna
bezt hinar mörgu rústir niður-
hrundra veiðimannakofa; bera
þeir horfnum kynslóðum gott
vitni um það, að ekki eru það
neinir aukvisar, sem leggja það
á sig í nóvembermánuði að
liggja dag eftir dag á ís við drag-
netaveiði inni á reginheiðum og
hýrast í slíkum hreysum um
langar vetrarnætur. Þ e s s i r
bjargræðisútvegir báru vott um
listfengi og karlmensku, en
þeir voru harðsóttir. Nú vorum
við að skemta okkur í vorblíð-
unni og höfðum ekki af öðru að
segja en unaði lífsins. Kaldari
voru kjörin þeirra eldri-tíðar-
manna sem á ísnum lágu.
Þriðja dagleið okkar var frá
Skammá að Úlfsvatni. Var á
þeirri leið margt að sjá og frá
mörgu að segja. Á þeirri leið
taka veiðivötnin við eitt af öðru,
bæði stór og smá, og má það með
réttu segja, að alt sé þar þakið
í vötnum, sem merkileg eru að
ýmsu leyti og hefi ég áður skrif-
að um þau í sagnaþáttum mín-
um, en það er dauður bókstafur,
sem jafnast ekkert á við það, að
skoða landið með eigin augum.
Að kvöldi dags, eftir fjögurra
daga ferð um Arnarvatnsheiði,
tókum við okkur náttstað á
Húsafelli og fengum þar einn af
þeim hvíldarstöðum, sem sveit-
ir íslands hafa beztan að bjóða.
Aldrei eru vorannirnar meiri
á íslandi en ym Jónsmessuleyt-
ið. Stendur það í sambandi við
sauðfjár eignirnar. Og svo var
•það þetta vor. Þá sömu daga, sem
við vorum að skemta okkur, var
hið fáliðaða sveitafólk að rýja
sauðfé sitt óg reka til fjalls.
Þá daga hefir það lengi verið
svo, að árla er risið úr rekkju
og gengið seint til hvíldar, lýk-
ur þeirri skorpu með því að fé
er rekið til heiða, þar sem það
unir sér vel í kostalöndum.
Inn á reginheiðum kemst mað-
ur í það millibilsástand að vita
hvorki í þennan heim né annan,
en þegar aftur er komið til
byggða blasir alls staðar við
annríkið, sem ekki verður um-
flúið. En þegar annirnar og
vinnugleðin verða samrýmd
fellur allt í ljúfa löð. Það hefir
mörgum þótt björgulegt verk
að klyppa þykk og þelrík reifi
af vel framgengnu fé og reka
það svo tij heiða. Hefir mörgu
fólki, bæði piltum og stúlkum
lengi þótt það eftirsóknarverð
skemtun, einkum þegar gæðing-
ar voru í förinni, sem gátu fyrst
á heimleiðinni neytt allra sinna
kosta; svefn og þreyta mega lúta
í lægra haldi hjá þeim, sem eiga
þess kost að sitja á gæðing af
beztu tegund á fögrum vor-
morgni. Það er átján klukku-
tíma verk að koma stórum
rekstri af lambám neðan úr
Reykholtsdal og austur fyrir þá
girðingu, sem skilur á milli
heimalands efstu bæja Hvítár-
síðu og afrétta Hálssveitunga og
Reykdælfhga á Arnarvatns-
heiði. Eiga margir Borgfirðing-
ar æskuminningar frá þeim vor-
morgnum þegar öllum þeim á-
hyggjum var lokið, sem því
fylgja að reka fleiri hundruð
lambær alla þessa löngu leið og
að lokum að skilja ekki fyrr við
hópinn en hvert lamb fylgdi
sinni réttu móður. Vel má vera
að margir telji það lítt mennt-
andi starf að ríða hvíldarlítið í
átján klukkutíma með sama
fjárreksturinn og heyra ekkert
annað en hið látlausa jarm í án-
um og lömbunum, en við nánari
athugun birtist þar sem alls
staðar hin endalausa fjölbreytni
í ríki náttúrunnar, því ekkert
lamb og engin ær jarma alveg
eins, og jarmur, einkum lamba,
er það eina hljóð, sem geymist
í hlustum manna 1 fleiri klukku-
tíma eftir að þeir hafa yfirgefið
reksturinn. Einkum er það þeg-
ar komið er að árnið sem jarm-
urinn verður ennþá hærri og
skýrari heldur en hann var
nokkru sinni meðan þeim var
fylgt, en sömu breytilegu raddir
kindanna, sem í rekstrinum
voru, halda sér svo að maður
heyrir þar sömu lömb og sömu
ær jarma, þó þær séu orðnar í
fimmtíu kílómetra fjarlægð.
Um þetta get ég borið af eigin
reynslu og hefir það engum
breytingum tekið í mínum aug-
um frá barnæsku til elli. Hann
er sár jarmurinn bæði í á og
lambi þegar þau hafa séð hvort
af öðru og óttast um að ná ekki
aftur saman. Það eru líka þær
einu raddir sem ég veit um að
enduróma lengst í hlustum
manna.
Ég hefi valið mér tíu ára gam-
alt efni í þennan þátt meðal
annars fyrir þá skuld, að þá
voru hér að ýmsu leyti björgu-
legri tímar í þessum sveitum
heldur en á yfirstandandi ári,
þegar engin sauðkind er uppi-
standandi í allri Borgarfjarðar-
sýslu' og er hluti af Mýrarsýslu
líka sauðlaus með öllu. Muna
því ýmsir bændur fífil sinn
fegri meðan þeir ráku fleiri
hundruð lambær til heiða og
endurheimtu svo í réttum þenn-
an glæsilega hóp sem tók svo
hröðum vexti á beztu kosta-
löndum heiðanna að undrun
sætti. Vel fóðrað sauðfé sem
gengur á kostalönd á sumrum er
sterkasti þátturinn í sældarbú-
skap sveitafólksins. Afurðir
sauðfjár er nú bezta vara, sem
sveitabændur hafa á boðstólum,
ull og dilkakét, en það er margt
fleira sem má bera því til hróss,
bæði beint og óbeint. Það er
sauðféð sem er sterkasti þáttur-
inn í því að hafa laðað æskuna
inn á veg útreiða. Það eru fjár-
leitarmenn og æskumenn, sem
hafa látið eftir sig þann aragrúa
af örnefnum, sem geymzt hafa
frá kyni til kyns.
Ferðasagan um Arnarvatns-
heiði, sem ég hefi skrifað hér að
framan, verður eftirminnilegust
fyrir þau örnefni, sem alls stað-
ar gerðu landið lifandi og tal-
andi bæði nær og fjær. Þetta er
óskráð landafræði, en sem öllum
fjárleitarmönnum er þörf á að
kunna upp á sína tíu fingur. Það
hefir sumum fjörugum piltinum
þótt löng biðin eftir að þeir nái
fjórtán ára aldri, en við þann
aldur er það miðað, hvort þeir
séu hlutgengir í kindaleit. Það
hefir átt sér stað, þegar fjall-
konungar hafa kannað lið sitt,
eða úr byggðum haldið, að þeir
hafa gert afturreka unga smá-
sveina. Hefir það ætíð valdið
sársauka. Þessir ungu menn, sem
voru búnir að telja dagana til
þessarar stundar, verða að ríða
heim á leið, bæði hryggir og
reiðir þegar þeir sjá hina ríða
fylktu liði til heiða. En þegar
þeir voru gerðir rækir, að ó-
reyndu, fyrir þá einu ástæðu að
þeir voru smávaxnir, gat það
verið hæpinn úrskurður. Fót-
hvatir, skarpskygnir og ratvísir
unglingar eru vanalega efni í
beztu leitarmenn og leitarfor-
ingja. Þetta var kveðið um tvo
velþekkta leitarforingja Vatns-
dælinga. Þegar Jón á Hóli, sem
í hálfa öld hafði stjórnað heiðar-
leitum allt til Fljótsdranga og
Réttarvatnstanga og rataði um
allar þær leiðir á hverju sem
gekk með vind og veður:
„Vaxtarsmár en furðu frár,
fór með þrár í barmi
fjórtán ára fjalls um gjár
og fegins tár á hvarmi“.
Það væri skaði að gera slíka
pilta ræka úr leit þótt ekki væru
þeir háir í loftinu. Það eru þess-
ir gömlu og greindu leitarmenn,
sem á hverju hausti hafa rifjað
upp þann aragrúa af gömlum
nöfnum, sem alls staðar taka við
eitt af öðru á heiðum uppi. Það
er eins og flest annað gott í
sambandi við sauðfjáreignina
að þessar fornmenjar á heiðum
uppi hafa geymzt svona trúlega
sem raun ber vitni. Það er ekki
einungis að gamlir og góðir
leitarmenn þekki nöfn á hverj-
um krók og kima, þeir elska ó-
byggðirnar meir eftir því sem
þeir kynnast þeim lengur og
betur. Og fram til hárrar elli
hlakka þeir til þess að fara í
göngur:
„Þegar halla hausti fer,
hæðir kalla löngum,
hugurinn allur unir sér
inn til fjalla í göngum“.
Þannig kveður Á s g r í m u r
Vatnsdælingaskáld. Það er ó-
svikinn og næsta fágætur vin-
skapurinn, sem myndast hefir
í Fljótsdrögum milli svokall-
aðra gangnaforingja úr Vatns-
dal í Húnavatnssýslu og Reyk-
dælinga úr Borgarfjarðarsýslu.
Ekki eru þau kynni meiri en
það, að eina nótt á ári hverju
hafa þeir sameiginlegt náttból í
Fljótsdrögum, þar sem þeir mæt-
ast í haustleitum. Vorið 1939
hófst nýr þáttur í þessum gömlu
kynnum. Borgfirðingar vildu
lofa Húnvetningum að sjá
hvernig þeir litu út þegar þeir
væru búnir að strjúka af sér
hrosshárin og heiðarykið og
sýna þeim konur sínar, börn og
býli. En til þess að svo gæti
orðið var eina ráðið að bjóða
gömlum göngumönnum úr Vatns
dal og Þingi, að þiggja sameig-
inlegt veizluboð í Reykholtsdal.
Veizluboð þetta var þakksam-
lega þegið af öldruðum gangna-
mönnum, sem það var sér í lagi
stílað til. Um þrjátíu Húnvetn-
ingar völdust til þessarar ferð-
ar. Mátti telja þar fremsta í
flokki Ágúst Jónsson á Hofi,
Guðjón Hallgrímsson frá Norð-
urmýri, Halldór Jónsson frá
Brekku og þá bræður Lárus í
Grímstungu og Eystein á Guð-
rúnarstöðum; ýmsa fleiri mætti
telja, sem ég verð þó að sleppa
hér. Nú voru það akvegir og
bílar sem gerðu mönnum hægt
um hönd að finnast þótt vík
væri milli vina. Á einni klukku-
stund er nú farin á bílum sú
leið sem eldritíðarmenn voru
heilan dag að komast með klyfja-
lestir sínar. Þótt hinir öldruðu
gangnamenn væru reiðmenn
góðir tóku þeir að þessu sinni
þau fljótvirkari farartæki, bíl-
ana.
Það var laugardaginn 11. júní
1939, sem þessir gömlu gangna-
menn heimsóttu Hálssveitinga
og Reykdælinga í fyrsta sinni.
Voru um þrjátíu manns í þeirri
för, að meðtöldum konum og
eitthvað af yngra fólki sem
fyllti þennan flokk.
Enginn veizlufagnaður af
hálfu okkar Borgfirðinga var
fyrirhugaður þann dag, en í þess
stað slegist í för með þessum
glöðu gestum um Reykholtsdal
og Hálsasveit sunnanverða til
Húsafells, þar sem margt er
merkilegt að sjá og skoða. Það-
an var ekið til baka um Hrauns-
ár, að Barnafossi, þar er einn
fegursti bletturinn í Borgar-
firði. Notaðist svo vel úr þessu
rólega vorkvöldi að áður en sól-
in var gengin til viðar var búið
að sýna Húnvetningum þeim,
sem voru í þessari för, heim til
allra bæja í Hálsasveit, Hvítár-
síðu og Reykholtsdal. Var það
vel að verið. Eftir þetta mikla
dagsverk voru öllum þessum
gestum reiðubúnir náttstaðir í
Reykholtsdal og Fljótsdal; á öll-
um bæjum í þeim dölum áttu
Húnvetningar vinum að mæta
frá gömlum kynnum úr Fljóts-
drögum. Munu því allir hafa
sætt sig vel við gististaðina og
ekki þótt á þeim svo mikill kot-
ungsbragur.
Næsta dag var öllum þessum
húnvetnsku gestum boðið til
samsætis í ungmennafélagshúsi
Reykdælinga. Var það gestaboð
mjög við hæfi þeirra manna,
sem hafa hlotið mestan þroska
sinn í glímunni við hin breyti-
legu kjör sveitalífsins. Meiri-
hluti Reykdælinga hafa lengi
verið hófsmenn og sumir hatað
vín, ekki þótti það viðeigandi að
bjóða Húnvetningum í þurra
veizlu. Samt var öllu í hóf stillt,
aðeins lítið eitt þéttari handtök
að skilnaði þegar þessi góðvina-
flokkur var kvaddur að kvöldi
dags við Illafoss hjá Hvítárbrú.
Nú h ö f ð u Vatnsdælingar
kynnst efri byggðum Borgar-
fjarðar og íbúum þeirra. Vildu
þeir nú gjalda líku líkt, og sýna
það í verki að þeir væru okkur
fremri að rausn og örlyndi. Ekki
létu þeir sitja þar við orðin tóm.
Vorið 1946 vorum við gömlu
heiðarvinir boðnir laugardaginn
22. júní, að koma 1 heimsókn til
þessara góðu kunningja og átt-
um við að vera komnir kl. 4 eftir
hádegi að Gljúfurá utan Sveins-
staða. í för þessari voru þrjátíu
og sex manns, þar á meðal
nokkrar konur. En í meirihluta
voru bændur, margir aldraðir
og sumir þeirra komnir á ní-
ræðisaldur. Var það líkt um
marga okkar, sem 1 förinni vor-
um, að þetta var okkar fyrsta
skemmtiferð á ævinni, að und-
anskildum kindaleitum. Nokkr-
ar konur og ungir bændasynir
voru líka í þessari för. Þegar að
Gljúfurá var komið gat að líta
marga bíla og hóp manna, bæði
konur og karla, sem tóku okkur
opnum örmum. Höfðu þeir til
reiðu samkomuhús hjá Sveins-
stöðum, þar sem allt bar vott
um rausn og myndarskap. Brot
úr þessari ferðasögu mun ég
áður hafa skrifað, svo að hér
verður ekki farið lengra út í það
mál.
Ekki gátum við þegið slíka
risnu, án þess að gjalda líku líkt.
Vorið 1949 komu Vatnsdæling-
ar í heimboð að öðru sinni; um
það gleðimót mun ég vera búinn
að skrifa ykkur. Ætlaði mér þá
að láta fylgja bréfi mínu kvæði,
sem Ásgrímur Vatnsdælinga-
skáld orti við það tækifæri, en
þá hafði ég ekki kvæðið við
Framhald á bls. 5
Hi-Sugar
New Hybrid Tomafro
Sugar content so
high they taste like
grapes, eaten raw.
Golf ball size, fiery
red, firm, perfect
form, quite early. A
table sensation for
pickles, preserves.
gamishing, salads,
desserts, etc. Makes
big heavy bearing
plants growing up
to six feet across,
or can be staked.
Single plants often
yield a bushel of
ripe fruit. A dis-
tinctly n e w and
unusual garden de-
light. Pkt. of 35
seeds, 35c postpaid.
FREE—Our big 1952
Seed and Nursery
Book.
14R