Lögberg - 21.08.1952, Síða 6

I
6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 21. ÁGÚST, 1952
Langt í Burtu
frá
HEIMSKU MANNANNA
Eftir THOMAS HARDY
J. J. BÍLDFELL þýddi
„Oak, þú veist eins vel og ég sjálfur, að
hlutirnir hafa ekki gengið mér í hag upp á
síðkastið. Ég má eins vel viðurkenna það. Ég
vonaðist eftir að geta náð dálítilli festu i lífinu,
en einhvern veginn hefir það allt farið út um
þúfur.“
„Ég hélt að húsmóðir mín ætlaði að giftast
þér,“ sagði Gabríel og gætti ekki að, eða vissi
ekki, hve innilega og djúpt Boldwood unni
Bathshebu, annars hefði hann þagað hans
vegna, og hann var ráðinn í því, að láta ekkert
á tilfinningum sjálf síns bera. „En svo er það
stundum, að ekkert verður úr því, sem mönn-
um þykir Iíklegast,“ bætti hann við með ró
þess manns, sem óhöppin hafa ásótt en ekki
ýfirunnið.
„Ég á von á, að fólkið í sókninni hlægi að
mér og hæði mig,“ braust fram af vörum Bold-
woods eins og ósjálfrátt, og hann reyndi að
kvelja sig til að gera lítið úr því og láta sýnast
að honum stæði á sama um það.
(<Ó, nei — ekki held ég það,“ sagði Oak.
„— En sannleikurinn er sá, að það var al-
drei um neitt hryggbrot að ræða, eins og fólkið
heldur, frá hennar hendi. Við vorum aldrei trú-
lofuð. Ég veit að fólkið heldur það, en það er
ekki satt. Hún lofaðist mér aldrei! “ Boldwood
stóð kyrr og leit á Oak: „Ó, Gabríel!“ hélt hann
áfram. „Ég er veiklaður og heimskur og ég veit
ekki neitt og get ekki hrint frá mér þessari sí-
nagandi sorg . . . . Ég átti ofurlitla trú á misk-
unn guðs, þangað til að ég tapaði þessari konu.
Hann bjó mér skýli, mér til verndar og eins og
spámaðurinn var ég þakklátur og glaður. En
næsta dag sendir hann orm til að leggja það
í eyði; — og mér finnst betra að deyja en lifa!“
Það varð steinþögn. Eftir litla stund vakn-
aði Boldwood af draumdvala þeim, sem hann
hafði verið í og hélt af stað eins og ekkert
hefði í skorist:
„Nei, Gabríel," hélt hann áfram með kæru-
leysis-uppgerð, sem var eins og bros á andliti
á beinagrind: „Það var gert meira úr þessu af
öðrum en af okkur sjálfum. Ég sé eftir henni
dálítið einstaka sinnum, en það hefir engin kona
haft vald yfir mér til lengdar. Jæja, vertu sæll!
Ég get treyst þér til að minnast ekki á það við
aðra, sem á milli okkar hefir farið.“
XXXIX. KAPÍTULI
Á tollbrautinni á mílli Casterbridge og
Weatherbury um þrjár mílur frá Casterbridge
er Yalbury-hæðin bæði brött og löng, sem veg-
urinn liggur yfir og ris yfir sléttuna í þeim
parti Snður-Essex. Þegar menn komu úr kaup-
staðarferðum sínum var það siður bænda og
annara léttivagna-lávarða að fara ofan úr vögn-
um sínum og ganga upp hæðina.
Laugardagskveld eitt í október var vagn
Bathshebu á leiðinni upp þessa hæð. Hún sat
í aftursætinu, erí við hliðina á vagninum, í ó-
vanalega velgerðum bændabúningi, var hnakka
kertur mannborlegur ungur maður, þó að hann
væri á fæti hélt hann í taumana á hestunum
og hafði keyrið í hendinni og lét smella í því
af og til við eyru hestanna, meira þó til æfing-
ar en uppörfunar fyrir hestana. Þetta var mað-
ur Bathshebu, fyrrverandi Sergeant Tray, sem
nú hafði keypt sig lausan úr hernum með pen-
íngum, sem að Bathsheba átti, og var smátt og
smátt að breyta sjálfum sér í glaðværan ný-
tízkubónda. Fólk, sem ófáanlegt var til að
breyta um skoðanir, kallaði hann enn Sergeant,
sem stafaði sumpart af því að hann hafði hið
snotra yfirvararskegg sitt óbreytt og fram-
göngumáta hermanna, sem að hann gat ekki við
sig skilið.
„Já, ef að það hefði ekki verið fyrir and-
stygðar rigninguna, þá hefði ég haft tvö hundr-
uð pund í hreinan ágóða, eins og að drekka,
mín kæra,“ sagði hann. „Sérðu ekki að rigning-
in breytti öllum tækfærunum? Svo að ég tali
eins og bók, sem að ég las einu sinni, vot-
viðrið er frásögnin, en blíðveðursdagarnir eru
viðburðirnir í sögu þjóðarinnar okkar. Er það
ekki satt?“
„En sá tími ársins er kominn, þegar að
veðrið er breytilegt."
„Ó, já. Sannleikurinn er sá, að þessar haust-
veðreiðar eyðileggja alla. Ég hefi aldrei séð
slíkan dag, eins og daginn þann! Plássið var
villimannlegt, ekki langt frá söndunum og sjór-
inn úfinn og grár kom æðandi í áttina til okkar
eins og rennandi voði. Vindurinn og regnið —
drottinn minn! Myrkrið? Það var eins svart
og hatturinn minn. Áður en síðustu kappreið-
inni var lokið, þá var klukkan fimm, og þú
gast ekki séð hestana fyrri en að þeir voru
nærri komnir á enda skeiðsins, að ég nú ekki
tali um litmerkin. Færðin var þung eins og
blý, og öll fyrri reynsla, þekking og dóm-
greind var haldlaus. Hestar, kúskar og fólkið
hraktist fyrir vindinum eins og skip á sjó. Þrjár
búðir fuku og vesalings fólkið skreið út úr
þeim á höndum og hnjám, og það voru eins
margir og tólf hattar á flötinni, sem næst var í
einu. Já, Pempernel stóð fastur þegar að hann
átti sex faðma að markinu, og þegar að ég sá
Colivy fara fram fyrir hann, þá get ég full-
vissað þig um, elskan mín, að hjartað barðist í
brjósti mér!“
„Og þú meinar Frank,“ sagði Bathsheba
sorgmædd, „að þú hafir tapað meira en hundrað
pundum á síðasta mánuði á þessum andstygðar
hesta-veðreiðum? Ó, Frank, það er miskunnar-
laust og heimskulegt af þér að fara þannig með
peningana mína. Við verðum að hrekjast af
landinu — það verður endirinn á því.“
„Miskurmarleysi! Vitleysa! Það er svo sem
ekki í fyrsta sinnið, haltu áfram! Það er svo
sem líkt þér.“
„En þú verður að^ lofa mér því, að fara ekki
til Budmouth á veðreiðarnar í næstu viku, viltu
gera það?“ spurði Bathsheba í bænarrómi og
tárin komu fram í augi hennar, en hún stillti
þau.
„Ég sé ekki hvers vegna að ég ætti að gjöra
það; ég var sem sé, ef veðrið verður gott, að
hugsa um að taka þig með mér.“
„Aldrei, aldrei! Fyr færi ég hundrað mílur
í aðra átt. Ég hata sjálfa hugsunina um veð-
reiðarnar.
„En spursmálið um að fara og sjá veðreið-
arnar eða vera heima, hefir lítið að segja í
þessu sambandi. Veðféð er allt fastákveðið og
bókfest áður en veðreiðarnar hefjast, þú getur
verið viss um það. Hvort sem að kappreiðarnar
verða mér hagstæðar eða óhagstæðar, þá hefir
það lítið við ferð okkar að gjöra þangað á
mánudaginn.“
,J^ú meinar þó ekki að segja mér, að þú
hafir lagt fé í hættu á þessar kappreiðar líka?“
spurði hún óróleg og leit til hans.
„Þetta nægir, vertu ekki að gera þig að
heimskingja. Bíddu þangað til að ég segi þér
það. Bathsheba, þú ert búin að tapa öllu hug-
rekki og dyrfsku, sem þú áttir fyrrum, og sem
að ég er lifandi maður, ef að ég hefði vitað
hversu mikill hugleysingi að þú varst undir
dyrfskukápu þinni, þá hefði ég aldrei . . . . Ég
veit hvað.“
Það hefði mátt sjá fyrirlitningarglampa í
augum Bathshebu eftir þetta svar, þar sem að
hún sat og horfði beint framundan sér. Þau
héldu áfram þegjandi. Skógarlaufin, sem föln-
uð voru og fallin af trjánum, lágu í hrúgum á
veginum, þar sem að þau höfðu fallið, og önnur
féllu dauð og deyjandi til jarðar.
Kona sást koma í ljós upp á brún hæðar-
innar; hæðarbrúnin var grafin niður, svo að
hún var komin nærri Tray og konu hans áður
en þau sáu hana. Tray hafði snúið sér að vagn-
inum til að fara upp í hann, og á meðan að
- hann steig á vagntröppuna fór konan fram hjá
á bak við hann.
Þó að farið væri að skyggja, gat Bathsheba
séð að konar var mjög fátæklega búin og ar-
mæðusvipur á andliti hennar.
Náðugi herra, getur þú sagt mér hvenær
félagshúsinu í Casterbridge verður lokað í
kvöld?“ spurði konan þegar að hún gekk fram
hjá Tray.
Tray brá sýnilega þegar að hann heyrði
málróm konunnar, en hann virtist ná jafnvæg-
inu fljótt, svo að hann hætti við fyrsta innfall
sitt, se mvar að líta við, en sagði seinlega:
„Ég veit það ekki.“
Þegar að konan heyrði málróm hans leit
hún fljótt upp og þekti hermanninn í bónda-
gerfinu. Á andlit hennar kom bæði gleði- og
sorgarsviþur. Hún hljóðaði angistarlega upp
yfir sig og féll niðurv
,,Ó, vesalingurinn!“ sagði Bathsheba og
bjó sig undir að fara ofan úr vagninum tafar-
laust.
„Vertu kyrr, þar sem að xú ert, og sjáðu
um hestana," sagði Tray og henti taumunum
og keyrinu til hennar, „og farðu hægagang upp
á hæðina. Ég skal sjá um konuna."
„En ég.......“
„Heyrirðu?“
Hestarnir, vagninn og Bathsheba héldu
áfram.
„Hvernig í ósköpunum komst þú hingað?
Ég hélt að þú værir óraveg í burtu, eða dauð.
Því skrifaðir þú mér ekki?“ spurði Tray með
einkennilegri viðkvæmni og reisti hana á fætur.
„Ég þorði það ekki.“
„Hefurðu nokkra peninga?“
„Ekki skilding.“
„Hamingjan, ég vildi að ég hefði meira til
að gefa þér! Hérna — það er forsmán — aðeins
litur. En það er allt, sem að ég hef eftir. Ég
hefi ekkert undir höndum nema það, sem konan
gefur mér, og ég get ekki beðið hana nú.“
Konan svaraði þessu engu.
„Ég hefi aðeins aðra mínútu,“ hélt Tray
áfram; „og hlustaðu nú. Hvert ætlar þú að
fara í kveld?“
„1 félagshúsið í Casterbridge.“
„Já, mér datt í hug að fara þangað.“
„Þú skalt ekki fara þangað, en bíddu við.
Jú, máske að það sé bezt fyrir þig að vera þar
í nótt; ég get ekki gert neitt betra — því er
nú ver! Sofðu þar í nótt, og vertu þar á morgun.
Mánudagurinn er fyrsti dagurinn, sem að ég
get fengið og á mánudagsmorguninn klukkan
tíu, á mínútunni, skaltu mæta mér við brúna í
Casterbridge. Ég skal koma með alla þá pen-
inga, sem að ég get náð í. Þú skalt ekki líða
skort — ég skal sjá um það, Fanny; svo útvega
ég þér herbergi einhvers staðar. Vertu sæl
þangað til — ég er óþokki — en vertu sæl!“
Þegar að Bathsheba var komin upp á hæð-
ina stansaði hún og leit við. Konan var staðin
upp, skilin við Tray og gekk ósköp hægt ofan
hæðina fram hjá þriðja mílusteininum frá
Casterbridge. Tray kom til konu sinnar, fór
upp í vagninn, tók taumana og fór af stað á
harðabrokki án þess að segja orð. Hann var
nokkuð fölur í andliti.
„Vissurðu hver þessi kona var?“ spurði
Bathsheba og horfði hvast á hann.
„Já, ég vissi það,“ sagði hann og leit djarf-
lega á hana.
„Ég hélt að þú hefðir þekkt hana,“ sagði
hún nokkuð höst og horfði enn á hann: „Hver
er hún?“
Honum flaug í hug, að einlægnin væri hvor-
ugri konunni til heilla.
„Hún kemur okkur ekkert við,“ sagði hann.
„Ég þekkti hana aðeins í sjón.“
„Hvað heitir hún?“
„Hvernig ætti ég að vita hvað hún heitir?“
„Ég held, að þú vitir það.“
„Haltu það, sem þér sýnist, og farðu . . . .“
Hann lauk við setninguna með því að slá dug-
lega í hestana, svo að þeir þutu af stað. Ekkert
meira var sagt.
/
XL. KAPÍTULI
Konan hélt áfram all-langan spöl. Svo fór
hún að hægja á sér og horfa eftir veginum,
sem skuggar næturinnar voru nú farnir að
hylja. Að síðustu drógst hún aðeins áfram og
opnaði hlið við veginn, þar sem að hún sá
heystabba inn í girðingu. Hún settist niður undir
honum og sofnaði.
Þegar að hún vaknaði aftur var komin
nótt — dimm, alskýjuð nótt og sást hvorki til
tungls né stjarna. Fjarlægur bjarmi sást yfir
Casterbridge í dimrpunni, sem bar meira á
sökum myrkursins, er yfir grúfði. Konan leit í
áttina til bjarmans: „Ef að ég aðeins gæti kom-
ist þangað!“ sagði hún við sjálfa sig, „og mætt
honum daginn eftir á morgun. Guð hjálpi mér!
Ég verð máske komin í gröfina áður.“
Höfuðbólsklukka einhvers staðar úti í nótt-
inni sló eitt með hljómþýðu slagi og hljómur
hennar titraði og takmarkaðist að vídd og
breidd, unz hann að síðustu hljóðnaði og dó út.
Eftir litla stund sá konan ljós — tvö ljós —
gegnt sér; fyrst voru þau dauf, en skýrðust svo.
Það kom fólk í vagni eftir veginum og fór fram
hjá. Það voru máske einhverjir, sem voru að
koma úr vinaboði og voru á leiðinni heim til
sín, þó seint væri orðið. Birtan frá vagnljósun-
um skein á konuna í svip, svo að framan í hana
sást. Andlit hennar var unglegt yfirlits og
barnslegt, en drættirnir voru farnir að verða
áberandi. Hún stóð á fætur auðsjáanlega með
auknum ásetningi og leit í kringum sig. Hún
virtist kannast við veginn og hélt svo af stað.
Eftir litla stund áá hún eitthvað hvítleitt fram
undan sér; það var annar mílusteinn. Hún þreif-
aði með hendinni á honum eftir marki: „Tveir,
ennþá!“ sagði hún.
Hún studdist upp við steininn í nokkrar
mínútur og hélt svo áfram. Hún bar sig vel all-
langan spöl, en fór þá að þreytast eins og áður,
og var hún þá komin að smá skógarbelti; hún
sá að menn höfðu verið þar nýlega að vinnu,
því að nýir höggspænir lágu þar víða, og það
leit út fyrir að þeir hefðu smíðað þar renglu-
fleka. Hún var þarna alein og það ríkti þögn
þung eins og dauðinn allt í kringum hana. Hún
leit inn yfir hliðið, sem var á girðingunni, opn-
aði það og fór ipn. Rétt hjá hliðmu voru hlaðar
af viðarrenglum, þær voru sumar bundnar sam-
an en aðrar lausar.
Hún stóð kyr í nokkrar mínútur með þeirri
kyrð, sem gefur til kynna að persónan sé ekki
enn að þrotum komin, heldur sé hún að leita
sér stundar hvíldar. Aðstaða hennar var eins
og persónu, sem er að hlusta, annað hvort eftir
hreyfingu í kringum sig eða ímynduðu sam-
tali. Nákvæmur gagnrýnandi hefði getað séð
merki þess, að hugur hennar hneigðist að hinu
síðara; og enn fremur, eins og kom á daginn
með því sem að á eftir kom, var hún að hugsa
um uppfyndingu á sérstökum hlut, sem var
fyllilega samboðinn Jacqet Droz sjálfum, sem
hugsaði upp og bjó til hækjur manna.
Við endurskin ljósanna í Casterbridge og
með því að leita fyrir sér með höndunum valdi
hún sér tvær mjóar renglur úr renglabúnkan-
um, þær voru nærri því beinar og þrjú tiL
íjögur fet upp að klofning, sem var eins og V
í laginu á endanum. Hún settist niður og braut
limið af þeim og efstu endana á klofningunum,
og fór svo með þær með sér út á veginn. Þar
setti hún klofningana undir hendur sér, eins og
hækjur, reyndi þær varlega og lét svo allan
þunga sinn, sem ekki var mikill, hvíla á þeim
og vatt sér svo áfram. Hún hafði á þennan hátt
öðlast mikla hjálp.
Hækjurnar gerðu sitt gagn. Allt var hljótt.
Það eina, sem að heyrðist, var létt fótatak
hennar sjálfrar, þegar hún steig á veginn, og
marrið í hækjunum þegar að hún ýtti sér
áfram. Hún var komin fram hjá síðasta mílu-
steininum all-langan veg, og var nú farin að
vonast eftir árbakkanum, eins og að hún hafði
vonast eftir mílusteinunum. Hækjurnar, þó að
þær væru ósegjanlega mikil hjálp, voru tak-
markaður aflgjafi. Vélar leiða aflið aðeins, en
geta ekki verið aflinu, sem hreyfir þær, sterk-
ari; hreyíiafl hennar fór þverrandi unz að hún
skjögraði út á hliðina og hné niður.
Hún lá í tíu mínútur eða meir þar sem að
hún féll. Morgunblærinn var farinn að anda
þétt um sléttuna og feykja trjálaufunum, sem
höfðu legið hreyfingarlaus, visin og dauð frá
því dagmn áður. Konan skreiddist með erfið-
leikum á hnén og leit í kringum sig og komst
svo með miklum erfiðleikum á fætur. Hún
studdi sig við aðra hækjuna og reyndi að taka
spor áfram, svo annað og það þriðja og notaði
hækjuna nú til að styðja sig við eins og staf.
Þannig tókst henni að komast ofan Melstock-
hæðina, og þegar að hún kom ofan fyrir hana,
kom hún að öðrum mílusteini og sá fram undan
sér girðingu. Hún slagaði út af veginum og yfir
að fyrsta járnpóstinum, hélt sér í hann og leit
í kringum sig.
Ljósin i Casterbridge voru nú orðin skýr-
ari. Það var komið nálægt degi, og umferð var
líkleg til að hefjast fljótlega. Hún hlustaði.
Hvergi heyrðist lífsmerki nema kall frá ref,
sem að heyrðist með eins reglubundnu milli-
bili, eins og þegar náklukkum er hringt.
„Minna en míla!“ stundi konan upp. „Nei,
meira,“ bætti hún við, eftir litla þögn. „Það er
míla til samkomuhúss bæjarins, og hvíldarstað-
ur minn er hinum meginn við Casterbridge.
Dálítið meira en míla, og þá er ég komin
þangað!“ Eftir nokkrar mínútur tók hún aftur
til máls. „Fimm eða sex stig í faðminum —
máske sex. Ég þarf að komast seytján hundruð
faðma. Hundrað sinnum sex, sex hundruð.
Seytján sinnum það. Ó, miskunna þú mér,
herra!“
Hún handlangaði sig eftir járngirðingunni,
lagðist sjálf upp að henni þannig, að mest af
þunga hennar hvíldi á girðingunni og dró svo
fæturna áfram.
Þessi kona var ekki gefin fyrir eintal, en
yfirgnæfanlegar raunir og þrautir minnka per-
sónuleika þess veika, en efla hann aftur á móti
hjá þeim sterka. Hún sagði aftur í sama róm:
„Ég tel mér trú um, að takmarkið sé aðeins
fimm póstum lengra í burtu og það gefur mér
styrk til að komast fram hjá þeim.“
Þetta var hagkvæm notkun á þeirri grund-
vallarreglu, a’ð hál-ímynduð og fölsk trú sé
betri en engin trú.
Hún komst fram hjá fimm póstum og
studdi sig við þann sjötta.
„Ég get komist fram hjá öðrum fimm með
því að trúa að takmark mitt sé við endann á
þeim næsta. — Ég get gjört það.“
Hún komst fram hjá fimm fleiri.
„Það er við endann á næstu fimm.“
Hún komst fram hjá þeim.
Enn voru það aðrir fimm og hún komst
fram hjá þeim líka.
„Þessi steinbrú er endirinn á ferð minni,“
sagði hún þegar að hún sá brúna, sem er á
Froom-ánni.
Hún skreið að brúnni og það var eins og
hvert andartak hennar væri hið síðasta.