Lögberg - 16.10.1952, Side 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 16. OKTÓBER, 1952
7
Tvö merkileg fræðirit
Eftir prófessor RICHARD BECK
Enn munu eigi allfáir í hinum
íslenzka hópi vorum vestur hér,
góðu heilli, vilja fylgjast með
fræðilegum iðkunum heima á
ættjörðinni, enda eru framhald-
andi menningartengsl við heima
landið grundvallaratriði í þjóð-
ræknislegri viðleitni vorri.
Minnugur þess hvortveggja, vil
ég í stuttu máli draga athygli að
tveim fræðiritum íslenzkum, er
mér bárust nýlega í hendur.
Verður þar fyrst á blaði Skírn-
ir, hið virðulega ársrit Hins ís-
lenzka Bókmentafélags, fyrir ár-
ið 1951, en það er 125. árgangur
hans. Róa þar á borð margir
kunnustu fræðimenn vorir hinn-
ar eldri og miðaldra kynslóðar,
ásamt yngri efnismönnum á því
sviði, svó að vart verður annað
með sanni sagt, en að hvert rúm
sé þar vel skipað.
öndvegi skipar að þessu sinni
í ritinu ræða sú hin athyglis-
verða um dr. Björn Magnússon
Ólsen, er dr. Sigurður Nordal,
núverandi sendiherra Islands í
Danmörku, flutti um hinn merka
og mikilhæfa fyrirrennara sinn
í Háskóla Islands á 40 ára af-
mæli skólans 17. júní 1951.
Næst ritar dr. Þorkell Jó
hannesson prófessor ítarlega og
gagnfróðlega ritgerð. „Dagur er
upp kominn,“ hundrað ára minn-
ingu Þjóðfundarins 1851; en þvl
næst fylgja eftirtektarverðar
„Athugasemdir um fjögur ís-
lenzk kvæði“ eftir dr. Jón Helga-
son prófessor. Ætla ég, að þeim,
sem eigi hafa áður lesið saman
þau kvæði, þyki sérstaklega
merkilegur samanburður hans á
hinu dáða kvæði séra Matthíasar
Jochumssonar „Jón Arason á
aftökustaðnum" og kvæði norska
skáldsins Kristófers Jansonar
um sama efni.
Dr. Einar Ól. Sveinsson pró'
fessor, ritstjóri Skírnis, birtir
leinkar skemmtilega ferðaþætti
frá Hjaltlandi og Orkneyjum, og
er hann lesandanum mjög glögg-
ur leiðsögumaður um þ e s s a r
fornfrægu slóðir norrænna
manna.
Fylgir nú hver fræðiritgerðin
eftir aðra, og eru þær þessar:
„Lénharður og Eysteinn í Mörk“
eftir Pétur Sigurðsson háskóla-
ritara; „Víxlkveðandi í Widsiþ,
Sturlungu og á Finnlandi“ eftir
Sparið peninga!
Sparið meira en
hálf útgjöld
við reykingar!
Vélvefjið vindlinga
yðar með
CIGARETTE
MAKER
5
EINU!
NotitS
vindlinga
PAPPlR l\ |
200 I4c
vindlingar
HEIMSÆKIÐ NÆSTU
TÓBAKSBÚÐ
iWmmmmm
dr. Stefán Einarsson prófessor;
„Snæbjörn galti“ eftir Gunnar
Benediktsson rithöfund; „Vínar-
sálmar“ og Fornt helgidagaboð"
eftir Magnús Már Lárusson pró-
fessor; „Þáttur um málfræði-
störf Eggerts Ólafssonar" eftir
Árna Böðvarsson stud. mag.;
„Tvær athugasemdir við Banda-
manna sögu“ eftir Arnold R.
Taylor lektor í Leeds í Eng-
landi; „Brot úr ævi íslendings"
eftir Grím Jónsson amtmann (í
þýðingu Þórhalls Vilmundar-
sonar) og „Nokkur handritabrot“
eftir Jakob Benediktsson bóka-
vörð.
Mun þ e i m, sem íslenzkum
fræðum unna og iðka, þykja
nokkur fengur að þessum rit-
gerðum, þó að þær séu, að von-
um, misjafnar að ítarleik og við-
fangsefnum. Nýjabragð er og að
þeim um ýmislegt, ekki sízt rit-
gerð Stefáns Einarssonar, og vel
heldur Gunnar Benediktsson,
eini leikmaðurinn í hópnum, á
hlut sínum.
Skírnir flytur einnig að vanda
ritfregnir (margar ítarlegar) um
ný rit um íslenzk og norræn
fræði á íslenzku og erlendum
málum. Meðal annars ritar Ein-
ar Ól. Sveinsson vinsamlega og
verðuga umsögn um The Heroic
Age of Scandinavia eftir pró-
fessor G. Turville-Petre 1 Ox-
ford, er fjallar um hetjuöld
Norðurlanda, rökkurskeiðið, þeg-
ar Norðurlönd eru að koma
fram í dagsbirtu sögunnar, þjóð-
flutningaöld og víkingaöld, þeg
ar stóratburðir verða að hetju-
kvæðum og stórmenni sveipast
óðara í rökkurmóðu forneskj-
unnar,“ eins og ritdómarinn orð-
ar það vel og réttilega. Vil ég
mæla með þessu prýðisgóða riti
við þá, er fræðast vilja á ensku
máli um það merka umbrota-
tímabil í menningarsögu Norður
landa, sem hér er um að ræða.
II
Annað rit, sem orðið er unn-
endum íslenzkra fræða og bók-
mennta kærkomið í hvert sinn,
þegar það ber að garði, er Árbók
Landsbókasafns íslands, en 7.-8.
árgangur hennar, fyrir árin
1950-51, er nýlega kominn út
(Reykjavík 1952). Ritstjórinn er
Finnur Sigmundsson lansbóka-
vörður, og lýsir hann í greina-
góðri inngangsritgerð ástandi og
starfi safnsins á umræddu tíma-
bili. Bókaeign safnsins er nú tal-
in um 185,400 bindi prentaðra
rita, og var ritaukinn á árunum
1950-51 svipaður og tvö síðustu
árin á undan, eða um 8,400 bindi.
Hafa safninu eins og áður bor-
izt góðar bókagjafir úr ýmsum
áttum, meðal annars frá nokkr-
um íslendingum vestan hafs.
Skal einnar bókagjafar af þeirra
hálfu sérstaklega getið í orðum
landsbókavarðar sjálfs: „Þá hef-
ir Miss T. Hermann í Winnipeg
gefið nokkrar nótnabækur, sem
verið hafa 1 eigu Péturs Guð-
jónssens organleikara, og eru
flestar þeirra með áritun til hans
frá vinum eða kunningjum. Sýn-
ir Jaessi gjöf ræktarþel íslend-
inga vestan hafs, sem Lands-
bókasafnið hefir oft notið á
ýmsan hátt.“
Ennfremur segist landsbóka-
verði þannig frá, er hann ræðir
um aukningu handritasafnsins:
„íslendingur í Winnipeg, Árni
Kristinsson að nafni, hefir gefið
endurminningar, dagbækur og
kvæðasyrpur föður síns, Krist-
ins Kristinssonar, sem var Ey-
firðingur að ætt og ólst upp í
því héraði, en fór um tvítugsald-
ur vestur um haf. Þá hefir Páll
Kolka læknir afhent safninu að
gjöf frá öðrum íslendingi í Win-
nipeg, Frikrik Kristjánssyni, við-
bótarsendingu af prédikunum
Matthíasar Jochumssonar í eigin
handarriti, en sami maður hafði
áður sent allmikið safn prédik-
ana hans, sem Matthías á sínum
tíma mun hafa gefið bróður
Friðriks, Aðalsteini Kristjáns-
syni, en hann er nú látinn.“
Landsbókavörður greinir einn
ig, sem vænta mátti, frá fundi
skinnblaðs þess úr Heiðarvíga
sögu, er vakið hefir mikla at-
hygli, og enn mun getið verða.
Loks ræðir hann húsnæðismál
safnsins, sem eru mestu vanda-
mál þess, og er vonandi, að fram
úr þeim vandkvæðum ráðist hið
bráðasta; annað væri lítt sæm-
andi.
Þá eru eftirfarandi skrár, er
Ásgeir Hjartarson bókavörður
hefir samið: íslenzk rit 1949, ís-
lenzk rit 1944-1948 (Viðauki og
leiðréttingar), íslenzk rit 1950, og
rit á erlendum tungum eftir ís-
lenzka menn eða um íslenzk
efni. Eru skrár þessar hinn
mesti fengur fræðimönnum og
öðrum, er fylgjast vilja verulega
með íslenzkri bókaútgáfu og þá
um leið með því, sem er að ger-
ast í heimi íslenzkra bókmennta
og íslenzkum fræðum.
Þá er í ritinu hin gaumgæfi-
lega og gagnmerka rannsókn
Jóns prófessors Helgasonar á
skinnblaði því úr Heiðarvíga
sögu, sem fyrr getur, og næst
nákvæm lýsing á merku hand-
riti ættfræðilegs efnis eftir Einar
Bjarnason endurskoðanda.
Dr. Guðbrandur Jónsson bóka
vörður á hér mjög eftirtektar-
verða grein um séra Jón Matt-
híasson sænska og prentsmiðju
hans, fyrstu prentsmiðju ís-
lenzka; en prófessor Magnús
Már Lárusson ritáh fróðlega
greinagerð um Pétur Palladius,
Sjálandsbiskup (1503-1560), rit
hans og íslendinga, og kemst að
þeirri niðurstöðu, að' samskipti
íslenzku og dönsku kirkjunnar
hafi á þeim tíma verið stórum
nánari, en ætlað hefir verið.
Þá er í ritinu skrá eftir Pétur
Sigurðsson háskólaritara um
skákrit og smáprent um skák, er
Willard Fiske lét prenta á ís-
lenzku og gaf Taflfélagi Reykja-
víkur. Voru þau æði mörg tals-
ins, og vann Halldór prófessor
Hermannsson að útgáfu sumra
þeirra ásamt Fiske, en sneri öðr-
um á íslenzku. Lýkur háskólarit-
ari skrá sinni með þessum orð-
um: „Seint mun ofmetið, hvern
þátt Willard Fiske hefur átt
í viðgangi skáklistarinnar á ís-
landi, fyrst með útgáfu þessari
og síðar, og sennilega miklu
meir, með skákbókasafni sínu,
er hann gaf Landsbókasafni ís-
lands eftir sinn dag.“
Loks ritar Finnur landsboka-
vörður gagnorða grein, „ítalsk-
ur rithöfundur kynnir íslenzkar
bókmenntir,“ um bókmennta-
fræðinginn og rithöfundinn dr.
Giacomo Prampolini, sem heima
á í smábænum Spello í Perugia
á ítalíu; hefir hann af staðgóðri
þekkingu og góðum skilningi
ritað um íslenzkar bókmenntir
og snúið íslenzkum kvæðum,
smásögum og skáldsögum á ít-
alska tungu, auk þess, sem hann
hefir kynnt löndum sínum bók-
menntir vorar í fyrirlestrum og
blaðagreinum. Á þjóð vor sýni-
lega hollvin og hauk í horni,
þar sem þessi ítalski fræðimaður
er, og hafi landsbókavörður þökk
fyrir grein sína um hann. En
jafnan má dæmi slíkra erlendra
manna vera oss íslendingum
áminning um ræktarsemi við
menningarerfðir vorar og varð-
veizlu þeirra í landi hér.
Slofnun iðnaðarbanka:
Iðnaðarmenn og iðnrekendur
tilbúnir með framlögin
Hvor aðili um sig ábyrgist
heiming 3,5 millj. króna
Spjaldskrárvélar auðvelda
verkið
Slík spjaldskrá yrði geisi-
mikið verk, ef ekki hefðu verið
fengnar sérstakar spjaldskrár-
vélar til að vinna verkið með.
Hagstofan fékk eina slíka vél um
það leyti sem allsherjarmann-
tal fór fram 1950. Er hér um hin
mestu undratæki að ræða, sem
á skömmum tíma geta gefið út-
reikninga úr flóknum skýrslum
og þannig svarað ýmsum vanda-
málum.
Fleiri hafa not fyrir vélarnar
Ýmsar aðrar stofnanir telja
mikilsvert að fá slíkar vélar sér
til hjálpar við flókið bókhald og
skýrslugerð og óskaði Rafmagns
veita Reykjavíkur eftir inn-
flutningi á slíkum vélum. Um
það leyti hafði dr. Carroll E.
Palmer, forstöðumaður berkla-
rannsóknardeildar Alþjóða-heil-
brigðisstofnunarinnar ritað Sig-
urði Sigurðssyni berklayfir-
lækni bréf, þar sem hann bauð
fram samstarf stofnunarinnar
um að heildarspjaldskrá yrði
gerð yfir alla Islendinga. Lagði
hann til að útvegaðar yrðu slík-
ar vélar ér auðvelduðu verkið
og bauð að stofnun hans legði
fram fé í því skyni.
Innflutningur leyfður
Ákvað fjárhagsráð að leyfa
innflutning nýrrar og fullkomn-
ari vélasamstæðu og Alþingi
veitti nokkra upphæð í fjárlög-
um í því skyni að taka upp sam-
starf við Alþjóða heilbrigðis-
stofnunina.
Vélar þessar eru fyrir nokkru
komnar til Reykjavíkur. Verða
þær reknar sem sjálfstætt fyrir-
tæki en Hagstofa íslands og Raf-
magnsveita Reykjavíkur verða í
byrjun aðalnotendurnir.
Unnið er að heildarspjaldskró
yfir alla íslendinga
Sú deild Alþjóða heilbrigðis
stofnunarinnar, er fæst sér-
staklega við berklarann-
sóknir, hefir ákveðið á þessu
ári að verja allt að 8 þúsund
dollurum til þess að komið
verði á fót heildarspjald-
4 skrá yfir alla Islendinga.
Er þegar hafin vinna við að
koma á heildarspjaldskrá yfir
alla landsmenn. Sér Hagstofa Is-
land um framkvæmd verksins,
en aðrir þátttakendur í kostnaði
verksins verða fjármálaráðu-
neytið, Reykjavíkurbær, Trygg-
ingastofnun ríkisins og Berkla-
varnir ríkisins.
Alhuganir á gangi berkla-
veikinnar
Færðar verða inn í spjald-
skrána m. a. skýrslur um berkla
veiki hér á landi og munu vél-
arnar auðvelda mjög athuganir
á gangi berklaveikinnar hér á
landi. Ber sérstaklega að geta
þess, að fjárhagsaðstoð Alþjóða
heilbrigðisstofnunarinnar er innt
af hendi þrátt fyrir það, þó sú
stofnun beini nú starfi sínu aðal-
lega til þeirra þjóða, er skammt
eru á veg kopmar í baráttu sinni
við berklaveikina. Mun ákvörð-
un stofnunarinnar um aðstoð
hingað vera tekin með tilliti til
hinna víðtæku berklarannsókna
hér og óvenjulegs árangurs,
sem hefir vakið alheims athygli.
—Mbl., 1. sept.
Ákveðið mun vera, að iðnaðar-
banki taki hér til starfa á hausti
komanda, og hefur, að því er
blaðið hefur frétt, hlutafjársöfn-
un gengið greiðlega.
Félag íslenzkra iðnrekanda og
Landssamband iðnaðarmanna
hafa unnið að hlutafjársöfnun-
inni, og hafa fengizt loforð fyrir
meirihluta þess hlutafjár, er með
þarf til þess að bankinn geti tek-
ið til starfa, þegar reiknað er
með framlagi ríkissjóðs.
Samkvæmt lögunum um Iðn-
aðarbanka er gert ráð fyrir 6V2
millj. króna hlutafé og er gert
ráð fyrir, að Fél. ísl. iðnrekenda
leggi fram lVz millj. króna,
Landssamband iðnaðarmanna
iy2 millj., y2 millj. verði, frjáls
framlög og leggi ríkissjóður 3
millj. á móti þessu. Samkvæmt
því, er Vísir hefur frétt, mun
Fél. ísl. iðnrekenda og Lands^
samband iðnaðarmanna ábyrgj
ast hvort um sig 1750 þúsund
króna hlutafjárframlag eða sam-
tals 3y2 millj. kr. þ. e. sitt upp-
runaframlag og hið frjálsa lof-
orð.
Söfnun hlutafjár hefur gengið
vel, og ríkir almennur áhugi iðn-
aðarmanna fyrir þvi að bankinn
taki til starfa, sem fyrst. Vegna
skorts á handbæru fé munu
margir væntanlegir hluthafar
aðeins geta greitt hluta af fram-
lagi sínu, en aftur á móti setja
tryggingu fyrir eftirstöðvum.
Iðnaðarbankinn verður því að
treysta á, að ríkissjóður geti
innt sína greiðslu af hendi, og
skapað með því bankanum skil-
yrði til að taka til starfa þegar 1
stað.
Lengi hefur verið rætt um
nauðsyn iðnaðarbanka, er sér-
staklega væri ætlaður til þess
að styðja og styrkja iðnrekstur-
inn í landinu. Lánsfjárþörf hans
er mikil, en búast má við, að iðn-
rekendur myndi telja sér skylt
að verzla við þenna banka og
mætti þá gera ráð fyrir, að þess-
ari lánastofnun myndi fljótt
vaxa fiskur um hrygg. Um þriðj-
ungur landsmanna á nú afkomu
sína undir iðnaðinum í landinu
og það er ekki vonum fyrr, að
sérstakur banki taki til starfa
fyrir þessa atvinnugrein.
— VÍSIR, 6. sept.
Sædjöfullin . . .
Framhald af bls. 3
ganga, en svo sem ég er héma,
þá ertu sá hugrakkasti maður,
sem ég nokkurntíma hef kynnzt.“
Sædjöfullinn stóð og hristi
höfuðið.
„Ekki meira um það, Skipton
skipstjóri,“ tautaði hann. „Ég
hirði ekki um neitt hrós. Til
þess hef ég ekki unnið. Ég fer
aðeins fram á, að þú strikir yfir
orð eins og björgun í þessu sam-
bandi. Það eru lög hafsins, eins
og þú veizt, að skipstjóri yfir-
gefur ekki skip sitt, fyrr en það
fer niður.“
Skipton skipstjóri starði um
stund orðlaus á hinn blinda
mann. — Svo sagði hann með
hægð:
„Það er rétt, Wildridge skip-
stjóri. Skipstjóri yfirgefur ekki
skip sitt, fyrr en það fer niður.
Og það skal standa í skýrslu
minni. Hér er líka um að ræða
að bjarga mannslífi, og það tel
ég mest um vert. Ég veit ekki,
hvað menn munu kalla þig, eftir
að þú kemst á land á ný, Osbert
Wildridge skipstjóri, en ég þori
að setja sál mína að veði fyrir
því, að það mun enginn kalla
þig „sædjöfulinn" framar.“-
(Vikingen)
— A.B.
Handhæg ritvél
Vér getum útvegað yður rit-
vél, sem þér getið haldið á,
með letri yðar eigin tungu.
Samið um greiðslur
THOMAS & COMPANY
88 Adelaide Street West, Toronto
C.C.F. frambjóðendur í 2. kjördeild
Til borgarstjóra Don. SWAILES | 1

bæjarráð J. MclSAAC
Endurkjósið Howard McKELVEY
Kjósið í skólaráð
Walter SEABERG
Endurkjósið A. N. ROBERTSON
KJÓSIÐ í ÞEIRRI RÖÐ, ER ÞÉR ÆSKIÐ
Vegna upplýsinga símið 22-958 — 523-777
NYTT
" stiL-mt
LOK
Heldur
vindlingatóbaki
þínu fersku
rr