Lögberg - 07.01.1954, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 7. JANÚAR 1954
Þegar búið var að skammta, komu þeir loksins inn, Sigurður
og Jói og fóru að háma í sig hræringinn. Enginn talaði orð frá
vörum. Þá heyrðist riðið í hlaðið. Sigurður flýtti sér fram, eins
og hann hefði átt von á gestinum. Rétt á eftir heyrðist hávært
samtal utan af hlaðinu. Þóra færði sig fram í göngin og lagði við
eyrun. Unglingspiltur frá Nautaflötum sat á hestbaki rétt fram-
undan bæjardyrunum. Hún heyrði Sigurð segja reiðilega:
,J>au liggja í túninu á hverri nóttu. Ég. læt ekki ganga svo-
leiðis á mér. Þú getur sagt Jóni, að hann geti sótt þau og borgað
fyrir þau. Að öðrum kosti geta þau soltið til dauðs inni. Ég opna
aldrei fyrir þeim“.
„Jón á víst ekkert af þeim“, sagði drengurinn skilningssljór.
„Jakob á þau öll“.
„Það er alveg sama. Þú getur skilað því til Jóns eða móður
hans“, svaraði Sigurður.
„Ég get tekið hrossin. Ég átti að sækja þau“, sagði drengurinn
með sama skilningsleysinu.
„Ég er búinn að segja þér það, asninn þinn, að hrossin eru
læst inni í húsi, og þaðan fara þau ekki fyrr en þau eru keypt út,
og farðu svo og segðu Jóni þetta, ef hann væri eitthvað skilnings-
betri“, þrumaði Sigurður.
Drengurinn reið úr hlaði, án þess að kveðja. Þóra færði sig
inn í búrið, svo Sigurður skyldi ekki verða þess var, að hún hefði
heyrt, hvað fram fór úti á hlaðinu. Hvað skyldi óvildin ætla að
ganga langt á milli bæjanna. Hver skyldi trúa öðru eins, að
nokkur kæmi svona fram við Nautaflatahjónin, sem allir elskuðu
og virtu að verðleikum. Og þetta var heimilið, sem hún var hús-
móðir á, hugsaði hún ráðalaus yfir heiftrækni bónda síns. Mér
hefði verið nær að þegja yfir erindi Lísibetar; það hefur kveikt í
honum. Hvað á ég eiginlega að gera? Ef Jón kemur eftir hrossun-
um, þá gengur víst eitthvað á.
Sigurður beið úti þó nokkra stund. Svo fór hann að hátta,
þegar hann sá þess engin merki, að komið yrði eftir hrossunum.
Þóra sá hann láta nýjan láslykil á hilluna fyrir ofan rúmið sitt.
Hún háttaði líka, en ekki nema að nokkru leyti. Henni var of
órótt til þess að geta sofnað. En þreytan svæfði fljótlega alla aðra
í baðstofunni. Þegar hún hafði sannfært sjálfa sig um, að Sigurður
væri sofnaður, læddist hún ofan úr rúminu, smeygði á sig skónum
og laumaðist yfir að rúmstokknum á rúmi hans og greip lykilinn
og smaug út í hálfdimma síðsumarsnóttina með lykilinn í saman-
kreistum lófanum. Hrossin hlutu að vera í ærhúsinu. Þangað
hljóp hún. Það stóð heima. Aðrar dyrnar voru læstar með nýjum
hengilás; hinar hlutu að vera lokaðar að innan verðu. Hún opnaði
lásinn með óstyrkum höndum og hafði talsverðan hjartslátt, ems
og hún ætlaði að fara að aðhafast eitthvað óheiðarlegt. Síðan
smaug hún undir hálsinn á þeim hestinum, sem stóð næst dyrun-
um, fikraði sig yfir garðann og ofan í hina króna, og þokaði
lokunni frá. á var nú þessi þraut unnin. Hvað skyldi maður
hennar segja, ef hann kæmi að henni? hugsaði hún, meðan hún
opnaði báðar dyrnar og stóð fyrir utan meðan hrossin ruddust
hvert á fætur öðru, sárfegin að sleppa út úr hitasvækjunni í
húsinu. Hún ætlaði að reka þau fram á merkin; þau kæmu varla
til baka aftur. Þá kvað allt í einu við nístingskaldur hæðnis-
hlátur rétt fyrir aftan hana. „Ha, ha! Hægri höndin vinnur þá
svona móti þeirri vinstri“.
Það var enginn annar en Jón Jakobsson, sem þar var kominn,
án þess að hún hefði heyrt til hans.
Hún hentist til hliðar og rak sig á eldiviðarhlaðann. Um leið
datt lykillinn úr hendi hennar.
„Jesús minn!“ hrökk upp úr henni. Hann hló ennþá meira.
„Ég er nú hræddur um, að það sé syndugri mannvera en
Jesús frá Nasaret, sem hér er á ferðinni“, svaraði hann loks. Þóra
varð algerlega ráðalaus, en samt var það betra, að það var Jón
heldur en Sigurður. Þó hún hefði helzt viljað vera laus við
nokkurt vitni að gerðum sínum.
„Hvað ertu svo sem að fara um hánótt?“ spurði hún kuldalega.
„Nú, því ert þú á fótum um hánótt?“ spurði hann háðslega.
Hún svaraði ekki; þá hélt hann áfram:
„Ég kom til að sækja hrossin eftir skipan bónda þíns“.
Hún reyndi að finna lykilinn á hlaðinu. Hann tók eftir því
og kverkti á eldspýtum, hverri eftir aðra, þangað til hún fann
lykilinn.
„Því varstu að hleypa út hrossunum?“ spurði hann, og það
var ekki vottur af háði í röddinni.
„Taktu hrossin, og hugsaðu ekkert um það meira“, svaraði hún
fálega og bjóst til að fara heim.
„Heldurðu að ég viti ekki, að þú ert að reyna að breiða yfir
skammirnar, sem þessi mannskepna þín er að vinna. Að láta
drenginn sækja hrossin fram undir merki, til að setja þau inn
og ljúga því svo, að þau séu í túninu á hverri nóttu“, sagði hann.
„Hvernig gaztu látið þér detta í hug að taka að þér annað eins
lubbamenni, önnur eins kona og þú ert?“
„Þau hafa sjálfsagt verið í túninu í fyrri nótt, hafi hann sagt
það“, var það eina, sem hún gat sagt.
„Hafa þau sjálfsagt verið?“ greip hann upp eftir henni. ,Þér
er líklega ókunnugt um það? Þú hefur líklega farið á fætur á
undan honum, eins og þú ert vön. Heldurðu að okkur sé það
ókunnugt, þar sem við höfum látið sækja þau á hverju kvöldi. Það
er óþarfi fyrir þig að reyna að Ijúga því, honum til málsbóta".
„Nú, jæja“, sagði hún, „það er þýðingarlaust að þrefa um
það. Hrossin eru komin út kostnaðarlaust. Farðu með þau, svo
þau“. —
„Svo þau verði ekki í hlaðvarpanum í fyrramálið og komi
upp um þig“, greip hann fram í fyrir henni.
„Ég vona, að þú látir engan fá vitneskju um hver opnaði
húsið“, sagði hún og sneri til bæjar.
Hann gerði sig líklegan til að fylgjast með henni. Hún stanz-
aði, alveg hissa. „Hvað?“ spurði hún.
„Nú, ég þarf líklega að finna húsbóndann“, svaraði hann.
„Hann er steinsofnaður, maður“, sagði hún áköf.
„Það er ólíklegt, þar sem hann gerði þau boð, að ég ætti að
sækja hrossin. Þú verður þá að taka við lausnargjaldinu", sagði
hann háðslega. Hún sá hann tók peningabuddu úr vasa sínum.
„Eigðu þína peninga sjálfur“, sagði hún. „Ég hef ekki ætlað
mér að auðga bú mitt af Nautaflataríkidæminu“. Hún stikaði
áfram. Hann kastaði buddunni á eftir henni.
„Hana, fáðu honum þetta, aurasálinni þinni. Hann hefur ekki
á móti því“, sagði hann og hló ertnislega.
Hún flýtti sér að ná í budduna og kasta henni til baka.
„Nú, jæja. Ég verð þá að koma á morgun og borga honum,
ef þú vilt ómögulega vera milligöngumaður", sagði hann.
,/Þú kemur ekki á morgun“, sagði hún í skipunarróm.
„Nú, ekki má hafa af mönnum það, sem þeir innvinna sér á
heiðarlegan hátt. Hann hefur haft þó nokkuð fyrir þessu. En ef
þú vilt síður, að hann fái vitneskju um að við höfum hitzt hérna í
myrkrinu, getur það beðið þangað til seinna“.
Hún stanzaði og hugsaði sig um stundarkorn. Þetta var ekki
vel ákjósanlegt. Jón ætlaði svo sem að auðmýkja hana. En honum
skyldi nú ekki verða kápan úr því klæðinu.
„Dettur þér í hug, að þú hræðir mig til að fara að biðja þig
að þegja. Nei, og aftur nei. Gerðu það, sem þér sýnist. Þú ert
hvort sem er búinn að brenna allar ærlegar taugar úr sjálfum
þér. Komdu bara á morgun. Ég skal reyna að borga þér, þó
seinna verði.
„Gefðu þér tíma til að rífast við mig,“ kallaði hann á eftir
henni, þegar hún þaut heim að bænum. „Þú þarft líklega ekki að
flýta þér til hans. Hann er varla svo hlýlegur í sænginni, þessi
désk........drumbur“.
Hún heyrði ekki meira, en flýtti sér að hafa sig inn í bæinn
og lokaði. Fyrir framan baðstofuhurðina stanzaði hún og hlustaði
meðan hún blés mæðinni. Það var ekki hægt annað að heyra,
en allir væru jafn fast sofandi og þegar hún fór út. Hún laumaðist
inn og kom lyklinum á hilluna, án þess nokkuð heyrðist til hennar.
Daginn eftir var brakandi þurrkur og nóg hey undir. Nú lá
vel á öllum. Þóra sagði Jóa að vera heima með Björn litla, svo
Magga gæti hugsað um matinn. Sigurður lét það óumtalað, það
þýddi ekki annað. Hún yrði þá sjálf heima, ekki var það betra.
En honum varð einkennilega oft litið fram á grundirnar, þó nóg
væri að gera. Þóru aftur á móti datt ekki í hug að vænta gesta-
komu úr þeirri átt. Nú voru allir í önnum við að þurrka. Og þótt
enginn þurrkur hefði verið, vissi hún, að Jón hefði aldrei gert
alvöru úr því að koma.
„Ekki get ég skilið í, hver þremilinn hefur verið á ferð þarna
suður við húsin“, sagði Magga gamla, þegar verið var að borða
miðdegismatinn. „Það er hrunið stórt skarð úr hlaðanum og
húsahlaðið eintómar eldspýtur".
Sigurður rak upp stór augu. „Hver hefur svo sem verið með
eldspýtur suður við hús?“
Þóra skrafaði við Björn litla og lét sem hún heyrði ekkert,
hvað þau sögðu. Hún sá, að þeir litu hvor til annars, Sigurður og
Jói. Þegar Sigurður hafði matazt, tók hann lykilinn ofan af hill-
unni og gekk út. Jói hraðaði sér á eftir honum. Þóra var í eld-
húsinu, þegar þeir komu heim á hlaðið aftur. „Þeir hafa haft
samsorta lykil eða dregið út kenginn“, heyrði hún Sigurð segja.
„Þá hafa þeir verið tveir. Annar hefur kveikt", lagði Jói til
málanna, dálítið drjúgur yfir sinni uppgötvun. „Líklega Jón
og Siggi“.
„Fjandinn hirði það allt saman, hyskið það“, sagði Sigurður.
Svo bætti hann við: „Heldurðu, að Þóra hafi nokkurt veður haft
af því, að þeir voru inni?“
„Nei, hún var að mjólka ærnar“.
Sigurður henti hengilásnum ofan í koffort, þungur á brún.
Það var aldrei minnzt framar á eldspýturnar á húsahlaðinu,
því síður á Nautaflatahrossin. En Magga gamla braut bara heilann
um þetta allt í einrúmi og minntist stundum á það við felhelluna,
hver hefði getað verið að þvælast með eldspýtur suður við hús.
Ekki bjóst hún við því, að hann hefði verið ánægður yfir því,
blessaður gamli húsbóndinn hérna í Hvammi. En það koma nú
alltaf nýir siðir með nýjum herrum.
(ÓHEILLAVÆNLEGIR FYRIRBURÐIR
„Ekki vilja bollarnir verða mikið bjartari, þótt þurrkur sé á
hverjum degi“, sagði Sigríður gamla á Nautaflötum. Hún hafði
lesið í bollana óvenjulega oft þetta sumar, en alltaf verið jafn
óánægð.
„Það er ekki víst, að sólskinið verði lengi“, sagði Lísibet
húsfreyja.
„Það er þessi sami skuggi í öllum bollunum. Ég skil bara
ekkert í þessu“, sagði sú gamla.
Þurrkarnir héldust, en bollarnir breyttust ekki. „Það kemur
eitthvað fyrir heimilið. Þarna er líkkista og fjölmenn jarðarför“.
„Vertu ekki að þessu raunarausi, Sigga mín“, sagði Borg-
hildur. „Ég hef bara látið betra á könnuna en vant er. Sízt af öilu
máttu láta önnu heyra til þín. Hún fer þá að ímynda sér, að
eitthvað komi fyrir, þegar hún leggst á sæng“.
Ekki bætti það til, þegar engjafólkið þóttist hafa heyrt „tú-
burðinn“ í Klifskálinni væla ámátlega tvö kvöld í röð, þegar það
var að ríða heim af engjunum. Þá hvítnaði Sigríður gamla upp og
bað fyrir sér.
„Til hans heyrist ekki, nema áður en einhver merkismaður úr
sókninni er borinn til grafarinnar“.
Fintí'ur gamli áleit það rétt, að hann hefði ekki látið til sín
heyra síðan hún Ingibjörg heitin, móðir hans Jakobs, hefði legið
banaleguna. En Siggu minnti, að það hefði heyrzt til hans síðan.
Þau töluðu varla um annað í tvo daga. Þá voru þeir Jón og Siggi
búnir að sannfrétta, að þetta væl hefði verið í kálfinum frá Seli.
Hann hefði villzt frá kúnum og verið búinn að öskra sig hásan.
Allir tóku feginsamlega á móti þessari úrlausn á þessum óvið-
fellda fyrirburði, nema húsbóndinn, hann lét sem hann heyrði
ekki það, sem talað var. Seinna um kvöldið, þegar þeir voru
tveir einir úti á hlaði, Siggi og hann, lagði hann höndina á öxl
honum og spurði í hlýrri alvöru:
„Hvaðan kom þessi saga um kálfinn?“
Siggi roðnaði og fór hjá sér.
„Við bjuggum hana bara til, svo kvenfólkið ærist ekki af hjá-
trúnni“, svaraði hann og reyndi að hlæja. „Ég býst við, að það sé
saklaust", bætti hann við.
„Kannske er það svo, Siggi minn. En samt ættir þú að iðka
það sem minnst að víkja af vegi sannleikans. Það vill verða svo,
að þeir sem það gera, verða óprúttnir í fleiru, og hvað sem öllum
sögum líður, verður því aldrei afstýrt, sem fram á að koma“.
„Þetta er víst ekkert annað en hjátrú“, sagði Siggi, eitthvað
svo vandræðalegur yfir því, hvað fóstri hans var alvarlegur yfir
þessum smámunum.
„Það er alveg sama, hvaða nafn því er gefið, það hefur sína
þýðingu fyrir því“, sagði Jakob í sama tón og áður. „Þeir, sem
eru orðnir gamlir, hafa tekið eftir svo mörgu, sem æskan gengur
fram hjá og skilur ekki eða vill ekki skilja“.
Löngu eftir að aðrir voru sofnaðir þetta kvöld, vakti Siggi
undrandi yfir því, hvað þetta, sem var svo meinlaust og lítil-
fjörlegt, gat gert fóstra hans alvarlegan og óánægðan og haldið
fyrir honum sjálfum vöku. Hann hafði þó staðið við orfið eins og
hinir piltarnir, allan fyrri hluta dagsins, en verið við samtekn-
ingu seinni partnn, og var því jafnþreyttur og þeir, en gat þó
ekki sofnað. Hann hafði tekið eftir því, nú í seinni tíð, að gamli
maðurinn var orðinn talsvert breyttur. Það leit helzt út fyrir, að
glaðværð og gáski sonar hans, sem kom öllum á heimilinu til að
hlæja, gerði hann hnugginn og alvarlegan. Það var óskiljanlegt í
augum hans, sem hafði frá því fyrsta þótt Jón sá skemmtilegasti
maður, sem til var, og reynt að líkjast honum í öllu.
SORGIN DREPUR Á DYRNAR
Jakob var ekki orðinn tveggja ára, þegar hann eignaðist
svolitla systur, með hrafnsvart hár ofan á herðar. Hún fæddist á
höfuðdaginn, og drengurinn var hræddur við hana, vegna þess að
hún grét svo mikið.
„Þetta barn ætlar að sverja sig í föðurættina“, sagði Sigga
gamla, ánægjuleg á svip við Hlíf frá Ásólfsstöðum, þegar hún
kom til að sjá litlu heimasætuna.
„Já, hún verður alveg eins og Jón og Lísibet“, sagði Hlíf.
„Ég er hrædd um, að Jakob litli verði lítilfjörlegur við hliðina
á henni“, hélt Sigga áfram, „en hann er einstakt gæðabarn, og
fallegur er hann. En hann hefur þennan kjarkleysissvip, eins og
hún. Það er eitthvað, sem ég get aldrei fellt mig við“.
Einn daginn kom þykkt Ameríkubréf til Lísibetar. Hún tók
innan úr því stóra mynd af dálitlum dreng-anga.
„Nei, það er blessað engilbarn", sagði hún og kyssti myndina.
„Sjáðu, góði minn, hvað hún Fanney systir mín er búin að taka
indælan fósturson“, sagði hún og fór með myndina til hrepp-
stjórans, sem sat við skriftir þar inni. Hann leit snöggvast á
myndina.
„Jú, ég held það nú. Þeir geta nú líka gert alla svo fallega
þarna fyrir vestan hafið“, sagði hann glettinn.
Hún bai1 myndina fast að andlitinu á honum. „Kysstu hann,
góði minn, hann er svo indæll. Ég er búin að kyssa hann marga
kossa“.
Hann hló innilega.
„Mér finnst þú nú ekki þurfa að vera að kyssa myndir af
börnum,“ sagði hann. „Það lítur út fyrir, að sonur þinn ætli að
sjá um, að þú hafir nóg af börnum í kringum þig. Líklega vildirðu
helzt, að hann væri kominn til viðbótar því, sem þú hefur; þá
færi að þrengjast í hjónahúsinu".
„Já, það væri gaman, ef hann væri hérna líka. Ekki óprýddi
hann barnahópinn minn“, sagði Lísibet ánægjuleg á svip.
„Lofaðu mér að sjá myndina, mamma“, bað Anna. Hún var
ennþá í rúminu. Lísibet fór með myndina til hennar. „Ó, hvað
hann er fallegur. Ég vildi, að ég ætti svona mynd af Jakobi. Það
kemur aldrei myndasmiður hingað. En hann hlýtur að vera eitt-
hvað skyldur þér, mamma. Þeir eru svo líkir til augnanna",
sagði Anna.
„Já, pabbi hans er systursonur Fanneyjar", svaraði Lísibet, og
fór svo nálægt sannleikanum sem hún gat.
„Ég ætla að setja hann í ramma og hengja hann í stofuna".
En litla stúlkan grét svo mikið, að fólkið gat tæplega sofið
á nóttunni.
„Lílega verður hún ekki langlíf, blessuð litla stúlkan“, sagði
Finnur gamli. „Það hefur aldrei lifað heimasæta á þessu heimili“.
„Kemurðu með fjandans vitleysuna", sagði Sigga afundin.
„Hvenær skyldi hafa dáið barn í höndunum á henni Lísibetu?“
„Nú, jæja, ekki verður það fyrir mín óguðlegu orð“, sagði
Finnur gamli, „en hún grætur mikið“.
Lísibetu fannst sjálfsagt að skíra barnið, þá hlyti henni að
skána. Næst þegar messað var, var hún skírð, án þess að hún
væri borin í kirkju eða haldin veizla. Þegar hún yrði orðin frísk,
átti að halda stóra veizlu, og þá áttu allir að dansa og vera glaðir.
Hún var látin heita Lísibet.
Næsta dag var sóttur læknir.
„Hvað skyldi svo sem eiga að þýða að vera að sækja lækni“,
sagði bæði heimilisfólkið og fleiri. „Hún getur varla bætt barninu,
ef hún Lísibet getur það ekki, svo mörgum hefur hún hjálpað".
Læknirinn stanzaði stutt og talaði fátt. Næstu nótt gátu allir
sofið, það var þögul nótt. Samt var fólk á fótum í hjónahúsinu,
og alltaf logaði ljós, eins og undanfarnar nætur. Sigga gamla
vaknaði afar snemma um morguninn. Það sváfu allir nema Finnur
gamli. Hann sat uppi í rúminu og starði út um gluggann með
einkennilegu augnaráði.
,,Því sefurðu ekki, karlskepna, eins og aðrir?“ spurði hún
fálega.
,JÞað er komin dauðaþögn í bæinn“, hvískraði hann. „Þetta
hefur útburðurinn vitað“.
Skyldi karlinn vera veikur, með óráði, hugsaði Sigga. Borg-
hildur kom innan úr húsinu rétt í því. Hún vakti alltaf yfir
barninu með húsmóðurinni. Sigga gaf henni bendingu að finna sig.
„Nú hefur hún verið róleg í nótt, blessunin litla. Nú hafa allir
getað sofið“, sagði hún. „En ég er hrædd um, að karlinn sé
með óráði“.
„Hún heldur ekki vöku fyrir neinum lengur. Hún dó um
klukkan fjögur“, svaraði Borghildur alvarleg.
„Hvað ertu að segja, manneskja?“ sagði gamla konan. Hún
gat ekki trúað eyrum sínum. „Það er ég viss um, að nú segir hús-
móðurinni fyrir“, bætti hún við skjálfrödduð. Þá var eins og
Finnur gamli vaknaði af svefni.
„Var það ekki það, sem ég var að segja, að þetta væri dauða-
þögn? Það hafa aldrei lifað heimasætur hér á Nautaflötum. Hún
var fallegt og efnilegt barn, hún Margrét litla, systir hans Jakobs.
Ég man eftir litlu kistunni hennar“.
Þennan morgun klæddu sig allir þegjandi og drukku kaffið
án þess að tala orð frá vörum. Finnur gamli gekk hljóðlaust um
bæinn eins og köttur, því nú var dauðinn kaminn inn á heimilið.
Þegar litla líkið var borið fram í stofuna, grúfði Anna sig grátandi
ofan á koddann. Svo spurði hún fóstru sína:
„Hvernig stendur á því, að hún fékk ekki að lifa hjá okkur
eins og Jakob?“