Lögberg - 28.01.1954, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 28. JANÚAR 1954
3
Undir stjörnum og sól
Hin nýja ljóðabók séra
Sigurðar Einarssonar
Engri þjóð er það frekar mikil
vægt en íslendingum, að bók-
menntirnar séu þannig formað-
ar, að þær fari ekki fyrir ofan
garð og neðan hjá greindri al-
þýðu, séu ekki aðeins við hæfi
nokkurra fagurkera og form-
snobba. Ef verk íslenzkra rit-
höfunda verða ekki yfirleitt
þannig, að þorri skýrra manna
kunni að meta þau eða þau verði
að minnsta kosti túlkuð, mun
raunin verða sú, að einungis sára
fáir munu kaupa og lesi. Svo
mundi hún þá hverfa smátt
og smátt, hin fræga bókhneigð
íslenzkrar alþýðu og skilyrðin
til bókaútgáfu spillast svo mjög,
að íslenzkar bækur yrðu fágæti,
sem nokkrir efnamenn keyptu
til þess að njóta sérstöðu sinnar
og safna sér fáséðum gripum.
Þessu mundi elíki aðeins fylgja
stöðnun á sviði íslenzkra bók-
mennta, heldur einni hrörnun
íslenzkrar tungu og menningar.
Þessi hætta er þegar yfirofandi.
níu hundruð nítíu og níu af
hverju þúsundi íslenzkra lesenda
standa skilningssljósir og hrist-
andi höfuð sín yfir ljóðum þeirra
af yngstu skáldunum, sem leita
fyrir sér um form á vegum rím-
leysu og meira og minna óskilj-
anlegrar tjáninga. Og í þessum
stóra hópi eru ekki aðeins hundr-
uð heldur þúsundir manna á
ýmsum aldri, sem raunverulega
eru' bókhneigðir og unna íslenzk-
um bókmenntum.
Ýmis þessara ungu skálda hafa
sitthvað til brunns að bera, en
þau hafa varpað frá sér allri á-
byrgð á vexti og viðgangi al-
mennrar bókmenningar með
þjóðinni, talið sér trú um, að sú
stefna, sem íslenzk skáld hafa
fylgt á leiðum formsins allt
fram á þennan dag, sé ekki í
samræmi við hinn nýja tíma og
hin nýju viðhorf, þó að allt frá
upphafi helgikvæða og rímna og
til ljóða þeirra Davíðs Stefáns-
sonar og Snorra Hjartarsonar
hafi það sýnt sig, að íslenzk
skáld hafi megnað að liðka til ís-
lenzka formhefð og samhæfa
hana nýrri hrynjandi lífsins og
mjög róttækum breytingum á
sviði menningarlegrar og þjóð-
félagslegrar þróunar. Tilraunir
og formföndur á sviði bók-
menntanna hafa sitt gildi og
geta verið með þeim hætti, að
þær veki áhuga nokkurra sér
fróðra og sérhæfðra manna —
og föndrið getur verið skemmti-
lega skrýtið, þegar bezt lætur,
°g verður jafnvel öllu dásam-
legra í augum sumra. En það
verða hin ungu skáld að horfast
í augu við, að ef þau — með
okkar fámennu þjóð — gerast
eingöngu tilraunaföndrar og
annaðhvort vilja ekki eða gefast
UPP við að skapa persðnulegan
stíl innan takmarka þess, sem
þorri skynbærra manna getur
skilið og notið, studdur kynnum
sínum af þjóðlegri formhefð
okkar Islendinga, þá hafa þau
gert sitt til, að bókhneigð al-
■nennings líði undir lok og ís-
lenzk tunga og menning verði í
tiltölulega náinni framtíð aðeins
forngripir. Þetta m æ 11 u að
nainnsta kosti þau hin ungu
skáldin yfirvega, sem telja sig
hvort tveggja í senn þjóðernis-
|ega sinnuð og hlynnt baráttu
íslenzkrar alþýðu fyrir aukinni
sðstöðu til menningar.
Séra Sigurður Einarsson sýndi
það með fyrstu ljóðabók sinni,
Hamri og sigð, að hann skortir
®kki hagmælsku, vitsmuni eða
áhuga fyrir viðfangsefrium sam-
tíðar sinnar, en þjóð hans í þeirri
bók eru lítt mótuð af persónu-
^egri reynslu og svo sem eitthvað
tómlegt og hirðuleysislegt við
ið ^tta og lipra form. Eftir
tuttugu og tveggja ára þögn gaf
igurður út kvæðabókina Yndi
unaðsstunda. Þar eru yrkisefnin
persðnulegri, ihygli höfunrarins
^neiri, innlifun hans í viðfangs-
efnin dýpri og innilegri og auð-
sæilega lögð rækt við hin listr-
ænu vinnubrögð. Þó er sem þar
séu einhverjar hömlur á samhæf
ingu vitsmuna og tilfinninga til
löfrænnar sköpunar úr brota-
silfri reynslunnar.
Ári síðar kemur svo þriðja
bókin, Undir stjörnum og sól.
Þar hefir Sigurður Einarsson
náð því, sem á skorti i kvæðun-
um í Yndi unaðsstunda, og hin
nýja bók hans er enn eitt dæmi
þess, að hið gamla íslenzka ljóð-
stafaform hæfir ekki síður nú en
áður til persónulegrar tjáningar,
ef skáldið á sér þann innri eld,
þá orku og þrautsegju, sem til
þess þarf að móta málm reynslu
sinnar á listrænan hátt — þann-
ig, að aðrir fái tileinkað sér
hana.
Ég mun ekki freista þess að
flokka kvæðin í þessari bók
eftir því, hve haglegra þau eru
gerð og því síður benda á eitt i
eða tvö, sem séu hinum fremri.
Slíkt er vafa samt og varasamt,
þar sem formið er ekki aðeins
fagurt hismi á haglega smíðaðri
grind, heldur fellur að lífandi
líkama. Hinsvegar mun ég reyna
að gefa nokkra hugmynd um
það aðalviðhorf, vitsmunalegt
og tilfinningabundið í senn, sem
mótar þessi kvæði og gæðir form
þeirra lit og lífi.
Þá er ég las bókina Yndi un-
aðsstunda, virtist mér kvæðið
Lífstregans gáta, sem þar er að-
eins eitt erindi, en höfundurinn
hefir nú bætt við fjórum vísum
og prentað í þessu nýja safni,
vera mjög sérkennaridi fyrir þá
lífsreynslu og þann hugblæ, er
mótar þá bók. Og við lestur hinn
ar nýju bókar verður það enn
skýrara, að einmitt þetta kvæði
og jafnvel þó að ekki væri annað
tilfært en seinasta vísuorðið í
fyrsta er indinu, gefur allgreini-
lega í skyn það lífsviðhorf, sem
er mjög mikilvægt í ljóðum Sig-
urður Einarssonar. Þetta vísu orð
hljóðar þannig:
„Dauðinn og lífið faðmast
í vorum æðum.“
Sívökul vitund um fallvalt
leik alls, sem lifir, veldur óró,
umbrotum og ósjálfráðum kvíða
hjá þeim, sem hana ber í brjósti
— og hefir í för með sér trega-
bundinn sársauka og skort á
jafnvægi. Hjá vitrum manni og
tilfinningaríkum hlýtur hún
að leiða til sífelldrar umhugsun-
ar um rök lífs og dauða, en einn-
ig til djúprar innlífunar í eðlis-
grun mannsins um upptök alls
og endi s t u d d a n trúarlegri
reynslu allra alda og þjóða, og
hjá Sigurði Einarssyni birtist
niðurstaðan í lokaorðum þess
kvæðis sem ég hefir áður getið:
„En fyrr verður sólin
sandkorn í auðum geimi
og síðasta brosið
dáið á stjarnanna hvörmum,
en andi vor dýrðardögum
síns upphafs gleyrrii,
né dauðinn hrífi
eitt líf úr skaparans örmum.“
Þá er slíkum áfanga er náð,
lægir öldur órór og kvíða, og í
stað sársauka og skorts á jafn-
vægi kemur ljúfsár tregi og djúp
ró til íhygli og til yfirsýnar í
ljósi þekkingar og reynslu. Þá
skilur skáldið það fyrst af sjálfs
sín raun, að eins og vitundin um
dauðann gefur lífsins veig.sæt-
beiskan, barkandi keim, sem veit
ir sælli nautn en sætleikinn einn
saman — eins verður hvert
augnablik gleðinnar tærara og
unaðslegra í bjarmanum frá eld-
um þeirra þrautastunda, sem
maðurinn hefir lifað. Þá fyrst er
það líka, að skáldið læri, hve
sælt er að vera orðið þess megn-
ugt:
„Að þakka lífinu glaður
af heilum huga
þá hamingju,
sem öðrum er látin í té“
Því að:
„ . . . Minningin varir
og vakir í hjartans leynum
sem veikur bjarmi
af næturljósi í glugga
og lýsir oss, eftir
að lönd allra vona eru sokkin
og litverp vor ástriða og þrá.“
Og þá breytast svo mjög öll
v'iðhorf og sjónarmið, að skáldið
fær jafnt metið upp hafningu
hins einförula rýnanda, Stjörn-
Odda, sem gleði starfsins einn
sólskinsdag við heyannir. Þrek
í þrautum, trúmennska og seigla
stækka og glæðast, verða „forn-
ar dyggðir,11 sem aldrei reynast
úreltar, og svo er það þá engin
tilviljun að sitthvað er svipað í
lýsingum og jafnvel sjálfum
grunn tóninum í hinum tveimur
afbrigðasnjöllu smákvæðum, þar
sem annað fjallar um látna al-
þýðukonu, en hitt um fóstur-
| jörðina.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að Sigurður Einarsson
er flestum sínum samtímamönn-
um orðhagari og orðsnjallari, og
oft hefir hann brugðið upp hag-
legum og fögrum myndum. Og
I fyrstu grein postullegu trú-
arjátningarinnar er komizt svo
að orði, að Guð sé almáttugur
skapari himins og jarðar. Him-
inn og jörð þýðir hina mótuðu,
lögbundnu og formbundnu til-
veru, hvort sem er þessa heims
eða annars. Orðið sköpun leiðir
hugann að tvennu, upphafi heim-
sins og mótun hans. Enginn er
þess umkominn, að lýsa upp-
hafi tilverunnar, en hitt er ann-
að mál, að í líkingum og helgi-
sögnum ýmsra trúarbragða hafa
af skarpasta vísdómi verið gerð-
ar tilraunir til þess að skýra eðli
upphafsins. Kristnir menn hafa
að erfðum tekið sköpunarhugs-
un Gyðinga, að tilveran eigi að-
eins einn Guð, og frá hans hendi
sé heimurinn „harla góður“,
þ.e.a.s. hæfur til þess, sem fyrir
Guði er tilgangur hans og mark-
mið. Sköpunarsaga Gamla testa-
mentisins er í bókmenntalegu
tilliti náskyld babýlonskum sögn
um, en höfundur fyrstu Móse-
bókar hefir verið því andans inn
sæi gæddur, er gaf sögunni nýtt
innihald, svo að í stað þess að
verða fyrst og fremst lýsing,
verður hún boðskapur um eðli
tilverunnar. En hún leysir ekki
þann vanda að gera grein fyrir
því, hvernig algert tilveruleysi
getur átt sér stað á undan sköp-
uninni, né heldur, hvernig hinn
guðlegi máttur sjálfur verður
til. „Hver skapaði Guð?“ spyrja
börnin. „Hvað var áður en árið
var til?“ spurði drengur, sem
farinn var að brjóta heilann
um eðli tímans. — Ef vér reyn-
um að setja sköpuninni ei'nhvern
ákveðinn stað eða stundu, er
auðvitað alltaf hægt að hugsa
sér daginn fyrir eða augnablikið
áður en sköpunin hefst. Guð-
fræðin rekur sig hér á sama
vandann og bæði stjörnufræðin,
stærðfræðin og rökfræðin, að
mannleg skynsemi er þess ekki
umkomin að hugsa sér hið ó-
takmarkaða og óendaulega, af
því að bæði skynsvið mannsins
og hugmyndaheimur er takmark
aður. Ennfremur er vert að veita
því athygli, að það, sem vér
nefnum tíma, er bundið því
formi og hreyfingu, sem vér
þekkjum ö jörðinni. Tíminn er
mældur við snúning jarðar og
afstöðu hennar til sólar og ann-
arra himinhnatta. Maður, sem
staddur væri úti í geimnum, á
óhreyfanlegum „stað“, og í al-
geru myrkri og þögn, mundi ekki
hafa hugmynd um tíma í venju-
legri merkingu. Það er fyrst, þeg
ar hann kemst inn í heim, sem
hefir form, að tíminn verður til
í vitund hans. Hvað vera kann á
ekki tekst honum að þessu leyti
síður en áður í þessari ljóðabók.
Hér skulu aðeins til dæmis um
þetta hentir á lofti tveir vísu-
hlutar:
„Þá sveipaði hann jörðina
silfurknipplinga hrími
og saumaði kristalsskarir
við lækinn og ána.“
„Þá kveikti hann fölrauð
blys á björkum og eini
og breiddi mjallhvít
altarisklæðin á fjöllin.“
Með þessari ljóðabók sinni hef
ir Sigurður Einarsson unnið sér
sæti á bekk með góðskáldum
íslands. Orðsnjall og myndhag-
ur meistari hefir þar mótað sýn-
ir og lífsreynslu viturs og við-
kvæms draúma- og baráttu-
manns í málm tungunnar, manns
sem eftir langa og erfiða leit og
innra og ytra stríð hefir ekki
aðeins gert sér grein fyrir þegn-
rétti sínum í veröldum tveim,
svo að skýrskotað sé til hans
eigin orða,' heldur líka fyrir
þeim skyldum, sem þeim þegn-
rétt fylgja.
Guðm. Gíslason Hagalín.
— TIMINN, 29. nóv.
undan tíma, formi og efni, er því
utan við þann virkileik, sem
unnt er að lýsa út frá mannleg-
um skilningarvitum (Um dulsk-
ynjun ræði ég ekki í þessu sam-
bandi). Þegar výr þess vegna
segjum, að Guð hafi skapað him-
in og jörð, er þar ekki gerð nein
tilraun til þess að útskýra sam-
bandið milli efnis, forms og
tíma, heldur er verið að lýsa
yfir þeirri trú, að bæði efni,
form og tími sé frá Gflði runnið
og lúti hans lögmálum. Tilveran
í heild er ekki óskapnaður, til-
viljunum háður, heldur á hún
að baki sér hugsandi og mótandi
kraft, með ákveðinn vilja og til-
gang. Væri ekki svo, ættu engin
vísindi rétt á sér, því það sem
vér nefnum vísindi, er fyrst og
fremst þetta, að sanna staðreynd
ir tilverunnar og finna lögmálin,
sem þau lúta. Náttúrulögmálin
eru starfsaðferðir skaparans. Það
eru því mikil sannindi mólgin í
þeirri hugsun fornspekinganna,
að öll sönn þekking á heiminum
sé guðsþekking. Þó verður hér að
hafa í huga, að sökum þess, að
til er í heiminum vald, sem
stríðir gegn Guðs vilja og spillir
sköpunarverki hans, er ekki skil-
yrðislaust hægt að álykta frá
náttúrunni til skaparans.
Skemmdur hlutur ber ekki
meistara sínum fullkomið vitni.
„Fallinn heimur“, svo að ég noti
hið gamla guðfræðilega orðalag,
opinberar ekki fullkomlega eðli
guðs, þótt hann sé af honum
skapaður.
Þessi er meðal annars ástæð-
an fyrir því, að vér höfum þörf
fyrir sérstaka opinberun Guðs,
óháða sköpunarverkinu, eins og
það birtist oss jarðarinnar börn-
um. Þá opinberun finnur krist-
inn maður í Syninum. „Enginn
hefir nokkurn tíma séð Guð.
Sonurinn eingetni, sem hallast
að brjósti Föðurins, hann hefir
veitt oss þekkingu á honum.“
Jakob Jónsson
— TIMINN, 22. nóv.
Þegar rafvirkinn kom heim að
borða, sá hann að Einsi litli var
með fingurtraf.
— Hvað er að þér, sagði pabbi,
hefirðu meitt þig?
— Nei, ég náði í stóra randa-
flugu, en hún var þá ekki ein-
angruð.
☆
Kennarinn ætlaði að leggja
litla nemandanum sínum heil-
ræði, og sagði að það væri heim-
skulegt að óska sér þess, sem
maður hefði ekki.
— Hvers annars getur maður
óskað? spurði drengurinn.
Þáttur kirkjunnar
áusiness and Professional Cards
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary’s and Vaughan, Winnipeg
PHONE 92-6441
Phone 74-7855 ESTIMATES
FREE
J. M. Ingimundson
Re-Roofing — Asphalt Shingles
Insul-Bric Siding
Vents Installed to Help Eliminate
Condensation
832 Simcoe St. Winnipeg, Man.
J. J. Swanson & Co.
LIMITED
308 AVENUE BLUG. WINNIPEG
Fasteignasalar. Leigja hús. Út-
vega peningalán og eldsábyrgtS,
bifreitSaábyrgtS o. s. frv.
Phone 92-7538
1
Dr. A. V. JOHNSON i
Dentist
506 SOMERSET BUILDING
Telephone 92-7932
Home Telephone 42-3216
Dr. ROBERT BLACK
SérfræSingur I augna, eyrna, nef
og hálssjökdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofusimi 92-3851
Heimasími 40-3794
DR. E. JOHNSON
304 Eveline Street
SELKIRK. MANITOBA
Phones: Office 26 — Residence 230
Office Hours: 2.30 - 6.00 p.m.
Thorvaldson, Eggertson,
Bastin & Stringer
Barristers and Sol.icitors
209 BANK OF NOVA SCOTIA Bldg.
Portage og Garry St.
PHONE 92-8291
Aristocrat Stainless
Steel Cookware
For free home demonstrations with-
out obligation, write, phone or call
302-348 Main Sireet. Winnipeg
Phone 92-4665
“The King of the Cookware”
CANADIAN FISH
PRODUCERS LTD.
J. H. PAGE, Managlng Director
Wholesale Distributors of Fresh and
Frozen Fish
311 CHAMBERS STREET
Offlce: 74-7451 Re*.: 72-3917
Creators of
Distinctive Printing
Columbia Press Ltd.
695 Sargent Ave. Winnipeg
PHONE 74-3411
Hofið
Höfn
í hugo
Heimili sólsetur«barnanna.
Icelandic Old Folks’ Home Soc.,
3498 Osler St., Vancouver, B.C.
SARGENT TAXI
PHONE 20-4845
For Quick, Reliable Service
Offlce Phone Res. Phone
92-4762 72-6115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BUILDING
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appointment.
A. S. BARDAL LTD.
FUNERAL HOME
843 Sherbrook Street
Minnist
BETEL
Selur Hkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaCur sá beztl.
StofnaB 1894 SlMI 74-7474
Phone 74-5257 700 Notre Dame Ave.
Opposite Maternlty Pavilion
General Hospital,
NelTs Flower Shop
Wedding Bouquets. Cut Flowers.
Funeral Designs, Corsages.
Bedding Plants
Nell Johnson Res. Phone 74-6753
Lesið Lö
SELKIRK METAl PRODUCTS
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaeiningar-
rör, ný uppfy.nding. Sparar eldi-
viö, heldur hita frá aC rjúka út
meC reyknum.—SkrifiC, símiC til
KELLY SVEINSSON
(25 Wall St. Winnlpeg
Just North of Portage Ave.
Símar 3-3744 — 3-4431
J. Wilfrid Swanson & Co.
Insurance ln all its branches
Real Kstate - Mortgages - Rentals
210 POWER BUILDING
Telephone 93-7181 Res. 48-1480
LET US SERVE YOU
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smiih St. Winnipeg
PHONE 92-4824
í erfðaskrám yðar.
Phone 92-7025
H. J. H. PALMASON
Chartered Accountant
505 Confederatlon Llfe Building
WINNIPEG MANITOBA
Parker, Parker and
Kristjansson
Barristers - Solicitors
Ben C. Parker, Q.C.
B. Stuart Parker. A. F. Krlstjansson
500 Canadlan Bank of Commerce
Chambers
Wlnnlpeg, Man. Phone 92-3581
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dlr.
Keystone Fisheries
Limited
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
60 Louise Street Slmi 92-6227
EGGERTSON
FUNERAL HOME
Dauphin, Manitoba
Eigandi ARNI EGGERTSON Jr.
Van's Eiectric Ltd.
636 Sargeni Ave.
Authorized Home Appliance
Dealers
GENERAL ELECTRIC — ADMIRAL
McCLARY ELECTRIC — MOFTAT
Phone 3-48! 0