Lögberg - 28.01.1954, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 28. JANÚAR 1954
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SAEGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 743-411
Verð $5.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and publlshed by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Faróð að rofa til
Þótt illvíg og ómannúðleg afturhaldsöfl enn ráði víða
ríkjum, er þó smátt og smátt farið að rofa til og ofurlítil
skynsemisglæta farin að komast að þar sem blindni og hatur
áður héldu ráð; og víst er að minsta kosti um það, að staða
kvenna í þjóðfélaginu er nú jafnt og þétt að öðlast þá viður-
kenningu, er henni frá öndverðu bar, þó þrælslunduð ýfir-
stétt, sköpuð í miðaldamyrkri, léti sér sæma að synja
mæðrum mannkynsins um jafnrétti við karla unz þar kom,
að vaxandi réttarmeðvitund krafðist úrslitalausnar í málinu.
Á árinu, sem leið, var pólitískt jafnrétti kvenna viður-
kent að fullu í Mexico, og í síðastliðnum maímánuði voru
gerðar stjórnarskrárbreytingar á E1 Salvador og Haiti, er
veittu konum kosningarétt og kjörgengi; um sömu mundir
afgreiddi gríska þingið stjórnlagabreytingu, er heimilar
konum almennan kosningarétt, en áður fengu þær einungis
neytt atkvæðisréttar í bæja- og héraðsstjórnakosningum.
Árið 1945, er grundvallarsáttmáli sameinuðu þjóðanna
var staðfestur, hlutu konur í tuttugu og tveimur þjóðlöndum
almennan kosningarétt, en í sextíu löndum jafnrétti varð-
andi atvinnu, félagsmál og aðgang að æðri mentastofnunum;
félagssamtök kvenna um víða veröld hafa látið málið mikið
til sín taka með margs konar fræðslustarfsemi, er borið hefir
mikinn og góðan árangur; verkalýðsfélög og stjórnmála-
samtök frjálslyndra flokka, hafa og veitt jafnréttiskröfum
kvenna hvarvetna einhuga fylgi og orðið vel ágengt.
Kvenfélög í Indlandi, Suður-Ameríku og Egyptalandi,
krefjast nú eigi aðeins jafnréttis við karla í pólitískum
efnum, heldur einnig á vettvangi starfsmála og félagslegs
öryggis; konur í Indlandi berjast af kappi miklu gegn fjöl-
kvæni, barnagiftingum og öðrum úreltum venjum, sem
draga úr heimilishelginni og veikja siðferðisþrótt þjóð-
félagsins.
Saga liðinna alda hefir sýnt og sannað, að undir póli-
tískum og félagslegum þroska kvenna, er velferð mann-
kynsins að miklu leyti komin.
Hvernig væri mannúðarmálunum háttað ef eigi væri
fyrir hjartalag konunnar og hennar líknandi hönd?
☆ ☆ ☆
Ákveðin tilraun til sparnaðar
Höfuðborg Bandaríkjanna hefir, að því er fróðir menn
segja, skipt allmjög um svip, síðan Republicanar með
Eisenhower í fararbroddi settust þar að völdum; ýmsir eru
brosandi útundir eyru, en aðrir súrir á svip; þetta er nú í
sjálfu sér engin nýlunda, er um stjórnarskipti ræðir, nýir
gæðingar fá feita bita, en gamlir andstæðingar reknir
miskunnarlaust út á guð og gaddinn.
Um þær mundir, er Truman forseti vék úr embætti,
hafði stjórnin í þjónustu sinni hvorki meira né minna en
2,500,000 starfsmenn, flesta hálaunaða, og þá sennilega f
ýmissum tilfellum lítt takmarkað kaffihlé í þokkabót, með
því að ekki er ávalt í það horft hvað fólkið borgar fyrir
brúsann.
A hinu fyrsta stjórnarári sínu hefir Eisenhower, að
tillögum ráðunauta sinna, fækkað starfsmönnum hins opin-
bera um 176,000, og er þetta þó í rauninni enn eigi nema
byrjunin; í Washington mæltist þessi niðurskurður mis-
jafnlega fyrir, þó þjóðin yfir höfuð fagni því, að dregið
verði eitthvað úr óhóflegri bruðlun í sambandi við ríkis-
reksturinn.
Eisenhower forseti hefir hvað ofan í annað lýst yfir
því, að vegna hinna risavöxnu, en jafnframt óhjákvæmilegu
útgjalda til hervarnanna, yrði sparnaðurinn að koma fram
á öðrum sviðum, og því þá ekki að skapa fagurt fordæmi
með því að hreinsa til á stjórnarsetrinu sjálfu með því að
fækka þar „feitum gæsum“, eins og amerískt blað nýlega
orðaði það.
Hvernig Eisenhower tekst til um sparnaðarráðstafanir
sínar þegar fram í sækir, getur orðið álitamál, því hann
styðst einungis við veikan meirihluta á þingi.
I öndverðum nóvembermánuði næstkomandi fara fram
almennar kosningar til neðri málstofu þjóðþingsins, en í
Senatið skal kjósa einn þriðja; um úrslit slíkra kosninga
verður vitanlega á þessu stigi málsins engu spáð; en hitt
dylst engum, að á þinginu, sem nú stendur yfir verður
mörgum brögðum beitt með hliðsjón af háttvirtum kjós-
endum og væntanlegu fylgi þeirra.
Fram að þessu hafa Demokratar ekki verið neitt sér-
staklega kröfuharðir, en eftir því sem lengra líður á þing
má vel ætla að þeir færist í auka og heimti æ meira og
meira til að fylla hít kjördæma sinna; vitaskuld þurfa
Republicanar einnig að afla sér og sínum álitlegra bitlinga
áður en að kjörborðinu kemur í haust ,og reynir þá fyrst á
þolrif forseta varðandi sparnaðinn, er hann auðsjáanlega í
fullri alvöru ber svo mjög fyrir brjósti.
I lýðveldislöndum er breitt djúp staðfest milli þess, að
bera alla ábyrgð á stjórnarfarinu eða hins, að vera í stjórnar-
andstöðu og leika sér einkum að því, að finna að og heimta.
Fram að síðustu kosningum höfðu DemQkratar farið
með völd í Bandaríkjunum í samfleytt tuttugu ár og voru
víst farnir að halda að þeir ættu alla þjóðina; en þó vitan-
lega væri margt vel um stjórnarforustu þeirra, verður sú
staðreynd eigi umflúin, að taumlaus fjárbruðlun ætti sér
stað; slíkt ástand þurfti lagfæringar við og er þess því að
vænta, að þjóðin veiti Eisenhower alt hugsanlegt fylgi í því
augnamiði, að hann fái hrundið sparnaðarráðstöfunum
sínum í framkvæmd.
Fógætt hugrekki
Alhyglisverð saga um það
hversu glæpamannafélagið Ku
Klux Klan varð að láia í minni
þckann fyrir hugrekki og ein-
beilni negrans Roberis Russa
Moion
Það var kvöld nokkurt árið
1892 að ég fór að hlýða á sam-
söng kórfélaga frá Hampton-
skóla — einum af stærstu negra-
skólum í Bandaríkjunum. — Ég
hafði reyndar ávallt verið heill-
aður af hinum mjúklátu röddum
negranna og h i n u m trega-
blöndnu, dramatízku söngvum
þeirra. En að þessu sinni snertu
þeir mig sérstaklega djúpt. —
Ef til vill var það söngstjórinn,
sem hreyf mig, hávaxinn, ungur
negrastúdent sem bauð af sér
svo góðan þokka. Eftir samsöng-
inn flutti hann ræðu og hvatti
áheyrendur til þess að leggja
negraskóla Hamptonborgar lið.
Hann hóf ræðu sína með því, að
segja nokkuð frá fortíð ættar
sinnar. Hann mælti á þessa leið:
„Faðir langafa míns var höfð-
ingi Mandingo-ættkvíslarinnar í
norðvestur A f r í k u . Ættkvísl
þessi var herská, víðkunn og
bauð af sér mikinn ótta vegna
hugrekkis og óhlífisemi. — Dag
nokkurn sendi höfðinginn son
sinn niður til strandar með hóp
svertingja, sem teknir höfðu ver-
ið til fanga í ófriði við fjand
samlega ættvísl og átti nú að
selja þá amerískum þrælakaup-
manni. Skipstjórinn á þrælaskip-
inu tók höfðingjasyninum hið
bezta og lokkaði hann til að
drekka whisky unz hann soín-
aði. Þegar hann reis úr rotinu,
var skipið komið út á rúmsjó.
Síðan var hann seldur í þræl-
dóm í ríkinu Virginíu. — En svo
vel tókst til, að hinn nýi hús-
bóndi haná lét hann sæta góðri
meðferð og sýndi honum þá
mannúð, að leyfa honum að
kvænast þeirri stúlku, sem hann
kaus sér.“
„Ég harma það ekki, að þessi
forfaðir minn fluttist til Am-
eríku. Án þess hefði ég ekki átt
kost þeirrar menntunar, sem ég
hefi öðlast í Hamptonskóla og
ekki verið fær um að vinna fyr-
ir málstað kynþáttar míns.“
Þetta var fyrsta sinn, að fund-
um okkar Roberts Russa Moton
bar saman. Upp frá þessu tókst
menningarsamstarf milli Hamp-
tonskóla og svertingjaskólans í
Tuskegee, þar sem ég átti sæti í
stjórninni. — Með starfi söng-
kórs síns og öðrum ráðum tókst
Moton að safna nokkrum millj-
ónum dollara til hins gamla
svertingjaskóla í Hampton. Hon-
um var málstaður hins svarta
kynþáttar heilagur. Og hann átti
30 árum síðar, eftir að sýna það
með þeim hætti, sem vakti at-
hygli um gjörvöll Bandaríkin.
Þegar forseti Tuskegeeskól-
ans, hinn frægi forvígismaður
svertingjanna, Booker Washing-
ton, féll frá, varð stjórn skólans
einhuga um að kveðja Robert
Russa Moton til þess að taka við
stöðunni.
Árið 1922 ákvað stjórn Banda-
ríkjanna að láta reisa hermanna-
spítala í Tuskegee handa svert-
ingjum, sem höfðu særst og fatl-
ast í fyrra stríðinu. — Tuskegee
er einkar fallegur lítill bær; sem
íbúunum þykir mjög vænt um.
Og þeir hafa ávallt sýnt negra
skólanum þar mikla velvild og
áhuga og fjölmennir sótt skemmt
anir skólans og dásamlega sam-
söngva svertingjakórsins.
Bærinn og skólinn gófu sam-
eiginlega lóð undir hina fyrir-
h u g a ð a hermannaspítala. Og
þegar húsið var komið undir
þak, beindi stjórn Bandaríkj-
anna fyrirspurn til Motons þess
efnis, hvort honum sýndist ráð-
legt, að læknastöður við spítal-
ann yrðu veittar svertingjum
einum.
Moton svaraði á þá leið, að
eins þá væri málum háttað,
með því að sjúklingarnir yrðu
svertingjar og með því að lækn-
ar af svertingjakyni hefðu ekki
leyfi til þess að starfa við hin
stóru sjúkrahús landsins, teldi
hann það bæði rétt og sann-
gjarnt, að veita þeim þetta tæki-
færi. — Og ríkisstjórnin fór að
ráðum hans og skipaði svertingja
í allar læknastöðurnar.
En þegar þessi ákvörðun varð
kunn í Alabamaríki kvað við
ramakvein. — Læknastöðunum
mundu fylgja foringjanafnbót í
hernum. En foringjar í hernum
höfðu ávallt verið hafðir í mikl-
um hávegum í Suður-ríkjunum.
Borgararnir í Tuskegee og víðar
höfðu hugsað sér til hreyfings að
bjóða þeim heim til sín. Það reis
upp alda sterkra og háværra
mótmæla, en Ku Klux Klan blés
að glæðunum. Ríkisstjóri Ala-
bama, þingmennirnir og aðrir
háttsettir borgarar sendu mót-
mæli itl hvíta hússins í Wash-
ington og fóru eindregið þess á
leit að forsetinn breytti þessari
ákvörðun. En forsetinn neitaði.
Þá komst æsing manna í Ala-
bama á hættulegt stig.
Og nú fór Ku Klur Klan á stúf-
ana og ritaði Robert Russa Mot-
on bréf, þar sem þess var kraf-
ist að hann afturkallaði tillögu
sína til ríkisstjórnarinnar varð-
andi skipun negralækna við hið
nýja sjúkrahús. Að öðrum kosti
var því hótað, að menn frá félag-
inu mundu gera honum heim-
sókn og sjá svo til, að hann
skipti um skoðun. Þetta ill-
ræmda glæpafélag, sem dulbúið
knúði fram vilja sinn með of-
beldi og morðum hafði aldrei átt
marga áhangendur í Tuskegee.
Og þégar fréttist um þessa hótun
urðu borgararnir gripnir á-
hyggjum og kvíða.
Næsta dag var gert ráð fyrir
því, að Ku Klux Klan mundi
þegar framkvæma hótun sína og
hugaræsing manna í Tuskegee
komst í algleyming. Tuttugu
manna sendinefnd fór á fund
Motons. Voru þar saman komnir
allir embættismenn og helstu
borgarar bæjarins. Dómarinn
tók til máls og sagði:
„Við berum í brjósti einlægan
velvildarhug til skólans og til
þín persónulega. Síðan Booker
Washington stofnaði Tuskegee-
skóla hefir enginn maður hér í
bænum verið tekinn af lífi án
dóms og laga (lynched). Til þess
að afstýra hermdarverkum Ku
Klux Klan verðum við eindregið
að fara fram á það, að þú aftur-
kallir bréf þitt til ríkisstjórnar-
innar.“
Svar Motons, mælt fram af
fyllstu rósemi, var á þessa leið:
„Ég mundi breyta ranglega
bæði gagnvart sjálfum mér og
ykkur, ef ég breytti svo miklu
sem stafkrók í bréfi mínu. Það
er einlæg sannfæring mín, að
læknar af svertingjakyni eigi að
fá þetta tækifæri.” Hann reis
upp úr sæti sínu og það var sem
augu hans horfðu langt inn í
framtíðina: — „Ég hefi hugsað
þetta mál til þrautar. Ég er 55
ára gamall. Og ég hefi átt meiru
gengi að fagna í lífi mínu en
vonir stóðu til og ég á vini um
öll Bandaríkin. Allir sjáum við
h v í 1 í k u r svívirðingarblettur
leynisamtök og framferði Ku
Klux Klan er á okkar frjálsa
þjóðfélagi. Ef þetta glæpafélag
gerir nú alvöru úr hótun sinni
mun rísa um gjörvöll Bandarík-
in alda reiði og hneykslunar.
Mál Ku Klux Klan verður tekið
upp á Bandaríkjaþingi og ráð-
stafanir gerðar til þess að brjóta
félagsskapinn á bak aftur. Allt
líf mitt og starf er byggt á
þeirri sannfæringu minni, að
hinn hvíti kynstofn eigi til að
bera mannúð, umburðarlyndi og
réttsýni. Án þessarar sannfær-
ingar hefði líf mitt verið til-
gangslaust. Og ef þessi trú
bregst mér, óska ég ekki að lifa
lengur." — Hann sók sér stutta
málhvíld og mælti síðan: „Góðir
samborgarar! Ég verð hér á mín-
um pósti og tek afleiðingunum.“
Það varð djúp þögn. Allir
stóðu hugfangnir og horfðu á
þennan mann, sem var tilbúinn
að láta lífið fyrir sannfæringu
sína.
Síðan tók dómarinn til máls:
„Þú ert hugrakkur maður og
rétturinn er efalaust þín megin.
— Ef einhver óskar að svifta þig
lífi, verður sá hinn sami fyrst að
drepa mig. Ég mun taka mér
stöðu milli þín og morðvarg-
anna.“ Án frekari orða skipaði
allur hópurinn sér um Robert
Moton.
Þegar þetta spurðist með skjót
um hætti, urðu það hinir dul-
búnu Ku Klux Klan glæpamenn,
sem höfðu hraðan á að draga í
land. Ekki varð úr hótun þeirra
annað en það að 70 bifreiðir með
um sex eða átta grímuklæddum
mönnum ók framhjá skólanum.
Úti fyrir stóðu um 300 negra-
stúdentar og horfðu á eins og
um skrúðgöngu væri að ræða. —
Fór hér sem jafnan verður að
’harðstjórar hrökkva til baka er
þeir mæta geiglausri mótstöðu.
Robert Russa Moton andaðist
árið 1940 og hans er enn um
heim allan minnst sem negrans,
er reis gegn Ku Klux Klan og
bar sigur af hólmi.
Jólagjafir til
elliheimilisins Höfn
Miss Bertha Jones, Los An-
geles, Cal., $100.00; Dr. and Mrs.
Guttormsson, Watrous, Sask.,
$100.00; Mr. Valdi Johnson, Wyn-
yard, Sask., $100.00.
1 kærri minningu um ástríka
eiginkonu og móður, Margréti
Bergsveinsdóttir Johnson.
Mr. Bjarni Sveinsson, Van-
couver, $100.00; Mr. Sveinn
Sveinsson, Winnipeg, $50.; Ingi-
bjorg Sveinsson, Long Island,
N.Y., $50.; Mr. and Mrs. L. Sum-
mers, Vancouver, $50.; Scandin-
avian Business Men’s Club,
Vancouver, $50.; Mr. Johann
Kristjansson, Wynyard, Sask.,
$50.; Mr. and Mrs. S. Thorkels-
son, Victoria, B.C., $35.; Victoria
Icelandic Women’s Club, $25.;
Icelandic Ladies’ Aid, Leslie,
Sask., $15.; Icelandci Ladies’ Aid,
Churchbridge, Sask., $10.; Ice-
landic Ladies’ Aid, Wynyard,
Sask., $10.; Mrs. Matta Fred-
erickson, Vancouver, $25.; Mr.
and Mrs. Mundi Egilson, Van-
couver, $20.; Mr. G. Thorsteins-
son, Los Angeles, Cal., $15.; Mr.
Gisli Jonsson, Osland, B.C., 10.
Osland, B.C., 10.; Mr. and Mrs.
Mr. and Mrs. K. Einarsson,
Framhald á bls. 8
380,000 trjóplönt'ur gróðursettar í
Heiðmörk á fjórum órum
Skógræktarslöðin í Fossvogi
skilar að vori 200.000 plöntum
til gróðursetningar
Skógræktarfélag Reykjavíkur
gerir þessa dagana atlögu að
bæjarbúum með því að skora á
þá að ganga í félagið og styrkja
með því starfsemi þess og fegrun
bæjarins og nágrennisins í heild.
Verða bréf send í þessi skyni
til nokkur þúsund Reykvíkinga,
en fyrir eru í félaginu um 1400
manns.
í viðtali sem Vísir átti við
Einar Sæmundsen skógarvörð
sagði hann að tilgangurinn með
félagasöfnun þessari væri að
leita hófanna um það hverjir
vildu gerast félagar og þannig
bindast samtökum um það að
græða upp umhverfi Reykja-
víkur og fegra. Því fleiri sem
félagarnir eru, þeim mun auð-
veldara er að haldu uppi starf-
semi félagsins og þeim mun
meira er hægt að afreka.
Enda þótt Skógræktarfélag
Reykjavíkur sé enn ungt að ár-
um, aðeins sjö ára gamalt hefur
það samt unnið afrek á þessum
tíma með starfsemi sinni. Það
hefur starfrækt stóra skógrækt-
arstöð í Fossvogi með hinum á-
gætasta árangri. Stöðin hefur
stækkað og dafnað ár frá ári og
að vori mun stöðin geta afgreitt
um 200 þúsund plöntur til gróð-
ursetningar. Og enn er ráðgert
að auka plöntuuppeldið til muna
ef fjárþröng hamlar ekki fram-
kvæmdum. Með því að fá nógu
marga meðlimi í félagið ætti
þetta takmark að nást.
Annað aðalverkefni Skóg-
ræktarfélags Reykjavíkur er
gróðursetning í Heiðmörk. Nú
þegar hafa 45 félög og starfs-
mannahópar fengið þar úthlutuð
svæði til gróðursetningar undir
forystu Skógræktarfélagsins og
hafa á 4 undanförnum vorum
verið gróðursettar um 380 þús-
und plöntur.
Hér á íslandi þarf almennt
meira átak til skógræktar en
meðal annarra þjóða og verkefn-
in hér meiri.
— VISIR, 5 des.
CH005ING A FIELD
A Business College Education provides
the basic information and training with
which to begin a business career.
Business College students are acquiring
increasing alertness and skill in satisfy-
ing the needs of our growing country for
balanced young business people.
Commence Your Business
Training immediately!
For Scholarships Consult
%
THE COLIMBI4 PRESS LIMITED
PHONE 74-3411 695 Sargent Ave., WINNIPEG