Lögberg - 28.01.1954, Blaðsíða 5

Lögberg - 28.01.1954, Blaðsíða 5
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 28. JANÚAR 1954 5 yffffyytyyfttyfftfttyyytfti ÁlitGAHÍL IWLNNA Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON FISKUR ER HOLLUR Ótrúlegt er hve íáir kunna að meta gæði fisksins og stafar það ef til vill af tvennu: Fyrst og fremst gerir fólk sér ekki grein fyrir, að í fiski felast sömu næringarefni og í kjöti, en fiskurinn er nokkru auðmeltari en kjöt og er þess vegna í mörg- um tilfellum miklu hoilari. Þetta finna margir ósjálfrátt, því oft heyrir maður fólk segja: ég er orðinn þreyttur á kjöti, það er svo þungt í maga, þegar það er borðað í hverja máltíð; mig langar í fisk! í öðru lagi kunna ekki allir að fara með fisk né matreiða hann. Það er ekki eins vandfarið með nokkra fæðu eins og fisk, því fáar matarteg- undir skemmast eins auðveld- lega. En kunni húsmóð'irin hins vegar að velja fisk og matreiða hann, þá eru fáar matarteg- undri gómsætari. Fyrst er að kunna að velja fiskinn. Góður fiskur fæst aðeins í verzlunum, sem kunna að höndla hann. Fiskurinn skemm- ist í höndum margra verzlunar- manna, því þeir hirða ekki um þá sjálfsögðu reglu að hafa ís á þíðum fiski. Velja skyldi þykkan og feitan fisk, en ekki þunnan og langan fisk sömu tegundar; fremur stinnan en ekki linan, tálkn og augu skær, líflegan á lit en ekki gulleitan, og fisk sem ekki lyktar mikið. Nú er komið til kasta húsmóð- urinnar. Hún verður einnig að fara varlega með fiskinn, passa að kremja hann ekki eða kreista. Ef hún kaupir heilan fisk ó- slægðan, og sumar húsfreyjur vilja hann helzt, hreistrar hún hann fyrst og byrjar frá sporð- inum og heldur áfram upp að hausnum, sker opnin fiskinn og tekur úr innvolsið, þvær blóðið innan úr honum, skefur í burt öll óhreinindin, nuddar hann innan með salti, vindur hreina dulu upp úr köldu saltvatni og þurkar fi'skinn vandlega innan og utan, vefur hann hann í vax- pappír og geymir hann á köldum stað þar til hann er matreiddur. Rífa verður roðið af sumum fiski, en ekki ætti að gera það við feitan fisk vegna fitunnar, sem er undir roðinu. OG GÓÐUR MATUR Varast skyldi að láta nýjan, ósaltaðan fisk liggja í bleyti, því þá leysist upp og þvæst í burt safi og ýms önnur efni úr fisk- inum og hann tapar bragði og næringargildi. Ef frosinn fiskur er keyptur, ætti að þíða hann hægt og lítil- lega í köldu plássi. Ef það þarf að þíða hann fljótt er bezt að setja hann í kalt vatn örlitla stund. Bezt er að matreiða hann meðan hann er enn frosinn svo engin efni tapist, en matreiða hann ofurlítið lengur en þíðan fisk. Fisk ætti að baka eða rista (broil) við háan hita, 450° til 500° F. og 8 til 10 mínútur fyrir eins þumlungs þykkt. Hinn snöggi hiti varnar því að safinn renni úr fiskinum. Afarmikið næringarefni tap- ast þegar fiskurinn, til dæmis hvítfiskur, er soðinn og soðinu helt niður. Til að varna þessu, sjóða sumar húsmæður fiskinn þannig: Fiskurinn er þurkaður vandlega með dulu undinni upp úr köldu saltvatni, skorinn í stykki, salti og lemonsafa eða vinegar dropar á hvert stykki, fiskurinn látinn á vættan par- chment pappír og hann bundinn í poka, sem settur er í sjóðandi vatn. Til varnar því að pokinn snerti botninn á suðupottinum má setja hringi af niðursuðu- glösum á botninn. Soðið er við háan hita í fimm mínútur og svo við minni hita .Gert er ráð fyrir að hvert pund þurfi 8 til 10 mínútna suðu. Meðan fiskurinn er að sjóða er búin til hvítsósa úr sméri, hveiti, mjólk og ögn af salti og pipar. Fisksoðinu sem safnast hefir í parchment pokann er bætt við hvítsósuna, ennfremur harðsoðnum skornum eggjum, ef þess er óskað. Par- chment pappírinn má þvo og þurka og nota á ný. Þær húsmæður, sem vilja að fjölskylda sín neyti fisks, þessar- ar ágætu og hollu fæðu, meir en hún hefir gert fram að þessu, geta útvegað sér bæklinga sem hafa að geyma upplýsingar um meðferð og matreiðslu á fiski frá Department of Fisheries, Ottawa Canada. ☆ ☆ ☆ ☆ BÖRNIN ÞARFNAST NÆGILEGS SVEFNS Börnin þurfa lengri svefn en fullorðnir. Ef vekja þarf barn til þess að fara í skólann, fær það ekki nægan svefn og fer of seint í háttinn. Skólalæknir mikill, Carl Schiötz, hefir sagt, að fáist ekki nægur svefn, er öll önnur heilsu- verndarstarfsemi einskis virði. Ónógur svefn sljófgar eftirtekt- ina, minnið og þolið, það veldur smám saman drunga, sleni og mikilli viðkvæmni. Dr. Schiötz segir, að 8 ára barn eigi aldrei að hátta seinna en kl. 8 að kvöldi. Fótaferða- tíma barnsins megi síðan lengja um 1 kortér á ári næstu árin, en aldrei eigi unglingar á skóla- skyldualdri, þótt í æðri skólum sé, að hátta seinna en kl. 10 á kvöldin. Skólarnir mega ekki leggja meiri vinnu á börn og unglinga en það, að þeir hafi Uægan tíma til leikja og útivist- ar> °g geti þó með góðu móti farið í háttinn á réttum tíma, — °g foreldrum ber að sjá um að þau geri það. Það þarf að skýra fyrir foreldrum, hve mikilvægt heilbrigðisatriði þetta er, og hve nauðsynlegt er að börnin venjist strax á á að ganga snemma til hvílu. Það á ekki að leyfa börn- um og unglingum að sækja skemmtanir, fundi eða annað, sem rænir þau svefni, nema um hreina undantekningu sé að ræða. Svefnþörf barna er talin sem hér segir: Svefnþörf 7 ára barns sé um liy2 lrlst. á sólarhring. 10 ára barna sé 10—11 klst. á sólarhring. 13 ára barna sé um 10 klst. á sólarhring. 15 ára barna séum 9—10 klst. á sólarhring. ☆ BANDIÐ Vinur ungra, nýgiftra hjóna kom í heimsókn til þeirra, og hitti þá svo á, að þau rifust eins og vitlaus væru. Þegar mesti ofsinn var úr þeim, fór hann að reyna að telja um fyrir mann- inum. — Þú ættir að vita betur en lenda í þessum illdeilum. Líttu á hundinn og köttinn, sem liggja þarna. Þeim kemur vel saman. — Það getur vel verið, svaraði húsbóndinn stuttlega. — En bittu þau saman og sjáðu, hvað skeður. — Að gamlar kartöflur, sem eru orðnar linar, verða fastar í sér og auðvelt að afhýða þær, ef þær eru látnar liggja í köldu vatni yfir nótt. HELGA WESTFORD 1881—1953 Föstudaginn 24. desember 1953 andaðist Helga Westford, eigin- kona Sveins Westford, á heimili þeirra hjóna í Bellingham, Wash. Hafði hún undanfarna mánuði verið næsta þungt haldin, og þó einkum síðustu vikurnar. En sjúkdóm sinn bar hún með kristilegri stillingu. Enda naut hún ástúðlegrar um- önnunar af hendi eiginmanns, barna, er til hennar náðu, og annara skyldmenna og vina. Helga Benediktsdóttir (Ben- son) fæddist á Seyðisfirði á ís- landi 2. desember 1881. Með for- eldrum sínum fluttist hún frá íslandi árið 1883. Settist fjöl- skyldan fyrst að í Akrabygð, N.D. En þaðan fluttist Helga um aldamótin og giftist þá, 11. apríl 1901, eftirlifandi manni sínum Sveini Westford frá Vest- fjörðum í Barðastrandasýslu, sem var landnámsmaður í Upham-bygðinni í Norður Da- kota. í þeirri sveit bjuggu þau hjón svo þar til árið 1936 og tóku mikinn og gifturíkan þátt í fé- lagsstarfi þeirrar sveitar, bæði meðal íslendinga og annara ná- búa. Voru þau hjón og börn þeirra, þegar þau komust á legg, í fremstu röð þeirra, sem veittu forustu í félags- og starfsmálum sinnar sveitar, fyrir sakir hæfi- leika, dugnaðar og ljúfmensku. Á árunum, er þau bjuggu þar, eignuðust þau hjónin stóra og stórmyndarlega fjölskyldu. Þrjú af börnum þeirra, ein stúlka og tveir drengir, dóu í æsku. En með föður sínum lifa hana nú og syrgja fjórar dætur og sjö synir. Eru þau nú öll gift nema einn sonur. Þetta er alt hið mannvænlegasta og ágætasta fólk. Hefir það svo sem oft á sér stað, dreifst víða um megin- land Bandaríkjanna. Þegar þau hjónin voru að byrja að reskjast,, og sum börn þeirra gift, fluttu þau búferlum til Blaine, Wash., árið 1936. Bjuggu þau þar í 10 ár góðu búi og tóku góðan og mikilsverðan þátt í ýmsum fé- lagsmálum þar; einkum í starfi íslenzka lúterska safnaðarins. Þá fluttu þau til Bellingham, Wash., þar sem sumt af nánum ættingj- um var fyrir. Áttu þau þar gott heimili fyrir sig og nutu líka nærveru sumra sinna góðu barna, þar til Helga andaðist á aðfangadag jóla. Maður hennar flutti snemma á þessu ári til sona sinna í Californíu, þar sem hann hygst að dvelja fyrst í stað. Nöfn og heimilisfang barna þeirra er eins og hér segir: Kristín, Mrs. Turnipreed, New- ton, 111.; Jakobína Pauline, Mrs. John Hillman, Mountain, N.D.; Elín, Mrs. Lunde, Upham, N.D.; Lillian Carns, Seattle, Wash.; Victor, Seattle, Wash.; Oscar, Seattle, Wash.; Friðrik, Cali- fornia; Grímur, ókvæntur, Cali- fornia; Einar, Newport, Pa.; Jón, Bellingham, Wash.; Swain, Blaine, Wash. Barnabörn þeirra eru 26 talsins. — Helga lætur líka eftir sig 5 systur, þrjá bræð- ur og fjölda marga nána ætt- ingja. Útför hinnar látnu merkis- konu fór fram frá útfararstofu John Westford, bróðursonar Sveins, í Bellingham, mánudag- inn 28. desember 1953, og var hin virðulegasta í alla staði. Flest af börnum þeirra áttu þess kost að vera þar viðstödd. Hin sendu sín saknaðar- og ást- úðarskeyti. J. Samúelson, Bell- ingham, og Elías Breiðfjörð sungu einsöngva við útförina. — Séra Haraldur Sigmar frá Blaine flutti kveðjumálin. Jarðsett var í hinum fagra grafreit, Bay View, skammt frá Bellingham. Eins og þegar hefir verið vikið að, var Helga sál. mesta myndar- og ágætiskona. Hún var vel gef- in, dugleg og í öllu hin prýði- legasta manneskja, eins og hún átti kyn til. 1 myndarskap öll- Helga Wesíford um, háttprýði, gestrisni, góð- gjörðasemi og dugnaði var hún í öllu manni sínum samhent. Heimili þeirra var höfuðból, hvar sem það stóð. Og þátttaka þeirra í kristilegu félagslífi til fyrirmyndar. Þó mikið væri ávalt starfið á stórum búgarði, eins og vænta mátti, var þar ávalt um trúrækni, félagslyndi, félagslegan og andlegan þrótt að ræða. Börnum sínum komu þau á einhvern hátt til menta, og til ræktarsemi við göfugar og göfg- andi hugsjónir. Börnin voru upp alin í guðsótta og góðum siðum, svo að til fyrirmyndar mátti telja. Við biðjum Guð að blessa ást- vinunum og öðrum minningu hinnar góðu látnu konu, *og að blessa ástmennahóp hennar all- an, sem eftir er nú skilinn syrgj- andi á tímans ströndum. H. Sigmar „Flugan" fór mannlaus ó loff Skrýiin saga um „gamansama" flugvél, sem skemmti sér á eigin spýiur Nýlega kom það fyrir í Michigan-ríki í Bandaríkj- unum, að lítil tveggja sæta einkafluga hóf sig á loft af sjálfsdáðum og sveimaði um í rúman klukkutíma meðan eigandi hennar fylgdist af angist og skelfingu með þessu furðulega og óvænta flugi. Atburður þessi gerðist á flug- velli í Irow Mountain i Mich- igan. Eigandi flugvélarinnar, Walter Warner, setti skrúfu vélarinnar af stað, en stóð fyrir utan hana og sneri henni í gang með handafli, eins og stundum er gert á litlum og einföldum vélum. Flugvélin „beið ekki boðanna“, heldur rann af stað þegar í stað, jók hraðann, en Warner stóð agndofa og horfði á, er flugvélin hóf sig léttilega á loft. Þessi mannlausa flugvél hækk aði nú flugið ört og komst von bráðar upp í 2000 metra hæð. Það stoðaði lítið, að Warner kall aði á lögregluna. Handhafar og verðir laganna stóðu, eins og hann, og gláptu á eftir flugvél- inni, sem hnitaði hringi uppi yfir þeim. Svo var það ráð tekið, að or- ustuflugvél var send upp frá flugvelli þar í grennd, og var flugmanninum skipað að skjóta litlu flugvélina niður. Ekki tókst honum að kom^st í skotfæri við hana áður en benzín hennar þraut, en þá lenti hún „þriggja punkta lendingu", eins og það er nefnt á flugmannamáli í trjám 40 km. frá vellinum, sem hún hóf sig á loft frá, og þá hafði hún verið á lofti í 65 mínútur. Walter Warner, eigandi henn- ar, sem hafði reynt að fylgjast með fluginu í bifreiðinni, gat nú andað rólega. Flugvélin var lítið sem ekkert skemmd, — en sagt var, að hann hafi síðan beðið annan að „snúa í gang“ og verið sjálfur við stýrið á meðan. —VÍSIR Fordæmi Frjólsra-Þjóðverja í húsnæðismálum Rabbað við Hannes Jónsson, félagsfræðing um Þýzkalandsför Eitthvert mesta vandamál okk ar íslendinga eru húsnæðis- vandræðin, er ekki hvað sízt að- kallandi lausn á þeim málum hér í Reykjavík. Fyrir forgöngu Framsóknarflokksins og Stein- gríms Steinþórssonar félagsmála ráðherra var Hannes Jónsson, félágsfræðingur sendur til Vest- ur-Þýzkalands á síðastliðnu sumri til þess að kynna sér, hvernig Þjóðverjar hafa tekið á þessum málum eftir styrjöldina, en eins og kunnugt er, hafa þeir reist land sitt úr rjúkandi rúst- um og hafa tekið á húsnæðis- málunum af meiri festu og dugn aði en aðrar þjóðir. — Vettvang- urinn kom því að máli við Han- nes til að afla frétta frá þessari för hans og heyra, hvaða ráð hann teldi af fenginni reynslu tiltækilegust að ráða bót á hús- næðisvandamálum okkar Islend- inga. Kom, sá og sannfærðisí — Hver er ferðasagan í stór- um dráttum? — Ég fór til Þýzkalands í ágúst og kom heim aftur í lok október. Héðan fór ég til Rotterdam og þaðan til Bonn, sem var aðalað- setursstaður minn 1 Þýzkalandi. Þar hafði ég einkum samband við húsnæðismálaráðuneytið og þá einkum Dr. Langrack skrif- stofustjóra þar. Hjá honum setti ég mig inn í húsbyggingaráætl- anir Þjóðverja og hvernig þær eru framkvæmdar. Síðan fór ég til Nurnberg, Wutsburg, Stutt- gart, Göppingen og fleiri borga og fylgdist þar með því, hvernig byggingaráætlanirnar er fram- kvæmdar. Þaðan fór ég svo til Essen og Duráeldorf, sem eru iðnaðarborg ir miklar og kynntist því þar, hvernig húsbyggingar málum kolanámumanna er fyrirkomið. Að lokum fór ég til Hamborg- ar og kynptj mér þessi mál þar, en þar hefir verið byggt eins mikið í því eina fylki eins og byggt hefir verið í öllu Bretlandi eftir stríðið á sama tíma. — Og hvað viltu svo segja okkur um byggingarmál? — Ég sannfærðist um það í þessari för, að vandalaust er að vinna bug á húsnæðisleysinu, ef málin aðeins eru tekin réttum tökum. Með lögum skal land byggja — Hvað getur þú sagt okkur um öflun fjármagns til íbúða- bygginga i Þýzkalandi? — Það, sem mér virtist eink- um athyglisvert í sambandi við byggingarmál Þjóðverja, er, að þeir ákveða það með lögum, að ákveðinn fjöldi húsa og íbúza skuli reistur, og þeir fylgja þess- um lögum. Með samþykki húsnæðislag- anna 1950 var hinu opinbera gert að skyldu að stuðla að byggingu húsnæðis og veita íbúðarbyggj- endum margvíslega fyrirgreiðslu Þessi fyrirgreiðsla hins opinbera er margvísleg. Hvað fjármagn til íbúðarbygginga snertir, felst hún einkum eftirfarandi: A. Peningaframlög, lán eða á- byrgðir til íbúðarhúsa, sem byggð eru af félagslegri nauð- syn. B. Skattaívilnanir til þeirra, sem kaupa skuldabréf í íbuðar- byggingum. C. Skattaívilnanir til þeirra sem í sjálfshjálparskyni byggja í- búðir fyrir fjölskyldu sína. D. Lögverndun skyldusparnað- arbyggingarsjóða. E. Innheimta neyzluskatts á kol- um, sem varið er til íbúðar- bygginga fyrir kolanámu- menn. Um einstök atriði er þetta helzt að segja. 1 sambandi við opinbera aðstoð er það algeng- ast, að ríkið láni byggingarfél- ögum, sem byggja af félagslegri nauðsyn, um og yfir 40% af byggingarkostnaði, í sumura til- íellum hefir þessi aðstoð numið um 60%. Þá er einstaklingum, sem byggja yfir sig og fjölskyldu sína í sjálfhjálparskyni heimilt að draga 10% af byggingarkostnaði eigin íbúða frá skattskyldum tekjum árið, sem byggt var. Um kolaskattinn vil ég aðeins geta þess, að það væri sambæri- legt að leggja sérstakan skatt á allan fullunninn innfluttan iðn- aðarvarning til þess að byggja yfir íslenzka iðnaðarmenn, eða útflutningsgjald á allan útflutt- an fisk til að byggja yfir sjó- menn. Húsnæðismálin eru leysi með félagslegum samtökum — Hverjir eru það svo, sem einkum sjá um byggingarnar? — Nauðsynlegt er að taka það fram og undirstrika sérstaklega að byggingarfélög, sem ýmist eru í einka- eða sameign byggja allar íbúðir í V.-Þýzkalandi, en hið opinvera hvorki byggir né sér um byggingu íbúðarhúsa. — Hvað geturðu sagt okkur um byggingarkostnaðinn? — Það eru einkum þrjár leiðir sem farnar hafa verið sameigin- lega til þess að lækka byggingar- kostnaðinn. í fyrsta lagi með félagslegum samtökum samvinnufélaga og verkamannafélaga. 1 öðru lagi eru svo hagnýtar rannsóknir og tækni í þágu húsbygginga og loks Marshall hjálpin. Þetta þrennt sameiginlega eru megin- orsakir þess, að tekizt hefir að lækka byggingarkostnaðinn veru lega. Húsaleiguokur þekkist ekki — Hvað viltu segja okkur um leigu húsnæðis í Þýzkalandi? — Þjóðverjar hafa farið þá leið, að setja á stofn sérstakar leigumiðstöðvar fyrir húsnæði. Ef einhver vill kaupa eða selja íbúð á leigu snýr hann sér beint til þessarar leigumiðstöðvar, sem síðan sér um leiguna á hús- næðinu. Með þessu hafa Þjóð- verjar komið í veg fyrir okur- leigu. LeiSir til úrlausnar Hvað telur þú, að við gætum helzt lært í þessum efnum af Þjóðverjum? — Ég vil taka það fram til skýringar, að Þjóðverjar leggja ekki á það áherzlu að byggja stórar íbúðir, heldur minni, ó- dýrari og hentugri íbúðir. Þetta tel ég að við ættum að athuga. Þá tel ég að ætti að taka upp sérstaka fjögurra ára áætlun um útrýmingu húsnæðisskorts á öllu landinu. Efnt sé til sam- keppni milli húsameistara og byggingarfélaga til að lækka byggingarkostnaðinn. Þá verði stofnaður sérstakur byggingar- sjóður íslands, sem hafi það að meginmarkmiðí að útvega fé til bygginga. Þessum sjóði ættu ríki og bæjarfélög að leggja til ákveðna upphæð óafturkræfa, auk þess sem honum væri aflað fjár með öðru móti ,t.d. lánum h j á tryggingafélögum, s ö 1 u skattfrjálsra skuldabréfa og fleiru. Við þökkum Hannesi fyrir upplýsingar hans um þessi fé- lagslegu vandamál, og væntum þess að land og þjóð eigi eftir að njóta mikils góðs af rannsókn- um hans og störfum í þeim efn- um. — TÍMINN, 21. náv. RÁÐ — Ef harðnað hefir í skó- áburðinn. — Áhrifin eru þau, að hita hana lítið eitt og hella nokkrum dropum af terpentínu á burðinn. — Áhrifin eru þau, að skóáburðurinn harnar ekki eftir það.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.