Lögberg - 25.02.1954, Side 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 25. FEBRÚAR 1954
Tilhugalíf Gröndals
Nokkur atriöi úr endurminningum hans
MEÐAN ÞEIR voru saman í
Kaupmannahöfn Jón Sigurðsson
og Benedikt Gröndal, var það
siður Jóns að gefa honum alma-
nak á hverju ári, innbundið og
gylt og með eyðublöðum milli
mánaða, svo að hægt væri að
skrifa þar ýmislegt sér til minnis.
Þessi almanök notaði Gröndal
sem dagbækur, og eru þær nú all-
ar geymdar hér í Landbókasafn-
mu. Má í þeim finna ýmsar góð-
ar setningar, en hér verður að-
eins tekið það, sem hann minnist
á ástamál sín. En til þess að
skilja það betur, verður fyrst að
taka ofurlítinn kafla úr sjálfs-
ævisögu hans (Dægradvöl):
Árið 1867 var alþingissumar,
og var Jón Sigurðsson á þingi;
kona hans Ingibjörg var með
honum eins og vant var. Þetta
sumar voru þau í Höfn Jón
Hjaltglín og Guðrún. Jón Sig-
urðsson bjó á horninu á Stokk-
húsgötu og Austurvegg, og var
langt til hans; húseigandinn var
Wilhelm Schram, tóbaksverzlun-
armaður ríkur og í æft við
Schramana, sem voru fyrir norð-
an — hvort það hefir staðið í
sambandi við það, að Jón leigði
þar, veit ég ekki. Þar hafði Jón
allmikil húsakynni, en illa fyrir-
komið, að mér þótti, því fyrst var
langur gangur, og lágu þar dyr
út á; var fyrst komið inn í stáss-
stofuna og þaðan inn í herbergi
Jóns eða daglegu stofuna, þar
sem Jón sat og kona hans.
Nú var Jón á þingi, en frú
Thorgrímsen, ekkja Sigurðar
landfógeta, var þar í húsinu og
bjó þar, hin virðulegasta og
bezta kona; hún hafði verið þar
lengi, en flutti þaðan seinna, ég
veit ekki hvers vegna. Einhvern
tíma fyrst í ágúst kom ég þang-
að — ég man ekki hvað ég var
að vilja — og þá sá ég tvo kven-
menn standa við gluggann innst
í garðinum; önnur var Magda-
lena Lichtenberg, sem þá var
orðin ekkja, en hina þekkti ég
ekki; hún var há vel vaxin, og
leizt mér strax á hana, þó ég ekki
sæi hana nema álengdar. Það
getur verið að ég hafi örvast af
því að mig var farið að langa til
að fá mér konu, og svo var mér
farið að leiðast Hafnarlífið, en ég
hafði enga útsjón til að losast
við það. Ég man nú ekki hvernig
þetta fór, nema hvað Guðrún
Hjaltalín kom mér til Magda-
lenu, sem þá var flutt út í Isted-
götu, og þar bjó Ingigerður hjá
henni sem frændstúlka, en enga
þjónustustúlku höfðu þær.“
Áður en lengra er haldið er
rétt að gera nánari grein fyrir
því fólki, sem hér er nefnt. Fyrst
er þá Jón A. Hjaltalín skólastjóri
og Guðrún kona hans. Frú Thor-
grímsen hét Sigríður (Jóns-
dóttir Vídalín) og var bróður-
dóttir Geirs biskups. Hafði Ingi-
björg, kona Jóns Sigurðssonar,
verið stofustúlka hjá henni langa
hríð hér heima. En þegar þau
Jón og Ingibjörg giftust, fluttist
frú Thorgrímsen með þeim til
Kaupmannahafnar; var hún
ekkja og hafði þeim Sigurði
landfógeta ekki orðið barna
auðið. Magdalena Lichtenberg
var dóttir Jóhannesar glerskera
Zoega, systir Geirs kaupmanns;
giftist hún síðar Helga Helgesen
skólastjóra og fluttist þá til
Reykjavíkur. Ingigerður var
bróðurdóttir hennar, dóttir Tóm-
asar Zoega og systir Geirs
rektors.
Þegar hér er nú komið sögu,
skulum vér líta í dagbók Grön-
dals, og þar stendur þá þetta:
12. okt. Hjá Magdalenu með
Jóni og Guðrúnu. Rifrildi.
Inga og ég. Ég vil gjarna
hafa Ingu og hún vill hafa
mig.
17. okt. Fóru Jón og Guðrún
Hjaltalín- Fylgdum þeim' á
járnbraut: ég, Siggi víkings,
Sigríður Skafta, Magdalena
og Inga og M. St. — Síðan
fórum við Magnús Stephen-
sen heim með Magdalenu og
Ingu og átum. Inga gekk
ein með mér.
19. okt. Hjá Ingu kl. 6 og lofaðist
henní. Við kysstumst náttúr
lega alltaf allt kvöldið.
20. okt. Var hjá Ingu kl. 5—10.
Magdalena kom of snemma.
22. okt. Hjá Ingu. Magdalena
var heima.
23. okt. Magndalena fór í leik-
húsið.
9. Vrövlið út af okkur Ingu
byrjaði, svo að ég skrifa
ekkert meira þennan mánuð.
Og nú verður að fara í ævi-
söguna til þess að fá frekari upp-
lýsingar: „Þann 9. nóvember
kom póstskipið með Jón og Ingi-
björgu, og þá breyttist veður í
lofti. Óðar en Ingibjörg fékk að
heyra þessa trúlofun, þá byrjaði
um mig sá dómadags rógur og
bakmælgi, að ég var hvorki
hæfur né kirkjugræfur, og hefði
ekkert við konu að gera, og þar
fram eftir götunum, og Jón lét
leiðast á sömu skoðun, en Magda
lena snerist alveg á móti mér.
Þann 20. nóvember var Jóns-
veizla, og orti ég kvæði til Jóns,
eins og vant var, en það var ekki
með eins miklum gleðibrag og
vant var, af því að ég var í þess-
um raunum; ég orti og kvæði
íyrir frú Imbu, til að blíðka
hana, en það dugði ekki. Þannig
liðu nokkrar vikur: íslendingar,
eða allur sá flokkur, sem var
vanur að heimsækja Jón, og það
voru flestir hinir yngri stúdent-
ar, þeir fylgdu þessum látum,
fyrirlitu okkur og enginn óskaði
okkur til lukku né minntist á
þetta, nema Stefán Thorsteins-
son og Sivert Hansen. Jón Sig-
urðsson sjálfur minntist ekkert
á þetta við mig, en gekk alveg
fram hjá því, og við stóðum
þannig ein uppi, og hefðum verið
enn ólukkulegri, hefði ekki ýmis
legt dansk fólk tekið þátt í lukku
okkar. Frú Thorgrímsen var
ckkur alltaf hlý og góð, og hélt
með okkur, en hún hefir ekki
haft neitt að segja. Kuldi kom
milli mín og Jóns út af þessu, en
samt fundumst við og ég skrif-
aði ýmislegt fyrir hann“.
Út af þessu skrifar hann
ekkert í dagbókina fyr en 29.
nóv.: „Hjá Ingu um kvöldið, og
hinri 30. stendur þetta: Nú munu
fjandmenn okkar Ingu vera
orðnir uppgefnir, þegar þeir sáu
að það dugði ekki.“ Og í ævi-
sögunni segir: „Magdalena varð
aftur góð eins og áður“.
Upp frá þessu er dagbókin svo
að segja öll um Ingu. Tuttugu
sinnum hittast þau í desember
og á jólunum gefa þau hvort
öðru gjafir. Á nýársdag 1868
stendur: — Inga kom til mín
kl. 7 og kl. 9 fórum við inn í bæ
og sóttum Magdalenu í Strand-
stræti og leiddumst öll á hálk-
unni, en duttum ekki. — Það er
eins og hann sé dálítið upp með
SAVE
Best for Less
Davenport and Chalr,
$82.50
Chesterfield and Chair,
$149.50
Hostess Chair $16.50
T.V. Chairs .$24.50
Chesterfield and Chair.
recovered, from $89.50
up.
HI-GRADE UPH0LSTERIN6 AND DRAPERY SERVICE
625 Sargent Ave.
Phone 3-0365
sér af þessu og finnist það spá
góðu um hið nýbyrjaða ár.
Nú skulu aðeins teknar setn-
ingar á stangli úr dagbókinni:
6. jan. Hjá Ingu kl. 10 V2—1
f. m. Hvar er nú elskan mín
í kvöld?
12. jan. Hjá Ingu og kysstumst
gríðarlega.
10. febr. Hún kom um kvöldið
kl. 6I/2, og ég fylgdi henni
heim. Guð blessi hana og
mig.
23. febr. Snöggvast hjá Ingu.
Imba gerði atreið að Ingu.
24., 25., 26. febr. Veit ekkert um
Ingu.
26. febr. Hjá Ingu kl. 4. Hún var
hálf undarleg.
29. febr. Hjá Ingu kl. 4—51/2.
Magdalena var alminileg
núna.
3. apríl. Inga sagði mér frá
lyginni um mig og Augustu.
19. apríl. Hjá Ingu kl. 5—9Y>.
Magdalena kom bálill og
rauk út aftur.
20. apríl. Hjá Ingu. Magdalena
var strax orðin góð.
31. maí. Magdalena fór kl. 10 út
á Svanemöllen. Ég var allan
daginn hjá elskunni og gekk
með henni á járnbrautinni út
í Söndermarken og inn á
Vesturbrú..
Upp frá þessu er þess oft getið,
að þau hafi farið skemmtigöngu,
eða þá á einhvern skemmtistað
og í leikhús. Hann getur þess, að
hann hafi fengið 100 rdl. og
borgað skuldir. Svo kaupir hann
hatt handa Ingu fyrir 2 rkl. 2
sk. og hún fer kvöldið eftir í
leikhús til að sjá „Don Juan“. Á
afmæli Magdalenu 3. okt. 1869
gefur hann henni silfurskál og
kramsköku, en Inga bakka og
bolla. Þremur dögum seinna er
afmæli hans og þá gefur Inga
honum spegil og hálsbindi, en
Magdalena 3 skyrtur.
Það er dálítið undarlegt, að
almanakið fyrir 1869 er óbundlð
og því líklega ekki frá Jóni Sig-
urðssyni. Og hinn 27. des. þ. á.
stendur í dagbókinni: — Kom til
Jóns, fékk almanak og kaffi. —
Að hann skuli telja þetta til tíð-
mda, virðist benda til þess, að þá
hafi kunningsskapurinn verið
farinn að lagast aftur.
Ástin er dularfullt ,afl. Þessi
fertugi maður, sem aldrei hafði
verið við kvenmann kenndur, en
lifað sannkölluðu ævintýralífi og
svo að segja farið einförum í líf-
inu, vegna þess að hann gat ekki"
farið hinnr troðnu brautir fjöld-
ans né skift geði við nokkurn
mann til lengdar, verður nú allt
í einu svo heillaður, að hann sér
ekki sólina fyrir ungri stúlku.
Hann leggur niður sína fyrri
lifnaðarháttu og getur naumast
um neitt annað hugsað en
„elskuna sína“. Um þetta ber
dagbókin ljósast vitni. Þar kemst
varla neitt annað að en hugur
hans til unnustunnar. „Hjá.
Ingu“. — „Inga kom til mín“. —
„Var hjá Ingu“, og stundum er
svo undir þetta skrifað „do •—
do“ dag eftir dag.
Þessi gjörbreyting á háttalagi
Gröndals hefir að sjálfsögðu orð-
ið til þess, að draga úr andúð
þeirra, sem ekki leizt á giftingar
áform hans í upphafi.
Á öllu má sjá að Gröndal hefir
treyst Ingigerði fyllilega í stríði
þeirra fyrstu trúlofunarárin. En
einu sinni virðist hann þó hafa
orðið afbrýðissamur, þótt þess sé
aðeins getið með stuttum og
snöggum setningum í dagbók-
inni. Sigurður Einarsson Sæ-
mundsen kom til Hafnar haustið
1869 og dvaldist þar þann vetur.
„Hann var svo fínn, að hann var
kallaður Sigurður gentlemaður,
bezti drengur“, segir í ævisög-
unni. Sigurður varð heimagarig-
ur hjá Magdalenu og spiluðu þau
þar stundum fjögur. Eftir nýárið
stendur svo í dagbókinni:
19. jan. Við Inga komum heim
til Sigurðar og hann fór
heim með okkur.
29. jan. Fædd Inga. Um kvöldið
var gildi hjá Magdalenu.
7. febr. Sótti mynd af mér
handa Ingu í kapsel, sem
Sigurður gaf henni þann 29.
23. febr. Sigurður hjá Magda-
lenu, spil.
24. febr. Sigurður kom heim
með Magdalenu kl. 7l/á- Spil.
12. marz. Sigurður kom til
Magdalenu; spiluðum.
31. marz. Sigurður hjá Magda-
lenu. Ég reiddist.
9. apríl. Át rjúpur hjá Magda-
lenu. Sigurður kom ekki.
13. apríl. Rjúpur hjá Magdalenu.
Sigurður. Spil.
4. júní. Sigurður kvaddi kl. 10.
Hinn 26. marz 1870 keyptu þau
hringana, og upp frá því er
sjaldnar talað um heimsóknir til
hennar og fer hann nú að skrifa
ýmislegt annað í dagbókina. I
þessum mánuði varð Inga lasin
og þá stendur á einum stað: Inga
lá enn. „Smiðir“ við hliðina á
mér.
Um haustið kaupir hann skrif-
borð og skáp og Inga hjálpar
honum til að koma því heim upp
ur áramótunum. Síðan stendur:
„Ekkert öðru nýrra“ þvert yfir
febrúaropnuna, en 15. marz 1871
stendur þetta undirstrikað: •—
Byrjað að safna.
4. apríl. Fór með skjölin okkar
Ingu til klukkarans Holms í
Pileallé og borgaði 2 rkl.
5. apríl. Fékk Vilhjálm Finsen
og Oddgeir Stephensen fyrir
svaramenn.
8. apríl. — Við Inga fórum til
Töttrup ^ og fengum bólu-
attest.
18. apríl. Inga fluttið töjið sitt
til Dannebroggötu.
25. apríl. Gröndal flutti frá
Hartvigsen og til Danne-
brg. 26.
28. apríl. Giftingardagur Grön-
dals og Ingigerðar. Hall pró-
fastur gaf okkur saman í
Friðriksbergkirkju kl. 11.
Þá skein í heiði
þrotlausan dag
sól af blásölum
í sefa okkrum,
og Vilhjálmur
inn vegsæli,
Gröndals og Gerðar
á gleði jók.
Við fengum margar gjafir og
eftir át kl. 9 fórum við heim og
háttuðum.
----•☆■---
Gröndal var rúmlega fertugur
þegar hann trúlofaðist Ingigerði,
en hún var 20 árum yngri. Má
því vera að sumum hafi þótt
aldursmunur allmikill og Grön-
tíal ekki svo fastur í rásinni, sem
vera skyldi. Hann hafði lifað
hálfgerðu ævintýralífi fram að
þessu og hafði ekki atvinnu
nema á hlaupum.
Þetta var ást við fyrstu sýn,
segir Gröndal sjálfur, og hún
hefir gripið hann sterkum tök-
um. 1 314 ár eru þau trúlofuð og
hann getur varla um annað hugs-
að en hana. Ef til vill hefir það
skerpt ástina að tilraunir voru
gerðar til þess að stía þeim
sundur. Og hann er þegar ákveð-
inn í því að taka sér fram. Þegar
þau að lokum reisa bú, hefir
hann sæmilegar tekjur, en
Magdalena reyndist þeim þá sá
drengur að gefa þeim flest er
þau þurftu af innanstokksmun-
um. Þeim líður vel þau árin, sem
þau áttu heima í Kaupmanna-
höfn, og á öllu má sjá ,að Ingi-
gerður hefir verið hans góði
engill. Hjúskáparlíf þeirra varð
farsælt, en stutt því hún andað-
ist aðeins 34 ára að aldri. Hve
mjög hann saknaði hennar má
sjá á þessum orðum í ævisög-
unni:
„Eftir að ég hafði misst kon-
una mína, þá hvarf mér sá engill,
sem hafði staðið mér við hlið og
varið mig þeim freistingum, sem
áður höfðu hvað eftir annað feílt
mig — nú var ég orðinn einn og
aðstoðarlaus, enginn hirti um
mig, nema að amast við mér. Það
var nú horfið, sem hafði haldið
mér við heimilið, en nú átti ég
eiginlega ekkert heimili. Mitt
gamla villilíf vaknaði aftur, og
ég gat ekkert við mig ráðið“. Á.
—Lesb. Mbl.
Modern Sagas
Eftir
THORSTÍNU WALTERS
Undanfarna daga hef ég verið
að lesa þessa bók — er að sjálf-
sögðu ekkert nema gott eitt um
hana að segja, og þó að sumt af
því sem hún segir þar, hafi sést
áður á prenti, rýrir það ekki gildi
bókarinnar,* sem er skemmtileg
aflestrar og rituð á fallegu máli.
Kostnaðarins vegna hefir Mrs.
Walters orðið að fara fljótt yfir
sögu. Það er mjög lítið minnst á
athafnalífið, allar hinar hröðu og
stórstígu framfarir í landbúnaði,
byggingum og brautakerfinu um
landið, að ógleymdu rafmagninu,
sem leitt var inn á svo að segja
hvert einasta heimili síðasta ára-
tuginn, og veitti fólkinu ótelj-
andi þægindi og vinnulétti. Að
öðru leyti á þetta ekki að vera
ritdómur, en ég hef eftir þennan
formála ofurlitla athugasemd
eða leiðréttingu að gera.
Tvær blaðsíður í bókinni eru
helgaðar list listanna — söng-
listinni. Hefir Mrs. Walters, sem
auðskilið er, efstan á lista söngva
svaninn séra Hans B. Thorgrím-
sen, sem alla heillaði með sinni
fögru söngrödd, þar að auki var
hann góður söngstjóri, enda hef
ég fyrir satt, að á þeim árum
hafi sönggyðjunni verið sungið
lof og dýrð. Svo líða árin og við
burtför séra Thorgrímsen úr
bygðinni, segir Mrs. Walters, að
dofnað hafi yfir öllu á þessu
sviði, þar til kvenfélög byggð-
anna tóku höndum saman og
réðu Brynjólf Thorláksson til
þess að kenna og æfa söng. —
Starfaði Mr. Thorláksson hér um
all-langt tímabil og stofnaði fjöl-
menna kóra — bæði karla og
kvenna.
Næst er svo það, að Deildin
„Báran“ á Mountain biður
Ragnar H. Ragnars að koma
hingað suður til söngkennslu.
Stofnaði Mr. Ragnar fjölmenna
barnakóra, karlakóra og bland-
aðan kór, er líklega flestum í
fersku minni dugnaður hans og
áhugi, sýndi það sig bezt á loka-
samkomunum, sem voru mjög
vel sóttar, að hér var maður, sem
kunni tökin á töfrasprotanum.
Á bls. 190 segir Mrs. Walters,
að við burtför Ragnars til íslands
1948 hafi „Báran“ stuðlað að því,
að kennd yrði íslenzka þeim
börnum og unglingum, sem eftir
hlutarins eðli voru dálítið stirð
að tala mál feðranna og afanna.
Þessi íslenzkukennsla var þá sér-
staklega miðuð við það, að kenna
þeim ljóð, sem þau síðar meir
gætu sungið, og beint framhald
af þessari tilraun var svo það, að
„Báran“ bað Mrs. Hólmfríði
Danielson frá Winnipeg að koma
suður til kennslu í söng og
músik; dvaldi hún hér í 6 vikur
og æfði saman ,68 börn og ungl-
inga á Garðar, Moutain og
Hallson. Þetta var sumarið 1949,
tða árið eftir að Mr. Ragnar íór
til íslands.
Sumarið 1951 gekst „Báran“
enn fyrir því að fá Mrs. Daniel-
son hingað suður. í þetta skipti
nutu 74 börn og unglingar
kennslu hennar; var það einróma
álit manna, að góðum árangri
hefði verið náð, enda er Mrs.
Danielson fjölhæfum gáfum
gædd, — því til sönnunar eru
hinar snjöllu ritgerðir hennar í
blöðum og tímaritum, meðal
annars í The Icelandic Canadian
meðan hún var ritstjóri þess
tímarits. — Á þessi tvö kennslu-
tímabil er ekkert minnst á í bók
Mrs. Walters og var það þó beint
áframhald af því, sem á undan
var farið á sviði hljómlistarinn-
ar, og sem sýndi enn á ný lofs-
verðan vilja og áhuga að halda í
horfinu. Nöfn allra þeirra manna
og kvenna, sem aðstoðuðu Mrs.
Danielson við þessa kennslu og
sem góðfúslega gáfu af tíma sín-
um, er að finna í ágætri grein í
haustheftinu af The Icelandic
Canadian 1951, sem tekin var úr
Cavalier Chronicle.
Það er líklega engin tilviljun,
að á öllum þessum áratugum
hafa verið uppj menn og konur,
sem með hæfileikum, fórnfúsum
vilja og vinnu hafa gefið söng-
menntinni byr undir vængi; •—
gildir þetta jafnt um allar ís-
lenzkar byggðir, — hér og í
Canada. íslendingum er í blóð
borið að geta sungið og hafa
iökað það trúlega, nægir í því
efni, svo aðeins eitt dæmi sé
nefnt, að minnast hinna hrífandi
fögru kór- og einsöngva í sam-
bandi við kirkjuþingin, sem
haldin eru á hverju ári.
Fyrir rúmum tveim vikum
var stofnaður karlakór í Cavalier
með 20 meðlimum. Eru það ungir
menn, 3 eða 4 enn í háskóla.
Fyrsti söngstjórinn er séra S. T.
Guttormsson, er þar réttur mað-
ur á réttum stað, því auk þess
að vera vel að sér í hljómlistinni,
þá er hann sjálfur gæddur ágætri
söngrödd (baryton).
Ekki er ég í efa um það, að
þessir karlar eigi eftir að láta
heyra til sín, þegar þeim vex
ásmegin og meðlimum fjölgar.
Vikublaðið Cavalier Chronicle
gat þess í gamni, að ef einhverjir
í þessum kór (svona síðar meir)
yrðu annar Caruso eða Mel-
chior, þá væri betur farið en
heima setið.
Hver veit?
A. M. A.
£»»«»>»» 4» « i» f tnt :
SPACE
CONTRIBUTED
DREWRYS
MAN ITOBA
D I V I S I O N
WESTERN
CANADA
BREWERIES
L I M I T E D
DASH to FIASH and SftVE CASH
YOUR NEIGHBORHOOD CLEANER (Fully Insured)
Only 3 Days Left for These Exfraordinary Specials
SUITS
COATS (Light)
DRESSES (Plain)
$1.09
Regular $1.35
SHIRTS VmAPPED
5 for *00
PANTS, SLACKS
SKIRTS, TUNICS
SWEATERS
59c
Regular 75c
FREE
Pick-Up and Delivery
Service
Phone 3-3735
3-6898
C| AQII cleaners "Same Day Service
rLHvll LIMITED Available ai Our Planl."
611 SARGENT AVE. (At Maryland) in ai 10 a.m. Oui by 5 p.m.