Lögberg - 25.02.1954, Page 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 25. FEBRÚAR 1954
7
Ársskýrsla forseta 1954
Framhald. aj hls. 4
kona hans að Lundar, sent Skál-
holtsstað $1500.00 að gjöf, og
Mrs. Guðný Thomasson, Beaver,
PO, sendi $300.00 til endur-
reisnar hinu forna biskupssetri,
til minningar um mann sinn,
Einar, sem nú er látinn. Þá gaf
Þjóðræknisfélagið Barnaspítala-
sjóði Hringsins 10,000.00 kr.
til minningar um Herra Svein
Björnsson, fyrsta lýðveldisfor-
seta ísiands. Dr. Richard Beck
kefir staðið fyrir merkjasölu í
tilefni af 100 ára afmæli
Stephans G. Stephanssonar, með
P.óðum árangri.
Áðóðinn af leiksýningunni
.>Happið“, sem leikfélag Gimli-
kæjar, undir forustu frú Krist-
ínar Thorsteinsson, sýndi hér í
óaenum í haust, var, að viðbætt-
um smáupphæðum frá einstök-
um mönnum, sendur til héraðs-
spítalans á Blönduósi. Nam þetta
alls $160.00. Hefir Dr. Kolka
kvittað fyrir þessa upphæð með
þakklæti.
Eitt meiriháttar samsæti hélt
íélagið á árinu. Fór það fram 30.
aPríl s.l, í tilefni af heiðri þeim,
er dr. Thorlakson varð aðnjót-
sndi, er háskóli þessa fylkis
veitti honum heiðursgráðuna
Doctor of Laws (LL.D.). Stýrði
forseti samsæti þessu. Einnig
voru þau séra Einar Sturlaugs-
son og frú Guðmunda Elíasdóttir
kvödd með kaffidrykkju, séra
Einar að heimili Grettis ræðis-
manns Jóhannssonar, og frú
ffuðmunda á heimili Guðmanns
Levy.
Eitt af þeim málum, sem rædd
hafa verið á þingum og nefndar-
fundum og til framkvæmda kom
a árinu, var útvegun fundar-
herbergis og skrifstofu fyrir
sfjórnarnefndina. Losnaði lítið
kjallaraherbergi í byggingu fé-
fsgsins á Home Street og var
Það, að afstaðinni mikilli við-
kerð, tekið til afnota fyrir nefnd-
iua. Stóðu þeir Guðmann Levy,
Grettir Jóhannsson og Ragnar
Stefánsson fyrir þessum aðgerð-
um fyrir nefndarinnar hönd.
Eyrsti fundur nefndarinnar var
haldinn í þessari nýju skrifstofu
L ágúst s.l. Enda þótt húspláss
þetta sé næsta lítið var þó, auk
r‘auðsynlegustu húsgagna, svo
Eem borði og stólum, komið þar
fyrir skápum til geymslu fyrir
ýmsa muni félagsins, bækur og
skjöl. Hefir skjalavörður, Ragn-
ar Stefánsson varið miklum tíma
fil að hreinsa og fága þessa
muni og raða þeim niður á mjög
smekklegan hátt.
Á þingi í fyrra var ákveðið að
^reyta nokkrum liðum í auka-
fögum félagsins, og að yfirfara
Þau að öðru leyti. Var milli-
þmganefnd, skipuð þeim Walter
Líndal dómara, dr. Tryggva J.
Oleson og séra Agli H. Fáfnis,
fengið málið til meðferðar. Gef-
Ur Líndal dómari væntanlega
skýrslu um störf nefndarinnar á
þessu þingi.
fslenzkuskóli félagsins hefir
þyí miður ekki verið starfræktur
eu sem komið er í vetur. Til þess
i§gja þær ástæður að ekki hefir
fekizt að fá nauðsynlegar lestrar-
kennslubækur fyrir skólann.
róf- Finnboga Guðmundssyni
Var falið að útvega þessi kennslu
æEi í íslandsferð sinni s.l.
sumar, 0g lagði hann fram
P°ntun á þeim bókum, sem hann
aldi nauðsynlegar. En þessar
mkur eru enn ókomnar. Blind-
®r Eóklaus maður, segir mál-
ækið, og bóklaus skóli er ekki
efur staddur. öll viðleitni til
ennzlu án kennslutækja verður
kok eitt, 0g
v»nandi
þessu
■ aela 0g bráðnauðsynlega stofn-
nTg,etl aftur tekið til starfa.
bréfaskffræla má Það telja 3ð
m^askifti eru nú að komast á
bar ^ V?stur"fstenzkra barna og
iól á fs^ancb- Nokkru fyrir
—__ arst mér allstór bréfabúnki
oft verri en ekki.
greiðist bráðlega úr
m vanda, svo að þessi vin
^aupið Lögberg
írá Hannesi Magnússyni skóla-
stjóra barnaskólans á Akureyri.
Börn á ýmsum aldri í skóla þess-
um höfðu skrifað bréfin, og var
ætlast til að þeim yrði útbýtt til
jafnaldra þeirra hér. Kunnugt er
mér um að 25 svarbréf hafa
verið send héðan til barnanna á
Akureyri. Annar bréfabunki
barst um síðustu jól frá nem-
endum gagnfræðaskólans á
Akranesi til jafnaldra þeirra á
Gimli. Ef til vill verður þetta
upphaf á viðkynningu og kunn-
ingsskap æskunnar, þrátt fyrir
hindranir tungumáls og fjar-
iægðar. Að svo megi verða,
munu margir óska.
Á þingi í fyrra, og reyndar á
mörgum fyrri þingum, hefir
verið um það rætt, að nauðsyn-
legt væri að Islendingar hér í
borginni kæmi sér upp sam-
komuhúsi í samræmi við þarfir
sinar. Hafa milliþinganefndir
setið í málinu ár eftir ár, en engu
fengið áorkað. Tók ég að mér
sem forseti Þjóðræknisfélagsins
að kveða til fundar ýmsa helztu
forystumenn félaga hér í bæn-
um til að ræða um þetta mál.
En eftir einkasamtöl við suma
þessara manna komst ég að sömu
niðurstöðu og milliþinganefnd-
irnar: það er ekkert hægt að
gera, þegar viljann vantar, eða
getuna, eða hvorutveggja. Verð-
ur nú tækifæri til að fytja upp á
þessu á ný, ef menn óska þess.
Þjóðræknisfélagið hefir ekki
haft nein útgáfufyrirtæki með
höndum á árinu, nema Tímarit
sitt, sem er í góðum höndum
ritstjórans, Gísla Jónssonar. Á
því hefir engin breyting orðið,
önnur en sú, að það er nú selt
fyrir $2.00; í þeirri upphæð, sem
að hálfu gengur til deilda, felst
meðlimagjald félagsmanna, sam-
kvæmt ákvörðun þingsins frá
1952. En eins og menn mun reka
minni til, beitti félagið sér á
sínum tíma fyrir útgáfu á Sögu
Vestur-íslendinga. Verki þessu á
nú að heita lokið, með útkomu
5. bindis, sem nýlega er komið í
bókabúð Davíðs Björnssonar hér.
Þrjú fyrstu bindi þessa verks
ritaði skáldið Þorsteinn Þ. Þor-
steinsson, og voru þau gefin út í
Winnipeg; tvö hin síðari annað-
ist dr. Tryggvi J., Oleson pró-
fessor, og eru þau prentuð í
Reykjavík. Félag vort gafst upp
við útgáfufyrirtæki þetta vegna
fjárþurðar um það bil að ritun
annars bindis var lokið. Sérstök
Sögunefnd, skipuð fjórtán mönn-
um, tók þá verkið að sér, og var
G. F. Jónasson, forstjóri, formað-
ur hennar. Þjóðræknisfélagið
og Sögunefndin gerðu með sér
skriflegan samning, og segir þar
í fjórðu grein: „Að nefndin
(Sögunefndin) leggi fram allt
það fé, sem nauðsynlegt sé til
útgáfunnar rentulaust. Ef fyrir-
tækið gefi ekki nægilegt í aðra
hönd til þess að mæta kostnaði,
þegar verkinu sé lokið, þá leggi
nefndin það einnig fram úr eigin
vasa sem á vanti; en verði tekju-
afgangur að verkinu loknu, renni
hann í sjóð Þjóðræknisfélags-
ins“. Gegn þessu var nefndinni
afhent fullritað handrit annars
bindis, það sem þá var óselt af
fyrsta bindi, og afsal á öllum
kröfum til þess fjár, sem félagið
hafði fram* að þeim tíma lagt til
þessarar söguritunar.
Með bréfi til forseta Þjóð-
læknisfélagsins, dags. 13. janúar
1954, gerir formaður Sögunefnd-
ar grein fyrir störfum nefndar-
innar, og fylgir þeirri greinar-
gerð ávísun að upphæð $745.12,
sem er tekjuafgangur, sam-
kvæmt fyrrgreindum samningi.
Hefir ávísun þessi verið afhent
féhirði vorum. Auk þessarar
greiðslu hefir Sögunefndin af-
hent Þjóðræknisfélaginu 255
bundin eintök af þriðja bindi
bókarinnar „Saga íslendinga í
Vesturheimi“, 138 óbundin ein-
tök af sama bindi, og 9 bundin
eintök af öðru bindi sömu bókar,
eða alls 397 bækur. Er þessum
bókum komið fyrir á skrifstofu
stjórnarnefndarinnar í byggingu
félagsins á Home Street. Ber nú
þinginu að ráðstafa þessari bóka-
eign sinni, og um leið þakka
Sögunefndinni dugnað hennar og
framkvæmdir allar í þessu máli.
Einnig á útgáfa Menningarsjóðs
og Þjóðvinafélagsins og forstjóri
þess, hr. Jón Emil Guðjónsson,
þakkir skilið fyrir að gefa út tvö
síðari bindin ,og fyrir að annast
sölu ritverks þessa á íslandi.
Enda þótt það komi Þjóð-
ræknisfélaginu ekki beint við,
tel ég rétt að vekja athygli á ný-
útkominni bók eftir frú Thor-
stínu Jackson Walters, sem fjall-
ar um íslenzku byggðina í
Dakota. Er hér um fróðlega og
vel ritaða bók að ræða, sem á
skilið að hún sé keypt og lesin.
Þá hefir Wilhelm Kristjánsson
nýlokið við að rita Sögu íslend-
inga í Manitoba, á ensku. Mun
það verk unnið á vegum Mani-
toba Historical Society. Er hér
um allstóra og mjög fróðlega bók
að ræða, sem að vísu er enn
óprentuð, en verður á sínum
tíma góður fengur þeim, er unna
sögulegum fræðum.
Þá vil ég geta þess, sem síðast
er fram komið á meðal vor, en
það er sýning hreyfimyndarinn-
ar „Sunny Iceland“, sem Mr.
Hal Linker kom með hingað til
fcorgarinnar, 13. febrúar, á veg-
um World Adventure Tours og
Mr. A. K. Gee’s, forstjóra þess.
Var myndin og skýringar fyrir-
lesarans með þeim ágætum, sem
bezt verður á kosið; má óhætt
segja, að myndin varð fólki voru
og fjölmörgum öðrum til un-
unar og fróðleiks, og landi voru
og þjóð til sóma. Tel ég, að vel
fari á, að þingið votti öllum
þeim, sem hér áttu hlut að máli,
kærar þakkir. 1 þessu sambandi
vil ég geta þess, að kunnugir
menn telja að til sé jafnvel enn
betri íslandsmynd en sú, er hér
var sýnd, og að hún sé í eigu
Kjartans O. Bjarnasonar, mynda
tökumanns í Reykjavík. Um það
hefir verið rætt 1 stjórnarnefnd
félagsins, hvort tök muni vera
á því að fá Kjartan til að koma
með þessa mynd sína hingað
vestur, og til þess að hann, um
leið og hann sýnir þessa mynd
hér vestra, taki hreyfimynd af
Vestur-íslendingum til sýningar
á íslandi.
Ég hefi nú leitast við að gera
grein fyrir því helzta, sem gerzt
hefir í félagsmálum vorum á
umliðnu ári. Auk hinna venju-
legu mála, sem koma fyrir þing,
svo sem skýrslur deilda og milli-
þinganefnda, vil ég leyfa mér
að benda væntanlegri dagskrár-
nefnd á, að ég tel æskilegt að
þetta þing: 1) votti ástvinum
látinna starfsmanna félagsins
samúð á tilhlýðilegan hátt; 2)
votti þakkir þeim séra Einari
Sturlaugssyni, Guðmundu Elías-
dóttur, Hal Linker, A. K. Gee
og Sögunefndinni; 3) lýsi á-
nægju sinni yfir því, að deildin
Ströndin í Vancouver hefir geng-
ið í félag vort; 4) ráðstafi bóka-
eign sinni; 5) leggi á ráð um
það hvernig örva megi íslenzku-
nám barna; 6) ræði ítarlega um
fræðslu- og útb*eiðslumál fé-
lagsins yfirleitt; 7) athugi sam-
vinnumál við ísland, með sér
stöku tilliti til fréttasambanda,
talvírs, útvarps, gagnkvæmra
hópferða, bóka- og blaðavið-
skipta, útvegun kvikmynda o. s.
frv.
Vil ég svo þakka meðnefndar-
fólki mínu í stjórnarnefdinni
agæta samvinnu á árinu, og öll-
um þeim mönnum og konum
víðsvegar, sem hafa arfleifð vora
í heiðri og vinna sjálfu sér, kjör-
löndum vorum og fósturjörð til
sóma. Sérstaklega vil ég, í fé-
lagsins nafni, þakka íslenzku
vikublöðunum og útgefendum
þeirra hið ómissandi og ágæta
vökumannsstarf þeirra í öllum
málum er snerta þjóð vora og
menningu.
Starfið er margt, en eitt er
bræðrabandið, sem tengir oss.
Tengdir böndum sameiginlegs
uppruna og áhugamála hefjum
vér nú störf vor á þessu 35. árs-
þingi Þjóðræknisfélags íslend-
inga í Vesturheimi.
Hungur eða allsnægtir
Framhald af hls. 3
að í einu landi getur verið
hungursneyð þó að „óseljanleg-
ar“ matvörur hrúgist fyrir í
öðru.
Hér eru 2 vandsmál sem FAO
glímur við: að auka og bæta
matvæla framleiðslu þeirra
landa, sem hallast standa. Það er
stórkostlegt starf, sem unnið er
á þessu sviði. Síðastliðið ár voru
yfir 300 sérfræðingar á ferðinni
á vegum FAO og störfuðu í 54
löndum að hinni svokölluðu
tæknilegu aðstoð, og 319 sér-
fræðingar frá 41 landi hafa far-
ið til annara landa á vegum FAO
til þess, að afla fróðleiks, er að
gagni megi verða í heimalönd-
um þeirra. Sem dæmi um árang-
ur vil ég nefna.að FAO hefir alls
varið um 40 þús. dallurum til
þess að kenna notkun og auka
útbreiðslu kynbættra tegunda
af Mais. Talið er að aukin upp-
skera, sem á rót sína að rekja til
þeirra aðgerða, hafi numið 24
milj. dollara árið 1952, hér í álfu.
Þegar vér vitum að smáþjóð
eins og Danir, sem framleiða
mikil og góð matvæli eru alveg
á nálum með það hvort og hvern-
ig þeim tekst að selja fram-
leiðslu sína, og þegar vér heyr-
um, að í Bandaríkjunum og
Canada hrúgast upp matvæli,
sem greidd eru úr ríkissjóði, til
að forðast verðfall og vandræði,
svo að nemur billjónum dollara
— og svo líður fólk skort annars-
staðar, þá er auðvelt að skilja,
að mesta vandamál FAO, er að
finna leiðir til þess að koma
matvælaverzluninni 1 a n d a á
milli í betra horf. Koma henni í
það horf að ekki þurfi að grípa
til þess að draga saman fram-
leiðsluna í þeim löndum sem
geta framleitt og framleiða mik-
ið, um fram eigin þarfir, sam-
hliða því að hungurvofan sækir
að öðrum þjóðum. Þessi við-
skiptamál eru annar sá vandi
sem nú er mestur fyrir höndum.
En hvað varðar oss Islendinga
um þetta? Hvað kemur það
við rabbi um daginn og veginn?
Lítum framhjá því að vér eruð
aðilar að FAO samtökunum, er-
um það oss sjálfum til gagns og
sóma, og einnig öðrum til nokk-
urs gagns. Lítum fram hjá því
að vér höfum á undanförnum ár-
um greitt mest allra þjóða til
starfsemi FAO, ef miðað er við
fólksfjölda, og Canadamenn ein-
ir greiða nú meira, og að ísl. sér-
fræðingar vinna merk störf að
a u k i n n i matvælaframleiðslu í
fjarlægum löndum. Lítum I
kringum oss og athugum fáein
atriði. Oss er holt að átta oss á
því tvennu í senn, sem megin-
atriðum, að það vantar matvæli
í heiminum miklu meira en sem
nemur því sem ekki notast
vegna viðskiptaörðugleika, og að
aðalframleiðsla vor er matvæli.
Ennfremur að flest skilyrði eru
fyrir hendi til þess að stórauka
matvælaframleiðsluna og það
alveg ótrúlega mikið. Þetta á að
tryggja þjóð vorri góða og far-
sæla framtíð, ef vér erum menn
til að nota þau skilyrði sem vér
DÚum við, og framundan eru í
viðskiptum daugandi þjóða.
Vér búum við ein bestu fiski-
mið í heimi, höfum ágætan
flota veiðiskipa og daugandi sjó-
menn til sóknar. Það stendur
ræktunina og þrefalda tölu býla
á landi hér, nög er ræktunar-
engum nær en oss sjálfum að
taka forystuna um að leysa stór-
mál sem fyrir hendi eru varð-
andi rfamleiðsluna úr hafinu.
T. d. að framleiða á heimsmæli-
kvarða matarmjöl úr fiski í
stað þess að framleiða áburðar-
mjöl og skepnufóður og slepjað-
an harðfisk. Um þetta er mikið
rætt í sambandi við matvæla-
ástandið í heiminum. Hver veit
nema vér eigum eftir að lifa það,
að Faxaverksmiðjan, eða ein-
hver önnur tilsvarandi, vinna
daglega tugi smálesta af slíkri
vöru og selji til fjarlægustu
landa.
Lítum til landbúskaparins. Það
er engin fjarstæða að tíu falda
landið, nóg er þörfin að stækka
býlin vel flest, og nóg er þörfin
að veita fjölgandi fólki í landinu
lífvænlega atvinnu. Stóraukinn
búskapur er engu ólíklegri en
stóriðnaður, hvorttveggja er í
rauninni jafn sjálfsagt, og trygg-
ingin fyrir því, að hægt verði að
selja góð matvæli, er ef til vill
töluvert meiri heldur en öryggi
um sölu á nokkru öðru sviði.
Það er þetta sem vér verðum að
gera oss ljóst. Svo er það heima-
mál vort að koma framleiðsiu-
háttum vorum í það horf, að vér
séum hlutgengir á matvæla-
markaðinum erlendis, h i n u m
mikla markaði, sem helzt lítur
út fyrir að verði lítt mettanlegur.
Hve löng og hve mikil braut
er framundan sést best ef vér
athugum að nú vinnur ekki
nema tæplega 1/5 hluti þjóðar-
innar að búnaðarframleiðslu og
framleiðir þó árlega fyrir um
350 millj. króna, mest megnis
mat. Það er engin fjarstæða að
stíga stórum skrefum að því, að
þrefalda framleiðsluna og fram-
leiða árlega mat að verðmæti
1000 milj. króna. Hér heima er
svo ástatt, að í haust skorti hér
eina þá tegund mjólkurvara, sem
þjóðinni er nauðsyn — skyrið —
vér verðum sjálfir að leysa
þá þraut að hafa gnægð af því á
öllum tímum og nota það mikið
meira en gert er. T. d. með því
að frysta það til geymslu eða
búa til skyr úr þurrmjólk, eða
að búa til skyrduft — þurrkað
skyr. Þetta ætti að vera tiltöiu-
lega einfalt vísindamál.
Nú er ekki um annað meira
talað en kjötskort, sem er fram-
undan, enda við að búast,
þegar kindakjötsframleiðslan
var snöggtum minni í haust
heldur en haustið 1952. Er nokk-
ur fjarstæða að ætla sér að tvö-
falda hana? Áreiðanlega ekki.
Einu sinni ætluðum vér ís-
lendingar að eignast skip — „þótt
enginn kynni að sigla“. Þjóðin
lærði að sigla og hún eignaðist
skip. Nú er 40 ára afmæli Eim-
skipafélags íslands — óskabarns
þjóðarinnar. Það félag er dæmi
þess hvað hægt er að gera og
hvað gert er, þegar heill hugur
og dugandi stjórn styrður hvað
annað að skynsamlegu marki.
Það er líka hægt að margfalda
framleiðsluna, matarframleiðsl-
una. hinu megin hafsins eru
hungraðar þjóðir, sem litlar lík-
ur eru til að fái nægju sína, á
næstunni. íslenzk skip og ís-
lenzkir menn geta nú fært þeim
vörurnar. Vér verðum að treysta
því að með skynsamlegu sam-
starfi þjóða á milli verði við-
skiptaörðugleikarnir jafnaðir
svo, að mikill hluti mannkynsins
búi ekki við varanlegan sult, það
er oss nauðsyn og á að vera oss
ljúf kvöð að taka þátt 1 samstarfi
allra lýðræðisþjóða, til þess að
leysa það vandamál, á því veltur
framtíð vor.
Og svo lokaorð um búskapinn,
sem á að aukast og margfaldast
og uppfylla þetta land, góðra
grasa, þar sem drýpur smjör af
hverju strái, sem vel er ræktað.
Það þarf mikla fjármuni til að
stórauka búskapinn, nækta land-
ið, byggja yfir fénað, byggja
viðskipta- og vinnslustöðvar,
satt er það, en það þarf líka ann-
að, sem er ennþá meira virði
heldur en peningar, eða réttara
sagt, sem verða að vera til alls-
nægtir af, til þess að peningarnir
séu einhvers virði og notist til
framkvæmda, það er trú og þekk
ing. Og því miður, í dag skortir
oss þetta tvennt engu síður held-
ur en peningana. Úr þessu verð-
ur að bæta og úr þessu er hægt
að bæta.
Nú standa fyrir dyrum stór á-
tök til að auka fræðslu og leið-
beiningar í landbúnaði, það er
eitt af málum dagsins. Hve mik-
ils hér þarf með, sést best ef þess
er minnst, að í sumum sveitum
landsins nemur nýræktin hekt-
ara á býli ár hvert.hin síðustu
ár, þar fleygir búskapnum og
trúnni á búskapinn fram, en svo
eru sveitir, þar sem það er ný-
lunda að sjá vélslægan blett í
túni; þar berja menn ennþá
þúfnakargann — í vonleysi. og í
þessum sveitum sem sumar
hverjar gætu verið beztu fram-
leiðslusveitir landsins, skortir
bændurna í raun og veru alla
leiðbeiningastarfsemi, engir hér-
aðsráðunautar eru þar að verki,
sumstaðar ekkert ræktunarsam-
band eða vélakostur til bjargar.
Það er því sannarlega þörf mjög
mismunandi aðgerða í sveitun-
um. Það er málefni dagsins og
vandamál. Þar sem mestu þarf
að snúa til betri vegar, þarf
valda leiðsögumenn, ekki aðeins
til að halda fræðilegar ræður,
sýna kvikmyndir, og vísa á fjar-
lægar fyrirmyndir, það þarf
verkfróða menn og starfsfróðar
leiðbeiningar, menn sem geta
lagt hönd á plóginn með bænd-
unum, og eru ekki hræddir við
að gera það. Menn, sem starfa í
anda orðanna: Móðir vor jörð,
er gjöful móðir, ef vér aðeins
ræktum moldina í réttlæti og
friði.
ARNI G. EYLANDS
* * t *;* i «
WINNIPEG
BREWERY
L I M I T E D
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
SINDRI SIGURJÓNSSON
LANGHOLTSVEGI 206 — REYKJAVIK