Lögberg - 25.02.1954, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 25. FEBRÚAR 1954
5

Um sumar þeirra er það satt og
rétt. Lánið lék við Önnu af
Austurríki að því leyti, að hún
elskaði Mazarin kardinála og vel-
gengni Katrínar var ekki hvað
sízt að þakka Potemkin, sem hún
rVENNA elskaði, þó að hún væri engu að
AHIJeAHAL
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
Drottningar hafa staðið sig betur en kóngarnir?
Samanburður á konum og körlum í þjóðhöfðingjastöðum
Krýning Elísabetar II. Eng-
landsdrottningar og allur við-
búnaðurinn og hátíðahöldin í
því sambandi er öllum heiminum
enn í tersku minni — það er
heldur ekki á hverjum degi, sem
annað eins skeður. í einu víð-
lensnu dönsku blaði birtist fyrir
nokkru grein, hugleiðingar um
drottningar og frammistöðu
þeirra, sem þjóðhöfðingja, borið
saman við alla kóngana, sem
i'aðið hafa ríkjum, sumir með
Prýði, aðrir með skömm. Komizt
er að þeirri niðurstöðu, að
drottningarnar hafi staðið sig
úetur heldur en kóngarnir —
fróðlegt væri að vita, hvort sögu-
fróðir íslendingar gætu fallizt á
þetta sjónarmið.
f greininni segir:
»1 síðastliðin 400 ár (núverandi
konungsætt ekki meðtalin) hefir
England átt 16 konunga en að-
ems fjórar drottningar. Meðal
þessara konunga og drottninga
er að finna bæði ljúflinga,
grimmdarseggi, gáfnaforka og
heimskingja og við nánari at-
hugun kemur í ljós, að meðal
þessara ensku þjóðhöfðingja eru
þrír mjög merkilegir konungar:
Hinrik VIII., Vilhjálmur III. og
Játvarður VII. og tvær einstæð-
ar drottningar: Elísabet og
Viktoría. Enginn getur neitað
Því, að Elísabet er merkasti
þjóðhöfðinginn, sem England
hefir átt og að ríkisstjórnarár
Viktoríu voru gulltímabil í sögu
Stóra-Bretlands. Þannig hafa
tvaer af fjórum — 50% — af
hrottningum Englands verið
framúrskarandi. Hins vegar er
ekki hægt að segja slíkt nema
l|m minna en 20% af konungum
Hretlands.
Ef til vill tnunu sumir svara
því til, að hér sé um hreina til-
viljun að ræða, svo að það gæti
verið þess vert að athuga hvern-
ig aðrar drottningar, sem ráðið
hafa ríkjum í Evrópu hafa leyst
hlutverk sitt af hendi.
f Austurríki hefir aðeins einu
sinni kona setis á veldisstóli,
Þ- e. a. s. er María Theresía réði
þar ríkjum. Og svo einkennilega
vildi til, að þessi kona var lang-
samlega mikilhæfari en fyrir-
rennarar hennar og eftirkom-
tndur.
f Austur-Evrópu finnum við
níu keisara og aðeins fjórar
keisaradrottningar, sem ráðið
hafa ríkjum. Meðal keisaranna
er aðeins eitt stórmenni, Pétur
diikli og meðal drottninganna
einn skörungur, Katrín II., en
hinar voru hvorki betri né verri
en karlmennirnir, „kollegar“
þeirra.
Snúum við okkur til vesturs
finnum við eina glæsilega drottn-
|ngu, fsabellu hina spænsku, sem
*agði grundvöllinn að keisara-
veldi Spánverja með því að
stöðva innrás Máranna frá
Afríku auk þess sem hún sendi
Kólumbus út af örkinni þvert
yfir Atlantshafið til að uppgötva
Ameríku. önnur spænsk drottn-
ing, María Christina, ekkja Al-
fonsar XII. og móðir Alfonsar
III. mun og lifa lengi í sögunni,
ef til vill ekki svo mikið vegna
uggáfna og skörungsskapar
eins og vegna þess, hve óvenju-
ega og blessunarlega hæfileika
un hafði til að beita óbeinum
ahrifum sínum til að stilla til
íriðar í hinum hatrömmu stjórn-
^naladeilum Spánar innbyrðis og
U ® við, svo að ríkisstjórnar-
unabil hennar var einna líkast
1 grænni vin í ömurlegri eyði-
m°rk blóðugra borgarastyrjalda.
Erakklandi horfði málinu
miðlegar við, þar eð konur
0 u Þar ekki rétt til ríkiserfða.
Samt sem áður var það Katrín af
Medici, með allri sinni grimmd
og ofstæki, sem varð til þess að
bjarga frönsku krúnunni, þegar
Húgenottar og hin volduga Guise
ætt réðust gegn henni samtímis,
en hinir veiklunduðu og úrkynj-
uðu synir hennar, Frans II., Karl
IX. og Hinrik III. horfðu á að-
gerðarlausir. Frænka hennar,
María af Medici reyndist vesæll
stjórnandi, en máttur og veldi
Frakklands óx á ný undir stjórn
annarrar drottningar, Önnu af
Austurríki. Hún stjórnaði land-
inu áður en sonur hennar, Lúð-
vík XIV., kom til ríkis, gegnum
stormandi uppreisnir franska að-
alsins og hennar eigin hirðar.
Mað aðstoð Mazarins kardinála,
sem hún elskaði og dáði, lagði
hún grundvöllinn að hinum
glæsilega stjórnartíma sonar
síns.
Það er athyglisvert, að lánið
virðist hafa verið drottningunum
hliðhollara heldur en konungun-
um. Hvers vegna? Kvenhatarinn
svarar: Vegna þess að drottn-
ingarnar hafa látið ráðgjafa sína
eða elskhuga stjórna fyrir sig.
síður miklu betur gefin en hann.
En stjórn Elísabetar, Margrét-
ar Danadrottningar, Viktoríu eða
Maríu Theresíu lá hvorki í hönd-
um eiginmanna þeirra eða elsk-
huga. Elísabet fól hvorki Essex
eða Leicester að stjórna Eng-
landi, þó hún elskaði þá báða,
heldur valdi hún Cecil sem ráð-
gjafa sinn. María Theresía tók
sér Kaunitz prins, sem hún var
langt frá því að elska, fyrir ráð-
gjafa og reyndist trú eiginkona
allt sitt líf, og ást Viktoríu Eng-
landsdrottningar til Alberts eig-
inmanns síns er frægari en frá
þurfi að segja. Velgengni ríkis-
stjórnar hennar ber fyrst og
fremst að rekja til þess að hún
hún kunni að velja sér holla og
dugandi ráðgjafa. Það er hæfi-
leiki, sem hún átti sameiginlega
með hinum „lánsömu“ drottning-
um og einmitt hér er að finna
skýringuna á „láni“ þeirra.
Ávallt og alls staðar í heimin-
um hafa drengir yndi af að leika
hermenn með byssur, sverð og
spjót, en smástúlkurnar una sér
glaðastar í mömmuleik með
brúðurnar sínar. Eðli karlmanns-
ins hefir alltaf hneygst í áttina
til að berjast, drepa, sigra — kon-
unar til þess að gefa, hlúa að,
vernda. Gæti ekki verið, að ein-
mitt hér sé að finna orsökina
iyrir „láni“ drottninganna?“
—MBL
☆
☆
Handan við fjöll og við fjöru
Niðurlag
Geslrisni og úiúrdúrar
Þá vorum við boðin, ásamt
Sigbirni tengdabróður mínum, á
hið mjög svo myndarlega heimili
Mr. og Mrs. Sigurðar Johnson.
Þau hjónin voru alveg eins vin-
samleg heim að sækja og þau
voru í fyrra. Þar mættum við
líka bróður Sigurðar og konu
hans, Mr. og Mrs. Jón Júlíus
Johnson. Við undum okkur þar
vel alt kveldið við að tala saman
og spila bridge og nutum þar
ágætustu og prýðilega fram-
reiddu veitinga.
í þessari ferð og þarna, sáum
við blaðagrein frá Regina, er
skýrði býsna ítarlega frá því, að
Wynyard-bærinn í Saskat-
chewan, — um þrjátíu mílur
fyrir vestan Leslie meðfram
CPR brautinni, — væri búinn
að fá rennandi vatn heim í húsin.
Var einnig skýrt frá því, að
bæjarstjórinn, Halldór K. Hall-
dórsson, hefði gengið mjög svo
iösklega fram í því að fyrirtækið
kæmist í framkvæmd. Manni
þótti vænt um að lesa þetta.
Rennandi vatn í húsi, er mikil
bót fyrir hvert heimili; annað er
J>að, að Wynyard hefir frá upp-
hafi vega átt í miklu stríði með
neyzluvatn. Mér er sagt, að bær-
inn hafi orðið — það er einstakl-
ingarnir — að flytja það að og
borga út í hönd fyrir vatnið.
Gefur það að skilja, að ekki er
hægt að hafa það öðruvísi, þegar
svona stendur á.
Líklega hefði ég samt ekki far-
ið að erfiða í að skrifa um þetta
atriði, nema af því að maður
kannast svo vel við bæjarstjór-
ann, sem sagt er að hafi komið
svo myndarlega fram þarna og
sýnt bæði orðheldni og dugnað.
Maðurinn er Halldór Kristmund-
ur Halldórsson, fæddur og upp-
alinn í Vatnabygð að austan-
verðu en samt vestan Foam
Lake’s vatnsins. Halldór Krist-
mundur, er sonur Tómasar heit-
ins Halld.rssonar og konu hans,
Guðbjargar Konráðsdóttur Hall-
dórssonar, er bjuggu alla sína
búskapartíð, nærfelt þrjátíu ar,
í Leslie héraðinu. Þau Tómas og
Guðbjörg voru aðsópsmikil hjón,
eignuðust og ólu upp átta mynd-
arleg börn. Tómas heitinn Hall-
dórsson var myndarlegasti mað-
ur, vandvirkur og sagður véla-
maður með ágætum. Guðbjörg
er mjög vel greind kona og dug'
leg að sama skapi og félagslynd.
Seinni maður Guðbjargar er
Þorkell Sigurðsson einnig vel
þektur bóndi á landnámsárum
Vatnabygða. Á bezta starfsskeiði
lífs síns átti hann einnig og ól
upp stóra fjölskyldu af myndar-
legum börnum. Nágrannar Guð
bjargar héldu henni veizlu
haust á afmælisdaginn hennar og
gáfu henni gjafir. Það sýnir,
hvernig þeim líkar við hana.
☆
Á preslssetrinu
Á meðal annara þátta í kirkju-
lega starfinu hér hjá séra Eiríki
S. Brynjólfssyni, er íslenzkur
söngflokkur — flokkur, sem vit-
anlega syngur á enskri tungu
líka. Messurnar annan hvern
sunnudag eru altaf á ensku, hinn
sunnudaginn á íslenzku. Oftar en
ekki eru söngæfingarnar heima
á prestssetrinu, samt getur
Drugðið út af því fyrir ein og
önnur atvik. Organisti söng-
flokksins er Mr. Stefán Sölva-
son, fyrrum múskik-kennari í
Winnipeg, og hermaður í fyrri
h eimssty r j öldinni.
Einu sinni í vetur var okkur
hjónunum boðið að koma yfir á
prestssetrið og vera við söng-
æfinguna. Jóhanna F. Sigbjörns-
son er í söngflokknum. Það er
altaf ánægjulegt að koma á
prestssetrið, og það er fjarska
gaman að koma í hóp af góðu og
myndarlegu fólki. Svo við hjónin
þágum boðið með þökkum.
Auk þess að taka þátt í sálma-
söngum og kaffidrykkjunni, þá
urðum við þeirrar ánægju að-
njótandi, að sjá og vera kynt
ungum og fríðum læknishjónum,
Karlsson að nafni, er fyrir til-
tölulega stuttu síðan eru komin
frá íslandi. Ég hafði ánægju af
því, þó stundin væri stutt, sem
ég talaði við þau. Það er líklega
eitthvert volæði í mér, að í hvert
skifti sem ég heyri talað um fólk
nýkomið frá Islandi, þá langar
mig til að sjá það og tala við það.
Eftir það gangi alt vel. Það sýn-
ist vera sama hversu mörg tutt-
ugu ár að menn lifa, þau fyrstu
tuttugu verða að mörgu leyti
ljósust.
☆
Heima hjá konsúlshjónunum
Það lýsti upp vikuna á milli
hátíðanna, að Mr. og Mrs.
Hálfdán Thorláksson buðu til
„Vex hver við vel kveðin orð"
Eftir dr. RICHARD BECK
Ávarp flutt á þjóðræknisþinginu 22. febrúar 1954
Gamall talsháttur íslenzkur
segir: „Vex hver við vel kveðin
orð“, og felast algild sannindi í
því forna spakmæli. Það er ná-
skylt talshættinum: „Vex hug-
ur, þá vel gengur“, er samsvarar
enska orðtækinu: “Nothing suc-
ceeds like success”, nema hvað
íslenzkan er þar enn þá mál-
íegurri og markvissari. Minnir
það á fleyg orð Bólu-Hjálmars:
„Islenzkan er orða frjósöm
móðir“.
En því kemur mér í hug spak-
mælið um það, að menn vaxi við
góðmæli, að ég hefi meðferðis á
þetta 35. þjóðræknisþing okkár,
og hið 21. þeirra, sem ég hefi
sótt samfleyft, virðulegar og
blýjar kveðjur, er ég vil fylgja
úr hlaði með nokkrum orðum.
Fyrst tel ég mér mikinn sæmd-
arauka að því að mega flytja
ykkur enn einu sinni hugheilustu
kveðjur og árnaðaróskir háskóla
míns, University of North
Dakota, og forseta hans, dr.
John C. West, og stendur sér-
staklega á um þær kveðjur að
þessu sinni, því að, eins og dr.
West tekur fram í bréfi sínu,
lætur hann af forsetastörfum í
sumar, og verður þetta því sein-
asta kveðja hans til okkar úr
forsetasessinum. Má okkur ís-
lendingum vera það saknaðar-
efni, því að hann hefir reynzt
okkur óvenjulega góðviljaður, og
sýnt það í verki með mörgum
hætti, svo sem með vinsamleg-
i:m og rausnarlegum móttökum
kærkominna gesta frá Islandi, er
gist hafa háskólann. Vitanlega
átti dr. West einnig sinn mikla
þátt í því, að háskólinn krýndi
hinn ástsæla, nýlátna vin okkar,
dr. Sigurgeir Sigurðsson biskup,
sínum hæsta heiðri með því að
gera hann að heiðursdoktor, er
sín söngflokknum að kvöldlagi,
ásamt nokkrum vinum og að-
standendum.
Mr. Thorláksson er, sem kunn-
ugt er, ræðismaður íslands á
þessum slóðum og fer sem allra
bezt á því. En hann er ýmislegt
fleira. Mér er sagt, að hann sé
háttsettur maður við Hudson’s
Bay verzlunina hér í borg, sem
er, vitaskuld, ein af þremur allra
stærstu verzlunum hér. Auk alls
þessa er Hálfdán Thorláksson
eindreginn vinur kristinnar
kirkju og þar með alls þess, sem
gott er og vera má mönnum til
góðs, eins og hann á kyn til í
báðar ættir. Svo er Hálfdán á-
gætur raddmaður og er því af
eðlilegum ástæðum meðlimur
söngflokksins, sem hér um ræðir.
Kona Hálfdáns, frú Lillian
Thorláksson, er mjög aðlaðandi
kona, fríð sýnum, vingjarnleg í
viðmóti og smekknæm, bæði á
búning sinn og híbýlaprýði. —
Hjónin eiga son, Gordon að
nafni, efnilegan dreng, er hann í
ungmennafélaginu hjá séra
Eiríki.
Heimili hjónanna er stórhýsi,
þó fyrir eina fjölskyldu sé, reisu-
legt mjög að utan og fagurlega
útbúið að innan. Tveir arineldar
í tveimur all-stórum stofum eru
mér minnisstæðir, og það eru
virkilegir eldar, því bæði frúin
og einn af gestunum hjálpuðust
að því að bæta eldivið á arininn,
á meðan á dvölinni stóð.
Mr. Thorláksson tók sjálfur á
móti okkur með þeirri alúð og
lipurmennsku, sem honum er í
blóð borin. Húsfreyja var þá
stundina upptekin við gestina,
sem á undan voru komnir. En
hún kom til okkar fljótlega og
var á meðal okkar alt kveldið
með vinsemd og ánægjulegu við-
móti, svo sem húsbóndinn. Við
nutum stundarinnar vel í samtali
við fólk, sem við höfum dálítið
kynst hér. Veitingarnar voru
fjölbreyttar og fjarska góðar, og,
eins og nærri má geta, fram-
reiddar af smekkvísi.
—R. K. G. S.
hann var hér vestan hafs í ó-
gleymanlegu ferðalagi sínu á 25
ára afmæli Þjóðræknisfélagsins.
Loks er mér skyldast að minnast
þess, að skilningur dr. West á
starfi þessa félags og gildi þess
hefir gert mér fært að taka tíma
frá skyldustörfum mínum á
ríkisháskólanum til þess að sitja
þjóðræknisþingið ár eftir ár, en
auðvitað hefi ég jafnframt orðið
að gera sérstakar ráðstafanir
varðandi nemendur mína meðan
ég sit á þinginu.
Við stöndum því í mikilli
þakkarskuld við dr. John C.
West, enda sýndum við honum
þá maklegu sæmd að kjósa hann
heiðursfélaga Þjóðræknisfélags-
ins fyrir nokkrum árum síðan,
og kann hann þann vinsemdar-
vott okkar vel að meta, eins og
fram kemur meðal annars í hlý-
yrtu bréfi hans.
Þá þykir mér, sem fyrrv. for-
seta Félagsins til eflingar nor-
rænum fræðum (The Society for
the Advancement of Scandina-
vian Study), vænt um að geta
flutt ykkur innilegar kveðjur og
heillaóskir núverandi forseta
þess merka félagsskapar, dr.
Josephs Alexis í Lincoln,
Nebraska, sem einnig er góð-
vinur okkar íslendinga. Hann er
sænskur prestssonur og lær-
dóms- og tungumálagarpur mik-
iil; hefir verið áratugum saman
prófessor í nútímamálum, bæði
germönskum og rómönskum, og
lengi forseti þeirrar háskóla-
deildar, við ríkisháskólann í
Nebraska. Eins og hann tekur
fram í bréfi sínu, hefir hann
gert sér tvær ferðir hingað norð-
ur til þess að kynnast Islending-
um; sat í fyrra skiptið „Fróns“-
íund og flutti þar ávarp, en
dvaldi í seinna skiptið nokkrar
vikur á Gamli til þess að kynn-
ast lifandi íslenzku máli. Hóf
hann síðan kennslu í íslenzku
nútíðarmáli á ríkisháskóla sín-
um, en er nú nýhættur kennslu-
störfum, þar sem hann hefir náð
aldurstakmarki háskólakennara.
Var ríkisháskólinn í Nebraska
þriðji háskóli í Bandaríkjunum,
sem hóf kennslu í íslenzku nú-
tíðarmáli, en áður hafði það
verið kennt árum saman í
Cornellháskóla og ríkisháskólan-
um í N. Dakota, og svo bættist
ríkisháskólinn í Washington
(University of Washington) í
hópinn. Hins vegar er norræna,
eins og það er venjulega skil-
greint, að einhverju leyti kennd
í fjölmörgum háskólum í Banda-
ríkjunum, en vitanlega er þar í
rauninni um íslenzku að ræða.
Hvað sem því líður, þá hefir dr.
Alexis um langt skeið verið einn
af helztu frömuðum Norður-
landamála og bókmennta í
Bandaríkjunum, og er enn, að
því er ég bezt veit, á félagaskrá
Þjóðræknisfélagsins; en góðhug-
ur hans í garð okkar íslendinga
lýsir sér glöggt í bréfi hans.
Þá vil ég í þriðja lagi leyfa
mér að flytja þingheimi kveðjur
enn annars hollvinar okkar og
heiðursfélaga Þjóðræknisfélags-
ins, dr. C. Venn Pilchers, biskups
í Sydney í Ástralíu. I nýkomnu
bréfi frá honum (dags. 12. fe-
brúar) fer hann fögrum orðum
um það, hve mikil ánægja sér
sé að iðkun íslenzkra fræða og
að samvinnunni við íslenzka vini
sína um þau fræði. Hefir hann
xiýlokið við að þýða „Píslargrát“
Jóns Arasonar á ensku, og leyst
það prýðilega af hendi, eins og
hinar fyrri þýðingar sínar af
Passíusálmunum, „Sólarljóðum“
og „Lilju“, að ógleymdum öðrum
sálmaþýðingum, er út komu í
fallegri bók í Ástralíu fyrir
nokkru síðan. Hefir hann með
þeim hætti víkkað landnám bók-
mennta vorra, og eigum við Is-
lendingar sannarlega hauk í
horni, þar sem hann er.
En þegar ég minnist óeigin-
gjarns starfs Pilchers biskups í
þágu íslenzkra bókmennta og
menningar, koma mér í hug hin
fögru og sönnu orð Stephans G.
Stephanssonar úr merkiskvæði
hans um Willard Fiske, hinn
mikla velgjörðarmann bók-
mennta vorra, stofnanda Fiske-
bókasafnsins víðfræga í Cornell:
„Hann mat ekki miljónir einar —
hann miðaði auðlegð hjá þjóð
við landeign í hugsjóna heimi
og hluttak í íþrótta sjóð’ —
og var um þann œttingjann
annast,
sem yzt hafði og fjarlægast
þrengst,
en haldið við sálarlífs sumri
um sólhvörfin döprust og
lengst“.
Dæmi erlendra manna, eins og
þeirra þriggja, sem hér hefir
getið verið, er sýnt hafa í verki
góðhug til íslands og okkar Is-
lendinga og lagt rækt við bók-
menntir okkar og tungu, getur
verið, og á að vera okkur íslend-
Framhald á bls. 8
Ef þér hafið í hyggju að kaupa hús, er áríðandi að fá ábyggi-
legar upplýsingar slíku viðvíkjandi; farið að engu óðslega, en hafið
hugfast, að þér með þessu eruð að stíga næsta mikilsvert spor.
Stofnun sú, er nefnist The Better Business Bureau, ráðleggur
væntanlegum kaupendum, að leita til lögmanns og láta hann
rannsaka hvort eignarbréfið sé í réttu lagi; þetta verður að gerast;
þá er um að gera að athuga legu hússins, umhverfið, sem að því
liggur, hvort skattar séu greiddir og hvort gera þurfi nýjar
umbætur eða hvort greitt hafi verið fyrir hinar eldri; einnig hve
háttað sé til um aðgang að skólum. Vert er og að kynnast því,
hvort líkur séu á að verksmiðjur rísi upp í nágrenninu; minnist
þess einnig að ódýrustu húsin eru ekki ávalt beztu kjörkaupin.
--------------------------------☆-------------
Nágrannar mínir eru lítt kunnugir þeim siðvenjum, er tíðkuð-
ust í ættlandi mínu og þá hefir stundum furðað á því, hve fljót ég
hefði verið að átta mig á hinni og þessari nýbreytn-
inni; eitt af því, sem vakti hjá þeim undrun var það,
að ég væri farin að kaupa FACE-ELLE vasaklútana,
og þeir trúðu því naumast, að ég hefði aldrei fyr
séð þá; en sannleikurinn var sá, að ég komst brátt
að raun um til hve margra hluta þeir væri nauð-
synlegir, og nú hefi ég þá ávalt við hendina, ýmist í
þrí- eða tveggjaþráða hylkjum. FACE-ELLE kemur sér þó einkum
vel þar, sem börn eru í heimilinu, því þessir klútar losa húsmæður
við sífeldan vasaklútaþvott.
------------☆-------------
Nú langar mig til að segja yður leyndarmál, sem sé hvernig
ég geymi peninga mína; að sjálfsögðu geymi ég þá í IMPERIAL
BANKANUM CANADISKA, og er sparifé mitt, er gefur af sér
21/2% í vöxtu, jafnan vel geymt. Það er einnig önnur ástæða fyrir
því, að ég skipti við IMPERIAL BANKANN, en hún er sú, að þar
hefi ég sannfærst um þann áhuga, sem IMPERIAL BANKINN ber
fyrir velferð Canadamanna — bankinn, sem bygður er á
þjónustusemi.