Lögberg - 01.04.1954, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 1. APRÍL 1954
Efíir ÓLAF GUNNARSSON
frá Vík í Lóni
heir^ al/^S ^að er sem sjai ot
an Dr. Olof Lagercrantz
þekktasti bókmenntafræðingur
Svía í hópi yngri manna skrifaði
m. a. þegar Par Lagerkvist fékk
Nóbelsverðlaunin: „Hann minn-
ist alls yfir mikla fjarlægð. Allt
sem litlu máli skiptir, allir smá-
munir og ytri viðburðarás er
horfn. Eftir eru einfaldir en
miklir hlutir. Morgunninn með
dögg á fótum. Rökkrið með sína
eyðingartilfinningu. Gömul móð
ir sem skrifar syni sínum bréf.
Drengur, sem gengur með föður
sínum fram með járnbrautarlín-
unni. Musteri á grískum kletti.
Og hvarvetna sterkur gustur,
eitthvað, sem minnir á umrót.“
Þegar á æskuárum varð Lager
kvist miklil aðdáandi Strind-
bergs og telja sænskir bók-
menntafræðingar að Lagerkvist
sé veglegasti arftaki Strindbergs
hvað glæsilega meðferð sænskr-
ar tungu snertir. Vitað er að
tungan er Lagerkvist mjög hjart
fólgin. Segir frú Gun Nilsson í
grein, sem hún birti í Tímariti
Máls og menningar, 1. hefti 1952
að Lagerkvist sé ástríðufullur
formleitandi. Vil ég benda þeim,
sem hafa hug á því að kynnast
Lagerkvist nánar á þessa grein.
Því hún mun vera eitt hið veiga-
mesta, sem um höfundinn hefur
verið skrifað á íslenzku, auk
greinar eftir Dr. Ólof Lager-
crants, sem birtist í Akranesinu
s. 1. sumar.
Lagerkvist hefur eins og mörg
um öðrum andans mönnum ver-
ið hugleikið að reyna að finna
einhvern ákveðinn tilgang með
lífinu, en hann hefur ekki fund-
ið þennan tilgang. Hin árangurs-
lausa leit hans kemur greinilega
fram, þegar hann lætur fólkið
flykkjast upp til guðs til þess að
spyrja hann hvers vegna hann
hafi skapað það. En guð getur
ekki veitt neitt fullnægjandi
svar. Eigi að síður lætur Lager-
kvist hann svara svo óendanlega
fallega að jafnvel mestu trú-
menn munu fyrirgefa höfund-
inum að láta fólkið fara í þetta
óvenjulega ferðalag. Hann læt-
ur guð segja, að hann hafi skap-
að börnin eitt sinn þegar hann
var hamingjusamur og að hann
hafi alltaf skapað í kærleika.
Lengi vel trúði Lagerkvist því
að fólk væri í raun og veru gott
en það spilltist vegna raunveru-
leikans í mannlífinu, sem sé járn
blóð og illmenska. Hver undir-
rót þessara illu afla sé kemur þó
naumast nógu greinilega fram
hjá höfundinum.
Váleg tíðinda urðu þess vald-
andi að Lagerkvist skipti um
skoðun. Árið 1933 brauzt Hitler
til valda í Þýzkalandi og allur
hinn menntaði og humanistiski
heimur hlustaði með angist á
voðafregnir þær, sem bárust úr
ríki hins geðsjúka mahns.
Par Lagerkvist var m e ð a 1
hinna fyrstu sem hófu merki
andstæðinganna. I smásögunni
„Böðullinn," sem b r á 11 var
breytt í áhrifamikið leikrit slöng
vaði hann glóandi bannfæringu
beint framan í harðstjórnarvald
samtíðarnnar eins og Olof Lager
crantz komst að orði í áður-
nefndri grein um Lagerkvist.
Maðurinn, sem fram að þessu
hafði verið lítt þekktur nema í
röðum virkilegra bókmennta-
manna var nú eins konar for-
söngvari allra Svía sem þorðu
og vildu rísa gegn þeim ósköp-
um sem voru að gerast sunnar í
álfunni. Þ e g a r herir Hitlers
höfðu lagt undir sig bæði Dan-
mörku og Nóreg herti Lager-
kvist hina andlegu gagnsókn
sína m. a. kemur reiði hans og
harmur yfir því, sem gerzt hafði
greinilega fram í kvæðinu „Det
sörjande Norden,“ sem m.a. hef-
ur verið birt í bókinni „Nordens
stamma.“
Með bókinni Dvergurinn, sem
kom út 1944 var sigur Lager-
kvists einnig meðal almennings
alger. Ef til vill hefur bókin
hlotið sérstakar vinsældir vegna
þess að ófriðurinn var þá í al-
gleymingi og dvergurinn, sem
var tákn alls þess sem Lager-
kvist hatar mest, smásálaskap-
inn, tortryggnina og mannhatrið
átti a. m. k. í hugum fólksins all-
skylt við hinn mikla einvald
Þýzkalands, þótt margt fleira
komi til greina í þessu mikla
verki.
Par Lagerkvist hefur aldrei
fjallað um smámuni í bókum
sínum. Hann hefur gruflað í
mestu vandamálum mannlegs
lífs, en að vonum hefur hann
ekki alltaf fundið það ,sem hann
hefur leitað að. Hann er hinn
mikli einbúi í bókmenntunum,
hann er engum öðrum líkur.
Hann lætur sig hylli fólksins
Nóbelsverðlaunahöfundurinn Par Lagerkvist
^ar Lagerkvist fæddist árið
r891 í smábænum Vaxjö í Sví-
pjóð. Faðir hans var verkstjóri
a járnbrautarstöð bæjarins og
jó fjölskyldan í stöðvarhúsinu
en þar voru líka skrifstofur og
veitingasalur þar sem fólk kom
°S fór svo að segja allan sólar-
nringinn.
Foreldarnir voru ákaflega trú-
r®kin. Þegar þau voru háttuð á
völdin lásu þau sitt í hvorri
iblíunni, en aðrar bækur en
. lían munu hafa verið heldur
sJaldséðar á heimilinu. Þau höll-
n ust að þeirri trúarstefnu, sem
ölluð er „indre mission“ á Norð
nrlandamálum en mun vera
ahað heimatrúboð á íslenzku.
Heimatrúboðsmenn líta alvar-
egum augum á marga hluti t. d.
^lja þeir syndsamlegt að spila
a spil, fara í kvigmyndahús,
ansleikir eru algerlega for-
°ðnir og flestar bókmenntir,
fein ekki fjalla um trúmál lítt
Pokkaðar.
Sú alvarlega lífsskoðun, sem
elst i slíkri trú hafði að öðrum
Præði mikil áhrif á Par litla,
lr>s vegar var gleðin og glaum-
nrinn í veitingasalnum og létt-
yndið hjá afa og ömmu, sem
voru bændur í nágrenni Vaxjö.
essi andstæðu öfl toguðust á
Urn bug hans og hefur sú tog-
s roita haft svo mikil áhrif á
ann, að hennar gætir í svo að
Segja hverri einustu bók sem
ann hefur skrifað. Að vísu
rauzt hann undan heimatrú-
oðsvaldi foreldranna, en jafn-
ramt lítur helzt út fyrir, að
ann sé að friðþægja fyrir þá
uPPreisn með skrifum sínum.
Þótt áhugi fyrir menningar-
^alum væri lítill á bernsku-
ejmilinu fékk Par að fara í
f °ia og Ijúka stúdentsprófi, að
PVi loknu var hann ákveðinn í
, að gerast rithöfuhdur, þótt
SU. ,leið væri hvorki líkleg til
Jótrrar frægðar né sjálfstæð-
Um hríð fékk hann að búa
la bróður sínum, sem var kenn-
arj ,og telur Lagerkvist, að að-
°Ó sú sem bróðirinn veitti hon-
aa hafi á margvíslegan hátt
aH mikla þýðingu fyrir hann.
ennaralaun bróðurins forðuðu
°num frá því að líða skort á
e>® tíma sem rithöfundarstörf-
^ báfu lftið eða ekkert í aðra
ond 0g auk þess kynntist hann
eoal skólabræðra bróður síns
roskaðri mönnum en mennta-
K°lapiltarnir voru, sem Lager-
vist hafði kynnzt í skóla.
t lns °g ég gat um áðan hafði
hhf foreldranna mikil á-
höf ^ ^ar Hagerkvist sem rit-
ig° Untl' A.ð vísu sagði hann skil-
við barnatrú sína meðan hann
var { ,
alrt • menntaskola og hefur
rei tekið hana aftur. Hann
lenellar almáttugum guði en
^ess 1 sla® óberzlu á að
Orn , guð kærleikans. En hon-
s ^nr okki eins og mörgum,
ekk.at ýmsum ástæðum telja sig
kir/. §eta aðsyllzt kenningar
^ í^unar eins og þær eru al-
ek^ínl; boðaðar. Hann gerðist
0 , , andstæðingur trúarinnar
}1yjj.elrra sem trúa. Þvert á móti
ga lf,bann hina barnalegu og
vefnr/nlslausu lru °S telur jafn
að h ■ æslíilegt sé að fólk keppi
^OÓU e®last IHsskoðun, sem
Ör . at trúarvissu og trúar-
■ by^a vera sú skoðun
aila^lst.a Pví að Lagerkvist telji
ófupu^°J^ann of veikgeðja og
áfön .om.inn til þess að standast
bjar„f-íSlns’ an Þess öryggis sem
í bh^ elnlæS trú veitir.
eten <, lnni -Gast hos varkligh-
Ujjj\’ ttJestur hjá veruleikan-
han ’Sum Út kom árlð 1925 tysir
mei t ernskuumhverfi sínu svo
að v-nrale®a’ ebki er um það
barða1 að bann hefur háð
hann Salraena baráttu áður en
öygHð'SSgðÍ sbiHÖ við fornar
róttaab^ k®imiiisins °g gerðst
aldrej Ur a vissan hátt, þótt
kveði Verðl hann dreginn í á-
Um ^ijb bvorki í bókmennt-
bók q6 stiórnmálum. 1 þessari
leende§t“eim bóklnni ”Det eviSa
viÖfeð • ^DrosiÖ eilífa) kemur
skýrt ^11 ,°g fjarsýn höfundarins
litlu skipta, en hann sendir því
boðskap í bókum sínum. Fyrsta
ræðan, sem hann hélt opinber-
lega var ræðan, sem hann hélt
þegar hann var gerður meðlimur
sænsku akademiunnar. En oln-
bogabörnum mannfélagsins
gleymir hann aldrei. Maðurinn á
að vera stríðandi andi, sem berst
fyrst fyrir því að komast burt úr
þessum spillta heimi, en á þann
hátt að gera heiminn betri. Og
þótt Lagerkvist trúi ekki á guð
á sama hátt og biblíutrúarmenn,
þá er það honum heilagt mál að
leggja áherzlu á að til sé kær-
leiksrík vera ,sem hjálpi mönn-
um eftir beztu getu á leið þeira
inn í betri heiim
— SUÐURLAND
Björg Jörundsdóttir Grímsson
Mánudaginn 4. janúar s.l. and-
aðist Björg Jörundsdóttir, kona
Valdimars Grímssonar í Van-
couver, eftir stutta en þunga
legu þar í borginni.
Björg sál. fæddist í Búrfelli í
Hálsasveit í Reykholtsdal í
Borgarfjarðarsýslu á íslandi. —
Foreldrar hennar voru sæmdar-
hjónin Jörundur Sigmundsson
og Auður Grímsdóttir. Var hún
því í móðurætt komin af hinni
velþektu Grímssonaætt, sem hr.
Guðmundur Grímsson, hæsta-
réttardómari í Blsmarck, N.D.,
er kominn af. Voru þau Guð-
mundur dómari og hún syst-
kynabörn. Björg fluttist til
Ameríku með móður sinni og
stjúpföður Þórði Gunnarssyni
árið 1882. Settust þau að 1
Garðarbygð í Norður-Dakota,
þar sem eitthvað af nánum ætt-
ingjum þeirrá var þegar búsett.
Árið 1898 giftist Björg í On-
tario, Canada, Stearne Tighe,
canadiskum manni. Dvöldu þau
þá fyrst í stað á ýmsum stöðum
'í Manitobafylki, þar sem. hann
stundaði atvinnu sína hjá járn-
brautarfélagi einu. I þjónustu
þess félags fluttust þau síðar til
Saskatchewan og dvöldu þar á
ýmsum stöðum og síðast í
Saskatoon, Sask. Þar stóð heim-
ili þeirra, þegar eiginmaður
hennar dó, þó að hann væri á
ferðalagi þegar andlát hans bar
árið 1938.
Þeim Tighe-hjónunum varð
ekki barna auðið. En þau tóku til
fósturs systurson hennar, Skarp-
héðinn Tighe. Gengu þau hjónin
honum í foreldrastað og ólu,
hann upp í mikilli ástúð. Hann
lézt einnig á undan fósturmóður
sinni.
Eftir lát eiginmanns síns bjó
Björg sál. áfram á heimili sínu í
Saskatoon, þar til að hún giftist
seinni manni sínum, Valdimar
Grímssyni frá Mozart, Sask., 16.
nóvember 1942. Fljótlega þar á
eftir fluttu þau hjónin til Van-
couver, B.C., og bjuggu þar síð-
an, þar til andlát hennar bar að,
eins og þegar er sagt. Lifir
Valdimar Grímsson konu sína
og syrgir hana, ásamt öðrum
ástvinum og ættingjum.
Björg sál. á tvö hálfsystkini á
lífi, þau Kristínu konu Gunnars
J. Guðmundssonar og Þórð
Gunnarsson, sem eru bæði bú-
sett í Vancouver, B.C. En tvær
alsystur Bjargar eru látnar, þær
Guðrún Helga Friðriksson, um
langt skeið búsett í Winni-
pegosis, og Guðrún Thordarson,
sem bjó síðast um langt skeið í
Mozart ,Sask.
Eins og vikið var að, var Björg
sál. vel ættuð, enda var hún vel
gefin kona og myndarleg í alla
staði. Hún var mikilsmetin og
vinsæl af þeim, sem þektu hana.
Hún var dugleg, sístarfandi og í
raun og veru regluleg hetja. Fé-
lagslynd var hún og uppskar á-
valt mikla ánægju af því félags-
lega starfi, sem hún gaf sig að.
Ótalin munu þau spor vera, sem
hún fór til liðsemdar og hug-
hreystingar bæði vinum, vanda-
mönnum og öðrum, sem eitt-
hvað áttu bágt og voru þurfandi
hjálpar og hughreystingar. Og
þau verk, sem hún vann slíkum
til hjálpar voru mörg og í góð-
hug unnin. Ástrík var hún sín-
um nánustu ávalt.
Nú hefir hún verið kölluð
Björg Jörundsdóttir Grímsson
héðan til landssælunnar fyrir
handan, og hana syrgja hér
eiginmaður, aðrir ástvinir og
ættingjar.
Blessuð sé minning hinnar
látnu. H. Sigmar
Business and Professionai Cards
Neskaupsfaður . .
Framhald af bls. 2
reistur myndarlegur barnaskóli,
vegir lagðir um bæinn, byrjað á
vatnsveitu, rafstóð byggð 1928,
síldarbræðslu komið upp, einnig
komið upp s júkrahúsi. Á þess-
um árum reistu Góðtemplar
samkomuhús og Kvenfélagið
Nanna lét gera lystigarðinn. —
Togaraútgerð fyrir atbeina bæj-
arins var reynd á þessum árum,
en sá atvinnurekstur stóð ekki
lengi, 2-3 ár.
Hin síðari ár hafa framkvæmd
ir af bæjarins hálfu verið litlar
aðrar en bæjarútgerð, sem áður
hefir verið drepið á.
Efnahagur alménnings hefir
lengstum verið hér all góður.
Sparisjóður Norðfjarðar, er
stofnaður var fyrir atbeina nokk
urra manna 1920 hefur staðið af
sér öll fjárhagshret og safnað á-
litlegum varasjóði.
Segja má að bæjarbragur að
því er snertir sambúð manna og
dagleg viðskipti hafi verið góð-
ur, en sú háttvísi, er þar hefir
verið ráðandi ,sé arfur frá þeim
t í m a er kaupstaðurinn var
hreppur. Má segja að þessi arfur
hafi verið vel varðveittur hing-
að til. Deilur innanbæjar hafa
yfirleitt ekki farið þannig fram,
að mannskemmandi væru.
Þessi tímamót í sögu Neskaup-
staðar gefa tilefni til margskon-
ar hugleiðinga og margur mun
spyrja: „Höfum við gengið til
góðs, götuna fram eftir veg.“
Ég, sem þetta rita, svara þess-
ari spurningu játandi, þegar ég
lít yfir þetta 25 ára tímabil sem
heiíd.
Árna ég Neskaupstað allra
heilla á þessum afmælisdegi.
— MBL. 2. jan.
Til sölu
No. 2 Argeniine Rape fræ
10 cents pundið.
J. MOYNHAM,
Culross, Manitoba
You’ll save a lot of worry,
With the way prices are today;
If you pick your cakes and
dainties,
From Aldo’s great display.
ALDO'S BAKERY
613 Sargent Ave. Phone 74-4843
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary’s and Vaughan. Wlnnipeg
PHONE 92-6441
Phone 74-7855
ESTIMATES
FREE
J. M. Ingimundson
Re-Roofing — Asphalt Shingles
Insul-Bric Siding
Vents Installed to Help Eliminate
Condensation
S32 Simcoe St.
Winnipeg, Man.
J. J. Swanson & Co.
LIMITED
308 AVENUE BLDG. WINNIPEG
Fasteignasalar. Leigja hús. út-
vega peningal&n og elds&byrgB,
bifreiCa&byrgð o. s. frv.
Phone 92-7538
SEWING MACHINES
Darn socks in a jiffy. Mend,
weave in holes and sew
beautifully.
474 Portage Ave.
Winnipeg, Man. 74-3570
SARGENT TAXI
\
PHONE 20-4845
For i^uick, Reliable Service
Dr. ROBERT BLACK
Sérfræ8ingur I augna, eyrna, nef
og hálssjúkdómum.
401 MEDICAL ARTS BLDG.
Graham and Kennedy St.
Skrifstofuslmi 92-3851
Heimasími 40-3794
DR. E. JOHNSON
304 Eveline Street
SELKIRK, MANITOBA
Phones: Office 26 — Residence 230
Office Hours: 2.30 - 6.01 p.m.
Creators of
Distinctive Printing
Columbia Press Ltd.
695 Sargenl Ave. Winnipeg
PHONE 74-3411
Thorvaldson, Eggertson,
Basiin & Stringer
Barristers and Solicitors
209 BANK OF NOVA SCOTIA Bldg.
Portage og Garry St.
PHONE 92-8291
Hafið
Höfn
. < huga
Heimili sólsctur barnanna,
Icelandic Old Folks’ llnme Soc-,
3498 Osler St., Vancouver, B.C.
CANADIAN FISH
PRODUCERS LTD.
J. H. PAGE, Managing Director
Wholesale Distributors of Fresh and
Frozen Fish
311 CHAMBERS STREET
Office: 74-7451 Res.: 72-3917
Aristocrat Stainless
Steel Cookware
For free home demonstrations with-
out obligation, write, phone or call
302-348 Main Sireet, Winnipeg
Phone 92-4665
“The King of the Cookware”
Office Phone
92-4762
Res. Phone
72-6115
Dr. L. A. Sigurdson
528 MEDICAL ARTS BUILDING
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appointment.

SERVICE
AUTOMOTIVE
Exclusive Hillman
Distribuiors
Sargent & Home Ph. 74-2576
A. S. BARDAL LTD.
FUNERAL HOME
843 Sherbrook Street
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur ötbúnaCur sá bezti.
StofnaC 1894
SlMI 74-7474
Minnist
BETEL
í erfðaskróm yðar.
Phone 74-5257 700 Notre Dame Ave.
Opposite Maternity Pavilion
General Hospital
Nell's Flower Shop
Wedding Bouqueta, Cut Flowers,
Funeral Designs. Corsages,
Bedding Plants
Nell Johnson
Res. Phone 74-0753
Phone 92-7025
H. J. H. PALMASON
Chartered Accountant
505 Confederation Life Building
WINNIPEG MANITOBA
Lesið Lögberg
Parker, Parker and
Kristjansson
Barristers - Solicitors
Ben C. Parker, Q.C.
B. Stuart Parker, A. F. Kristjansson
500 Canadian Bank of Commerce
Chambers
Wlnnipeg, Man. Phone 92-3561
SELKIRK METAL PROBUCTS
Reykháfar, öruggasta eldsvörn,
og ávalt hreinir. Hitaelningar-
rör, ný uppfynding. Sparar eldi-
viC, heldur hita frá aC rjúka út
meC reyknum.—BkrifiC, simlC til
KELLT SVEINSSON
»25 Wall St. Wlnnipeg
Just North of Portage Ave.
Simar 3-3744 — 3-4431
G. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
60 Louise Street
Simi 92-5227
J. Wilfrid Swanson & Co.
Insurance in all its branchea
Real Kstate - Mortgages - Rentals
21# POWER BUILDING
Telephone 93-7181 Ret. 48-3480
LET US SERVE YOU
EGGERTSON
FUNERAL HOME
Dauphin, Maniloba
Elgandi ARNI EGGERTSON Jr.
S. O. BJERRING
Canadian Stamp Co.
RUBBER & METAL STAMPS
NOTARY & CORPORATE SEALS
CELLULOID BUTTONS
324 Smilh St. Winnipeg
PHONR 92-4624
Van's Etectric Ltd.
636 Sargent Ave.
Authorized Home Appliance
Dealers
GENERAL ELECTRIC — ADMIRAL
McCLARY ELECTRIC — MOFTAT
Phone 3-48S-0