Lögberg - 15.04.1954, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 15. APRÍL 1954
7
Franeo færíst í aukana
°kn hans á hendur Brelum og
Frökkum mælisí vel fyrir
hjá Aröbum
í brezkum og frönskum blöð-
§ætir nú mikillar gremju
i, ^arð spænska einvaldans,
rancos hershöfðingja. Slíkt er
^ldur ekki að ástæðulausu, því
a Franco hefir hafið stjórn-
málalega sókn á hendur Bretum
Frökkum, sem báðum kemur
eldur iHa. Einkum getur þó
pssi sókn haft óheppileg áhrif
yrir Frakka, þar sem hún getur
storum spillt aðstöðu þeirra í
^ýlendunum í Norður-Afríku, en
Un er þó nógu örðug fyrir.
Það mun hins vegar liggja á
ak við þessar aðfarir Francos,
a hann er að hefna sín á Bret-
og Frökkum fyrir það, að
Peir hafa reynt að
hann
einangra
því myndi ekki litið á hann sem
trúarlegan leiðtoga Múhammeðs
trúarmanna þar. Meðan óbreytt
ástand héldist, yrði kalífinn í
spönsku Marokko því talinn
æðsti trúarlegur leiðtogi lands-
ins.
Frakkar mótmæltu strax þess-
ari yfirlýsingu Francos, er þeir
töldu tilraun til að æsa upp
Araba í hinum franska hluta
Marokko. í samræmi við það
hafa þeir aukið ýmsar varúðar-
ráðstafanir. Það sést jafnframt í
frönskum blöðum, að Frakkar
óttast, að Franco eigi eftir að
gera þeim meiri óþægindi. Orð-
rómur hermir, að Franco hafi
í undirbúningi að auka verulega
sjálfstjórn Araba í spönsku
Marokko.
I Arabalöndum mælist um-
rædd framkoma Francos hins
vegar mjög vel fyrir og sjást nú
mörg merki um batnandi sam-
búð Spánverja og Araba.
Deilan um Gíbrallar
Franco hefir ekki látið sér það
Uu °g halda Spáni utan ýmsra
a Pjóðlegra samtaka meðan
stjórn hans nýtur við, t. d. Norð-
Ur'Atlantshafsbandalagsins og
, ameinuðu þjóðanna. Franco
eldur því að vísu fram, að
Pánn geti komizt vel af, án r ranco nenr exxi jatio ser pao
að vera í þessum samtökum. eitt nægja að gera Frökkum ó-
þægindi með framangreindum
hætti. Hann hefir heldur ekki
gleymt þeirri þjóð, sem talið er
að honum sé mun verr við en
Frakka, en það eru Bretar. Hvað
eftir annað hefir hann gert kröfu
til þess í ræðum sínum, að Bret-
ar létu Spánverja fá aftur
Gíbraltar, er þeir tóku af Spán-
verjum fyrir réttum 250 árum
síðan (1704) og hafa gert að ein-
hverju öflugasta vígi sínu. Þess-
ar kröfur Francos hafa fallið í
góðan jarðveg hjá Spánverjum,
er telja það blett á þjóðarstolti
sínu, að Gíbraltar skuli vera
undir erlendri stjórn. Þeir telja
einnig, að Bretum eigi nú að
vera auðveldara að láta Gíbralt-
ar af hendi en áður, þar sem
hernaðarlegt gildi þess staðar sé
nú orðið miklu minna en áður
var.
Bretar eru hins vegar ekki á
því að verða við þessum kröf-
um. Til þess að árétta yfirráð
sín í Gíbraltar, ákváðu þeir að
láta Elizabetu drottningu koma
þar við á heimleið sinni frá
Ástralíu og Asíu. Ákveðið er, að
drottningin komi þangað 10. maí
næstkomandi. Franco taldi þessa
ráðagerð heppilega til að taka
Gíbraltarmálið á dagskrá enn á
ný. Hann lét sendiherra sinn í
London fara þess á leit við
brezku stjórnina, að hætt yrði
við heimsókn drottningarinnar
til Gíbraltar, þar sem hún væri
særandi fyrir spönsku þjóðina.
Þessu var vitanlega neitað, en
Franco mun nú ráðgera að gera
10. maí að eins konar sorgardegi.
Að sjálfsögðu mun Franco
ekki gera ráð fyrir, að þessar að-
gerðir greiði fyrir því, að Bretar
láti Gíbraltar af hendi. En þær
mælast vel fyrir hjá Aröbum, og
þó ekki sízt Egyptum, er reyna
nú að koma Bretum frá Súez.
ins vegar kann hann því að
sjálfsögðu illa, að reynt sé að
einangra hann og vill því láta
0rtia krók á móti bragði.
öðrum þræði er svo hér um
^ðleitni að ræða til þess að láta
era á stjórn hans út á við og
ta Spánverjum nýrra vina. 1
Pessu tilfelli stefnir Franco að
PVl að afla sér fylgis Araba og
bendir allt til, að honum ætli
a verða vel ágengt í þeim
efnum.
^kipting Marokkos
Um nokkurra áratuga skeið
etlr Marokko verið skipt i
sP*nskt og franskt yfirráða-
jy»8i, þótt einn og sami soldán
. 0nungur) hafi farið með völd
' aUri Marokko að nafni til.
ranska yfirráðasvæðið er miklu
a mrra og fjölbyggðara og þar
efir soldáninn haft aðsetur sitt.
eraldleg völd hans hafa í seinni
1 aðeins náð til hins franska
uta Marokkos, en hann hefir
,lns vegar einnig verið viður-
enndur sem hinn trúarlegi leið-
/í®1 Múhammeðstrúarmanna í
mum spánska hluta Marokkos.
Fins og kunnugt er, urðu átök
JJ'Hi Frakka og soldánsins í
arokko á síðastliðnu sumri og
yktaði þeim með því, að Frakk-
ar neyddu hann til að segja af
Ser °g skipuðu annan mann í
embaetti hans. Þetta vakti mikla
§remju meðal Araba í Marokko,
Berbar, sem eru öllu fjöl-
ennari en Arabar í frönsku
arokko, létu sér þetta vel líka.
am’n^ur Francos og Araba
yrst eftir að Frakkar steyptu
^0 dáninum £r stóli, hafði Franco
þ mtt Um sig varðandi þessi mál.
j.a er nú hins vegar komið í
le°a’ að farið hafa fram leyni-
Slr samningar milli hans og
rat>a- Þetta varð uppskátt í
tomustu viku, þegar flestir leið-
f/ar Araba í spönsku Marokko
Q ru á fund Francos til Madrid
§ var þar tekið með kostum og
kvnjum- Eftir fund þennan til-
Venntl Franco, að hvorki Spán-
j^ lar né Arabar í spönsku
gætu viðurkennt nýja
h aniíln> er Frakkar hefðu
1 til valda í Marokko, og
Misheppnaðar óeirðir stúdenta
Það hefir glatt Breta nokkuð
í þessu sambandi, að Franco
varð fyrir nokkru áfalli í sam-
bandi við Gíbraltarmál sitt.
Þegar Bretar neituðu beiðni
hans um að hætta við heimsókn
drottningarinnar til Gíbraltar,
lét Franco gefa stúdentum í
Madrid frí, svo þeir gætu farið
iiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiffliiiiiimiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
LÆGSTA FLUGFAR
TIL
Aðei:
fSLANDS
‘310
fram og lil baka
*il Reykjavíkur
Grípið tækifærið og færið
yður í nyt fljótar, ódýrar og
ábyggilegar flugferðir til
íslands í sumar! Reglu-
bundið áætlunarflug frá
New York .. . Máltíðir inni-
faldar og annað til hress-
ingar.
SAMBÖND VIÐ FLESTAR STÓRBORGIR
Finnið umboðsmann ferðaskrifstofunnar
'CELANDIC AIRLINES

15 West 47th Street, New York
PLaza 7-8585
mótmælagöngu til brezka sendi- fast á sjálfstæði Spánar út á við
herrabústaðarins. Þar gerðust
stúdentar hins vegar uppvöðsiu-
samari en góðu hófi gegndi, svo
að lögreglan varð að skerast í
leikinn með þeim afleiðingum,
að nokkrir stúdentar létu lífið.
Þetta vakti reiði stúdenta í garð
lögreglunnar næsta dag. Mót-
mælagöngur stúdenta hafa ekki
áður í valdatíð Francos beinzt
gegn stjórnarvöldunum og þyk-
ir þetta því nokkurt áfall fyrir
hann. Að sjálfsögðu gerðu ensku
blöðin sér líka sem mestan mat
úr þessu.
Hvað slerkur er Franco?
Þrátt fyrir þetta er talið fjarri
því, að Franco sé nokkuð valtur
í sessi. Herinn fylgir honum
eindregið og kirkjan veitir hon-
um meiri og minni stuðning, en
þetta eru tveir valdamestu aðil-
arnir á Spáni. Andstaðan gegn
honum er talsverð, en andstæð-
ingar hans eru hins vegar sund-
urþykkir, svo að ekki er um
nein skipuleg samtök að ræða.
Þótt Spánverjar búi almennt við
léleg kjör, hefir ástandið þó
farið batnandi í stjórnartíð
hans. Hann hefir ávallt haldið
og hefir það styrkt fylgi hans hjá
þjóðinni. Hann lét t. d. hvorki
ítali né Þjóðverja draga Spán
inn í heimsstyrjöldina. Her-
stöðvasamningurinn, er hann
hefir nýlega gert við Bandaríkin,
skerðir heldur ekki sjálfstæði
Spánar, en rýfur einangrun
landsins. Samkvæmt honum
þurfa Bandaríkin leyfi spönsku
stjórnarinnar til að nota bæki-
stöðvar sínar þar í styrjöld, og
er það trygging þess, að þær
verði ekki notaðar í hernaði,
nema Spánverjar telji eigið ör-
yggi í hættu.
Þá styrkir það Franco, að
hann nýtur nú vaxandi vinsælda
meðal Araba. I Suður-Ameríku
fara vinsældir Spánar líka vax-
andi. Af þessu öllu virðist mega
draga þá ályktun, að litlar líkur
séu til byltingar á Spáni meðan
Francos nýtur við. Hins vegar
ríkir full óvissa um það, hvað
taki við eftir daga hans. Sjálfur
virðist Franco helzt stefna að
því að endurreisa konungdóm-
inn, en hitt er önnur saga, hvort
það muni takast eða hvernig það
muni gefast, ef úr því verður og
Francos nýtur ekki lengur við.
—TIMINN, 18. febr.
Bréf fró Ameríku
Ég exkjúsa mig ekki att ol
fyrir að addressa þig só. Ég hef
fundið út, að þú kant ensku og
þá ert þú Miss til mín, og ég
þekki þig olredí í gegnum mína
ömmu, og fíla það nöff ríson fyr-
ir þetta bréf. Júsí, ég hef bræt
ædíu í hausnum, sem er nýtt
mál, bött hef ekki dísædað nafn
á það. — meibí það skal heita
vesturheimska, meibí kanverska;
og mig vantar að spredá það út
— hér og á ykkar landi. Við töl-
um það hér olletæm, og allir
emigrantar starta strax á að
mixa málið, só, ríl íslenzka er
ekki heyrð hjá kommon pípul í
Ameríku, böt það hefur aldrei
verið sett á pappírinn, og mig
vantar það krystalæsað á prenti,
eins og kanar hafa trítað sínu
máli. Henry Mencken er fjarski
feimus litterarí Kani og skrifaði
páerfúla bók, sem heitir The
American Language. H e n r y
meinteinar í bókinni að Kana-
enska er ekki ríl enska, böt
alveg spesíal mál lillebitt læk
inglis og spellað eins. Ná, mig
vantar soleiðis mál fyrir okkur
með okkar spellingu líkatú. Mín
Georges Duhamel, meðlimur í frönsku akademíunni,
gagnrýnir menningaryiðhorf samtíðar sinnar
miiinniiiiiiiiiiiiiiiiiii
FR A N S KI rithöfundurinn
Georges Duhamel, sem óhætt
má segja að njóti meira álits og
virðingar meðal Frakka, heldur
en flestir aðrir núlifandi höf-
undar þeirra, hefir nýlega kvatt
sér hljóðs og haldið fyrirlestur á
vegum frönsku Akademíunnar,
þar sem hann einu sinni enn
beitir hörðum skeytum gegn
menningu og menningarviðhorf-
um nútímans. Duhamel er nú á
sjötugasta aldursári en langt
virðist samt frá því, að hann sé
að leggja pennann til hliðar.
Orð í tíma töluð
Hann er um þessar mundir í
þann veginn að ljúka við nýja
bók, sem hann kallar „Problemes
de l’heure“ (Vandamál líðandi
stundar), sem beðið er með ó-
þreyju. Því skrif Georges Du-
hamel þykja ávallt orð, sem í
tíma eru töluð.
Hann hefir skrifað bæði ljóð
og skáldsögur, auk fjölda margra
blaðagreina og ritgerða. Svip-
hreinn og traustur stíll, skýr
hugsun og óvenjulega næmt inn-
sæi í mannlegt líf og mannleg
'randamál eru einkennandi fyrir
allt, sem hann skrifar. Hann trú-
ir á manninn — á framtíð manns
ins og gildi einstaklingsins.
En þrátt fyrir skilning þann
og samúð með mönnum og þjóð-
um, sem kemur fram hjá Du-
hamel í ræðu hans sem riti, hefir
hann þó, fremur flestum nútíma
böfundum gengið óhikað fram í
því, að gagnrýna harðlega sam-
tíð sína, menningu hennar og
lífsviðhorf. Hann er í senn ein-
lægur og sannur Frakki, sem ann
íranskri menningu og er stoltur
af henni, sem „ljósbera hinnar
vestrænu menningar“, en sér
engu að síður sjúkleika og hrörn
unareinkenni hennar í dag.
Hann er óþreytandi í viðleitni
sinni til að hvetja þjóð sína til
vakningar og minna hana á hið
göfuga hlutverk, sem hún hel.r
gegnt í fortíðinni meðal menn-
ingarþjóða og sem hún á að
gegna áfram.
Sívakandi athugandi
En það er ekki aðeins Frakk-
land og frönsk menning, sem
Georges Duhamel ber fyrir
brjóstinu, heldur allur heimur-
inn — heimsmenningin. Hann
hefir ferðazt víða vegu og gagn-
þekkir mikinn hluta Evrópu,
Afríku og Ameríku. Og á öllum
ferðum sínum er hann hinn sí-
vakandi áhugasami athugandi,
sem vill nema allt og skilja. —
skyggnast inn í sjálfa sál sam-
tíðar sinnar.
Gagnrýni Duhamels
Þessar þrotlausu athuganir
Duhamels hafa áflað honum víð-
tækrar þekkingar og reynslu,
sem öll verk hans bera glöggt
vitni um. Þau hafa að geyma
skarpa og í senn rólega og yfir-
vegaða gagnrýni. En gagnrýni
og ádeila Duhamels er laus við
beiskju þá og uppreisnaranda,
sem einkennir skrif margra
hinna yngri nýtímahöfunda.
Hún er þvert á móti mörkuð af
góðvilja og samúð — viðleitni
til að bæta úr og byggja upp
fremur en rífa niður. Skyldur
einstaklingsins gagnvart þjóðfé-
laginu og gagnvart menningar-
legri og siðfræðilegri arfleifð
i’yrri kynslóða eru atriði, sem
hann telur, að nútímamaðurinn
vanræki, og hann vill vekja
hann til meðvitundar um þessa
vanrækslu og til umhugsunar
um hin varanlegu verðmæti.
Gallar vélamenningarinnar
Hann hefir skorið upp herör
gegn hinum Sýkjandi áhrifum af
vélamenningu 20. aldarinnar. —
Þegar árið 1928 skrifaði hann
eftir all-langa dvöl í Ameríku
hina frægu bók sína „Scénes de
la vie future“ (Svipmyndir fram-
tiðarinnar), þar sem hann for-
dæmir ófrjóvleika og andríkis-
skort hinnar vélrænu menningar
nútímans. Bók þessi hefir af
ýmsum verið skoðuð sem árás
gegn amerísku þjóðskipulagi, en
það hefir komið æ greinlegar
fram í síðari ritum Duhamels, að
hann hefir þar aðeins notað
Ameríku sem nokkurs konar
átyllu til að koma á framfæri
skoðunum, sem orðið hafa grund
völlur og uppistaða meginhlut-
ans af síðari verkum hans á vett-
vagi alþjóðlegra bókmennta.
Bók hans, er kom út s.l. ár
„Manuel du Protestaire“ (Hand-
bók mótmælandans), er skrifuð
í sama anda og hin fyrrnefnda,
sem birtist fyrir 25 árum.
Einar fjórar ákærur Duhamels
Georges Duhamel setur fram
ádeilu sína á hendur menningu
nútímans í fjórum meginliðum:
1) Ég finn menningu vorri það
til lasts — segir hann — að fram-
vinda hennar er svo hröð, að lög-
gjafinn er alltaf heilli öld á
eftir uppfinningamanninum með
þeim afleiðingum, að hið nýja
er orðið afgamalt og úrelt, áður
en reynslu tímans hafi gefizt
tóm til að meta það og dæma.
2) Ég deili á menningu vora
fyrir það, að hafa ekki enn komið
á fót „Alþjóðlegu menningar-
ráði“, sem gegni því hlutverki,
að sjá um að allar þjóðir heims
njóti í sem ríkustum og jöfnust-
um mæli, hverrar þeirrar upp-
finningar, sem horfir til heilla
og blessunar mannkynsins.
3) Með starf og afrek Pasteurs
að baki og annarra vísinda-
manna, sem lengt hafa ævi
mannsins, deili ég á menningu
vora fyrir að hafa ekki enn
fundið leiðir til að tryggja íbúum
jarðarinnar nægilega fæðu og af-
stýra þannig hungurdauða
hundruða og þúsunda árlega og
heimsstyrjöldum á 25 ára fresti.
4) Ég deili á menningu vora
fyrir það, hve hvatvíslega hún
hefir gengið fram í að kasta fyrir
borð menningarlegum arfleifð-
um fortíðarinnar. Hin gamla bók
menning hefir smám saman orð-
ið að þoka fyrir yfirborðsmenn-
ingu kvikmynda, útvarps og
sjónvarps.
Beynslan hefir sýnt
Aðspurður, hvort hann haldi
að koma muni til atóm-styrjald-
ar, tekur Georg^s Duhamel upp
mynd frá Hirosíma, vegur hana
í lófa sér og svarar:
— Ég væri gramur sjálfum
mér, ef ég gerði mig sekan um
svartsýni, þar sem ég er nýorð-
inn afi í áttunda sinn. En — því
er nú ver og miður! — Reynslan
hefir svo oft sýnt okkur og
sannað, að maður, sem fer að
beiman frá sér með hlaðna
skammbyssu getur sjaldan stillt
sig um að hleypa af.
—Mbl., 21. febr.
amma segir, að það sé olkænds
af spelling á íslenzku eins og
mann plísar, en olveis bæ fon-
isk nema í Heimskringlu, böt
bleimar það á prentara og edit-
orinn og meikar bara fönn að
því everí tæm.
Væ sjúr! Það verður voða
mixupp á startinu. Bött mín
amma segir, að það er voða mix-
upp í allri íslenzkri spellingu,
enivei, og mín ædía verí handí
fyrir okkar Winnipeg-blöð, bí-
kos nóbodí rekkognæsaði prent-
villurnar. Túbad að goverment-
ið ykkar dekkoreitaði ritstjór-
ana hér fyrir þjóðrækni í ykkar
máli, só, meibí þeir eru skerd,
að gefa það upp, nema expekta
hærri orðu. Bött er ekki lotsan-
lots af stórum krossum í söpplæ
á alþinginu? Okkar editorar
sjúddbí happí, ad ridda blöðin
af gamla málinu venn þessir
óldtæmers eru gonners, enivei
og unga fólkið gefur ekki dem
fyrir það, og lots af ensku í
þeim. Spíkarar hafa langar ræð-
ur á kanamáli íven yfir monú-
mentum pæoníranna. Nó, sör!
Prittí súr er ríl íslenzka hér ol-
gonntúhell er allir júsa pjúr
Kanamál ef mín ædía er ekki
axeftuð, og okkar þjóðerni nójús
fyrir okkur öll.
Ég vil ekki tæra þig út, við
langt bréf djöstná, vantaði bara
að hinta að ædíunni, bött er in-
terestaður til að vita þína ópin-
jón, og ef þið í gamla landinu
viljið djoina okkur í einu komp-
aníi, að konströkta úr vestur-
heimsku (eða kanversku) þessa
brú, sem mín amma mensjónaði
til þín. Hún sendir þér hennar
lovv, og ég segi
Gúddbæ forná,
Billi.
P. S.
Á dauða mínum átti ég von,
en ekki hinu, að ég gæti ekið
honum Billa mínum til að skrifa
þér — ekki líflegar en hann tók
undir það fyrst. En hann leynir
á sér drengurinn. Ég -vona nú
bara, að þér takist að halda hon-
um við efnið. Það er hér ein
pólsk í nágrenninu, sem ég er
ekkert áfram um að fá inn í
fjölskylduna.
Þín Sally gamla
— SPEGILLINN
Það fór hrollkennd tilfinning í
gegn um föðurinn, þegar hann
heyrði dóttur sína segja, eftir
að hafa talað óendanlega langan
tíma í símann við vinstúlku
sína: — „Bíddu augnablik,
Agnes, rétt á meðan ég skipti
um eyra!“
Eyfirzkir bændur yilja flytja inn naut-
gripi af holdakyni og einangra í Grímsey
Bœndafélag Eyfirðinga, sem
stofnað var í vetur, gerir
ályktun um þetta efni
Fyrir skömmu var stofnað
Bændafélag Eyfirðinga, og
á fyrsta almenna fundi sín-
um fyrir nokkrum dögum,
tók það fyrir mál, sem er
töluvert athyglisvert, sem
sé innflutningur nautgripa
af holdakyni til kjötfram-
leiðslu.
Ályktun félagsins er á þá leið,
að félagið líti svo á, að vegna
viðhorfa í framleiðslu héraðsins
og landbúnaðarins í heild sé
breyting nauðsynleg og sköpun
skilyrða til fjölbreyttari fram-
leiðslu. Til þess að vinna að því
beri að flytja inn frá útlöndum
nautgripi af holdakyni til kjöt-
framleiðslu.
Einangraðir í Grímsey
Einnig bendir félagið á það,
að heppilegt mundi vera að ein-
angra hina innfluttu gripi í
Grímsey meðan gengið sé úr
skugga um, að þeir beri ekki með
sér sjúkdóma, eða hafa stofninn
þar meðan verið sé að ala upp
innlendan stofn af þessu kyni.
Jafnframt innflutningi á lif-
andi nautgripum telur félagið
sjálfsagt að beita nýjustu að-
ferðum í tæknifrjógvun til að
koma hér upp innlendum holda-
kynstofni.
Félagið mun koma þessari á-
lyktun áleiðis og er ekki ólík-
legt, að hún verði lögð fyrir
búnaðarþing, sem nú situr.
—TÍMINN, 26. febr.
Kaupið Lögberg
Víðlesnasta
íslenzka blaðið
C0PENHA6EN
Bezta munntóbak
heimsins