Lögberg - 15.04.1954, Blaðsíða 2

Lögberg - 15.04.1954, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 15. APRIL 1954 Séra Bragi Reynir Friðriksson, Lundar, Man.: Þjóðrækt og Guðrækni ræða flutt sunnudaginn 21. febrúar 1954 í Fyrstu lútersku kirkju í Winnipeg „Drottinn, þú hefur verið oss athvarf frá kyni til kyns“. (S. 90, 1. v.) Ég nefni þessa ræðu mína „Þjóðrækt og Guðrækni“. Þetta tækifæri gefur mér tilefni til að ræða þessi merku og miklu efni sameiginlega. Ég hef einnig ákveðinn tilgang í huga. Blátt áfram vil ég sýna og leitast við að sanna með dæmum og tilvitnunum úr sögu þjóðarinnar báðum megin hafsins hið nána samhengi þessara þátta í skaphöfn og lífi íslendinga. Þetta er að færast mikið í fang, en sú er einlæg og ákveðin skoðun mín, að þessi lækurinn verði aldrei bakkafullur. Menn ættu áltíð að leitast við að lyfta ein- göngu „Grettistökum" í þágu þjóðernis og Guðrækni. Það er oft litið til fornaldarinnar, þegar íslendingar vilja efla og styrkja þjóðarhug og metnað sinn. Landnáms- og söguöldin er sem bjartúr og fagur morgunn á sögudegi þjóðarinnar. Það er árfpgur birta yfir nöfnum og sögnum þessa tímabils, og án efa hefur sá bjarmi magnast á þeim tímum, er myrkur grúfði svo lengi og átakanlega yfir högum og hugum landsmanna. í öllu mati á mönnum og málefnum felst ein hætta. Röng ályktun og ofmat er stundum valdur þess, að einrýnt er um of á aðra hlið málanna en hin vanrækt, er og hefur sína sögu að segja. Þejrta hafa íslendingar ekki ávallt haft í huga. Allir þekkja söguna um Gunnar kappa á Hlíðarenda og Kolskegg bróður hans. Skilnaður þeirra við Markarfljót er hinn örlagaríki hápunktur sögu þeirra. Þar segir Gunnar: „Fögur er hlíðin, svá at mér hefr hon aldri jafnfögr sýnzt, bleikir akrar og slegin tún, ok mun ek ríða heim aftr ok fara hvergi“. Mörgum finnst, að betur verði ekki í orðum lýst sannri ættjarðarást, enda hefur Gunnar löngum verið ástmögur þeirra, sem unna fornum dug og drengskap. Þegar Njála er betur í kjölinn lesin þá má einnig líta á þetta frá annari hlið. Svar Kolskeggs, er Gunnar reynir að fá hann til að verða eftir heima, er athyglisvert. „Egi skal þat“, segir hann, „hvárki skal eg á þessu níðast ok engu öðru, því er mér er til trúat“. Svo skildi með þeim bræðrum og svo skilur með hverjum þeim, sem velja á milli stundar- tilfinninga og heldni við gefin orð. Gunnar beið bana. Kolskeggur lifði æ síðan fjarri hinni fögru hlíð. Ég vel þetta dæmi til að sýna fram á, hversu sterkustu vottar sannrar karlmennsku og andlegs þreks eru oft finnan- legir að baki vopnagnýsins og grimmdarlegra hreystiverka víkinganna. Kolskeggur ber með sóma fegursta orðið, sem tungan í sjóði sínum geymir í þessu sambandi. Hann var „drengur góður“. Þá sýnir dæmi þetta og vel þá þættina í skaphöfn þjóðarinnar, sem drjúgum hafa reynzt henni hamingjuríkir, þ. e. trúmennska, orðheldni og festa. Það kann ýmsum að þykja, að ég skuli leita dæma í heiðin tímabil, en því ekki? Munu ekki kostir Kolskeggs hafa komið honum að notum, er hann síðar tók Kristna trú, skírðist og gerðist Guðs riddari? Varð og ekki farsæl forspá og gjörhugul speki Þorgeirs Ljósvetningagoða, er hann á Lögbergi hinu forna bægði borgarastyrjöld frá bæjardyrum íslendinga með hinum frægu orðum: „Ef vér slítum lögin, þá slítum vér friðinn11? Sjaldan munu þær persónur nefndar samtímis, sem ég hyggst nú leiða fram sem vitni máli mínu til stuðnings. Einn mesti kvenskörungur fornaldarinnar, Bergþóra á Berg- þórshvoli, mælti svo, er dauðinn blasti við: „Ek var ung gefin Njáli. Hefi ek því heitit honum, at eitt skyldi ganga yfir okkur bæði“. Löngu síðar var maður að nafni Jón Arason leiddur að höggstokknum án dóms og laga. Segir sagan, að ekkert æðru- orð hafi heyrzt af vörum hans og leið hann þar fórnardauða fyrir það, er hann vissi bezt og heilagast, trú og þjóðerni. Báðar þessar persónur áttu og sýndu á dauðastundu það þrek, sem dugði, er á reyndi. Ég ætla og fyrir víst, að jafn tígulega og djarflega hefði Bergþóra svarað neitandi hverri tilraun um að fá hana til að láta af trú á Krist, er þá var henni kunnur. Það var líka hið sáma afl sprottið frá sann- íslenzku uppeldi og eðli biskups Jóns, ásamt sterkri trú á Drottin, sem gaf honum djörfung á dauðastundu. Og um misjafnar götur sögunnar sjáum við, hversu margir beztu og fremstu menn þjóðarinnar og þeir, sem vitrastir voru og mestir friðflytjendur, fundu það í Kristin- dóminum, er hjarta þeirra þráði. Fögur þykir mér ætíð sagan af Þorkatli mána, sem fól sig á banadægri þeim Guði, sem sólina hefði skapað. Hallgrímur Pétursson, skáldið, „sem svo vel söng, að sólin skein í gegnum dauðans göng“. Hann stóð föstum fótum í forníslenzkum jarðvegi, og þaðan óx honum sá kraftur, er trúin á Krist gaf honum. Hann náði mestri hæð og fyllingu í skáldskap sínum, þegar hann kvað: „Dauði, ég óttast eigi afl þitt og valdið gilt, í Kristi krafti ég segi, kom þú sœll, þá þú vilt“. Hjálmar Jónsson frá Bólu bar einlæga ást til fóstur- jarðar sinnar: % „Aldin móðir eðalborna ísland, konan heiðarleg, ég í prýðifang þitt forna fallast lcet og kyssi þig“. Og þegar hætta sækir þessa móður heim, þá er þetta ráðið, segir hann: „Himininn krefjum heillaráða og hræðumst ei, þótt kosti fjör“. Var það ekki aldagamalt þor og þrauk, barátta upp á líf og dauða, sem veitti þungan og festuna í orð fullhugans mikla, Jóns Sigurðssonar, er hann sagði: „Vér mótmælum allir“.? í kjölfar þessara frægu og fræknu barna íslenzku þjóðarinnar koma þúsundir, sem í þögulli og harðri lífs- baráttu lögðu stein í þá byggingu, er við nefnum íslenzka þjóðarsál. Mæður íslands hafa um aldaraðir leitað börnum sínum athvarfs og blessunar Drottins. Sjómenn ýttu fleyi frá landi með bæn á vör. Bændur sáðu og uppskáru af Guðs náð. Foreldrar ykkar margra, áheyrendur góðir, létu Biblíuna sína ofarlega í kistuna, er haldið var frá fóstur- jarðarströndum í vesturveg. Og margir hafa vitnað um varðveizlu Hans á nýjum og oft erfiðum slóðum. Saga ís- lands skráð og óskráð ber því vott, að Drottinn hefur verið þjóðinni athvarf meðvitandi og ómeðvitandi frá fyrstu tíð. Talar ekki Matthías fyrir munn okkar allra, er hann segir á svo fagran hátt: „Ó, Guð vors lands, Ó, lands vors Guð, við lofum þitt heilaga, heilaga nafn“. Já, sannarlega hefur Drottinn verið okkur athvarf og skjól frá kyni til kyns. Allt, sem ég hef reynt að nefna, sannar það, að samfara hinni mestu tryggð við fóstruna fríðu og ægitignu hefur oftast í sömu brjóstum búið djúp trú og einlæg lotning fyrir Honum, sem allt gott hefur gefið og veitt. IV. Ég bið þess af einlægni, að þessir komandi samfundir íslendinga verði í anda þjóðrækni, þjóðræktar og Guðrækni. Við eigum ekki fegurra verkefni til, en að þroska svo beztu kostina í þjóðerni okkar, að ævistarfið verði heil og helg Guðþjónusta. Á þessum samverustundum færi vel á því, að við hefðum í huga orð Eggerts Ólafssonar: „Gleymt ég get þér aldrei göfugt föðurland“, og bæta einnig við með honum: „Hefja mun Guð í gœfu gott stand það land“. Þegar við minnumst þess, að víða um heim eru menn og konur af þjóðarbergi okkar brotnir, þá hefjum við í æðra veldi merkingu alls, sem okkur er heilagt og gerum orð íslenzka þjóðsöngsins að bæn og ákalli allra landa, hvar sem leið þeirra kann að liggja: ' „Verði gróandi þjóðlíf með þverrandi tár, sem þroskast á Guðsríkisbraut“. „Hylli Drottins, Guðs vors sé yfir oss. Styrk þú verk handa vorra“. I Jesú nafni, Amen. II. Það heitir þjóðrækni, að minnast forfeðra sinna og leggja stund á að nema sögu þjóðar sinnar og dá þau afrek, sem unnizt hafa á umliðnum öldum. Við eigum öll þær skyldur að rækja að vernda hið bezta úr íslenzkri sögu og að halda vörð um tunguna okkar, menjar og þann menn- ingararf, sem við höfum þegið. Þetta er göfugt og verðugt verkefni. Þjóðræknisfélögin hafa komið auga á þetta starf og mikið hefur vissulega unnizt í þessum málum. Á morgun hefst 'einn þáttur þessa starfs. Það ætti því vel við, að ég í kveld talaði um þjóðrækni. Sú er þó ekki ætlun mín, nema á óbeinan hátt. Á milli sagnorðanna að rækja og rækta er náinn skyldleiki. Það fullyrði ég líka, að þjóð- ræknisfélag er um leið þjóðræktarfélag. Framar skyldunni við hið liðna er skyldan við nútíðina og þá, sem næstir eru í tíma og rúmi. Því vil ég nú beina athygli áheyrenda minna að þjóðrækt. Á þeim vettvangi er mikið verk að vinna. Því lengri, sem saga Islendinga verður, því þyngra leggst ábyrgðin á herðar kynslóðanna. Og einnig þið, Vestur- íslendingar, þurfið að lyfta ykkar hluta þeirrar byrði, sem nú kallast íslenzkur metnaður. Hvar, sem íslendingur fer um hauður og höf, verður það honum að brenna í muna, að „Fóstran fríða“ vill láta hann minnast þess, að hennar er blóðið, sem í æðum hans rennur. Þjóðrækni er góður grund- völlur þjóðræktar. Hin sanna þjóðrækni er í því fólgin að leita hins bezta og göfugasta úr sögu og lífi þjóðar sinnar og hin sanna þjóðrækt er í því fólgin að þroska hið sama og geyma í göfugu hjarta. Hvað er þá hið bezta, sem við brjóst hinnar gömlu ísafoldar óx? Ótal margt má að sjálfsögðu nefna. Ég tel það einkum tvennt. Ástin á landinu og trúin á Guð. Það er því okkar hlutverk að kynda þá elda, sem bjartast hafa brunnið, lýst og ornað þjóðinni. Það er og spá mín, að það verði megin hlutverk ykkar hér vestan hafs að varðveita þau verðmæti, sem þið eigið úr íslenzku þjóðerni. Vegur ykkar mun því meiri, sem það vökustarf verður betur rækt. Feður ykkar og mæður festu hér fyrstu rætur, öfluðu sér virðingar og ástsældar fyrir trúmennsku, heiðarleik og drenglyndi í hvívetna. Islendingum hefur aldrei brugðizt trúmennska Kolskeggs, festa Bergþóru og trú Hallgríms. Það verður því þjóðrækt, sem okkur öllum ber að leggja stund á. Það verk verður þó eigi eingöngu unnið á þjóð- ræknisþingi, heldur er í því fólgin almenn mannrækt. Það er heiður hverjum manni að vera af íslenzku bergi brotinn og á engan hátt betur getum við þakkað það, en að rækta svo eigin sálu og framkomu alla, að ekki falli nokkru sinni blettur á þann skjöld. Heiður íslenzks þjóð- ernis er heiður okkar sjálfra. III. I Guðspjalli þessa dags er á fagran hátt sögð og útskýrð dæmisaga um sáningu og sáðmann. Það á vel við að hugsa um þau orð í þessu sambandi. 1 bráðum ellefu hundruð ár hefur Drottinn eigi eingöngu verið íslenzku þjóðinni at- hvarf heldur og gefið henni dýrmætar gjafir og sífellt sáð í hjörtu landsmanna sæði því, sem engan á sinn líka, fagnaðar- erindi Jesú Krists. Þetta sæði hefur að vísu fallið í mis- jafnan jarðveg, en var nokkuð fremur ljós á vegum þjóðar- innar, en birtan, huggunin og krafturinn frá orði Frelsarans. Arfurinn mikli, þjóðernið, tungan, bókmenntirnar og trúin er það sæði, sem sáð hefur verið meðal okkar. Hvern jarð- veg mun það finna hjá þér, kæri áheyrandi minn? Munt þú bera gæfu til þess að geyma það í göfugu og góðu hjarta, og láta það bera ávöxt með stöðuglyndi og trúmennsku. Enginn má samt ætla að þjóörækni og þjóðrækt sé allt. Nei, það er aðeins hluti hinnar einu sönnu og æðstu ræktar- semi og þjónustu. Guðræknin er háleitasta og göfugasta verkefnið, sem mönnum er fengið í hendur. Guðræknin er samnefnari alls þeáfe, er við gerum og hugsum. í trúnni á Drottinn mætast allir gagnvegir göfugrar breytni. í dýpstum skilningi eiga menn aðeins eitt föðurland og það er hjá Guði, því að fyrir honum eru allir menn bræður og á þeim grundvelli varð til helgasti boðskapur Krists, boðorðið um elskuna til Guðs og náungans. Guð hefur ráðstafað því svo, að okkur mönnunum er ætlað að veita umhverfi okkar öðru fremur lið og þjónustu. Kristur unni föðurlandi sínu á jörðu, en Hann sá mönnunum alltaf annað meira og háleitara takmark en jarðbundna og takmarkaða þjónustu við hér- lægar hugsjónir. Á þennan hátt dró Hann á engan hátt úr mikilvægi starfsins í jarðnesku lífi, langt því frá, en Hann vildi láta menn horfa æ hærra og hærra, svo að þeir hættu að skoða skarnið við fætur sér, en yrðu þess vísari að birtan kemur öll að ofan. Hann vildi sá því sæði í hjörtun, er yrði að miklu tré með styrkum rótum og greinum er teygðu sig í himininn upp. Kristur var þannig í í þessu sem öllu öðru hin sanna fyrirmynd okkar. Orð Hans er hið eilífa sæði, ræturnar trúin, Hann sjálfur hinn styrki stofn og við grein- arnar, sem eigum þess kost að vaxa á þessum stofni Drottni til dýrðar. Það er mikil gæfa og mikið þakkarefni fyrir ckkur íslendinga að mega rækta með okkur hið bezta úr þjóðararfi okkar og leitast við að bera það fram úr dýr- mætum sjóði hjartans. Já, við megum vera og eigum að vera þakklát fyrir náð Hans, varðveizlu og gjafir allar. Ævintýramaður og rithöfundur Ameríski rithöfundurinn AMERÍSKI rithöfundurinn Ernest Hemingway las á dögun- um minningargreinar um sig í öllum helztu heimsblöðunum og hefir víst haft gaman af. Þetta stafaði þó ekki af misskilningi eins og eftirmælin um Suður- nesjamanninn hérna um árið. Hemingway lenti í tveimur flug- slysum sama daginn ásamt konu sinni, og voru þau hjónin talin af. En þeim varð ekki teljandi meint við hnjaskið, og milljónir bókmenntaunnenda víðs vegar um heim fögnuðu því, er dánar- frétt meistarans var borin til baka. Hemingway hefir nær aldarfjórðung verið brautryðj- andi í skáldsagnagerð og stend- ur nú á tindi frægðar sinnar, enda maður á bezta aldri. Hann varð hálfsextugur síðastliðið sumar. Iþróttagarpur Fullu nafni heitir hann Ernest Millar Hemingway og fæddist 21. júlí 1898 í Oak Park í Illinois skammt frá Chicago. Faðir hans var sveitalæknir og hafði soninn oft í fylgd með sér, þegar hann vitjaði sjúklinga sinna, enda verður þeirra áhrifa vart í skáld skap Hemingways. Hemingway eldri var mikill áhugamaður um íþróttir og veiðiskap og gaf syni sínum færi tveggja ára gömlum og byssu, þegar hann var tíu ára. Þannig beygðist krókurinn snemma til þess , sem verða vildi, því að Hemingway hefir löngum verið snjall íþrótta- garpur. Hann gerðist strax i skóla ágætur hnefaleikari og knattspyrnumaður. Síðari árin leggur hann mesta stund á fiski- veiðar, en fylgist einnig af lif- andi áhuga með hnefaleikum, knattspyrnu og keppnisgreinum skíðaíþróttarinnar. Enn fremur hefir hann tekið þátt í nauta-ati á Spáni og er af kunnugum tal- inn fræðimaður í þeirri æsilegu íþrótt. Loks er hann ákafur og mikilhæfur veiðimaður og var einmitt í Afríku þeirra erinda að verða sér úti um villibráð, þegar honum hlekktist á. Ævintýramaður Ævi Hemingways minnir stundum einna helzt á lygasögu. Hann strauk að heiman 15 ára gamall, en vitjaði þó von bráðar föðurgarðsins á ný og lauk menntaskólanámi 1917. Skömmu síðar gerðist hann blaðamaður í Kansas City, en hætti því starfi til að verða sjálfboðaliði á Italíu- vígstöðvunum í fyrri heims- styrjöldinni. Hann særðist lífs- hættulega tveim vikum áður en hann varð 19 ára. Læknar hugðu, að hann yrði öryrki það, sem eftir væri ævinnar, þegar Hemingway kom aftur heim til Bandaríkjanna, en hann komst eigi að síður til heilsu á ótrú- lega skömmum tíma. Hann hvarf aftur að blaðamennsk- unni, en settist að í París eftir 1920 og þar skrifaði hann fyrstu skáldsögu sína, sem gerði hann víðfrægan. Hann ferðaðist mikið um Frakkland og Spán og rataði í ýmist ævintýri. Hann fluttist aftur vestur um haf 1930 og settist að í Florida, en átti þar skamma dvöl. Árið 1936 varð hann fréttaritari í borgara- styrjöldinni á Spáni og gegndi sama starfi í síðari heimsstyrj- öldinni, fyrst í Kína, síðar í Evrópu og fylgdist með innrás- inni í Frakkland á sínum tíma. Hann hefir farið margar veiði- ferðir til Ameríku og ferðast víðs vegar um heim. Heimili hans er nú í San Francisco de Paula á Kúbu, og þar skemmtir hann sér löngum við fiskiveiðar, þegar hann unir heima. Skáld nýs skóla Hemingway er sennilega frseg asti skáldsagnahöfundur, sem nú er uppi í heiminum, en ýmsir bókmenntafræðingar telja, að list hans rísi hæst í smásögun- um. Hemingway hefir myndað nýjan skóla í skáldsagnagerð, og áhrif hans eru meiri en nokkurs annars rithöfundar nú á dögum- Viðurkenndustu skáldsögur hans eru A Farewell io Arms, sem gerðist á ítalíuvígstöðvunum í fyrri heimsstyrjöldinni, For Whom ihe Bell Tolls, er lýsir borgarstyrjöldinni á Spáni, en þær hafa báðar verið þýddar á íslenzku, og síðasta skáldsaga hans, The Old Man and ihe Sea# sem gerist í Kúbu og mótast i ríkum mæli af sjómennsku Hemingways. Hún hefir enn ekki verið þýdd á íslenzku, en kvað væntanleg á bókamarkað- inn áður en langt um líður. Ernest Hemingway er um- fram alt sérstæður og göldróttur stílsnillingur. Halldór Kiljan Laxness er sá íslenzkur rithöf- undur, sem orðið hefir fyrir mestum áhrifum af honum, þó að hann vilji ógjarnan við það kannast. Mikið þýddur Bækur Hemingways hafa ver- ið þýddar á tungur allra menn- ingarþjóða og farið glæsilega sigurför um heiminn, þó að sænska akademían hafi enn ekki séð sóma sinn í því að veita hon- um nóbelsvarðlaun. Skáldsögur hans, sem þýddar hafa verið a íslenzku, eru: Og sólin rennur upp, Vopnin kvödd, Einn gegn öllum og Klukkan kallar. Karl Isfeld þýddi Og sólin rennur upP og Einn gegn öllum, Halldór Kiljan Laxness Vopnin kvödd og Stefán Bjarman Klukkan kallaf- Fjölmargar smásögur Heming- ways hafa og verið þýddar 3 íslenzku og birzt í bókum, blöð- um og tímaritum, en ekkert sma- sagnasafn hans hefir þó verið þýtt og gefið út í heild. Margar skáldsögur hans og smásögur hafa verið kvikmyndaðar, 0° Hemingway hefir aldrei léð máls á því að semja handrit fyr' ir kvikmyndaframleiðendur 1 Hollywood, enda lítill vinur þeirra. (SUÐURLAND) —Alþbl., 28. febr- You’ll save a lot of worry, With the way prices are todoV’ If you pick your cakes and dainties, From Aldo’s great display. ALDO'S BAKERY 613 Sargenl Ave. Phone 74-484^

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.