Lögberg - 29.04.1954, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 29. APRIL 1954
%
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Gefið 5t hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift rltstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 743-411
Verð $5.0U um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögherg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Wlnnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Ensk tunga á fult í fangi
í blaðinu The Star Weekly, sem gefið er út í Toronto,
birtist nýverið íhyglisverð grein eftir Neil D. Orpen, er
fjallar um viðhorf enskrar tungu í Suður-Afríku og þverr-
andi útbreiðslu hennar; fram til skamms tíma mátti svo að
orði kveða, að þjóðin beitti fyrir sig nokkurn veginn jöfnum
höndum afríkönsku og ensku, en nú sýnist þessu farið
nokkuð á annan veg; þjóðtungunni, afríkönskunni, vex nú
óðum fiskur um hrygg um leið og ensk tunga frá ári til árs
á alvarlega í vök að verjast.
Hvorki verður sagt, að afríkanskan eigi sér langa sögu
að baki, né heldur að hún styðjist við gullaldarbókmentir,
því engu slíku er til að dreifa; ekki eru liðin nema freklega
þrjú hundruð ár síðan þessi nýja þjóðtunga tók að mótast
og komast í skipulagsbundið málfræðilegt horf; grundvöll-
inn að tungunni má rekja til hollenzkra kaupsýslumanna,
er ílengdust í Suður-Afríku og blönduðu blóði við hinn
innfædda lýð.
Árið 1882 ruddi afríkanskan sér veg inn í þjóðþingið
og tveimur árum síðar öðlaðist hún í skólum jafnrétti við
enskuna, en að laga fyrirmælum 1925 varð hún í öllum
efnum jafnoki hinnar ensku tungu.
Á þeim tuttugu og níu árum, sem liðin eru frá þeim
tíma, hefir afríkanskan æ náð fastari og fastari tökum á
þjóðinni og virðist nú ómótmælanlega á hröðu stigi með
að ná yfirhönd.
Þegar skólar í Transvaal tóku til starfa í öndverðum
janúarmánuði síðastliðnum og skrásett voru 395,t)00 ungl-
ingar og börn, nam tala hinna enskumælandi einungis
þrjátíu af hundraði; í Capefylkinu voru í fyrra skrásett í
skólum 113,668 hvítra manna börn, er aðeins kunnu
afríkönsku til móts við 56,957, er beittu fyrir sig enskri
tungu; á hinn bóginn er svo ástatt um mikinn meirihluta
blökkumannabarna, að þau kunna ekki stakt orð í ensku.
Þeim mentamönnum brezkum, eða af brezkum stofni, sem
í Suður-Afríku búa, er það mikið áhyggjuefni hvernig
hag enskunnar þar sé komið og leggja sig í líma um ráð-
stafanir til úrbóta; hallast ýmsir þeirra á þá sveif, að inn-
flutningur kennaraliðs frá Bretlandi gæti vakið nýjan
áhuga enskunni til trausts og halds innan vébanda Suður-
Afríku fylkjanna.
Það er ekki einasta að afríkanskan sé að leggja undir
sig barnaskólana og gagnfræðaskólana, heldur er nú svo
komið, að í fullum helmingi hinna meiri háttar háskóla
ræður hún lofum og lögum.
Á vettvangi viðskiptalífsins færist afríkanskan jafnt og
þétt í aukana og nær þetta einnig til útvarps og blaðaút-
gáfu; nú eru og leikrit samin á þessu nýja þjóðmáli, sem
talið er að hafi hreint ekki svo lítið til síns ágætis, jafnframt
því sem tímaritum fjölgar ört.
Með hliðsjón af þeirri margþættu þróun, sem hér hefir
verið vikið að, benda flest eyktamörk til þess, að áður en
tiltölulega langt um líði, verði afríkanskan megin mál ekki
aðeins meirihlutans í Suður-Afríku, heldur þjóðárinnar
allrar.
☆ ☆ ☆
Styngum hendi í eigin barm
1 þessu landi, eins og því miður svo víða annars staðar,
eru krypplingar á unga aldri, sem þarfnast liðsinnis af hálfu
líknarstofnana og hins opinbera og verða vitaskuld nokk-
urrar hjálpar aðnjótandi þó víst sé, að betur'megi ef duga
skal.
Nú hefir sambandsstjórn nýlega veitt $29,770.00 til
styrktar þeim félagsskap, sem gengur undir nafninu The
Society for Crippled Children of Manitoba; með þessu er
stigið þakkarvert spor í rétta átt, er ætti að verða fylkis-
búum nokkur hvöt til að láta ekki sinn hlut eftir liggja
varðandi tillög, smá eða stór, til fulltingis þessu mikla vel-
ferðarmáli; tillögin má senda Mr. S. C. Sparling, Executive
Director, Society for Crippled Children of Manitoba, 412
William Avenue, Winnipeg, Manitoba.
Hafið það hugfast, að margt smátt gerir eitt stórt, og
að jafnvel hin smæsta uþphæð getur haft frambúðaráhrif á
einhvern vorra yngstu meðbræðra, er nærgætni og um-
önnunar þarf við.
Aminst félag innir af hendi drengilegt mannúðarverk
í þágu vor allra og þess vegna ber oss öllum að veita því lið
eftir efnum og ástæðum.
☆ ☆ ☆
Sagan endurtekur sig
Flestum stendur víst enn í fersku minni njósnarmálið í
þessu landi frá 1946, réttarhöldin í sambandi við það og
úrskurður rannsóknardómarans, er meðal annars dæmdi
einn sambandsþingmann til nokkurra ára fangelsisvistar
venga trúnaðarbrots við canadisk stjórnarvöld og ofur-
hollustu við kommúnistana í Moskvu; að rannsókn málsins
var unnið með oddi og egg og eigi við skilist fyr en lokið
var hinni fullkomnustu sótthreinsun og dróttinssvikararnir
höfðu fengið sína vöru selda.
Nú hefir hliðstæð njósnarstarfsemi verið upplýst í
Ástralíu og konunglegri rannsóknarnefnd verið fengið
málið til meðferðar ; ritari við sendisveit Rússa í höfuðborg
Ástralíu, Vladimir Petrov, gerði áströlsku stjórninni aðvart
um hvernig komið var og leitaði ásjár hennar um landsvist
og persónulegt öryggi og var honum það fúslega veitt; af
þessu fauk svo í Rússa, að þeir rufu samstundis stjórnmála-
samband við Astralíu og kvöddu sendisveit sína heim.
Svo fór um sjóferð þá.
HENRY HÁLFDANSSON: •
Radíómiðanir og miðunartæki
Það hefir tekið ótrúlega lang-
an tíma og kostað mikla fyrir-
höfn, að fá komið á ýmsum um-
bótum til öryggis fyrir sjófar-
endur hér við land. Eitt gleggsta
dæmið er það, hvað lengi var
þverskallast við óskum sjó-
manna um að fá settar upp
radiomiðunarstöðvar í landi þar
sem mest var um sjósókn og
siglingar.
Það tók nærri fjórðung úr öld
að fá þessar sjálfsögðu öryggis-
umbætur, og þetta væri að öllum
líkindum ófengið enn ef Slysa-
varnafélag fslands hefði ekki
gengið fram fyrir skjöldu með
framkvæmdir og fjárframlög, og
fyrir það eiga slysavarnakon-
urnar einna mestar þakkir
skyldar.
Þetta er ótrúlegt en satt, að
burðugri hafa þær ekki verið
hjá okkur öryggisframkvæmd-
irnar um miðja 20. öldina, það
sem víkur að sjómönnum okkar,
er borið hafa mestan hitann og
þungann við að afla brauðs og
auðs fyrir þjóðina með lífið og
afkomu sinna að veði. Það er
gamla sagan að launa þeim
verst sem vinna mést hér á
landi. Það er aðra sögu að segja
um flugið, fyrir það voru reistir
tugir radiovita á síðasta ári til
að örfa og auðvelda flug í tví-
sýnu og dimmviðri.
A síðastliðnu ári var öldutíðni
skipanna á hinum svokölluðu
bátabylgjum breytt til mikilla
muna, þar á meðal sjálfri neyðar
öldutíðninni. Hefir þetta valdið
ýmsum óþægindum, skipstjórn-
armönnum er yfirleitt illa við
þessa breytingu. Þeim finnst að
hinar nýju öldulengdir séu ekki
eins góðar til viðskipta, hvorki
við land eða innbyrðis milli
skipa. Þetta er rétt, sérstaklega
nálægt fjöllum og inni í fjörð-
um, og hætta er á að öryggið á
sjónum bíði einhvern hnekki við
þessa breytingu til að byrja með,
meðan menn eru að komast upp
á lagið að nota hinar nýju
bylgjulengdir.
Þessi breyting á öldulengdum
er fslendingum óviðráðanleg,
því fara verður í þessu eftir al-
þjóða samþykktum. Þá hefir
þessi breyting valdið mjög mikl-
um auknum útgjöldum, bæði
fyrir skipaeigendur og Lands-
síma íslands, sem leggur til all-
ar stöðvarnar.
En það er víðar en við talsam-
bönd skipanna, sem hinar nýju
öldulengdir hafa valdið óþæg-
indum. Radiomiðanir á þeim
hafa reynzt mun óábyggilegri en
á hinum eldri bylgjulengdum.
Sérstaklega á þetta við um radio-
miðunarstöð Slysavarnafélags-
ins og vitamálastjórnarinnar á
Garðskaga, sem nú er alvég ó-
nothæf af þessum ástæðum. Það
hefir sem sé komið í ljós, að
hinn stóri og myndarlegi ljós-
viti á Garðskaga er samstilltur
tíðnislega við hina nýju neyðar-
öldulengd og veldur því að allar
miðanir, sem bátunum eru gefn-
ar á þessum nýju öldulengdum
verða rammskakkar.
Nú er búizt við að þessa stór-
hættulegu ágalla verði hægt að
laga með ýmislegum flóknum
útbúnaði við þessi miðunartæki,
sem fyrir eru, en þó álít ég enga
viðunandi lausn nema að fá ný
og betri miðunartæki. Því þótt
hægt sé að notast við, þessar
eldri gerðir radiomiðunarstöðva,
sem landssíminn hefir til leigu,
þá er satt bezt að segja, að sú
gerð tækja hefir engum fram-
förum tekið síðasta aldarfjórð-
unginn. Þessi tæki voru reynd-
ar fullkomlega nothæf og óað-
finnanleg meðan öll viðskipti
fóru fram á hinum lengri bylgju-
lengdum, en eftir því sem skip-
in hafa verið færð neðar í bylgju
lengdinni með viðskipti sín, hafa
þau orðið vandmeðfarnari, og nú
er svo komið, að þeim er alls
ekki treystandi á hinum nýju
viðskiptabylgj um.
Nú síðustu árin hafa orðið
geysimiklar framfarir hvað
snertir nærri allar gerðir radio-
tækja, og segja má, að skipin
skipti nærri árlega um radio-
stöðvar, móttakara, dýptarmæla,
radartæki o. s. frv., og fái sér
það nýjasta og bezta, sem völ er
á á þessu sviði; segja má, að í
sumum tilfellunum hafi ráðið of
mikið nýjabrum og lítil sparn-
aðarviðleitni, en elztu gerðir
af radiomiðunarstöðvum hafa
menn þó sætt sig við enn þann
dag í dag.
Þetta er því leiðinlegra, sem
hér er um að ræða ein allra
þýðingarmestu tækin, öryggis-
lega séð. Þó hin ágætu radar-
tæki og radio staðarákvörðunar-
tækin nýju séu fullkomin viðbót
til stuðnings og viðbótar við
radiomiðunarstöðvarnar, þá geta
j þau aldrei útrýmt þeim af aug-
ljósum ástæðum. Bezta gerð
radartækja getur ekki uppgötv-
að og miðað skip í rúmsjó, nema
3—5 mílur við allra beztu að-
stöðu, en radiomiðunarstöð get-
ur miðað skip og radiovita í
landi í mörg hundruð mílna
fjarlægð.
Nú eru á boðstólum margar
tegundir af sjálfvirkum radio-
miðunarstöðvum, þar sem ljós-
geisli á sjónfleti sýnir hárrétta
miðun með 25 sinnum meiri
næmni en hægt er að miða með
eyranp, eins og gert er á hinum
eldri stöðvum; er hér um sams
konar sjónflöt að ræða og í
radartæjum og sjónvarpstækj-
um. Það eina, sem þarf að gera,
er að stilla á þá sendistöð, sem
á að miða og þá kemur ljósör
af sjálfu sér og sýnir hver mið-
unin er, alveg upp á gráðu. A
þessum nýju sjónmiðunartækj-
um valda truflanir frá öðrum
nálægum sendistöðvum engum
óþægindum. Séu truflanir mjög
miklar geta þær í mesta lagi
gert ljósrákina dálítið sporöskju
lagaða, digrari um miðjuna, en
miðunin verður skýr og rétt
eftir sem áður.
Þegar miðað er með hinni
gömlu gerð miðunartækja, verð-
ur að taka miðanirnar þegar
lægst heyrist í þeim stöðvum,
sem á að miða, en mið hinum
nýju tækjum er það hægt við
hina hæstu stillingu og er þá
augljóst, að um mikla framför er
að ræða, ef dauft heyrist í skipi
því, sem á að miða.
Eins og hingað til hefir verið
venja, að miða dauf merki eftir
heyrn, þá hefir til þess þurft
bæði mikla' leikni og æfingu og
hafa þá utanaðkomandi truflanir
oft valdið miklum erfiðleikum,
sérstaklega þeim, sem óvanir
hafa verið að taka miðanir. Hin
sjálfvirku sjónmiðunartæki, þar
sem ljósör sýnir hina réttu mið-
un, eru auðveld í meðförum og
krefjast engrar sérstakrar þekk-
ingar. Þau eru því mjög hentug
fyrir vitaverði og aðra, er starf-
rækja radiomiðunarstöðvar á
annesjum og ekki hafa loft-
skeytamannsþekkingu, eins fyrir
þau skip og báta, sem ekki hafa
loftskeytamann.
Sjónmiðunartækin nýju eru
hvað miðunarkerfi snertir byggð
á hinni gömlu Bellini Tosci
Goniometer aðferð, tveimur
hringloftnetum, sem stillt er upp
þversum hvort á annað. Sú raf-
spenna, frá fjarlægum sendi-
stöðvum, sem spanast upp í
þessum loftnetum ér síðan leidd
með fjöltíðnisþræði gegnum tvo
samstillta magnara, að endur-
kastplötunum í katodu lampa,
er sjónflötinn myndar.
Hátíðnisspennan, sem veitt er
á þessar plötur, myndar ljósrák
á sjónflötinn, sem myndar sama
horn við núllið á miðunarskíf-
unni, eins og stefnan er á þá
stöð, sem verið er að miða. Sé
núllið á miðunarskífunni stillt á
réttvísandi norður, verða þær
miðanir, sem teknar eru, allar
réttvísandi.
Við Goniometer-aðferðina má
staðsetja sjálft miðunartækið
þar sem hentast þykir, hvort sem
er langt eða skammt frá miðunar
loftnetunum. Hin algjörlega
samstillta mögnun á spennunni
í hvorum miðunarrammanum
fyrir sig, sem nauðsynleg er til
að sýna rétta miðun, stjórnast af
sjálfvirkum skekkjuréttingarút-
búnaði, strax og byrjað er að
miða, svo að miðanir í hverju
tilfelli verða réttar, eins og
Ijósörin segir til.
Séu þessi nýju sjónmiðunar-
tæki notuð í sambandi við
U-Adock loftnetskerfið, til að
taka miðanir af skipum úr landi,
fæst hið allra ákjósanlegasta
radiomiðunarkerfi, sem völ er á.
Finnst mér mjög nauðsynlegt og
aðkallandi að keppt verði að því,
að koma upp slíkri radiomiðun-
arstöð á Garðskaga til að byrja
með, og víðar, komi það í ljós,
eins og lítill vafi er á, að þær
hafi mikla yfirburði yfir hinar
eldri gerðir miðunarstöðva.
U-Adock kerfið er í því fólgið,
að miðunarloftnetið samanstend-
ur af fjórum möstrum, sem eru
15 metrar á hæð, reist í ferhyrn-
ing og í 20 metra fjarlægð hvert
frá öðru. Miðunartækin eru stað-
sett mitt á milli mastranna, en
jarðleiðslur eru leiddar úr
möstrunum til tækjanna.
Slysavarnafélag íslands hefir
kynnt sér verð slíkra miðunar-
stöðva, og kostar slík stöð með
möstrum og öllu saman um kr.
135.000 íslenzkar, og er þá ekki
um mikla upphæð að ræða,
þegar tekið er tillit til hins mikla
öryggis, sem þessi tæki geta
veitt hinum stóra veiðiskipaflota
í nánd við stærstu veiðistöðvar
landsins.
—VÍKINGUR
Congratulatory Messages to Mr. and Mrs.
Guttormur J. Guttormsson
Acadia University,
Wolfville, N.S.
April 16, 1954
My good friends Guttormur
and Jensina:—
I wish that I could be with
you to help pay honour in per-
son to the two of you on your
golden wedding anniversary.
Unfortunately, I am today flying
the Atlantic, not alone like Lind-
bergh, but as one of the com-
fortable passengers of TCA.
It is many years since I sat in
your hospitable home at River-
ton and I rejoice that Provi-
dence has spared you both to
one another and to the Canadian
public that honours you. You
have brought great distinction to
your race and your community
and we are happy to realize that
your achievement has gained
some recognition in your life-
time.
May you be preserved for
many long years yet, so that in
due course we may celebrate
your diamond jubilee.
With every expression of
friendship, I am,
Yours sincerely,
Watson Kirkconnell,
President.
☆
176 Lenore Street,
Winnipeg, Man.
April 12, 1954.
My dear Guttormur:—
Your children have extended
to me an invitation to be present
on Friday, the 16th inst. when
they will be celebrating with
many friends the Fiftieth An-
niversary of your wedding. I
appreciate very deeply this kind
invitation but, owing to my
many duties at this time of year,
I am utterly unable to accept it.
It would have been an un-
mixed pleasure for me to attend
on this happy occasion. For has
not your eldest literary daughter
“Bóndadóttir” been living with
me since 1920, and your second
one “Gaman og Alvara” since
1930? Their presence, I 'might
add, has always been congenial
to my Irish wife, although she
has not altogether understood
them.
Imitation is, as you know, my
dear Guttormur, a sincere kind
of compliment. This I have on
occasion, attempted, in connec-
tion with your verse, and none
knows better than I, how far
the versions fall behind the
originals. But never mind, your
best poems, such as Sandy Bar
and Goða Nótt, will have a
permanent place in Icelandic
literature.
I do not remember whether I
ever sént to ýou my version of
three stanzas from Hér og þar
(Gaman og Alvara, p. 21) in any
case, here they are:
Meseemed a wing-flutter from
heaven
I heard: ’twas the echo,
methought,
Of lays to a lone worker given,
That ne’er in the day’s grind
are wrought.
I glanced to the azure wide
heaven,
That gleams in our dreaming
most fair;
I saw through the Sun’s vault
sheen-river,
The song-gladdened winged
steed fare.
’Twas nowise a dream-vision
idle—
No dreams can so clearly
befall—
That I laid hold of Pegasus’
bridle
And led him in—into a stall.
My dear friend, this is not
the first time that a precious
possession of mankind has been
housed in a stable.
I know that our good friend
Finnbogi Guðmundsson—a very
promising son of a goodly sire—■
will be conveying to you and
your good wife the genuine feel-
ings that your many friends
harbour on this happy occasion.
May I simply add thereto the
cordial greetings of us all at
176 Lenore Street.
With kind regards and good
wishes, I am,
Very cordially yours,
Skuli Johnson.
DASH to FUSH and SAVE CASH
FATAHREINSUNIN í NÁGRENNINU (Ábyrgð á öllu)
Skyrtur VAFÐAR í CELLO 5 for $1-00
Ókeypis
Sótt og heimflutt
afgreiðsla
Sími 3-3735
3-6898
FLASH
CLEANERS
Afgrolðsla sama (la« í
611 SARGENT AVE. (við Maryland) 10 *• h- U1 5 e- h-