Lögberg - 06.05.1954, Page 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 6. MAÍ 1954
7
ERSA PÉTURSSON:
Áfengismál og ofdrykkja
Ritstjóraskipti við „Skírni", elzta tímarit
á Norðurlöndum
Halldór Halldórsson dósent tekur við ritstjórn af
Einari Ól. Sveinssyni
Mál það, er hér fer á eftir, er
eingöngu bundið við skoðanir og
rannsóknir annarra manna,
lækna, vísindamanna o. fl. en
lýsir ekki einvörðungu neinu
persÓQulegu viðhorfi, þó að ég
á hinn bóginn aðhyllist skoðanir
þessar og staðreyndir.
Ég bið afsökunar á því að
þessar skoðanir og staðreyndir
kunna að særa tilfinningar
sumra manna, en er þess full-
viss, að heilbrigð skynsemi
þeirra, dómgreind og rökrétt
hugsun, hlýtur að vera þeim
sammála í öllum höfuðatriðum.
Fyrri hluti greinarinnar er út-
dráttur úr fyrirlestri, er ég flutti
á fundi í læknafélaginu þann
28. febrúar s.l.
1.
Knud O. Möller heitir lyfja-
fræðingur sá, sem samið hefir
lyfjafræði þá, sem lækna-
stúdentum hér við háskólann er
kennd. Hann segir, að alkohol
verki sem eitur á allar lífverur,
frá lægstu einfrumungum til
æðri dýra og mannsins. Á hin
æðri dýr og manninn verkar það
aðallega á taugakerfið og þar
aðallega á hin æðri störf þess,
skilningarvitin sljóvgast öll að
einhverju leyti, dómgreindin
þverr, og rökrétt hugsun verður
óskýr. Áfengið lamar og deyfir
allt taugakerfið, vitanlega er þar
ekki um taugasjúkdóm að ræða,
heldur eituráhrif. Áhrifanna
gætir í ákveðinni röð og fylgir
hvrt stigið af öðru. Fyrst hverfa
flestar hömlur, síðan hæfileik-
inn til nákvæmrar andlegrar
og líkamlegrar vinnu, síðan
verða vöðvahreyfingarnar óná-
kvæmar, málfar, göngulag og
skilningur sljóvgast, síðan kem-
ur svæfing sú, sem í daglegu
tali er nefnd brennivíns„dauði“,
og loks getur svo farið, að mað-
urinn deyi raunverulega af
áfengiseitrun, þó að það sé
fremur fátítt.
(Vitanlega heldur enginn mað-
ur því fram, hvorki ég eða
aðrir, að maður, sem bragðar
vín í hófi, sé eiturlyfjaneytandi,
fremur en maður, sem þarf að fá
sér eina og eina svefntöflu með
löngu millibili er eiturlyfja-
neytandi).
Karl Bowmann segir í árlegu
yfirliti um helztu framfarir í
geðlækningum, sem birtist í
janúar-hefti Journal of Ameri-
can Psychiatry — (tímarit ame-
ríska geðlæknafélagsins, skamm
stafað JAPA) árið 1950, að flest-
ir vísindalegri rithöfundar séu
sammála um það, að ekki sé
hægt að finna neina grundvall-
arpersónuleika eða skapgerðar-
eiginleika og því síður geðveilur
eða geðveiki sem einkenni of-
drykkjumenn (alkoholista) öðr-
um fremur. Á hinn bóginn verða
allir ofdrykkjumenn geðveilir
®ða jafnvel geðveikir á meðan
ahrifa eitursins gætir í líkömum
þeirra. Dr. Robert V. Seliger
(Japa, júlí 1950) segir einnig, að
fullt samkomulag sé um það, að
aldrei hafi verið sýnt fram á
neitt ákveðið sálfræðilegt eða
persónuleikamót ofdrykkju-
manna. Sem sagt flestir geta
orðið ofdrykkjumenn við viss
skilyrði, og er vitanlega frum-
skilyrðið það, að þeir eigi kost á
að afla sér nægilega mikils
áfengis. Þó virðist ýmislegt
benda til þess að eitthvað sé til,
sem forðað geti mönnum frá of-
úrykkju og segir Seliger einnig
að sjaldan heyrist talað um að-
ventista, mormóna, gyðinga eða
Christian Science alkoholista,
svo að nefnd séu fáein nöfn
truarbragðahópa þeirra, sem já-
kvæð áhrif hafa í því að fyrir-
byggja að slíkt ástand skapist.
Heilalínurit sýna ekki neitt
óeðlilegt hjá ofdrykkjumönnum
né heldur svonefnt Rohrschach-
Próf, blekklessu-próf, sem marg-
SALKELD'S
Emden, Toulouse Goslings
iftarted or day olds, avail-
May f"August 1
ipped anywhere in Canada
Salkeld's Turkey Hatchery
1975 Logan Ave., Winnipeg
ir kannast við og sálfræðingar
nota.
Drykkjumenn koma frá hvers
kyns fjölskyldum. Börn of-
drykkjumanna geta verið bind-
indissöm, hófsöm eða sum eða
jafnvel öll þeirra ofdrykkju-
menn, verður ekki annað séð, en
að hending ein ráði mestu um
það. Sama máli gegnir um börn
ofstækisfullra bindindismanna
og hófsemdardrykkjumanna. —
Hins vegar er ofdrykkja lítils-
háttar algengari í fjölskyldum
ofdrykkjumanna en hjá öðrum.
Áfengisnautn og ofdrykkja
eru því eins og aðrar eiturlyfja-
nautnir fyrst og fremst þjóðfé-
laglegs eðlis og í öðru lagi trúar-
bragða og læknisfræðilegs eðlis.
Ofdrykkjumenn eru ekki
sjúklingar fyrri en áfengið hefir
leitt þá í alls konar slys, sult og
seyru, sjúkdóma og örbirgð.
Upprunalega eru þeir aðeins of-
drykkjumenn, sennilega hjá
flestum, hartnær tíu fyrstu árin.
Þó að ofdrykkja sé ekki sjúk-
dómur hefir það samt í för með
sér sjúklegt ástand og hefir það
orðið því valdandi að læknar á
síðustu árum hafa leitast við að
ráðast að meinsemdinni með
læknisfræðilegum aðferðum.
Ein aðferðin byggist á því, að
uppsölulyf er sett saman við
áfengi það, sem hælisvistarmenn
eru síðan látnir drekka. Fá þeir
þá óbeit á áfengi, og hefir þessi
aðferð gefizt sæmilega, þannig
að uppundir helmingur of-
drykkjumanna verða bindindis-
samir, sbr. skýrslu Lemerl og
Voegtlin. Flestir aðrir höfundar
hafa ekki náð svo góðum ár-
angri með þessari aðferð.
Hælis- eða gæzluvist með sál-
fræðilegum aðferðum hefir víða
verið reynd. Prost. o. fl. segir í
júníhefti JAPA 1952, að af 100
alkolistum, sem lagðir voru inn
á ofdrykkjumannadeild New
York Hospital urðu aðeins 25%
bindindissamir, en til viðbótar
urðu 30% skárri. Hann telur
þennan árangur meira en í
meðallagi góðan, en leggur á-
herzlu á nauðsyn þess að fylgzt
sé vel með þeim að spítálavist
lokinni. Telur hann félagsskap
fyrrverandi ofdrykkjumanna,
A.A., ómetanlegan í þessu efni.
Dáleiðsla hefir sums staðar
verið notuð með nokkrum ár-
angri. Bætiefnasprautur, hor-
mónalyf o. fl. lyf hafa verið
notuð hin síðari árin, hefir það
ekki reynzt eins vel eins og búizt
var við í upphafi, og er auk þess
dálítið hættulegt í meðförum.
Heilaskurður var reyndur á 179
mönnum 1952 í Bandaríkjunum.
93% þeirra ofdrykkjumanna
héldu áfram uppteknum hætti.
Árangur lækningatilrauna við
ofdrykkju er sem sagt sá, að í
örfáum tilfellum tekst að bjarga
allt að 51% ofdrykkjumanna
þegar bezt lætur. Yfirleitt er það
frá 10—30%, sem tekst að hjálpa
með þessu móti. Árangur trúar-
bragðafélaga, félags ofdrykkju-
manna og stúkna er, er að því
er virðist, heldur skárri, en það
munar ekki miklu.
Allar lækningatilraunir mið-
ast eingöngu við ofdrykkju-
menn, óhófsdrykkjumenn leita
sér sjaldan lækninga og fá hana
ekki heldur. Þeir telja sig hóf-
drykkjumenn, og stofna jafnvel
félög til þess að kenna öðrum að
drekka, þótt þeir drekki sig fulla
þetta frá einu sinni til þrisvar,
fjórum sinnum á mánuði. Það
eru einmitt þessir menn, sem
valda öllum þeim mikla fjölda
slysa, glæpa og sjálfsmorða, sem
framin eru í ölæði. Þar eru
sjaldnast ofdrykkjumennirnir
að verki, til þess er getuleysi
þeirra of mikið.
Fredrik Lemere rannsakaði
örlög 500 ofdrykkjumanna í
Seattle. Af þeim drukku 28%
sig í hel, 7% fengu aftur lítils
háttar vald á drykkjuhneigð
sinni. 29% urðu ofdrykkjumenn
alla ævi. 22% hættu að drekka í
sjálfum banasjúkdómnum og
11% hættu fyrr, flestir þeirra af
sjálfsdáðum. Andleg vakning
(spiritual reconversion) hafði
hjálpað flestum eða 3%. Læknis-
hjálp hafði aðstoðað 1%. Meðal-
aldur þessara manna var 52 ár,
og er það allmiklu hærra en
flestir aðrir höfundar telja, segja
þeir margir meðalaldur of-
drykkjumanna vera 40—50 ár.
Margir alkoholistar hættu að
drekka jafnvel árum saman, en
byrja þá aftur af endurnýjuðum
krafti.
Raunhæfasta og árangursrík-
asta leiðin til þess að fyrirbyggja
eiturlyfjanautn er að uppræta
eiturlyfin sjálf, enda alls staðar
stefnt að því með önnur eitur-
lyf en áfengið. Engar stéttir fá
eins góða uppfræðslu um skað-
semi eiturlyfja, eins og lækna-
og hjúkrunarkvennastéttir. —
Samt sýna skýrslur frá Banda-
ríkjunum það, að eiturlyfja-
nautn er tíu sinnum algengari
þar hjá þessum stéttum heldur
en hjá öðrum stéttum. Stafar
það einfaldlega af því, að bann
það, sem gildir gagnvart öðru
fólki, nær ekki, því miður, til
þessara stétta.
Hér á landi hafa stúkurnar,
ungmennafélígin og nokkrir
einstaklingar unnið ómetanlegt
starf í þágu bindindismálefna
með þeim árangri, að íslending-
ar eru nú ein minnsta drykkju-
þjóð í heimi. Hvergi í siðmennt-
uðum löndum eru áfengishöml-
ur eins öflugar og sterkar og
hér á landi. Hér eru ekki leyfðir
barar, áfengisauglýsingar né
áfengisveitingastaðir.
Islendingar drekka líka aðeins
IV2 pott af 100% áfengi, og þó
smyglað væri inn álíka miklu,
sem að flestir munu þó álíta of-
mælt, þá yrði það ekki nema
3 pottar á mann samtals á ári. 1
Bandaríkjunum er drukkið 7,5
pottar af 100% áfengi á mann á
ári af löglegu áfengi, en auk
þess fullyrða áfengisframleið-
endur sjálfir, að jafnmikið sé
bruggað þar af landa, þrátt fyrir
allt frelsið. Þar eru líka fjórar
milljónir ofdrykkjumanna og
myndi það samsvara því, að hér
á landi væru þeir fjögur þúsund.
Ef tölur áfengisvarnarnefndar
Akraness eru lagðar til grund-
vallar, eru þeir 900 talsins hér.
Ef menn bera brigður á þær, má
slá af nærri helming, af því að
við erum svo frjálslyndir, reyn-
ist þá tala ofdrykkjumanna á ís-
landi vera um það bil 500,
þ. e. a. s. átta sinnum færri en í
Vínlandi hinu góða, þar sem á-
fengisfrelsið er alls ráðandi.
Sömu hlutfallstölur gilda sjálf-
sagt fyrir hinn miklu meiri
fjölda óhófsdrykkjumanna.
Frakkar drekka 37 potta af
100% á ári, enda er ofdrykkju-
mannatalan þar hæst allra landa
og nemur 2,2% íbúatölunnar
(skv. U. S. News & World Re-
port) þar er öllum landeigendum
og raunar fleirum, leyft að
brugga, svo að ekki skortir
frelsið þar.
Það er nú samt svo í Banda-
ríkjunum, að þriðjungur allra
hreppannna þar (counties) hefir
algjört vínbann, og fer þeim
fjölgandi, þó að hins vegar sé
ekki nema eitt ríki þar, Missis-
sippi, sem er svo lánsamt. Þeim
finnst héraðabönnin borga sig
þar, ekki vegna þess að vitan-
legt er, að hægur vandi er að
smygla víni yfir hreppamörkin,
heldur er reynslan sú, að langt-
um minna er drukkið af víni,
þar sem bönn eru, þrátt fyrir
allan áróður andbanninga um
hið gagnstæða. Svo hafa þeir
líka vítin fyrir augum sér hinum
megin við hreppatakmörkin.
Um samband áfengis hér á
landi við glæpi, má benda á það,
að árin 1916—’17 var annað árið
einn maður dæmdur fyrir saka-
mál, hitt árið enginn. Það eru
hin einu ár í sögu landsins, sem
segja má með sanni, að bann
hafi verið í fullu gildi hér. Nú
eru sakamál að meðaltali 112 á
ári hverju.
II.
1 Noregi var hafinn áróður
fyrir streku öli fyrir nokkrum
árum síðan. Það átti að afla rík-
issjóði þar gjaldeyristekna með
útflutningi ágæts norsks bjórs.
Reynslan er sú, að Norðmenn
drekka að heita má allt sitt
sterka öl upp til agna sjálfir og
flytja sáralítið út. Ölið átti að
minnka neyzlu sterkra drykkja.
1 staðinn fyrir það jókst hún
þar til á seinustu árum að þróast
hefir sá mesti ólöglegi faraldur
heimabruggunar, sem sögur fara
af í nokkru landi í skjóli hins
sterka öls. Ölið átti líka að fyrir-
byggja heimabruggið. Ö1 er
mikið böl fyrir marga.
Það situr sennilega einna sízt
á okkur læknum og lögfræðing-
um að berjast gegn rýmkun á-
fengislaganna. Með því vinnum
við sjálfir okkur í óhag. Með
vaxandi áfengisflóði verða fleiri
sem sökkva til botns. Það má
t. d. gera ráð fyrir, að núverandi
áfengisfrumvarp hafi í för með
sér að ofdrykkjumönnum fjölgi
um a. m. k. helming ef það nær
fram að ganga, verða þá afleið-
ingarnar þær, að slysum, sjúk-
dómum og sakamálum fjölgar og
„business“ okkar lækna og lóg-
fræðinga eykst.
íslendingar hafa oft verið öðr-
um þjóðum til fyrirmyndar. Við
vorum til fyrirmyndar í útrým-
ingu taugaveikissýkilsins, holds-
veikinnar, sullaveikinnar og nú
síðast berklavörnum. Við erum
til fyrirmyndar í áfengismálum.
Við skulum verða enn meira til
fyrirmyndar í þeim efnum með
því að stefna markvisst að full-
komnu banni, sem er hin eina
rétta raunhæfa og fullnægjandi
aðgerð gegn áfengisbölinu. —
Lækningatilraunir bjarga að-
eins helming ofdrykkjumanna,
þegar bezt lætur. óhófsdrykkju-
menn sigla sinn sjó þrátt fyrir
þær allar. —TÍMINN, 16. marz
Hún var fædd að Draflastöð-
um í Þingeyjarsýslu, á Islandi,
24. febrúar 1878. Foreldrar
hennar voru þau hjónin Hrólfur
Matthíasson og Ingunn Jónat-
ansdóttir, og hjá þeim ólst hún
upp. En úr föðurgarði fór hún
um sextán ára aldur. Nokkur
næstu árin var hún við störf á
ýmsum stöðum, meðal annars
bæði á Akureyri og í Reykjavík.
Er hún var 23 ára fékk hún starf
á ísafirði. Eftir nokkra veru þar,
kyntist hún Kristjáni Hólm
Þórðarsyni. Hann var ágætur
smiður, mesti myndarmaður,
bæði í sjón og raun, og bezti
drengur. Honum giftist hún, er
hún var 25 ára, og urðu sam-
farir þeirra hinar allra beztu.
Heimili þeirra var all-mörg ár
á jísafirði. Þau eignuðust 4 börn,
tvo syni og tvær dætur.
Árið 1912 fluttu þau vestur
um haf og settust að í Winnipeg.
Þá var nýtt líf fyrir hendi. Það
byrjaði hann, meðal annars, með
því að sleppa Þórðarsons heit-
inu, hélt aðeins skírnarnafninu:
Kristján Hólm. Ekkert gat verið
betra, því Hólm var í bezta lagi
valið til þess að vera ættarnafn.
Áður en hann fór af Islandi
hafði hann numið nokkuð í
ensku hjá enskum manni, sem
hét Nesbitt, og í Winnipeg
stundaði hann einnig nám í
ensku. Hann var maður stór,
sterkur og vel gefinn. En því
miður, átti hann ekki langt líf
hér, því eftir þrjú ár, 1915, varð
hann umferðakvefveikinni og
lungnabólgu að bráð, og andað-
ist það ár. Jóhanna stóð eftir
með fjögur ung börn. Að koma
þeim öllum til manns var sann-
arlega ekki smáræði fyrir eina,
fátæka konu. Margra ára erfitt
stríð var að sjálfsögðu fram-
undan. Það starf leysti hún af
hendi með frábærum kjark,
dugnaði, óbilandi kærleika og
raungóðum hyggindum.
Skömmu eftir lát mannsins
síns, árið 1915, flutti hún til Win-
nipeg Beach. Þar hafði hún
ofurlítinn búskap og þar vann
hún alt sem hún gat fengið og
kraftarnir leyfðu. Hópurinn átti
þar heima í sex ár. Hún eignað-
ist þar hús og lóð og þegar hún
fór þaðan, seldi hún húsið, og
hópurinn flutti til Winnipeg.
Nokkru seinna brann þetta
hús, en hún náði haldi á lóðinni
Nýlega hafa orðið ritstjóra-
skipti við Skírni, tímarit
Hins íslenzka bókmennta-
félags. Lætur dr. Einar Ól.
Sveinsson af ritstjóm tíma-
ritsins eftir að hafa verið
ritstjóri um 10 ára skeið, en
við ritstjórn tekur Halldór
Halldórsson dósent. Enn er
1953 ritið af Skírni ekki
komið út, en Einar /Ói.
Sveinsson mun sjá um það.
Hins vegar mun Halldór
Halldórsson sjá um ritið
1954.
í tilefni af ritstjóraskiptunum
við Skírni hefir Alþöðublaðið
snúið sér til hins nýja ritstjóra,
IHalldórs Halldórssonar dósents,
og fengið hjá honum nokkrar
upplýsingar varðandi Skírni.
Kom fyrsi úi 1827
Saga Skírnis er talin hefjast
árið 1827, er Hið íslenzka bók-
menntafélag gefur hann út í átta
blaðabroti. Ritið er þó í raun-
inni eldra, því að árið 1817 géfur
Hið íslenzka bókmenntafélag út
Islenzk sagnablöð, tímarit í
fjögurra blaða broti, og var það
í rauninni upphaf Skírnis.
Fluilum heim 1890
Skírnir var í fyrstu gefinn út
í Kaupmannahöfn af deild Hins
íslenzka bókmenntafélags þar.
En árið 1890 verða miklar deil-
og lét byggja þrjú sumarhús þar
og leigði, en stundum notaði hún
eitt þeirra til veru stuttan tíma.
Börnin náðu skólamenntun,
þroska og á sínum tíma sjálf-
stæði. Eru þau öll á lífi við góða
líðan:
Marja, gift A. L. Herron í
Winnipeg; Dómhildur, (Mrs. F.
A. Dyer, búsett í Winnipeg;
Hrólfur (Ralph), kvæntur Kath-
leen Dickson, einnig í Winnipeg,
og Stefán, kvæntur Gladys
Murray í California.
Síðustu 5 árin hafði Mrs. Hólm
heimili hjá dóttur sinni, Marju,
og tengdasyni, Mr. A. L. Herron.
Hún naut }jar\ ástríkis og ágætrar
umönnunar; en heilsan var
biluð, Hún þjáðist af sjóndepru
mörg ár, og að síðustu misti hún
sjónina að mestu leyti. Síðustu
mánuðina var hún allmikið veik,
eina viku sárþjáð. Var hún þá
færð í sjúkrahús. Þegar henni
leið betur var hún flutt heim, og
hún var svo innilega glöð þegar
þangað kom. Þar fékk hún hægt
andlát mánudaginn, 19. apríl.
Hana syrgja börn hennar,
tengdabörn, barnabörn og auk
þeirra ein systir, Mrs. Jónína
Olson, til heimilis í Winnipeg,
ásamt mörgum vinum.
Hún var jarðsungin af séra
Rúnólfi Marteinssyni, að við-
stöddu fjölmenni, miðvikudag-
inn, 21. apríl, í útfararstofu
Bardals, og að síðustu lögð til
hinstu hvíldar í Chapel Memor-
ial Gardens.
Mrs. Hólm féll í skaut mikið
af bæði sælu og erfiðleikum.
Bæði æska hennar og hjónaband
fluttu henni mikla sælu, og hið
sama verður sagt um samband
hennar við börnin á tímum far-
sældar og erfiðleika. Það var alt
saman elskuríkt og unaðslegt, og
ég hygg einnig, að böndin, sem
tengdu saman ekkjuna og börn-
in í erfiðleikunum hafi verið
sérstaklega sterk. Mrs. Hólm var
í sannleika góð móðir, sem lét
sér á allan hátt vera annt um
það að búa börnin undir nyt-
samt æfistarf. Hún var frábær
dugnaðarkona og að því skapi
hyggin. En hún lokaði sig ekki
innan barnahópsins síns; hún
unni kirkju og kristindómi, og
átti mikið af vinsemd gagnvart
samferðafólkinu á lífsleiðinni.
Blessuð sé minning hennar.
R. Marteinsson
ur milli Reykjavíkurdeildarinn-
ar og Hafnardeildarinnar um
það, hvort flytja ætti ritið til
Islands eða ekki. Lauk deilunni
með heimflutningi Skímis þetta
sama ár og hefir hann síðan
stöðugt verið gefinn út í
Reykjavík.
Sameinað tímariti HÍB
Sama ár og Skírnir var fluttur
heim var hafin útgáfa á tímariti
Hins íslenzka bókmenntafélags
undir ritstjórn Gríms Thomsen.
Kom það rit út í 25 ár, en var
árið 1904 sameinað Skírni og
hefir ritið upp frá því verið
nefnt Skírnir, tímarit Hins ís-
lenzka bókmenntafélags.
Elzta tímarit á Norðurlöndum
Allt frá því að Skírnir kom
fyrst út árið 1827 og fram á
þennan dag hefir aldrei fallið úr
einn árgangur af ritinu. Hefir
Skírnir því lifað í 126 ár, eða
lengur en nokkurt annað tímarit
á Norðurlöndum. A þessu langa
tímabili hafa verið við ritið 30
ritstjórar.
Merkir ritstjórar
Meðal ritstjóranna eru margir
af merkustu mönnum þjóðarinn-
ar, svo sem Jón Sigurðsson for-
seti, er var ritstjóri 1837 ásamt
Magnúsi Hákonarsyni. Jónas
Hallgrímsson var ritstjóri 1836
og Grímur Thomsen 1846.
Fyrsti ritstjóri Skírnis var
Finnur Magnússon, er sá um
ritið fyrsta árið. Á árunum
1828—1829 og aftur frá 1931—
1835 var Þórður Jónasson rit-
stjóri. En árið 1830 sáu þeir
Baldur Einarsson og Konráð
Gíslason um ritið.
Of langt mál yrði að telja upp
alla ritstjóra Skírnis, en frá því
um síðustu aldamót hafa þessir
séð um ritstjórn Skírnis: Þor-
steinn Gíslason tekur við rit-
stjórn árið 1903 af Jóni Ólafs-
syni. Guðmundur Finnbogason
er ritstjóri frá 1905—1907, 1917—
1920 og frá 1933—1943. Björn
Bjarnason frá 1910—1912. Árni
Pálsson frá 1921—1929 og 1931—
1932. Einar Arnórsson er rit-
stjóri árið 130 og Einar Ólafur
Sveinsson frá 1943—1954.
Núverandi forseti Hins ís-
lenzka bókmenntafélags er
Matthías Þórðarson.
—Alþbl., 2. apríl
Fjögur rit . . .
Framhald af bls. 3
Ber upphafsþátturinn og
lengsti þáttur safnsins heitið
..Við Landeyjasand"; er þar,
meðal annars, lýst sjóróðrum
austur þar, koma þar margir sjó-
garpar við sögu, og þátturinn í
heild sinni hinn fróðlegasti.
Eigi er þó ólíklegt, að ýmsum
muni finnast enn merkilegri,'
sem þjóðlífslýsing, „Tvenna
man ég tíma“, en það er örlaga-
saga Jóhönnu Magnúsdóttur frá
Steinum undir Eyjafjöllum,
sannkölluð baráttusaga.
Margir aðrir þættir og frá-
sagnir úr ýmsum áttum eru í
safninu, svo sem frásögnin
„Fagurt er á fjöllum“, sem er
sýnilega önnur gerð, styttri og í
ýmsu frábrugðin, af austfirzku
sögunni af Fjalla-Guðrúnu, er
birtist í Grímu (I., bls. 59—70),
enda er heimildarmaður Þórðar
fróðleiksmaður norðan af Langa
nesi. Sonarleg og vel samin er
„Föðurminning“ eftir Andrés
Pálsson frá Fit.
Einnig er í safninu ýmislegt
ljóðakyns, formannavísur, þul-
ur og fleira af þv ítagi, til bragð-
bætis.
Með þessum sagnasöfnum sín-
um, sem á prent eru komin,
hefir Þórður Tómasson bjargað
frá gleymsku miklum þjóðleg-
um fróðleik, og á hann og aðrir
þeir, er að því björgunarstarfi
vinna, skilið hugheilar þakkir
allra unnenda slíkra fræða.
MINNINGARORÐ:
Mrs. Jóhanna Hólm