Lögberg - 27.05.1954, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 27. MAI 1954
Úlgerð og aíkoma sjómanna í Lófólen:
Norskir fiskimenn eiga flestir bótana sjólfir
Sinn er siður í landi hverju. —
Það heldur velli, sem hæfast
er. — Hagkvæm lán iil báta-
kaupa, þegar sjómenn eiga sjálfir
í hlut. — Framkvæmdarstjórinn
og félagsformaðurinn sjálfur við
stýrið. — Skrifstofa útgerðarinn-
ar í skjalalöskunni. — Stofunin,
sem tryggði norskum sjómönn-
um betri lífskjör.
Kjör vinnandi fólks eru æði
misjöfn í hinum einstöku lönd-
um og kemur þar margt til. Sinn
er siður í landi hverju og þjóð-
félagshættir mjög ólíkir. Af
þeim löndum, sem næst okkur
iiggja í Evrópu munu lífskjörin
vera einna jöfnust og bezt á
Norðurlöndunum og þá einkan-
lega í Svíþjóð.
Öll hafa Norðurlöndin lengi
búið við skipulag, þar sem á-
herzla er lögð að jafna sem mest
kjör fólks, þannig að fáir ein-
staklingar geti ekki skammtað
fjöldanum kjörin. En löndin eru
misjafnlega góð til að framfleyta
börnum sínum og ræður það
mestu um lífskjörin, þegar mikl-
um jöfnuði hefir verið náð.
Þéttbyggð lönd og ofsetin geta
ekki skapað börnum sínum þau
lífskjör, sem búin eru fólki þar
sem auðævi lands og sjávar bíða
eftir starfsfúsum höndum. Auk
þess virðist svo sem þjóðir séu
misjafnlega vinnusamar og ósér-
hlífnar við að byggja upp fram-
tíð sína með löngum og ströng-
um vinnudegi.
Frændur okkar í Noregi hafa
lengur en flestar eða allar þjóð-
ir búið við stjórnarhætti þjóð-
nýtingarflokks, sem þó hefir- al-
drei gert hina minnstu tilraun
til að framkvæma stefnu sína í
höfuðgreinum hins norska þjóð-
lífs: fiskveiða, siglinga og timbur
iðnaðarins.
Þar hefir ráðamönnum sýnst
sú þróun heillavænlegust að
láta hvern þessara stóru þátta
þjóðlífsins lúta lögmálum þeim,
sem líklegust eru til að leiða til
almennastrar velmegunar og
þjóðarhamingju. Landið er harð-
býlt og fátækt þegar undan eru
skilin fiskimiðin og fáein héruð
syðst í landinu. Þess vegna he’fir
þjóðin ekki haft efni á því að
leggja mikið í hættu við til-
raunastarfsemi á sviði þjóðnýt-
ingar stóratvinnuveganna, en
þess í stað fundið þeim það form
innan félagshyggjunnar, sem
líklegast er til að leiða til sem
almennastrar velmegunar.
Þannig eru hinar miklu sigl-
ingar enn eftir áratuga verka-
mannastjórn sósíal-demokrata
reknar með fullkomnu „auð-
valdskerfi“ af stórútgerðar-
mönnum. Sjómönnum eru hins
vegar tryggð góð kjör og öryggi
með löggjöf og samningum.
Þeir eiga báiana sjálfir
Þannig hefir það líka að mestu
komið af sjálfu sér, að við fiski-
veiðarnar er það samvinnu-
reksturinn, sem henta þykir
bezt.
Það er álíka óalgengt í Noregi,
að fiskimenn eigi ekki bátana
sína sjálfir og það er að vera
leiguliði í sveit á Islandi.
Hins végar er það sjaldgæft,
að allir skipsmenn séu meðeig-
endur, eins og það er óalgengt á
Islandi að kaupamaður, eða
vetrarmaður eigi jörðina með ís-
lenzkum bónda.
Maður, sem áratugum saman
hefir starfað framarlega í félags-
málum fiskimanna í Lofoten,
gaf mér ýmsar upplýsingar um
þessi efni, sem einhverjir hér
hafa ef til vill gagn og gaman
af að heyra.
ÚígerðarmaSurinn og
^krifstofan um borð
Eins og áður er sagt, er yfir-
gnæfandi meirihluti þeirra báta,
sem veiðar stunda við Lofoten
20—60 lestir að stærð. Margir
þeirra koma þangað beint af
síldveiðunum og halda svo á-
fram eftir páskana er Lofóten- |
vertíðinni er lokið til annara
veiða. Annað hvort þorskveið-
anna norður við Finnmörk, sem
stendur allt sumarið, eða þeir
leita vestur yfir haf og sækja
síldveiðar til Islands. Auk þess
er svo töluvert af smærri bát-
um, sem aðeins eru gerðir út á
þessa stuttu vertíð og fiska þeir
flestir með handfæri, sem er ó-
dýrasti útbúnaðurinn. Þessar
veiðar stunda menn, sem annan
tíma sinna búskap í landi, eða
öðrum störfum og eiga bátana
sjálfir, eða ráða sig í ver hjá
útgerðarmanni.
Venjulegast er það skipstjór-
inn og tveir til fjórir menn aðrir,
sem eiga þessa báta og sjá að
öllu leyti sjálfir um útgerð
þeirra. Skrifstofan er um borð
og formaður útgerðarstjórnar-
innar og framkvæmdastjóri er
enginn annar en skipstjórinn,
sem heldur með veðurbarinni
hendi um stýrishjólið.
Góðar fekjur. ef vel aflast
Þeir sem ráðnir eru til við-
bótar eru aftur á móti með svip-
I uðum kjörum og nær allir sjó-
menn á íslandi. Þeir eru ráðnir
upp á hlut og taka sameigin-
legan þátt í kostnaði. Þeir hafa
enga kauptryggingu og útgerðin
á þess engan kost að fá útgerðar-
lán út á fisk, sem er í sjónum.
En þegar vel aflast er líka mikið
í aðra hönd. Þannig hitti ég
nokkra sjómenn, sem voru að
koma frá vetrarsíldveiðunum til
þorskveiðanna í Lofóten, sem
höfðu haft 10—14 þúsund króna
hásetahlut.
Bókhaldið fylgir bátnum frá
einum miðunum á önnur og
skipstjórinn tekur sér frídag,
einn eða tvo í mánuði. Verður
þá eftir af bát sínum í landi og
sinnir erindum útgerðarinnar.
Hann greiðir reikninga bátsins
fyrir úttekna olíu, veiðarfæri og
kost, sendir peninga heim til
fjölskyldna sjómannanna. Hann
gerir líka upp reikningana við
þá, sem keypt hafa aflann.
Þegar báturinn kemur úr ráðri
að kvöldi kemur skipstjórinn
um borð með skrifstofu útgerð-
arinnar í skjalatösku og lætur
hana undir rúmið sitt, eða á
annan óhultan stað.
’INCO
TRADE MARK
Hvað er að frétta frá Inco?
TIL að tryggja ferskt og hreint loft og góð vinnuskilyrði fyrir
námumenn, hafa verkfræðingar við Creighton námuna komið fyrir
“Caving” útbúnaði til fullkomnustu loftræstingar. Þeir hafa
komið á fót loftræstingarkerfi neðst neðan úr námunni og upp á
yfirborðið með 20 smálesta blásara, sem er 42 feta hár.
Blásara þessi sýgur í sig sendið saggaloft og gerir það
að verkum, að ferskt doft þrýstist um alla námtma sem
svarar 300,000 tengingsfetum á mínútu.
1 blásaranum, sem er nikkeleraður og ryðfrí, eru
stálblöð, sem sniðin eru eftir þörfum stækkaðrar
námu í framtíðinni.
“The Romance of Nickel," 72 blaðsíöna myndskreyttur
bœklingur sendur ókeypis þeim, er ceskja.
NAMUNNI, SEM
NÝTUR FULL-
KOMNUSTU
LOFTRÆSTINGAR
THE |NTERNATIONAL
N
I C K E L
M PAN Y
O F CANADA, LIMITED • 25 KING STREET WEST, TORONTO
Hagkvæm lán til bálakaupa
Stjórnarvöldin stuðla að þessari
tegund útgerðar með því að veita
hagkvæm lán til bátakaupa, þeg-
ar þannig er gert út á samvinnu-
grundvelli. Fá sjómenn, sem
vilja kaupa bát allt að 90% af
kaupverði bátsins að láni með
vöxtum sem í flestum tilfellum
eru aðeins 2,5%.
En þetta er um sjósóknina*
sjálfa og þá er sagan ekki nema
hálf sögð. Á kreppuárunum
kynntust norskir fiskimenn
hörmungartímum, sem þeir vona
að aldrei komi aftur. En þessir
tímar fæddu af sér skipulag
þeirra í afurðasölumálum, sem
er að mörgu leyti merkilegt og
til fyrirmyndar og hefir fengið
þar um 15 ára reynslu.
Skipulag, sem batt endi
á hörmungar
Er skipulag þetta ekki ólíkt
afurðasölulöggjöfinni íslenzku
hvað landbúnað snertir. Trygg-
ir það sjómönnum lágmarksverð
fyrir aflann, og er lágmarksverð-
ið ákveðið í byrjun hverrar ver-
tíðar og þar með lögfest. Á ár-
unum fyrir síðustu heimsstyrj-
öld ríkti skiplagslaus frjáls sam-
keppni í afurðasölumálum sjáv-
arútvegsins hvað verðlagið
snerti. Fiskimenn urðu þá að
sætta sig við það verð, sem
fiskikaupmönnum sýndist og fór
það eftir aflamaginu á hverri
vertíð. Ef lítið fiskaðist var verð-
ið hátt, en ef vel aflaðist gat það
fallið niður úr öllu valdi.
Margir þeir, sem höfðu að-
stöðu til útgerðar á Lófótenver-
stöðvum, gerðu sérsamninga við
fiskimenn og þrýstu verðinu
niður. Ef þeir vildu ekki ganga
að tilboðunum var þeim synjað
um útgerðaraðstöðu á vertíðinni
og fengu kannske ekki pláss við
bryggjur, eða land til að leggja
á aflann.
Þegar stofnað var með lögum,
eins konaj- „Mjólkursamsala“
fiskimanna urðu mikil og snögg
umskipti á kjörum þeirra. Ör-
yggi kom í staðinn fyrir öryggis-
leysi og vernd í staðinn fyrir
arðíán.
Norsk Rafisklag var stofnað
af fiskimönnum fyrir forgöngu
stjórnarvalda og mætti í fyrstu
mikilli andstöðu einstaklings-
hyggjumanna. Það tók þó hvergi
til starfa nema þar sem yfir-
gnæfandi meirihluti sjómanna
vildi skipulagið. Nú er þessi
stofnun sverð og skjöldur
norskra fiskimanna og engir
nefnir annað en hér sé um ó-
missandi skipulag að ræða eins
og Mjólkursamsalan er orðin í
Reykjavík.
Álcveður lágmarksverð
og verkar fisk
Það er Norsk Rafisklag, sem í
byrjun hverrar vertíðar ákveður
lámarksverð á fiskinum til sjó-
manna. 1 vetur er það 61 eyrir
fyrir kg. af þorski. Undir því
verði er sjómönnum ekki leyfi-
legt að selja fiskinn, en einstakl-
ingar mega gefa eins mikið fyrir
hann og þeim sýnist.
Þannig er nú fiskverðið raun-