Lögberg - 27.05.1954, Blaðsíða 5

5
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 27. MAl 1954
ww www yrvy? ww www w ¥ ww ww'ww*
X Ál il 4 AHÍI
rVESINA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
DROTNINGIN KOMIN HEIM
við? — Hvert höldum við?
Margir munu hafa fylgzt með
í frásögnunum um hið langa
ferðalag Elizabetar II., drottn-
ingar Brezka veldisins og manns
hennar, Philips hertoga af Edin-
burgh. Eru þau nú nýkomin
heim, og var fagnað með kostum
og kynjum, svo sem búast mátti
við. Þykir þetta ferðalag þeirra
hjóna stórkostlegt afrek af
þeirra hálfu, og þegar athugað
er um öll þau skyldustörf, er
þau urðu að leysa af hendi í
sambandi við ferðalagið, mun
þetta ekki þykja ofmælt.
Þeim var falið að heimsækja
14 lönd í austurálfunni, sem á
einn eða annan hátt eru tengd
Brezka veldinu; komu þar fram
fyrir sjónum sem flestra þegna
drottningarinnar, er aldrei hafa
áður séð hana, né ríkjandi kon-
ung veldisins. í þessum tilgangi
ferðuðust þau um 50 þúsund
mílur, með skipum, járnbrautar-
lestum, bifreiðum, flugvélum og
ýmissum öðrum farartækjum.
í heilt ár var verið að skipu-
leggja og undirbúa ferðalagið.
Ferðaáætlunin var í þéttritaðri
bók, sem var þumlungur á þykkt.
Var svo að segja hvert fótspor
drottningarinnar útreiknað fyrir
fram — hvað hún mætti vera
lengi að ganga af skipinu á land
— frá flugvélinni í bílinn o. s.
frv. 1 fylgdarliði hennar voru
10 manns og farangurinn var um
12 tonn. Sjaldan var stanzað
nokkurs staðar svo lengi að hægt
væri að fá þvott þveginn.
Þau hjónin tóku þátt í 185
ríkisathöfnum: — samkvæmum,
böllum, miðdegisverðum, kveld-
verðum. Þau gróðursettu tré,
afhjúpuðu minnismerki, lögðu
blómsveigi við minnisvarða,
veittu tignar- eða háembætta-
merki, fluttu ræður yfir útvarp,
og voru við þingsetningar, og í
hvert skipti á undan eða eftir
þessum athöfnum var þeim ekið
um stræti borganna, svo að sem
flestir fengju að sjá þau.
Auk alls þessa var þeim sýnt,
eins og til að skemmta þeim —
hvernig kindur eru klipptar eða
rúnar, skógarhögg, Cricket-leiki
og hestareiðar. Þau sátu leik-
sýningar, ballet-dansa, hljóm-
leikakeppni og sáu 27 sýningar,
er börn tóku þátt í. Þau skoðuðu
námur, stálverkstæði og ýmis-
legt fleira. — Þau urðu að skipta
um búninga fjórum sinnum á
dag að jafnaði, taka í hendur
á þúsundum manna og vera við
ótal hersýningar.
Þrátt fyrir allt þetta uppi-
haldslausa erfiði dag eftir dag í
sex mánuði, tókst þeim að fylgja
öllum áætlunum og vera ávalt
á réttum stað á réttum tíma, og
má það teljast til mikilla afreka.
Hertoginn af Edinburgh gat
sér vinsælda austur þar og er
honum ekki síður en drottning-
unni þakkað hve vel tókst með
ferðina. Aðeins einu sinni gaf
hann sér lausan tauminn, en
það var þegar hann hitti gamlan
vin sinn frá stríðsárunum í
Sydney. Tók hann sér þá nokkr-
ar klukkustundir frá skyldu-
störfunum til að hlæja og
skemmta sér við sundpollinn hjá
honum. Sást þá að drottningin
varð dálítið óþolinmóð.
Elisabeth drottning leggur á-
herzlu á að líta sem bezt út á
hverri stund og við hvert tæki-
færi, enda er hún eins og stjarna
í stöðugri leiksýningu. Hún hafði
60 búninga til ferðarinnar ásamt
skóm og höttum er við þá áttu,
ennfremur 200 pör af hvítum
hönzkum. Hún var alltaf fagur-
lega klædd og aldrei bar á því,
að hún væri þreytt. Göngulag
hennar er frábærlega fallegt og
hún ber sig mjög tígulega, enda
var orðið „ljómandi“ notað í
flestum umsögnum um útlit
hennar.
Drottningin er tákn hinna
brezku samveldisþjóða, og eng-
inn vafi er á því, að ferð hennar
styrkti þau bönd er tengja þess-
ar mörgu mismunandi þjóðir
saman. Bandarískur fréttaritari,
sem fylgdist með ferð hennar og
ritaði um hana, segist aldrei hafa
séð einstakling hafa eins mikið
áhrifamagn á tilfinningar fólks-
ins. Miljónir manna þyrptust að
til að sjá hana; það kom í þús-
unda tali utan af landi inn til
borganna og svaf í listigörðun-
um; það kom með nesti með sér,
stóð í brennandi hita eða í rign-
ingu klukkustundum og dögum
saman til þess að fá að sjá
drottninguna, þó ekki væri nema
nokkur augnablik. Miljónum
dollara var varið til að prýða
borgirnar. Fólkið prýddi heimili
sín flöggum og keypti sér ný föt.
Hátíðarskreyting gatna Sydney-
borgar kom upp á 3 miljónir
dollara, og sennilega meir fyrir
Melbourne. Og þannig voru mót-
tökurnar hvar, sem þau komu,
hvort það var Bermuda, Jama-
ica, Fiji, Tonga, New Zealand,
Ceylon, Aden, Uganda eða
Malta. Og hin tignu hjón, bros-
hýr, taktvís og tíguleg brugðust
aldrei. En þótt þau séu bæði
glæsileg ásýndum og góðar
manneskjur, var það fyrst og
fremst fyrir það góða, sem þau
tákna, að þeim var fagnað svo
vel hvarvetna, sem þau komu.
Prince de Broglie:
Hver erum
Alliance Francaise (Félag
Frakklandsvina) er elzt fé-
laga sinnar tegundar á Is-
landi, hefir nú lifað á fimmta
tug ára. Markmið þess er að
vinna að aukinni þekkingu á
franskri tungu og bókmennt-
um með Islendingum. •—
Árið 1947 hófst nýr þáttur í
starfi félagsins, er það tók
að gefa út tímarit (Islande—
France), sem síðan hefir
komið út árlega. í ritinu
hefir að sjálfsögðu verið
lögð megináherzla á að
kynna íslendingum franska
menningu, en jafnframt hafa
verið birtar greinar um ís-
lenzkt efni. Hefir þar verið
fjallað um jarðsögu landsins
og loftslag, sögu þjóðarinn-
ar, tungu, bókmenntir, forn-
minjar o. s. frv. af mönnum
eins og Sigurði Þórarinssyni,
Birni L. Jónssyni, Þorkatli
Jóhannessyni, Alexander
Jóhannessyni, Sigurði Nor-
dal, Einari ,01. Sveinssyni,
Kristjáni Eldjárn o. fl. Er
auðsætt, að landkynning
ekki lítil hefir verið að
þessu, er þess er gætt, að
ritið hefir verið sent til allra
félagsdeilda Alliance Fran-
caise, en þær eru dreifðar
um víða veröld. — í síðasta
hefti tímaritsins er grein
eftir hinn heimskunna
franska vísindamann, Prince
de Broglie (frb. broj).
Broglie-ættin er ævaforn
aðalsætt á Frakklandi, sem
hefir lagt Frökkum til margt
merkra manna, stjórnmála-
menn, hershöfðingja, menta
menn og vísindamenn. Höf-
undur þessarar greinar er
löngu heimskunnur fyrir
rannsóknir sínar í eðlis-
fræði. Hálfur þriðji ára-
tugur er nú síðan hann hlaut
Nóbelsverðlaun fyrir þær.
Hann fæddist árið 1892.
ÞEGAR dregur að ævilok-
um — hver er viss um, að ekki
dragi að þeim, hver sem aldur
hans kann að vera? — er eðli-
legt, að menn reyni að sjá gildi
lífs síns, leggja mat á starf það,
er þeir hafa unnið um dagana.
Sá, sem hefir varið megintíma
sínum til vísindaiðkana, hlýtur
að velta því gjarnan fyrir sér á
síðasta æviskeiðinu, hvert gildi
vísindin muni hafa fyrir efni og
anda, hvert rúm þau skipi í
framvindu menningarinnar, í
heildarþróun mannkynsins, og
hverjar séu þær horfur, sem
menn kunna að grilla varðandi
örlög alheims og hugsunar.
Gerum ráð fyrir, að komið sé
að leiðarlokum, og íhugum þessi
alvöruþrungnu vandamál.
Dularfullur krafiur
Fyrir nokkrum hundruðum
milljóna ára kom fram líf á yfir-
borði jarðar, vafalaust í mjög
lítilfj örlegri mynd, þar sem líf-
rænt efni greindist naumast frá
ólífrænu. í rás alda og árþús-
unda breiddist það síðan út í
vatni, lofti og á landi fyrir dular-
fullan kraft, sem langt er frá,
að menn kunni greinilega skil á,
og leiddi fram lífverur æ fjöl-
breyttari og betur aðhæfðar
mismunandi lífskjörum. Af nið-
urstöðum steingervingafræðinn-
ar virðist mega ráða ,að tegund-
irnar séu leiddar hver af annarri,
en við vitum þó ekki, fyrir hvaða
efnabreytingu, samfellda eða
rofna, framhaldandi þróun eða
stökkbreytingar hafa framkom-
ið þau tilbrigði lífsins, sem hafa
verið til eða eru enn til á jörð-
inni.
Á hinum langa og furðulega
þróunarferli lífsins á reiki-
stjörnu okkar, sem Jean Rostand
hefir svo hnittilega nefnt ævin-
týri „prótó plasmans", hafa líf-
verurnar aðhæfzt af ótrúlegum
sveigjanleik þeim lífskjörum, er
þeim voru búin, og náð þeirri
furðulegu margbreytni og að-
dáanlegu nákvæmni, sem sjá má
meðal þroskaðra tegunda, eink-
um æðri hryggdýra.
Hvað er tilviljunin?
Þó að ekki sé talað um hina
furðulegu eðlisefnafræðilegu
„mekanisma", sem tryggja fram-
hald lífsins meðal einstaklinga
og viðhald þess frá kynslóð til
kynslóðar, er samt ekki unnt
annað en dást að fullkomnun
skynfæranna, sem gera lífverun-
um kleift að þekkja umhverfi
það, er þær hrærast í, leita
vegna hreyfanleika síns þess,
sem þeim er gagnlegt, og forðast,
svo sem auðið er, þær hættur,
er á vegi þeirra kunna að verða.
Hin undurnákvæma gerð og
ótrúlegi næmleiki líffæra eins
og augna og eyrna æðri dýra er
ofurefli allri ímyndun. Ósenni-
legt virðist, að slík líffæri hafi
til orðið fyrir áhrif einnar saman
tilviljunarinnar, jafnvel þó að
framlengd væri um óratíma.
Það, sem lífið fær áorkað, virðist
stafa af eins konar skipuleggj-
andi mætti, sem ekki verður
vart í hinu ólífræna efni, en á
hinu sanna eðli hans kunna
menn alls engin deili.
Nátengt hreyfanleika lífver-
anna og hæfileika þeirra til
skynjunar er eitt hið dular-
fyllsta fyrirbæri, sem frafli hefir
komið í heiminum, eins og menn
þekkja hann, þ. e. a. s. meðvit-
undin, að lifandi verur, a. m. k
þær, sem náð hafa nægilega háu
þroskastigi, skuli vera sér þess
meðvitandi, að þær mynda heild,
sem gædd er sjálfræði í efnis-
heiminum, og skuli skynja af
vitund boð þau, sem hinn ytri
heimur sendir þeim um skyn-
færi þeirra. Þessi hæfileiki er í
hæsta máta dularfullur.
Stórfurðulegt og óskiljanlegt
er, að meðvitund og hugsun
skuli hafa komið fram í efnis-
heiminum, sem hefði, að því er
virðist, vel getað haldizt áfram
óvitandi og ólífrænn. Eru það
ekki undarleg örlög fyrir and-
vana efnisagnir, sem við erum,
að hafa tekizt eftir langa við-
leitni, sem oft hefir verið haldið
áfram kynslóð fram af kynslóð,
að átta okkur með erfiðismunum
á nokkrum þáttum þeirrar nátt-
úru, sem við erum þó sprottin
af?
Líkami okkar er -gerður af
atómum, þar sem úir og grúir
af elektrónum, prótónum eða
öðrum frumeindum. Taugakerfi
manna ,sem er nauðsynlegt tæki
athöfnum þeirra, er aðsetur ó-
teljandi rafmagnsfyrirbæra, sem
eru nauðsynleg starfsemi þess.
Allt jafnvægi líkama okkar og
efnabreytinga þeirra, sem
tryggja framhald tilveru okkar,
er komið undir starfi hormóna
og vítamína og geipilegs fjölda
flókinna lífrænna efna. En þurft
hefir samt alla hina seinfara
þróun nútímavísinda til þess,
að við mættum kynnast öllu
því, sem í okkur býr. Starf vís-
indanna er í því fólgið í eins
konar furðulegri endurheimt,
sem gerir heiminum kleift að
þekkja sjálfan sig með því að
spegla sig í vitund og skynsemi
mannanna. Kynlegur endir á
ævintýri prótóplasmans.
Mátiur lífsins
Þannig kemur í ljós hið háa
gildi mannlegrar hugsunar sér-
staklega. Vegna hennar öðlast
alheimurinn nokkra vitund um
sjálfan sig, vegna hennar erum
við að nokkru leýti sem með-
vitund heimsins, og allar fram-
farir vísinda okkar eru um leið
framfarir þessarar meðvitundar.
Allt þangað til maðurinn birt-
ist, hafði lífið, sem þegar hafði
byrjað að leggja undir sig heim-
inn með þeim skipuleggjandi
krafti, sem einkennir það, eflt
tæki sín til skynjunar og at-
hafnaskilyrði eftir líffræðilegum
og lífeðlisfræðilegum leiðum
með því að gera hinar lifandi
gerðir líffæra sinna æ flóknari
og fíngerðari. Með því að láta
mannlegt vit koma til sögunnar
freistar lífið að efla vald sitt á
annan veg. Skynfæri mannsins
þróast ekki lengur neitt að ráði,
en tæki þau, sem vísindin hafa
gert honum kleift að hugsa upp,
hafa verulega fært út skynsvið
hans. Sími og útvarp gera hon-
um kleift að heyra í mikilli fjar-
lægð. Með sjóntækjum fá augu
hans rannsakað dýpt himnanna
og iður efnisins. En maðurinn
nær enn legra fram. Með elekt-
rónusmásjánni nær sjónsviðið ó-
beinlínis til hins örsmáa. Um
leið og sjónmáttur mannsins efl-
ist og skerpist, gefast honum
einnig færi til athafna, sem
menn hafði ekki órað fyrir til
þessa. Járnbrautir, gufuskip,
kafbátar, bifreiðir og flugvélar
gera honum kleift að flytja sig
til af stöðugt meiri hraða á landi,
á sjó, í vatni og í lofti.
Með gufuvélinni og fram-
leiðslu og tilflutningi rafmagns
fær maðurinn í hendur verulega
orku, þegar hann vill og þar sem
hann vill. Efnafræðin hefir látið
honum í té æ fleiri efni með
margvíslegum eiginleikum, og
með þeim opnast stöðugt leiðir
til nýs iðnaðar.
Lyflækningar og skurðlækn-
ingar, sem styðjast við hinar
skjótu framfarir 1 lífeðlisfræði
og náttúrufræði, vinna stöðugt
á gegn sjúkdómum og dauða, og
lífræðin hefir þegar hafið að
varpa nokkru ljósi á leyndar-
dóma lífsins sjálfs, t. d. á erfð-
irnar. Og í hinum nýlegu og at-
hyglisverðu framförum líffræð-
innar sjáum við líka í samræmi
við það, sem þegar hefir verið
drepið á, hvernig lífið er byrjað
að skilja sjálft sig með því að
rannsaka sjálft sig. Fyrir vís-
indin og tæknilega hagnýtingu
þeirra mun maðurinn þannig
ráða jörðinni og breyta sögu
hennar. Hann þekkir allt yfir-
borð hennar og ferðast hratt um
það. Hann getur haft æ meiri
áhrif á jurtaríki hennar og dýra-
ríki. Með kjarnorkunni og öðr-
um uppgötvunum framtíðarinn-
ar mun maðurinn ná sífellt fast-
ari tökum á jörðinni. Enginn
veit, hversu langt hann muni ná
í þessum efnum. Og ef til vill
verður einhvern daginn stökk-
breyting, — af tilviljun eða fyr-
ir tilverknað manna, — og fram
kemur einhver æðri maður með
skynsemi miklu víðtækari en
okkar, sem heldur áfram með
tækjum, sem við höfum enga
hugmynd um, verki því, sem við
höfum hafið, og færir lífið langt
um lengra fram til sigurs.
Fullur hrifningar yfir þeim
horfum, sem slíkar hugsanir
leiða í ljós, getur vísindamaður-
inn glatt anda sinn við þá til-
hugsun, að framar öllum öðrum
stuðli hann að framvindu heims-
ins. Honum verður freisting að
taka undir með Jen Perrin og
segja: „Fyrir tilstilli lífvera æ
margbreytilegri, sem fram koma
af efni alheimsins, lyftir hann
sér upp 1 hæðir hugsana stöðugt
víðfeðmari, svo að hann verður
að viljaveru, sem ræður sjálf
sögu sinni“.
Þó eru ein hræðileg rök, sem
geta komið mönnum til þess að
óttast, að vonir þeirra séu fá-
nýtar og hrifning þeirra barna-
skapur. Við þekkjum ekki lífs-
hugsun né vilja nema á yfirborði
jarðar, þessarar litlu reikistjörnu
lítilsháttar sólkerfis. Athafnir
manna eru bundnar við eina
reikistjörnu og aðeins yfirborð
hennar. Vafalaust má ímynda
sér, að 1 öðrum sólkerfum séu til
reikistjörnur, þar sem líf geti
komið fram og verur svipaðar
mönnum, hugsun gæddar, vinni
starf líkt okkar starfi. Einnig má
gera ráð fyrir — það er vafa-
laust ekki að því komið, — að
manninum takist að yfirgefa
Framhald á bls. 8
Frú Emily Thorson Frú Dagbjört Anderson
Hér gefur að líta myndir af þessum tveim frúm, sem Lögberg sagCi frá í fyrri viku, a6 lagt
hefCu upp í Genevaför og sennilega einnig til íslands, ásamt V. B. Anderson bœjarfulltrúa.
Veitið athygli
Eaton's eigið
Haddon Hall
Stoppuð húsgögn í EATON búðúm um
olt Canada
Hin vingjarnlega nýtízku gerð og samstilling hinna ýmsu
parta, einkennir þessi húsgögn, sem sniðin eru eftir þörfum
yðar. Jafnt grind sem stoppun, púðar og yfirver, bera á sér
hinn sérstæða Eaton-blæ. Gerð þessara húsgagna er látlaus
en aðlaðandi og veitir hin ákjósanlegustl þægindi.
“HADDON HALL” sannar með verði sínu
'Your Best Buy Is an EATON Brand!"
EATON’S of CANADA
Stœrstu smásölusamtök i Canada —
Ilúöir og pöntunarskrifstofur frá ströná ttí strandarl