Lögberg - 10.06.1954, Blaðsíða 7

7
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 10. JÚNl 1954
Búfénaði fjölgar, ræktun eyksfr, en
fólkinu fækkar sfröðugfr
Fréttabréf úr Húnaþingi
Hofi, Vatnsdal, 19. apríl
Veðrátta
Veturinn, sem nú er að enda,
er sá mildasti er menn muna,
frot lítil og jörð klakalítil.
Stormasamt hefir verið jafn-
framt með hinni stöðugu suð-
austan og sunnanátt. Hafa geng-
ið yfir óvenju oft mjög harðir
stormsveipir. Þó hafa eigi orðið
teljandi skaðar sökum þess,
nema er þak tók af fjárhúsum á
Gilsstöðum, í ofviðri í febrúar.
Jörð hefir oftast verið auð í
lagsveitum, og hagar góðir fram
til afrétta og hálendis. Aldrei
komið hörð norðanhríð, og snjó-
laust í giljum og lautum.
Sökum þess að bithagar hafa
verið snjólausir að mestu í vet-
ur, eru þeir óvenjulega lélegir
til hagbeitar, enda var gras lé-
legra til beitar frá liðnu sumri,
sökum hinnar miklu sprettu
er varð. Heyin, taða jafnt sem
úthey, hafa reynzt með lakasta
móti til gjafa, bæði til holda og
afurða. Kýr hafa mjólkað í lak-
ara lagi, nema þar sem hey-
fóðrið er bætt upp með votheyi
og fóðurbæti.
Suma dagana í páskavikunni
var hiti 8—10 stig, enda var vor-
gróðurinn þegar farinn að skjóta
upp kollinum. Góðar sáðsléttur
höfðu þegar brugðið á sig græna
litnum og vetrarblómið með
sína ljósrauðu blómhnappa víða
milli steina um holt og mel. Það
er einn af hinum ljúfu vorboð-
um, er við sveitafólkið fögnum,
en oft mætir það hörðu, þegar
veðráttan snýr við blaðinu.
F óðurbirgðir
Eftir hið ágætasta sumar og
blíða vetur, eru fóðurbirgðir
þær mestu, er þekkzt hafa, þó
að á flestum bæjum sé lítil
sauðfjárbeit eftir áramót.
Hross hafa að mestu gengið
sjálfala, í góðum holdum.
Við nýafstaðna búfjár- og
fóðurbirgðaskoðun voru 1600
hestburðir af heyi hjá Lárusi
bónda í Grímstungu, sem einnig
hefir flest sauðfé og hross í
Húnavatnssýslu.
Þótt mikið fóður geti eyðst
ennþá, verða heyfyrningar al-
mennt mjög miklar.
Kjarnfóður hefir lítið verið
heypt í vetur, nema handa
mjólkurkúm.
Búfénaði hefir fjölgað
síðasta ár
Hér í sveit eru 29 búendur,
auk þess sem ýmsir vinna að
búskapnum eiga margt af sauð-
fé. 1 sveitinni eru 24 býlisjarðir
þar af eru 2 búendur á 5.
Við ásetningsskoðun í nóvem-
ber var heyforði um 30 þúsund
hestburðir.
Fénaður til ásetnings: Naut-
gripir 200, sauðfé 6 þúsund og
hross á 7 hundrað. Sauðfénu
hafði fjölgað um nálega 1/6, en
uautgripir og hross svipað og
árið áður.
Aburðarkaup fara sívaxandi
Mikið af heyfóðrinu er fengið
af ræktuðu landi. Gömlu túnin
hetur ræktuð en fyrr og nálega
hll unnin með heyvinnuvélum.
Góða raun gefur að nota tilbú-
áburð á engjar og sléttar
grundir. Margir bændanna
keyptu tilbúinn áburð fyrir
á 10 þúsund krónur síðastliðið
ar- Þetta ár verða áburðarkaup
Höfuðskylda allra manna er aS auka þekkingu
og miðla öðrum af henni
meiri. Með sívaxandi nýrækt
túnanna, þarf töðugt meiri kaup
á tilbúnum áburði. Heyskapur
með orfi og ljá er óðum að
hverfa, fyrir hesta og vélslætti,
og öðrum vélknúnum tækjum.
Allan búrekstur verður nú
orðið að miða við það, að bænd-
ur séu einyrkjar, sökum þess, að
einhleypa fólkið hverfur að
mestu þegar haustar, líkt og far-
fuglarnir, sumt fer til náms, en
fjöldinn til fiskveiða, fiskivinnu
eða annarrar vinnu, með öðrum
orðum, þangað sem tilboð eru
hærri um laun fyrir vinnuna en
búrekstur bænda þolir að borga.
— Þetta er nú að verða mesta
vandamál sveitanna. Bænda-
fólkið er að verða ánauðugt
við framleiðsluna, því hver
dagur, helgur sem virkur, krefst
þess að störf hans séu full-leyst
af hendi og þar duga engin
undanbrögð. Hirðing búfjár,
mjaltir á kúm og flutningur á
mjólk að mjólkurbílnum eru
störf, sem eigi verður skotið á
frest. Sveitaknurnar verða flest-
ar að vinna einar að matreiðslu,
hirðingu heimilisins og þörfum
barna. Af þessu leiðir að fólkið
verður útslitið fyrir aldur fram,
og verður nauðugt sem viljugt,
að hætta búskap, og bjargast af
með aðra léttari vinnu ef .kost.ur
er, þegar aldur færist yfir það.
Fábreytt skemmtanalíf
Yfir vetrarmánuðina er tæp;
lega hægt að halda uppi nauð-
synlegum almennum samkom-
um og skemmtunum sökum
fólksfæðar og annríkis. Þar sem
samgöngur eru beztar í sveitum,
er þess þó helzt kostur, með að-
stoð bíla og jeppa. Þeir fáu ungu
menn sem eru í sveitinni geta
varla stigið dansspor yfir vetur-
inn því „dömurnar“ fóru flestar
til Reykjavíkur þegar haustaði.
I stað dansleikja og annara
skemmtana á vetrum, eru nú
orðin þau árstíðaskipti að sam-
kvæmislífið er með mestum
blóma yfir sumarmánuðina, á
meðan bændadætur og kaupa-
konur dvelja í sveitinni.
Fyrir atbeina Ungmennafé-
lagasambands Austur-Húnvatns-
sýslu og ötula forgöngu for-
manns þess, Guðmundar Jónas-
sonar bónda í Ási, hefir undan-
farin ár verið komið á' ýmis-
konar dagskrárliðum til skemmt
unar eina viku síðari hluta vetr-
ar með samkomum á Blönduósi.
Hefir „vikan“ fengið nafnið
„Húnavika". Er þetta mjög vin-
sælt og vel sótt, svo sem vænta
má.
Að þessu sinni var „Húnavik-
an“ háð á Blönduósi dagana frá
17.—20. marz.
Helztu skemmtiatriðin hófust
daglega kl. IV2 með ýmsum dag-
skrárliðum til kl. 11, er gömlu
og nýju dansarnir hófust í tveim
ur sölum við mikla aðsókn.
Gísli Kristjánsson ritstjóri
flutti fyrirlestra með skugga-
myndum.
Eðvarð Sigurgeirsson sýndi
kvikmyndir, einkum íslenzkar,
er hann hafði tekið. Margar
prýðisfallegar. Karlakór Mið-
firðinga, Bólstaðarhlíðarhrepps
og „Húnar“ á Blönduósi sungu.
Leikfélag Blönduóss sýndi
sjónleikinn „Skugga-Svein“ und-
ir leikstjórn Tómasar R. Jóns-
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
Próf. ALEXANDER JÓHANNESSON ræðir um það hvaða
þýðingu frelsi í vísindum og listum hefur fyrir framfarir
Um þessar mundir er haldin í
1. kennslustofu Háskólans sýn-
ing, sem Columbia-háskólinn í
Bandaríkjunum gengst fyrir. —
Heiti sýningarinnar ef: „Réttur
mannsins til þekkingar og
frjálsrar notkunar hennar“. Við
opnun sýningarinnar hélt Há-
skólarektor, Alexander Jóhann-
esson erindi, sem vakti mikla at-
hygli viðstaddra og birtast hér
nokkrir kaflar úr erindinu:
í heiminum búa nú um 2400
milljónir manna og er sagt, að
2/3 hlutar mannfólksins kunni
hvorki að lesa né skrifa og
mikill meiri hluti býr við ónóga
fæðu og allskonar skort. Öll
barátta manna hefur snúizt um
það öldum saman, að ná valdi á
og beizla náttúruöflin, sér til
framdráttar. En þekkingin ein
er fær um að gera menn hæfa
til þessa og því er þekking frum-
skilyrði alls mannlegs lífs, líkt
og sólin. Hún er ljós, sem getur
skinið á alla, hún er gæði, sem
hvorki minnkar né eyðist, þótt
aðrir fái hlutdeild í henni, og
því er augljóst, að göfugasta
hlutverk allra manna á jörðinni
er að auka þekkinguna og gefa
öllum jarðarbúum tækifæri til
þess að öðlast svo mikla þekk-
ing, að þeir geti skapað sér og
sínum viðunandi lífsskilyrði.
Ein af merkustu samþykktum
Sameinuðu þjóðanna er mann-
réttindaskráin, er allsherjarþing
Sameinuðu þjóðanna samþykkti
10. des. 1948, og var þar staðfest
hin forna kenning, að allir menn
séu bornir frjálsir og jafnir að
virðingu og réttindum. Mann-
réttindaskráin leggur áherzlu á
það, að hver maður eigi tilkall
til þessara réttinda án tillits til
kynþáttar, hörundslitar, kyn-
ferðis, tungu, trúar, stjórnmála-
skoðana og annara skoðana. Ef
litið er á störf Sameinuðu þjóð-
anna á síðustu árum, bæði um
heilsuvernd og á sviði ýmissa
menningarmála, má segja, að
stórkostleg afrek hafi verið unn-
in og aldrei fyrr hafi verið
stefnt í markvissa átt af jafn-
miklum áhuga og dugnaði og á
síðustu árum.
Ef litið er yfir tækniþróunina
í heiminum síðustu áratugina,
vísindalegar uppgötvanir þær,
er gerðar hafa verið á sviði
læknisfræða og annarra vísinda,
er augljóst, að aldrei hafa fram-
farir hér á jörðu orðið stórstíg-
ari en á liðnum árum. Orð Ey-
steins Ásgrímssonar í Lilju
„varðar mest, að allra orða
undirstaðan sé réttleg fundin",
eru ævarandi sannindi. Enginn
getur reiknað saman þær risa-
upphæðir, sem vanþekking og
glópska hafa valdið mannkyn-
inu á öllum tímum.
Ég hitti fyrir nokkrum árum
hinn heimsfræga mannvin Al-
bert Schweizer, sem hefur varið
öllu lífi sínu í þjónustu mann-
úðarstarfa. Andlit hans ljómaði
af mannkærleika og bar endur-
skin þeirrar gleði, er óeigingjörn
störf hans höfðu skapað honum.
Slíkir menn eru eins og vitar,
er lýsa langt á leið fram. En það
er ekki nóg að öðlast andlega
yfirburði, er meðfæddar gáfur
og langt nám skapa mönnum ef
menn hafa ekki fullkomið vald
á skapsmunum sínum eða að-
hyllast lífsskoðanir, sem miða
eingöngu að aukningu eigin
hagsmuna, í stað þess að lifa lif-
inu í þjónustu kærleikans og
starfa fyrir þá, sem verr eru
settir í lífinu. Valdagræðgi ein-
staklinga leiðir til vansældar og
valdagræðgi þjóða til styrjalda.
Hverjum manni er nauðsynlegt
að auka þekkingu sína svo lengi
sem hann lifir og sjálfsnám er
oftast affarasælast. En hiest um
vert er frelsið, frelsið til náms
og frelsið til þekkingar.
1 lýðfrjálsum löndum hafa há-
skólakennarar algert kenninga-
frelsi, ef þeir flytja kenningar
sínar á fræðilegum grundvelli,
jafnvel þótt brjóti í bága við
viðurkennd sannindi, en um svo
nefnd vísindaleg sannindi verð-
ur að segja, að þau eru breyt-
ingum undirorpin. Það, sem tal-
ið er satt í dag, kann að reynast
öðru vísi, er tímar líða og betri
skilyrði og aðferðir finnast til
rannsókna. Vér þurfum ekki
annað en að hvarfla huganum
til liðinna tíma og þeirra vís-
indasanninda, sem þá voru talin
óyggjandi.
Ég minni aðeins á sem dæmi,
að þegar Robert Koch fann tær-
ingargerilinn og sýndi hann í
mörgum smásjám á læknafundi
í Berlín, kom á þennan fund
frægasti læknaprófessor Þjóð-
verja, Virchow, sem heil stofn-
un er kennd við í Berlín, leit
snöggvast í smásjána með nokkr
um athugasemdum um, að ó-
greinilega sæist út við röndina,
og hvarf síðan af fundi, en hann
hafði áður í fyrirlestrum sínum
gert gys að því, hve fráleitt það
væri, að lifandi verur ættu að
valda sjúkdómum manna og
hann hafði fengið alla stúdenta
sína til að hlæja að þessum fjar-
stæðum. Þetta litla dæmi sýnir,
hve vísindamenn, er kollvorpa
gömlum kenningum, eiga oft
erfitt uppdrátta^ unz þeim tekst
að sanna mál sitt.
Þegar valdamenn vilja
öllu sijórna
í einræðisríkjum er vald ein-
ræðisherrans oft svo mikið, að
vísindamenn treysta sér ekki til
að flytja kenningar, er fara í
bág við skoðanir þær, er ein-
valdurinn aðhyllist. Slíkir ein-
ræðisherrar nota sér ritskoðun
og leggja á ýmsar hömlur, er
varna mönnum þess að koma
skoðunum sínum á framfæri.
Amerískur fræðimaður einn,
Walter Lippmann, hefur sagt:
„Sá valdamaður er enn ófæddur
á þessari jörð, sem er nógu vitur
eða nógu víðsýnn til þess að
greina góðar hugmyndir frá
vondum hugmyndum og góðar
skoðanir frá vondum skoðun-
um“. Því er nauðsynlegt að vera
á verði gegn skerðingu frelsis-
ins. Menn verða að trúa því, að
sannleikurinn sigri að lokum, þó
að það taki oft langan tíma.
Auk ritskoðunar hafa menn
gripið til þess á öllum tímum að
brenna bækur og með því reynt
að hneppa hugmyndir í fangelsi.
Því var stundum skotið til
guðs dóms fyrr á öldum, hvaða
bækur ætti að leyfa að lesa og
hvaða bækur ætti að banna og
eyðileggja. Menn hafa á ýmsum
tímum og allt fram á vora daga
í ýmsum löndum brennt bækur
og reynt með því bæði að óvirða
höfundana og koma sínum eigin
skoðunum á framfæri. Hér á Is-
landi hafa menn ekki brennt
bækur, en galdraöldin sýnir þó,
hve langt hjátrú og hindurvitfti
komust, er margir íslendingar
voru teknir af lífi fyrir að eiga
galdraverk eða beita göldrum.
Ef allir væru sammála
Margir stjórnmálamenn og
aðrir hafa tilhneiging til að beita
andstæðinga sína kúgun og bera
rétt þeirra fyrir borð. Er rétt að
minna á það, sem John Stuart
Mill sagði fyrir 100 árum: „Ef
allt mannkynið að undantekn-
um einum manni væri sammála,
og aðeins einn maður væri á
annarri skoðun, myndi mann-
kynið ekki hafa meiri rétt til að
kæfa rödd þessa eina manns, en
hann myndi hafa, ef hann væri
einráður, til að kæfa rödd alls
mannkyns“. Enginn sannleikur
er svo stór í þessu lífi, að allir
geti aðhyllzt hann. Og því fer
sem fer, að illmælgi og gróu-
sögur eru algengar í öllum af-
kimum veraldar. Menn treysta
stundum orðasveimi og kvik-
sögum fremur en óhlutdrægum
rannnóknum.
Vér verðum því að vera á
verði um helgustu mannréttindi
vor og einkum gæta þess, að rit-
frelsi vort sé óskert og réttur
vor til tjáningar hugsunum vor-
um, hvort sem er í orðsins list
eða í listaverkum, málverkum,
myndlist eða tónlist. Frægur
bandarískur lögfræðingur vakti
nýlega athygli á því, að þeir,
sem hefja þann leik að beita
andstæðinga sína í minni hluta
valdi og skoðanakúgun, muni
brátt komast sjálfir í minni
hluta og verða beittir ofríki og
kúgun af andstæðingum sínum.
Vér sjáum því, að höfuðskylda
allra manna er að auka þekk-
ingu vora og að miðla öðrum
af þekking vorri. En þekkingin
er ekki einhlít, ef menn bera
ekki góðvildarhug til allra
manna og allra stétta og er enn
þá mikilsverðara að rækta hug-
arfarið, temja sér hófsemi og
góðvild í garð allra manna.
—Mbl., 6. maí
SINDRI SIGURJÓNSSON
LANGHOLTSVEGI 206 — REYKJAVIK
sonar, fulltrúa. Var leiknum
mjög vel tekið, og leikhúsgestir
einhuga um það, að leikfélagið
og leikstjóri hefðu náð ágætum
árangri í meðferð leiksins. Með
sýningum þessum kom í ljós, að
margir leikenda sýndu ágæta
hæfileika á leiksviði, þegar litið
er til þess, að ýmsir þeirra eru
byrjendur í listinni. Hins vegar
Voru sumir leikenda að góðu
kunnir áður og leikstjórinn
viðurkenndur bæði sem ágætis
leikari og leiðbeinandi. Leik-
tjöld málaði Sigurður Snorra-
son bóndi í Stóru-Gröf, Skaga-
firði; voru þau gerð af smekk-
vísi og skilningi á efni leiksins.
„Húnavikan" var að þessu
sinni mjög vel sótt, enda veður
og færi hið bezta. Á. B. J.
—Mbl., 8. maí
Bigge§l Value in Years
CANADIAN GENERAL ELECTRIC
RINGES
Lamp ond Timer
Applionce
Receptacle
Warming Oven
$
Regular Price $269
OUR PRICE
• Automtic Oven
• Automatic Light in
Oven
• 3 Year Guarantee
189
Terms as low os
$2.50 Weekly
Before you buy anywhere, see . .
VAN’S ELECTRIC LTD.
SARGENT at McGEE
PHONE 3-4890
WINNIPEG