Lögberg - 16.09.1954, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 16. SEPTEMBER 1954
7
92 ára Vestur-íslendingur í heimsókn
UNDUR HIMINGEIMSINS
Rætl við
ÓFEIG SIGURÐSSON
bónda í Alberla-fylki
Það mun fremur sjaldgæft
að fólk, sem komið er yfir
nírætt taki sig upp og ferð-
ist heimsálfa á milli. Slíks
eru þó dæmi, og nú er*stadd-
ur hér í Reykjavík 92 ára
gamall Vestur-íslendingur,
Ófeigur Sigurðsson, sem
dvalist hefir vestan hafs í
67 ár. Ófeigur kom hingað í
byrjun þessa mánaðar og
hefir ferðazt víða síðan hann
kom hingað og heimsótt
ættingja og kunningja. Hann
mun hverfa vestur um haf
aftur eftir 1—2 vikur.
Ófeigur ber ekki merki þessa
háa aldurs. Hann er þvert á móti
mjög ern. Hann les gleraugna-
laust og hefir góða heyrn. Minni
hefir hann svo gott að margur
yngri þættist góður af. Hann
kveðst ekkert eiga erfitt með að
ferðast, enda kom hann einn
vestan af Kyrrahafsströnd hing-
að heim til íslands. Morgun-
blaðið átti stutta viðræðu við
Ófeig í gærj en hann dvelur á
heimili hr. Ásmundar Guð-
Wundssonar biskups, meðan
hann er hér í Reykjavík.
Þrjú systkini til Vesturheims
Ófeigur er ættaður frá Svína-
vatni í Grímsnesi, sonur Sig-
urðar Sigurðssonar bónda þar og
konu hans Guðrúnar Ófeigs-
dóttur ríka á Fjalli á Skeiðum.
Systkinin voru 13, en aðeins 4
komust til fullorðinsára, hin dóu
ur barnaveikinni, sem þá gekk
°g hjó djúp skörð í barnahópa
flestra heimila, er hún sótti
heim. ófeigur ólst upp á Svína-
vatni til 9 ára aldurs, en þá
fluttist hann með foreldrum sín-
um að Útey í Laugardal og átti
þar heima í 16 ár. 25 ára gamall
fluttist hann vestur um haf á-
samt unnustu sinni Ástríði
Tómasdóttur frá Kárastöðum í
bingvallasveit, og tveim syst-
kinum sínum.
Vantaði jarðnæði
— Hvers vegna fóruð þér til
Ameríku?
—- Mig langaði til þess að búa,
en fékk ekkert jarðnæði hér
heima. Þetta var líka á verstu
harðærisárunum hér, og ekki frá
ttnklu að fara. Ég hafði heldur
ekki gengið menntaveginn, og
taldi heppilegast fyrir mig að
leggja fyrir mig búskap og yrkja
jörð.
—- Hófuð þér búskap strax þar
vestra?
— Nei, við fórum fyrst til
Winnipeg í Manitoba og þar átt-
um við heima í 2 ár. Þar stund-
aði ég algenga vinnu, vann til
dæmis um skeið við járnbrautir.
Síðar fluttumst við til Alberta,
sem er næstvestasta fylkið í
Kanada. Þar var ég bóndi í 50 ár.
— Höfðuð þér góð fararefni,
er þér fóruð til Ameríku?
—'*Ekki get ég sagt það. Þegar
við vorum komin til Winnipeg,
átti ég eftir 23 dali, það var allt
og sumt.
Lítill bústofn, sem blessun
fylgdi
— Var erfitt að fá jarðnæði í
Albertafylki?
— Nei, það var auðvelt. Ég tók
mér heimilisréttarland, sem var
160 ekrur. Bústofninn var ekki
stór. Við hjónin byrjuðum með
þrjár kýr, en við brutum land á
hverju ári og bættum við bú-
peningi. Þegar ég hætti búskap
eftir 10 ár, var jörðin mín 650
ekrur lands og ég hafði kornrækt
á 500 ekrum. Á seinni árum hafði
ég þar um 100 nautgripi, 150
kindur og um 50 hross.
— Þetta hlýtur að hafa verið
ákaflega erfitt fyrir ykkur
hjónin?
— Það var stundum erfitt, en
okkur leið aldrei illa, það var
eins og blessun fylgdi handa-
verkunum okkar á þessari jörð.
Lifir tvær konur sinar
— Eigið þér jörðina ennþá?
— Nei, ég hætti búskap þegar
ég hafði misst báðar konur mín-
ar. Fyrri konan mín Ástríður dó
1920. Seinna giftist ég Kristínu
Þorsteinsdóttur, ættaðri frá
Laxamýri í Þingeyjarsýslu. Hún
dó 1940.
— Eigið þér börn á lífi?
— Ég á fjórar dætur á lífi, og
eina fósturdóttur. Synir mínir
báðir eru dánir, annar dó ungur,
en hinn uppkominn. En ég á 22
barnabörn og 20 barnabarna-
börn. Ég seldi dóttursyni mínum
jörðina þegar ég hætti búskap,
en þau hjónin létust bæði í járn-
brautarslysi fyrir tveimur árum.
Jörðin gengur í erfðir til barna
þeirra, sem enn eru ung, en hún
er unnin nú af nágrönnum í hér-
aðinu.
Nágranni Stephans G.
Stephanssonar í 20 ár
— Eru margir íslendingar bú-
settir í Alberta-fylki?
— Það munu vera þar um 100
Islendingar. Það eru allt góðir
grannar og í því sambandi get
ég nefnt, að ég og Klettaskáldið
okkar Stephan G. Stephansson
vorum nágrannar í 20 ár. Hann
var eins góður nágranni og hann
var gott skáld, má með sanni
segja.
— Eru systkini yðar og niðjar
búsettir á þessum slóðum?
—- Já, ýmist í Albertafylki eða
á Kyrrahafsströndinni. Ég hef
dvalið hjá skyldfólkinu síðan ég
brá búskap á báðum þessum
stöðum.
Mikil mannvirki
— Er þetta í fyrsta skipti, sem
þér komið til íslands, síðan þér
fluttust vestur um haf?
— Nei, ég kom hingað 1930, og
það var í fyrsta skipti, sem ég
kom í heimsókn. Síðan hef ég
ekki komið fyrr en nú.
— Finnst yður hafa orðið
miklar breytingar síðan hér
heima?
— Það hafa orðið stórfelldar
breytingar hér á svo fáum árum.
Eiginlega hafa orðið breytingar
á öllum sviðum, það er sama
hvort maður nefnir jarðrækt,
húsabyggingar, vegagerðir eða
hvers konar mannvirki, það eru
framfarir á öllum sviðum. Ég er
mjög glaður yfir því hvað miklu
hefir verið áorkað og að sjá vel-
líðan fólksins sem er greinileg.
Mér þykir svo mikið koma til
Sogsvirkjunarinnar og hitaveit-
unnar, að mér verður á að hugsa
að slíku átaki geti aðeins stór-
huga þjóð valdið. Það er ekki
nóg að heyra sagt frá og lesa um
slíka hluti, maður verður að sjá
með eigin augum til dæmis Sogs-
virkjunina, til að geta skilið til
fulls hvílíkt feikna átak hefir
átt sér þar stað.
Ánœgjuleg heimkóma
— Hafið þér ferðast mikið um
hérna?
— Ég er búinn að fara austur
til Hveragerðis. Selfoss, Tuma-
staða, Múlakots, upp á Skeið, í
Biskupstungurnar, að Laugar-
vatni, til Geysis, á Þingvelli og
svo upp á Akranes um Hvalfjörð.
Þetta hefir verið mjög ánægju-
legur tími fyrir mig, og ég er
þakklátur öllum þeim, sem hafa
gert mér þennan tíma ógleyman-
legan, og sendi þeim mínar kær-
ustu kveðjur. Þótt ég sé búinn
að eyða flestum árum mínum í
Vesturheimi, þá hefði mér þótt
góð tilhugsun að eyða síðustu
æviárum mínum hér heima á ís-
landi, en ég á nákomnustu ætt-
ingja mína vestra og þess vegna
verður það afl sterkara. En glað-
ur er ég að sjá ísland nú.
Við þökkum Ófeigi fyrir á-
nægjulega samræðu og vonum
að hann eigi farsæla ævidaga
fyrir höndum um leið og við
kveðjum hann og óskum honum
fararheilla til ættingja sinna í
Vesturheimi. Þá vonum við einn-
ig að þetta verði ekki síðasta
ferð hans heim til íslands. M. Th.
—Mbl., 25. ágúst
(NIÐURLAG)
Hvernig varð sólkerfi okkar
til?
Enski vísindamaðurinn og
stjörnuspekingurinn frægi, Sir
James Jeans (dó 1945), hélt því
fram að fyrir svo sem tveim til
fjórum biljónum ára hafi það
skeð að reikistjarna kom í ná-
munda við og þeystist fram hjá
sólinni okkar, og hafi þá að-
dráttaraflið rifið og slitið flyksur
úr yfirborði beggja og dregist
út í geiminn í mismunandi fjar-
lægðir. Þessar flyksur drógust
svo aftan úr er stjarnan hélt
ferð sinni áfram út í bláinn, og
urðu loks viðskila við hana. 1
fyrstu aðeins gasský, tóku þau
að hringsólast á sporbaugum,
leppar aðdráttarafls sólarinnar,
og einnig að snúast um eigin
möndul, hvert um sig, og gerð-
ust þannig hnattmynduð þegar
gasið þjappaðist saman og tók
að kólna, og urðu loks að jarð-
stjörnunum og tunglum þeirra.
Jeans kallaði þennan útreikning
The Tidal Theory.
Nú er önnur hugmynd um
þetta efni, ný af nálinni, að
ryðja sér rúm, og mjög á há-
borði hjá þeim, sem gefa sig að
slíkum fræðum. Höfundar henn-
ar eru tveir mikilsvirtir enskir
stjörnufræðingar, Hoyle og
Lyttleton. Hún er á þá leið, að í
upphafi var sólin tvístyrni
(binary), eins og svo margar
aðrar af stjörnunum (til dæmis
Pólstjarnan, Palaris, fimm sólir
í hóp, en sem sjást sem ein með
beru auga). Svo varð geysileg
innvortis sprenging í annari
þessara sólna, hún blossaði upp,
varð að nova, spyrnti í hina og
tók á rás út í geiminn og er
kannske enn á hraðri ferð ein-
hvers staðar í Vetrarbrautinni.
En er hún tók á rás urðu eftir
flyksur af grasi, sem sólin, sem
eftir varð, stöðvaði með að-
dráttarafli sínu, og sem svo tóku
á hringrás, kólnuðu og gerðust
hnattmyndaðar, eftir hlutarins
eðli, eins og Jeans setti fram.
Hvor þessara hugmynda bygg-
ist á meiri líkindum er enn
ósagt, en að sköpun jarðstjarn-
anna var eitthvað á þessa leið er
almennt viðurkennt meðal
þeirra fræðinga, sem gefa sig
að þess konar útreikningum.
☆
Það þykir næsta undrunar-
vert að brautir halastjarnanna,
sem sólin drengur að sér utan
úr geimnum, stefna aldrei beint
að henni, heldur rétt utan við
hana. Þær hraða ferðum er nær
henni dregur, en falla þó ekki
í hana, heldur sveiflast í þröng-
an hálfhring utan um hana og
taka svo strik í burtu, en hægja
ferðina þess lengra sem frá
henni drengur, unz þær snúa við
og byrja nýja hringferð. Þetta á
við þær halastjörnur, sem má
segja að eigi heima í þessu sól-
kerfi (svo sem Halleys-stjarnan,
sem vitjar okkar á 72ja ára bilií
og fara ekki út fyrir yztu tak-
mörk þess. Aðrar halastjörnur,
sem vitja okkar, svo sem sú er
heimsótti okkur árið 1910, sama
árið og Halleys-stjarnan vitjaði
okkar seinast, eru ráfarar
(rovers), sem má segja að eigi
hvergi heima.
☆
Auk níu stjarnanna, sem til-
heyra sólkerfi okkar, er urmull
af smáhnullungum (planetoids,
asteroids), aðallega á milli
þeirra Marz og Jupiters, sem
haldið er að séu agnir úr jarð-
stjörnu, sem leystist upp.
Stærsta smáhnetti þessum er
gefið heitið Ceres, 480 mílur í
þvermál, en næstir honum að
stærð eru Pallas, Vesta og Juno,
304, 240 og 120 mílur í þvermál,
í þessari röð. 1 það minnsta 500
aðrir hnettir í þessu belti eru
yfir 30 mílur í þvermál, og alls
hafa yfir 1,500 verið skráðir og
gefið heiti eða númer.
☆
Eitt það fegursta og tilkomu-
mesta, sem séð verður í stærri
sjónaukum, er hringir Saturns.
Fyrrum var almennt álitið að
þessi belti væru leifar af tungli,
sem brotnað hefði upp og orðið
að dufti, en nú er talið líklegra
að þau séu smáagnir af . ís.
Stærsti hringurinn er aðeins tíu
mílur á þykkt, en tíu þúsund
mílur á breidd, og $ð ytra þver-
máli 171,000 mílur. Hin fimm
innstu tungl Saturns eru úr
sama efni og hringirnir, líklega
ís. Yfirborð Júpiters er einnig
þakið ís, að ágizkun 1,000 mílur
á þykkt.
☆
Flestar hreyfingar jarðstjarn-
anna og leppa þeirra, tunglanna,
eru á eina vísu, frá hægri til
vinstri, eða öfugt við klukku-
vísirinn. Þó eru nokkrar undan-
tekningar á þessu, en hvernig
það má vera er ráðgáta, sem
stjörnufræðingar hafa lengi velt
vöngum yfir. Allar jarðstjörnur
og öll tungl þeirra nema fjögur
ganga í eina átt — til vinstri. En
þau yztu þrjú af ellefu tunglum
Júpiters og • hið yzta af níu
tunglum Saturns ganga aftur á
bak (retrograde) — til hægri.
Enn önnur ráðgáta er það,
hvernig Úranus snýst um
möndul sinn. Aðrar jarðstjörnur
(nema kannske Pluto, en um
hann er ekki vitað) snúast um
möndul eins og skopparakringla,
það er, möndullinn er þversum
við sólina. Úranus er það frá-
brugðinn að hann veltur áfram
— pólar hans snúa að og frá
sólinni. Þessi frábrigði brjóta
nokkuð í bága við útreikninga
og hugmyndir þeirra Jeans,
Hoyles og annara, sem hafa
fengist við að gera sólheiminn
skiljanlegan og samræmdan við
þau náttúrulög, sem við þekkj-
um.
En það er eins og fyrrum, að
„margt er skrítið í Harmóníum",
og ofar skilningi manna, jafnvel
þeirra fróðustu, hvað þá þeirra
lítilsigldu, eins og þess, sem
þetta ritar.
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
GeriS svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
SINDRI SIGURJÓNSSON
LANGHOLTSVEGI 206 — REYKJAVIK

OILHIMlGNITE
Try
ELKHORN and OILNITE
Stoker Coal Mix 50/50
$16.40 per Ton
Oil Treated
Our Most Popular Stoker Coal
John Olafson, Representative.
PHONE 3-7340
■llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
^að er borið fram FEIS-EL
í þessu felast aukin þægindi,
því þessir pappírs-klútar eru
kunnir að mýkt og fara vel
^heð nefið.
KAUPIÐ
Fór ungur utan að læra sauðf jórrækt og á nú stóran búgarð
í Perthskíri í Skotlandi
Stutt viðtal við skozka bóndann
BENEDIKT GUÐMUNDSSON,
sem dvelur hér í fáeina daga
Hingað til lands er kominn
Benedikt Guðmundsson,
bóndi frá Perthskíri í Skot-
landi ásamt dóttur sinni.
Eru þau feðgin að heim-
sækja gamla landið, en
Benedikt hefir búið í Skot-
landi í þrjátíu og átta ár.
Hefir hann þó alltaf haft
samband við ættfólk sitt og
kunningja hér heima. Blaðið
átti stutt samtal við Bene-
dikt í gærkvöldi, en hann
dvelur hér stutt að þessu
sinni. Ætlar hann ásamt
dóttur sinni, að heimsækja
fornar stöðvar, en Benedikt
er frá Heiðarseli í Hróars-
tungu.
Þótt Benedikt hafi dvalið í 38
ár í Skotlandi og komið hingað
aðeins fjórum sinnum í stutta
heimsókn í hvert sinn, talar hann
enn furðu vel íslenzku. Hefir
hann auðsjáanlega gætt þess að
halda við feðratungunni, þótt
það hafi að sjálfsögðu verið erfitt
í dagsins önn og erli, þar sem
frekar varð að standa í fyrir-
rúmi að yrkja jörðina og koma
upp fjórum mannvænlegum
börnum.
Leiguliði í tólf ár
Benedikt hefir farnazt mjög
vel í Skotlandi. Hann á nú, á-
samt sonum sínum þremur, stór-
an búgarð í Parthskíri, sem þeir
feðgarnir keyptu árið 1951. Hafði
hann um tólf ára tíma verið
leiguliði ,eða frá 1930 til 1942, en
þá var honum sagt upp leigunni.
Þurftu eigendur hennar, eða
skyldfólk þeirra, að nota hana
fyrir sig. og var þá ekki um
annað að gera en fara. Hafði
Benedikt bætt jörðina mikið á
meðan hann bjó á henni og munu
þær umbætur hafa aukið ágirnd
á henni.
Árið 1942 settist Benedikt að-
með fjölskyldu sína í borg, en
hann sleit sig þó ekki með öllu
frá búskap. Leigði hann land og
hélt við bússtofni til síðari tíma.
Kom það sér vel, er hann keypti
búgarðinn ásamt sonum sínum
1951. Hafa þeir feðgar búið þar
síðan, en yngsti sonurinn gegnir
um þessar mundir herskyldu.
Hefir hann verið í Þýzkalandi að
undanförnu, en er nú kominn í
orlof. Sagðist Benedikt búast við
því að hann væri heima um
þessar mundir. Ætlar Benedikt
að vera kominn heim áður en
orlofinu lýkur, svo að hann geti
hitt son sinn, sem á næst að
gegna herskyldu í Nýju Guineu.
Lærði sauðfjárrœkt
Benedikt fór utan til Skot-
lands tuttugu og tveggja ára til
að læra sauðfjárrækt. Átti hann
þá nokkurt fé. Svo höguðu at-
vikin því þannig til, að hann á-
kvað að setjast að um kyrrt í
Skotlandi. Kom hann hingað til
lands árið 1918 og seldi bústofn
sinn hér. Fór hann að því búnu
alfarinn aftur til Skotlands og
hóf þar búskap. Fékk hann
skozk ríkisborgararéttindi árið
1930.
En römm er sú taug . . . . og
Benedikt hefir haldið tryggð við
föðurlandið. Hann ætlar nú að
sýna dóttur sinni það merkasta,
sem hægt er að sjá hér á skömm-
um tíma og auk þess fara með
hana austur á bernskustöðv-
arnar.
—TÍMINN, 20. ágúst
Þeir endast öðrum sokkum betur
KREFJIST!
VINNITSOKK A
Með margstyrktum tám og hælum
Penmans vinnusokkar
endast lengur •— veita
yður aukin þægindi og
eru meira virði.
Gerð og þykkt við
allra hæfi — og sé tillit
tekið til verðs, er hér
um mestu kjörkaup að
ræða.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868