Lögberg - 23.09.1954, Side 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 23. SEPTEMBER 1954
Jón Jónsson:
Heimsókn til Haiti
ORT AU PRINCE er höfuð-
borgin í negralýðveldinu
Haiti. Stendur hún við botn
Gonaives-fiarðarins á glæsilegu
bæjarstæði. Fjöllin há allt í
kring. Við fyrstu sýn úr lofti
sýnist borgin líka falleg, enda
ber þá mest á veglegum turnum
Notre Dame Basilica og stíl-
hreinni forsefahöllinni. En við
nánari kynni kemur í ljós, að
glæsileiki er ekki aðaleinkenni
Port au Prince.
Farangurs og vegabréfaskoð-
un gekk greiðlega. Allir em-
bættismenn kolsvartir, miklir á
lofti og talandi golfrönsku í
þokkabót.
Port au Prince
Ferðamannahótelin eru öll
uppi í hlíðum í útjaðri borg-
arinnar. Leiðin þangað, frá flug-
vellinum, liggur í gegnum aðal-
bæinn á láglendinu, við fjarðar
botninn. Það var um tuttugu
mínútna akstur að Hotel Sans
Souci, þar sem ég hafði pantað
gistingu. Þykist ég vita að ég
muni hafa haft augun á stilkum
og gapandi munn af forundrun
alla þá leið. Fyrst og fremst
vakti kvenfólkið athygli mína,
þó ekki fyrir fegurðarsakir held-
ur vegna búnaðar og þeirra
byrða, sem það bar. Kerlingar á
öllum aldri þrömmuðu um göt-
urnar með heila hestburði af alls
kyns varningi á höfðinu. Þær
voru hnakkakertar og höfðu al-
veg sérstakt göngulag til þess að
farmurinn héldi jafnvægi. Sum-
ar voru í strigaserkjum og leyndi
sér ekki að þeir voru sniðnir úr
pokum. Mátti lesa framan á þeim
ýmsar áletranir, svo sem Pills-
bury’s Best og Ful-O-Pep Lay-
ing Mash. Svo voru heilar hers-
ingar af kvenmönnum ríðandi
klofvega á klyfjuðum ösnum.
Skildi ég ekki í fyrstu hverskyns
vöruflutninga var hér um að
ræða en komst að því síðar, að
þetta var daglegt brauð. Kven-
fólkið nota þeir hér til áburðar.
Ekki gekk þetta þegjandi fyrir
sig og ringulreiðin á umferðinni
var óskapleg. En karlarnir löbb-
uðu um letilegir eða hímdu við
húshorn. Þeim var það ekki
láandi í þessum hita.
Veðursæld er mikil í Port au
Prince. En þótt hitinn sé mikill
er hann ekki óþægilegur vegrta
þess hversu raki er lítill í loft-
inu. Hér er lygnara en víðast á
ströndum Vestur-India og veld-
ur því lengd fjarðarins og hæð
fjallanna. Úthafsgolan nær hér
sjaldan inn.
Þetta fyrsta kvöld í Port au
Prince neytti ég miðdegisverðar
á Hotel Sans Souci. Þar er mat-
ast á útipalli. — í byrjun mál-
tíðar var ennþá bjart en innan
stundar var komið myrkur. í
hitabeltinu skellur nóttin á í
hendingskasti, þegar hennar tími
er kominn. Það er tæplega hægt
að tala um rökkur, cins og við
þekkjum það norður frá. Pall-
urinn var vel upplýstur, ég sat
úti við brún og sneri baki að
nóttunni. Fyrir aftan mig er
hvíslað: „Sir, Boss“.
Ég held áfram að borða og læt
sem ekkert sé. En það verður
ekki um það villst að þessi
myrkrarödd vill hafa samband
við mig, því hvíslingunum held-
ur áfram. Mér fer að veitast
erfitt að tyggja kjötbitana 56
sinnum og mér verður það Ijóst,
að eitthvað verður að gera. Ég
sný mér við og sé glitta í tvö
augu og skínandi djásn, alsett
gimsteinum. Rödd úr myrkrinu
býður mér demantsdjásnin fyrir
sama sem ekki neitt. Með' því að
sýna talsverðan myndugleik
tekst mér að losna við þennan
ágengna sölumann. En litlu síðar
kemur annar, sem réttir að mér
fagurlega ofnar körfur. Svo
koma tveir náungar, sem bjóð-
ast til að veita mér leiðsögu til
voodoo-dansa hinna innfæddu.
Það myndi verða ógleymanlegt
æfintýri. Öll þessi þingun fer
fram án þess að ég sjái nema
rétt útlínur og augu kaupa-
héðnanna.
Loks koma svo þrír músikalsk-
ir villimenn. Setjast þeir við fót-
skör mína, á pallbrúnina, og
taka að spila og syngja angur-
vær negralög. Þolinmæði mín
var nú þrotin, enda vissi ég að
allt voru þetta atrennur að
pyngju minni. Ég kallaði því á
þjón og heimtaði að hann sæi
til þess að ég hefði matfrið. Upp
frá því var ég að mestu látinn í
friði, en ég sá það síðar, að ferða-
langar fengu allir þessa meðferð
við sína fyrstu máltíð. Var oft
gaman að sjá hvernig þeir brugð-
ust við. Gagnaði þeim það jafn-
an lítið að leita á náðir þjón-
anna. Þeir þóttust hvorki heyra
né sjá. Hafa vafalaust verið í
vitorði með samsærismönnum.
Þó tóku þeir venjulega á sig
rögg, þegar aðkomupiltar settu
hljómsveit á laggirnar í sam-
keppni við „hljómsveit“ hótels-
ins.
. . Það, sem mig furðaði mest á,
var þolinmæðin og hin þráláta
viðleitni negranna, því að aldrei
varð ég var við að neitt yrði úr
kaupskap. Get mér þess til, að
þeir hafi þó töku sinnum náð í
íórnarlömb, sem gerðu þessa at-
vinnu lífvænlega.
Haitimenn líta á ferðamann-
inn sem alveg sérstakt afbrigði
mannkynsins. Hann er í þeirra
augum „homo money“. Allir
ferðamenn eru milljónerar,
bornir til að sáldra út peningum
meðal hérlendra manna. Þeir
vilja allt sjá, skoða og kaupa. A
því er enjginn efi — þar til annað
reynist.
Hunda konsert
Um ellefu leytið tók ég á mig
náðir. Skreið in,n í moskító-net,
sem hékk úr lofti herbergisins
og umlukti rúmið. Net þessi eru
þéttriðin og valda.mörgum köfn-
unarkennd, sem ekki eru þeim
vanir. En ekki tjóaði um það
að hugsa. Blóðþyrstar moskító-
flugurnar suðuðu allt um kring.
Þetta eru útspekúleruð kvikindi.
Sá ég ekki betur en þau væru
að rannsaka hvort hvergi væri
veila á netinu. Alls konar hita-
beltishljóð bárust inn um glugg-
ann. Gat íslendingur sofið við
þessi skilyrði? Svo spangólaði
hundur og síðan annar á næsta
leiti. En hvað var það hjá því,
sem koma skyldi.
Uppi í hlíðunum hófust nú
voodoo-dansar blökkumannanna.
Hið taktfasta hljóðfall afrík-
anskra trumbara yfirgnæfði öll
önnur hljóð næturinnar. Nei,
ónei. Þetta var aðeins signalið.
Skyndilega hófu hundrað þús-
und hundar upp raddir sínar og
spangóluðu þann furðulegasta
samsöng, sem nokkurt mannlegt
eyra hefir orðið að heyra á þess-
ari jörð. Þarna voru litlir hund-
ar með mjóa, skerandi tóna og
stórir hundar með þungar
bassaraddir; glaðir hundar,
hundar í sorg, ástfangnir hund-
ar. Trumbuslátturinn úr hlíð-
unum og allar þessar raddir
sameinuðust í synfóníu, sem var
í senn kveinstafir og lofsöngur
til lífsins.
Ég hef aldrei verið sérlega
mikið fyrir konserta, og þegar
þessu hafði farið fram í nokkrar
stundir var ég með öllu hættur
að sjá björtu hliðina á málinu.
Þó sættist ég við tilveruna, þeg-
ar konsertinum skyndilega lauk
klukkan um hálf-fjögur. Nú
ríkti algjör kyrrð og nú bjóst ég
við að sofna.
Kirkjuklukkan sló fjögur og
eftir nokkrar mínútur sló önnur
kirkjuklukka fjögur. Svo leið
díykklöng stund og þá sló þriðja
kirkjuklukkan fjögur. I sömu
Andrá skall konsertinn yfir á ný,
hálfu magnaðri en fyrr. Þegar
loks færðist yfir mig mók, var
samúð mín með hundum við
frostmark. —
Svartir kóngar
— Haiti heitir vesturhlutinn á
eynni Hispaniola en á austur-
hlutanum er Dominikanska lýð-
veldið, sem einnig er nefnt
Santo Domingo. Þetta eru nú
sjálfstæð ríki, sem eiga að
nokkru sameiginlega sögu. —
Kolumbus fann eyna árið 1492
og er gizkað á að Indíánar, sem
fyrir voru hafi numið einni
milljón. Tókst Spánverjum að
drepa þorra þeirra á nokkrum
árum. Frakkar tóku að nema
land á eynni, sérstaklega vestur-
hlutanum og fluttu þangað mik-
inn fjölda þræla frá Afríku.
Urðu þrælarnir brátt í miklum
meirihluta. Eyjan var samt öll á
valdi Spánar þar til 1697 en þá
eignaðist Frakkland þann hlut-
ann, sem nú heitir Haiti.
Frakkar hugsuðu um það eitt,
að hagnast á nýlendu sinni og
fóru með svertingjana eins og
þeim bauð við að horfa. Undu
svertingjarnir illa yfirráðum
þeirra sem von var.
Áhrifa frönsku stjórnarbylt-
ingarinnar 1789 gætti mjög
vestur á Haiti og kom hún af
stað frelsisbaráttu, sem lauk
með fullum sigri Haitimanna. En
sú barátta varð löng og» blóði
drifin.
Uppreisn negranna hófst á því
að þeir drápu 2000 hvíta menn
og brenndu 200 stóra búgarða
til ösku. Þeir hvítu hefndu þess-
ara aðfara með því að drepa
fimm svarta fyrir hvern einn
hvítan. Líkin hengdu þeir upp í
tré meðfram þjóðvegunum.
Barátta negranna var skipu-
lagslaus. Hryðjuverk — morð og
brennur — voru daglegt brauð,
en markvissa forystu skorti.
Kom þá til sögunnar Toussaint,
sem hlaut viðurnefnið L’Over-
ture. Hann kom skipulagi á hinar
dreirðu sveitir Haitimanna, batt
enda á hryðjuverkin og leiddi
þjóðina í frelsisstríð.
Toussaint er af mörgum talinn
merkasti höfðingi, sem Haiti
hefir átt. Hann var harðskeytt-
ur atorkumaður, en var þó jafn-
an mildur og sáttfús við yfir-
unna fjandmenn.
Toussaint átti í höggi við
hvert stórveldið á fætur öðru,
Spán, England og Frakkland og
hafði jafnan sigur. Napóleon
sendi mág sinn le Clerk hers-
höfðingja til Haiti með mikið lið
og fengu hersveitir hans háðu-
lega útreið. Sextíu þúsund
Frakkar lágu í valnum og höfðu
hersveitir Nopóleons ekki beðið
annan eins hnekki áður. Le
Clerk var hinn færasti maður en
ófyrirleitinn og sveifst einskis.
Hann sendi boð til Toussaint og
bað hann að koma til fundar við
sig, til friðarsamninga. — Orð-
sendingunni fylgdu hátíðleg lof-
orð og fullvissanir um að Tous-
saint skyldi óáreittur. Þegar
Toussaint kom til ráðstefnunnar,
gripu hinir frönsku hermenn
hann og vörpuðu honum í fang-
elsi. Var Toussaint síðan fluttur
til Frakklands og geymdur í
dyflissu suður við landamæri
Svjsslands. Hlaut hann þar svo
illa meðferð, að hann lézt innan
árs. Sýnir það nokkuð skapgerð
hans er hann í fangelsinu mælti
við son sinn:
„Drengur minn. Það á fyrir
þér að liggja að fara aftur til
Saint-Dominque. Gleymdu því,
að Frakkar myrtu föður þinn“.
Eftirmaður Toussaint í valda-
stól var Jean Jacques Dessalines.
Negrarnir höfðu haft mikla ást
á Toussaint og voru Frökkum
æfareiðir fyrir svikin. Veittist
Dessalines auðvelt að eggja þá
til dáða. Dessalines var villi-
maður í samanburði við Tous-
saint, en var þó miklum hæfi-
leikum gæddur. Árið 1804 lýsti
Dessalines yfir sjálfstæði Haiti.
Hann kallaði sig Jacques I. og
þótti ekki minna duga en keis-
aranafnbót. En dýrð hans stóð
ekki lengi. Hann var myrtur
eftir að hafa verið við völd í
tvö ár.
Við völdum tók Henry
Christophe, sem síðar varð
Henry konungur fyrsti. Sagan
hefir fellt ærið misjafna dóma
um Christophe. Er af ýmsum
talið að hann hafi verið frekar
ómerkilegur hávaðamaður, kjark
mikill en grimmur. Aðrir skipa
honum í flokk merkustu þjóð-
höfðingja. John W. Vandercook
segir t. d. í bók sinni Black
Majesty: „Það voru tveir menn,
sem báru höfuð og herðar yfir
samtíðina, Napóleon og Henry
Christophe konungur Haiti“.
Hvað sem um Christophe má
segja, þá verður það ekki af
honum skafið, að hann var að-
sópsmikill persónuleiki og hann
lét eftir sig mannvirki, sem ein-
stæð eru.
Menntun hlaut Christophe
enga. Þegar hann var orðinn ein-
valdur, þá rétt gat hann klórað
„Henry“ á konungleg bréf og til-
skipanir. Á únglingsárunum var
hann á tímabili til sjós, varð síð-
an hestastrákur hjá hóteleig-
anda. Eftir það varð hann um-
sjónarmaður á billiardstofu.
Toussaint kom auga á hinn
unga mann í her sínum og gerði
hann að undirforingja. Christ-
ophe var þá orðinn risi að vexti.
Næstu árin segir sagan lítið af
honum. Hann kemur aftur fram
á sjónarsviðið, sem liðsforingi
og hefir honum verið falið að
verja Cap Francois á norður-
ströndinni. Le Clerk var að
freista þar innrásar en Napóleon
hafði falið honum að brjóta alla
mótspyrnu á Haiti á bak aftur.
Með snarræði og brögðum tókst
Christophe a ðveita innrásar-
hernum við nám þannig að tími
vannst til að brenna borgina, og
Le Clerk greip í tómt.
Hitasótt hafði leikið her
Frakka grátt og nú tók Clerk
sjálfur veikina. Eftirmaður
hans Rochambeau beið lægra
hlut í orustunum við hina
svörtu hershöfðingja, Dessalines,
Christophe að veita innrásar-
öðrum. Þessir viðburðir vöktú
mikla undrun um allan heim.
Þar kom að Rochambeau gafst
alveg upp fyrir Dessalines, sem
þá varð forseti Haiti og síðar
keisari.
Þegar Dessalines hafði verið
myrtur, varð Christophe forseti.
Brátt urðu væringjar með hon-
um og Petion, sem lauk með því
að Haiti skiptist í tvennt. Stjórn-
aði Christophe norðurhlutanum
frá Cap Francois, sem hann nú
nefndi Cap Haitien, en Petion
varð forseti suðurhlqtans og
hafði aðsetur í Port au Prince.
Hið litskrúðuga veldi Christ-
ophe hefst 2. júní 1911 ,er hann
lætur krýna sig Henry konung I.
Athöfnin fór fram með þeirri
pomp og prakt, sem hæfði aldar-
farinu og negrakónginum. Þar
skein á gullsett klæði, gullkór-
ónu og veldissprota. í kringum
konunginn snerist tíguleg hirð,
háaðall með bláu blóði. Þar voru
fjórir prinsar, átta hertogar —
þar á meðal hertogarnir af Lim-
onade og Marmelade — fjöldi
greifa og minniháttar aðls-
manna, allt dubbað til virðinga
sinna af Henry kóngi. Henry
hafði kvænst dóttur hóteleig-
andans, fyrrverandi vinnuveit-
anda síns. Sú kona varð nú
Marie-Louise drottning.
Henry tók nú að byggja nýja
höfuðborg, þar sem var þorpið
Milot. Byggði hann þar margar
íburðarmiklar hallir þar á meðal
konungshöllina Sans Souci, sem
tók langt fram öllu, sem þekktist
í nýja heiminum. Bygging þessi
var fjórar hæðir. íbúð konungs,
veizlu- og móttökusalir voru
klæddir kjörviðum, skreyttir
dýrustu veggtjöldum og olíumál-
verkum. Annar búnaður var eft-
ir þessu. Gólfin voru lögð
mosaic. í höllinni var kæliveita.
Fjallalæk var veitt undir gólfin
og kom hann fram í gosgrunni í
hallargarðinum. Skammt frá
höllinni lét Henry gera vandaða
kapellu, þótt ekki væri hann
trúmaður.
Henry Christophe hafði barizt
fyrir frelsi þjóðar sinnar, en
þegar hann var sjálfur kominn
til valda, beitti hann slíkri harð-
stjórn að slíks þekktust ekki
dæmi. Svipan var á lofti og
fólkið þrælaði. Laun letinnar var
dauði. En sykurekrurnar gáfu
ríkulega uppskeru og atvinnu-
vegirnir blómstruðu. Ræktun
jókst og þorp og bæir stækkuðu.
Utanríkisverzlunin óx hröðum
skrefum og umheimurinn tók að
veita Haiti eftirtekt. Henry kon-
ungur var í senn hataður og
dáður.
Virkið á fjallinu
Dessalines hafði lagt drögin að
miklu vígi uppi á fjallabrúnum.
Það varð hlutskipti Henry að
byggja þetta mannvirki, sem
stendur eins og þögult vitni um
þá sálarlegu umhverfing, sem
völd og metorð geta valdið. La
Ferriére, eins og Henry kallaði
virki sitt, minnir að sumu leyti
á arnarhreiður Hitleps, og senni-
lega hafa sömu öflin gert þessi
tvö furðuverk.
Það varð lífstakmark og
ástríða Henry að ljúka við La
Ferriére. Hann varði síðustu
æviárum sínum í þessa bygg-
ingu, sem svo varð grafhvelfing
hans.
Virkið stendur á brún fjallsins
Biskupshatturinn, nálega 3000
fet yfir sjávarmáli, Veggirnir, úr
grjóti eru tíu feta þykkir og
yfir 100 fet á hæð. Það var byggt
fyrir 10.000 manna setulið, en
gat rúmað 15.000 manns, ef á
þurfti að halda. Konungsfjöl-
skyldunni voru ætluð rúmgóð
salarkynni. Geymslur rúmuðu
mörg hundruð tonn af vistum,
og þær voru allar fullar á meðan
Henry lifði. Þrær og brunnar sáu
fyrir vatni.
Þrem hundruð fallbyssum var
komið fyrir í virkinu. Margar
þeirra eru þar enn og kynstrin
öli af kúlum. Fjörutíu þúsund
rifflar voru geymdir í vopna-
búri’, þúsundir sverða og hnífa.
Það má nærri geta hvílíkt
þrældómsverk það hefir verið að
koma byggingarefninu, vopnum
og vistum upp fjallahlíðarnar.
Fyndist Henry slælega unnið, þa
drap hann sjálfur verkamennina,
í bræði sinni. Þúsundir létust af
ofreynslu. Hatrið á harðstjóran-
um magnaðist og ráð voru a
lögð um að taka hann af lífi.
Frakkar voru nú orðnir afhuga
frekari afskiptum af málum
Haiti, og þörfin fyrir virkið var
raunverulega úr sögunni. En
Henry hélt áfram virkisgerðinni
hvað sem tautaði.
Eftir níu ára konungdóm fékk
Henry slag og lamaðist svo að
hann gat aðeins hreyft hand-
leggi og höfuð. Hann færðist þó
í fang að kanna lið sitt utan Sans
Souci höll. Með mikilli áreynslu
tókst honum að staulast fáein
skref, en steyptist þá á höfuðið i
aurinn. Þar lá hann í augsýn
hersveitanna og aðalsins. Slíka
vansæmd gat Henry ekki þolað
og litlu seinna skaut hann sig
með gullkúlu.
Ólgan gegn konungdóminum
sauð nú upp úr um allt ríkið.
Hallirnar voru brenndar, þar á
meðal Sans Souci höll. En La
Ferriére mun lengi standa sem
minnisvarði um Henry konung
fyrsta.
Að öðru leyti var vígi þetta
vitagagnslaust. Hitt er annað
mál, að rústir Sans Souci hallar
og virkið á fjallsbrúninni hafa
dregið slíkan fjölda ferðamanna
til Haiti að gera má ráð fyrir að
ferðamannatekjurnar hafi fyrir
löngu farið fram úr byggingar-
kostnaðinum.
Petion, sá sem réði í suðrinu,
var mildari maður en Henry
Christophe og efldi lýðræðið í
sínum landshluta. Hann lagði
sjálfstæðisbaráttu Suður-Ame-
ríku þjóða lið og veitti Simon
Bolivar ómetanlega aðstoð, er
frelsishetjan leitaði á náðir
hans.
Eftir daga þeirri Petion og
Henry Christophe tókst Boyer
hershöfðingja að ná völdum a
Haiti og halda þeim í tuttugu
ár. Hann lagði einnig undir sig
spanska hluta eyjunnar, en sa
hluti gerði byltingu og varð
sjálfstætt lýðveldi 1844. Það varð
Dominikanska lýðveldið.
Sá, sem síðastur var við völd
hinna svörtu keisara og kónga
var Faustin keisari fyrsti. Komst
hann nálægt Henry Christophe í
glysgirni og hégómagirnd, en
stóð honum langt að baki hvað
.hæfileika snerti. Hann var rek-
inn í útlegð 1858 og síðan hefir
Haiti verið lýðveldi. —
Lýðveldið
— Þótt Haiti væri nú orðið
lýðveldi og löngu laust við af-
skipti Frakka, fór því fjarri að
ástæður væru góðar í landinu.
Fátækt og sjúkdómar þjáðu
landsbúa. Skólamennt var engin-
Eignaréttur var einskis virtur og
ræningjaflokkar óðu uppi.
Enn einn þáttur í hinni drama-
tísku sögu Haiti hefst 1915, er
Vilbrum Guillaume Sam verður
forseti. Sam þoldi enga mót-
stöðu og lét taka fasta tvö
hundruð unga borgarasyni, sem
honum þótti ekki nógu liðtækir.
Lét hann drepa þá alla í dyflisS'
unni til þess að hafa ekki af þeim
frekari vanda. Borgarbúar 1
Port au Prince urðu æfir og
réðust inn í ’ forsetahöllina. En
Sam hafði þá leitað hælis hjá
frönsku sendisveitinni. Múgur-
inn kærði sig kollóttan um
„diplomatiska vernd“ og dro
Sam út úr sendisveitinni. Var
hann tættur í sundur og höggV'
inn níður í spað. Síðan var bit-
unum dreift út og suður svo að
ekki væri hægt að jarða Sam
forseta.
Tveimur stundum eftir þenn-
an atburð vörpuðu bandarísk her
skip akkerum í Port au Prince
og Bandaríkin hernámu landið-
Stjórnin fékk að sitja til mála-
mynda, en Bandaríkin réðu Þvh
sem þau vildu. Það má um þa
deila, hvað stóð að baki þessu
MofómT-iessMom
The GTIson "Weather-Maker" Is
the most modern development ln
the heating indostry. Inside the
beautifully styled Steel Cabinet
is a leak-proof, welded steel
heating unit — a silent automatlc
fan—(ong-lasting cleanable fllters
— and an automatic humidifler.
It sends heated, cleaned and
humidified air all through the
house — completely changes the
air four times every hour.
VISIT OR WRITE US TODAY
18" Compleie Forced Air Unii
Only $299.50 and up.
IMMEDIATE DELIVERY
AND INSTALLATION
al prices ihal will please you.
For DETAILS, FREE ESTIMATES,
Write, Phone or See Us or a
“Gilson,, dealer today.

QÉS
1

1 í—1
Arc-welded Rad-
iator is sealed
"tight as an egg."
No dust, smoke, or
gas can escape
into the house.
Here is a big, sturdy, and lower-priced
furnace — made to deliver more heaf
from less fuel — more efficient, radiates
faster. One piece radiator cannot
possibly leak dust, fumes or gas.
18" All-Sieel Furhace wiih
Casiing. Only $119.50 and up.
Factory Distríbutors:
C. A. OeFehr & Sons Ltd.
78 Princess Street, Winnipeg
Phone 93-8654
Edmonton, Alta.