Lögberg - 23.09.1954, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 23. SEPTEMBER 1954
5
■wwwwwwwwww vf vf w
/Uite/iHAL
■\VE NNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
UM KAUP Á HÆGINDASTÓL
Ávarp flutt á Sjómannadaginn
Eftir dr. RICHARD BECK, prófessor
Ég hef verið að hugsa þessa
dagana um að festa kaup í nýjum
haegindastól. í fyrstu hugsaði ég
niér bara snotran stól, laglega
bólstraðan með þeim lit er færi
vel með gólfábreiðunni og öðr-
um litum í setustofunni. En svo
fór ég að hugsa um ýmsa svo-
kallaða hægindastóla, sem ég
hefi sezt í, og komst að þeirri
niðurstöðu að suma þeirra
mætti miklu fremur kalla
óþægindastóla en hægindastóla.
Stundum er setan svo löng að ef
maður sezt aftast í stólinn þá
eru fæturnir á lofti, eða hún er
svo lág, að knéin skaga upp í
loftið, eða hún hallasLaftur á
bak þannig, að maður ætlar
ekki að hafa sig aftur upp úr
stólnum, og bríkurnar stundum
svo lágar eða háar, að ekki er
hægt að hvíla olbogann á þeim,
já, það virðist vera meira vanda-
mál, að velja hentugan hæginda
stól, en maður gerir sér grein
fyrir í fljótu bragði.
Ég rakst á ritgerð eftir norsk'
an læknir og segir hann, að það
sé ákaflega þýðingarmikið að
kunna að sitja rétt, en á hinn
bóginn geti maður ekki setið
rétt, sé stóllinn óhentugur, en
það sé því miðtfr allt of algent;
flestir stólar, fyrir utan skrif-
stofustóla, séu sönnun þess, að
menn beygi sig fyrir tízku og
stíl. Menn laga sig eftir stólun-
um í stað þess, að stólarnir ættu
að vera lagaðir eftir þörfum
niannsins. Segir hann, að ef
menn sitji ekki rétt, geti það
orsakað hryggskekkju, bakverk
eða verki aftan í hálsinum eða í
handleggjunum.
Þegar hann fór að hugsa um
þetta atriði, segist hann hafa
gert þá merkilegu uppgötvun, að
í Osló væri ekki til einn einasti
hægindastóll er hentaði konum.
Setan væri of djúp til þess að
konur af venjulegri stærð gætu
setið alveg upp við stólbakið, en
hlutfallið milli hæðar og dýptar
sætisins yrði að vera hið sama
og hlutfallið milli lengdar á
lærum og leggjum. Húsgagna-
meistarar smíðuðu alla stóla
eftir sínu eigin höfði og leggðu
aðaláherzluna á, að þeir væru í
einhverjum vissum stíl og hefðu
sérstakan svip fremur en að
þeir gegndu hlutverki sínu og
margir stólarnir væru beinlínis
heilsuspillandi. Sá, sem smíðar
stóla yrði að hafa þekkingu á
☆
því hvernig menn eiga að sitja,
og hefðu því húsgagnasmiðir
gott af því að kynna sér líkams-
fræði.
Þá gefur læknirinn þessar leið-
beiningar: Lengd setunnar verð-
ur að vera í samræmi við lengd
læranna svo að menn geti sezt
aftast í stólinn. Setan er hæfilega
löng, þegar maður situr aftast í
stólnum og hún nemur við
knésbætur. Og það er hæfileg
hæð á stól ef vinkillinn í knés-
bótum er 90 gráður. Ef stóllinn
er of hár gengur brún setunnar
upp í lærin og heftir blóðrásina
í fótunum og af því koma æða-
hnútar. En ef stóllinn er of lágur
svo lærin hvíla ekki á setunni,
þá hættir mönnum við að sitja
álútir og það þreytir hálsliðina
í hægindastól eiga menn að
geta setið alveg máttlausir með
alla vöðva hvílda. Þess vegna
verður bakið að vera hallandi
og nógu hátt til þess að hægt
sé að hvíla höfuðið. En til þess
þarf setan líka að hallast ofur-
lítið aftur á bak, svo að maður
renni ekki fram úr stólnum. En
það er ekki gott að bakið sé
beint, því að þá hættir mönnum
við að síga niður: Bezt er að
hafa hrygg í bakinu til stuðnings
við mjóhrygginn, en svo lægra
undir bakinu fyrir ofan. Það
dregur úr þunga líkamans eink-
um þegar hnakkinn hvílir líka á
stólbakinu, svo að maðurinn
verður léttari í sessi og fellur
ekki saman í hnipur. Setan má
þess vegna vera hér um bil bein,
og er því léttara að rísa á fætur
aftur. Bezt er að hægt sé að
færa stuðninginn við bakið upp
og niður eftir stærð þess, er í
stólnum situr, og er þá heppi-
legast að hafa það lausan „púða'
og eins er gott að hafa lausan
„púða“, sem hækka má og lækka
fyrir höfuðið. En þessir „púðar'
verða að hafa sérstakt lag til
þess að koma að fullu gagni.
Góðir hægindastólar verða að
hafa bríkur, þar sem hægt er
að hvíla handleggina. Þessar
bríkur verða að vera svo breið-
ar, að vel fari um handleggina á
þeim. Þær mega ekki vera hærri
en svo að upphandleggurinn
geti verið hér um bil beinn upp
og niður. Ef bríkurnar eru hærri
er hætt við að menn verði að
ypta öxlunum, og þá hafa þeir
ekki náð þeim tilgangi að hvíla
sig algjörlega.
Það er alltaf mikið fagnaðar-
efni, þegar fagrir draumar ræt-
ast, og miklu meira en fagnaðar-
efnið eitt, þv að það verður um
leið eggjan til nýrra dáða. „Vex
hugur þá vel gengur“, segir hið
fornkveðna, og það er sann-
leikur.
I dag lifum við slíka fagnaðar-
stund, sjáum fagran draum og
mörgum hjartfólginn vera að
☆ ☆
RÁÐ FYRIR SAFNARA
Vikið var að því í kvenna-
síðunni í fyrri viku, að mörgum
konum væri gjarnt að safna ýms-
um smáhlutum í þeirri von að
þeir muni koma að gagni síðar-
naeir; þær ættu bágt með að
farga nokkrum sköpuðum hlut,
®r þeim áskotnaðist. Þær geyma
fallega hnappa, smáspegla og
greiður úr gömlum handtöskum;
blúndu- og bryddingarbúta; alls
konar úrklippur; nælur; staka
eyrnalokka, og margt annað
smávegis. Þetta liggur hingað og
þangað í skúffum og finnst
sjaldan, þegar til þess þarf að
taka.
Eitt af því, sem ég hefi viljað
geyma, eru smápappakassar, í
því falli að ég þyrfti að nota þá
fyrir sendingar og geymzlu. —
Vegna þess að ég hefi verið
haldin miklum hreinsunaráhuga
Þessa dagana, var ég í þann veg-
lrin að kasta út öllum kössunum
°g ýmsu öðru smádóti. En þegar
eg var að handleika kassana,
sem eru flestir undan umslög-
um og bréfsefni, súkkulaði og
skyrtum, datt mér í hug hve
þeir væru líkir bókum í laginu.
Lokin eru þétt og ná yfir hlið-
arnar, svo ekkert ryk kemst í
þá og hægt er að láta þá standa
á enda og raða þeim á hillu
eins og bókum, og þannig fer
lítið fyrir þeim. — Því þá að
vera að angra sjálfan sig með
því að fleygja ýmsu smádóti,
sem maður hefir haft gaman af
að geyma. Því ekki að skipu-
leggja þetta dót þannig að það
verði handtækt og fari lítið
fyrir því? Þá er að líma númer
á kassana, raða smádótinu í þá
og skrifa nöfnin á því í stafrófs-
röð og númerið á kassanum
sem geymir það. Lítil heimilis-
fangabók er tilvalin fyrir þessa
skrá. Þannig er og gott að geyma
ýms heimilisskjöl: reikninga,
kvitteringar, leiðbeiningar og
tryggingar, sem fylgja ýmsum
heimilistækjum; smáverkfæri,
nagla, skrúfur a. s. frv. Ég vænti
þess að kassahillan spari mér
leit og tíma framvegis, og þetta
ráð komi e. t. v. einhverjum
öðrum einnig að notum.
rætast. Dvalarheimili aldraðra
sjómanna er óðum að rísa af
grunni og verða að glæsilegum
veruleika. Við hjónin fögnum
innilega þeirri sigurvinningu og
þökkum hjartanlega þá vin-
semd og þann sóma, sem Full-
trúaráð Sjómannadagsins hefir
sýnt okkur með því að bjóða
okkur að vera viðstödd þann
ánægjulega og sögulega atburð,
sem hér er að gerast.
Sem gömlum sjómanni tel ég
mér það alveg sérstakan heiður
og frábæran vináttu vott af hálfu
sjómanna, minna gömlu og góðu
stéttarbræðra, að hafa verið falið
það virðulega hlutverk að flytja
ávarp í þeirra nafni einmitt
þessum degi, er markar jafn
merkileg tímamót og raun ber
vitni í framgangi hins göfuga
og þarfa máls, sem þessi árlegi
dagur sjómanna hefir helgaður
verið um annað fram: að koma
upp Dvalar- og hvíldarheimili
fyrir aldurhnigna sjómenn, er
fórnað hafa starfskröftum sínum
þágu þjóðarinnar. Stendur
hún í ómældri þakkarskuld við
þá, og eru þeir meir en verðugir
slíkrar aðhlynningar, er þeir, ef
svo má að orði kveða, hafa sett
bát sinn í naust, og njóta hvíldar
eftir langan starfsdag.
Á þessum heiðurs- og merkis-
degi sjómanna, fornvina minna
og félaga, flyt ég ykkur kveður
vestur-íslenzkra stéttarbræðra,
bæði á höfum úti og á stórvötn-
unum vestur þar. Ég veit, að
margir í þeirra hópi, ekki sízt
gamlir sjómenn heiman af ætt-
jörðinni, myndu af heilum huga
fagna þessum degi. Eigi þarf að
fjölyrða um það hér, hvert ágæt-
isorð íslenzkir skipstjórar og
aðrir íslenzkir sjómenn í Boston
og nágrenni hafa getið sér. Á
hinu mikla Michigan-vatni hafa
afkomendur íslendinga, sem
settust að fyrir 80 árum á Wash-
ington-eyjunni þar í ríkinu,
bæði orðið skipstjórar á vatna-
skipum og formenn og stýri-
menn á fiskibátum. Vestur á
Kyrrahafsströndinni norðan-
verðri hafa íslendingar einnig
getið sér frægðarorð sem sjó-
menn og fiskimenn. í Manitoba-
fylki í Kanada hafa Islendingar
orðið slíkir brautryðjendur í
fiskveiðum á hinum miklu vötn-
um þar í fylkinu, að réttilega
hefir sagt verið, að slíkar fisk-
veiðar hefjist í rauninni með
þeim, enda hafa þeir að verðugu
verið nefndir „Víkingarnir á
W innipegvatni“.
Þessi dæmi nægja til að sýna
það, að sá hetjuhugur og mann-
dómur, sem svipmerkt hefir ís-
lenzka sjómenn heimafyrir kyn-
slóðum saman hefir fylgt lönd'
um þeirra vestan hafsins og að
þeir hafa á því sviði, sem mörg'
um öðrum, verið verðugir arf-
takar fyrirrennara sinna og orðið
heimaþjóðinni til sæmdar.
í þeirra nafni, eigi síður en
okkar hjónanna, samfagna ég
sjómönnum hjartanlega á þess-
um degi, og ég óska ykkur til
hamingju með lagningu horn-
steins Dvalarheimilisins, þar sem
um er að ræða merkilega sigur-
vinningu í göfugu nauðsynja-
málr. Og það hitar mér um
hjartarætur að hafa borið gæfu
til að vera viðstaddur þann
merkisatburð. Sjómannablóðið
— það er ríkt í ættinni — ólgar
mér í æðum á ný og djúpmiðin
heilla með seiðmagni sínu, því
að hafið sleppir aldrei tökum á
þeim, sem komizt hafa undir
áhrifaveld þess.
Með sama huga fagna ég því,
hve stórum er nú um margt búið
betur að íslenzkum sjómönnum,
en var á minni róðrabáta- og vél-
bátatíð á Austfjörðum. Auknar
öryggisráðstafanir sjómönnun-
um til handa eru mér einnig sér-
stakt fagnaðarefni. Þá hefir mér,
að vonum, orðið starsýnt á hin
nýju fiskiskip, ekki síz togarana
glæsilegu og búna hinum nýj
ustu tækjum.
Ennfremur vona ég, að ég
verði ekki sakaður um skort á
háttvísi eða ósæmileg afskipti af
íslenzkum utanríkismálum, þó
að ég láti hér í ljósi einlægan
fögnuð mínn yfir víkkun land-
helginnar. Mér hló hugur
brjósti, er ég frétti um ein-
drengar og samhuga kröfur Is-
lendinga í þeim efnum. Því að
mér er enn í fersku minni frá
sjómannsárum mínum á Aust
fjörðum ágengni erlendra togara
austur þar.
Ég vék að bættri aðstöðu ís-
lenzkra sjómanna að mörgu
leyti, sem fagna ber. En í þeirri
bættu aðstöðu, og hinum ágætu
fiskiskipum felst, í mínum aug-
um, brennandi eggjan til dáða,
öllum aðilum, sem þar eiga hlut
að máli. Tækin til bættrar af-
komu og þjóðarhags ná því að-
eins tilgangi sínum, að þau komi
að sem fyllstum notum.
Hafið er enn hin mikla auð-
lind okkar ástkæru þjóðar, án
þess lítið sé gert úr öðrum
mikilvægum atvinnugreinum
hennar. Og þó að það sé hverju
orði sannara, að „bóndi er bú-
stólpi, bú er landstólpi“, eins og
skáldið sagði fagurlega, þá rýrir
það á engan hátt það grundvall-
arhlutverk, sem sjómannastéttin
innir af hendi , atvinnulífi hinn-
ar íslenzku þjóðar. Enn standa
óhögguð hin fögru og áhrifa-
miklu orð Jóns skálds Magnús-
sonar:
Á hinn bóginn hefi ég jafn
sterka trú á því, að íslenzku sjó-
mennirnir sjálfir, mínir gömlu
stéttarbræður og vinir, sýni sam-
bærilegan skilning á veglegu og
mikilvægu hlutskipti sínu. Sýni
í verki þjóð sinni fullan þegn-
skap í fegurstu merkingu orðs-
ins, en í því felst meðal annars
skyldurækni, reglusemi og fórn-
fýsi, fornar dyggðir, en fagrar,
og jafn ávaxtaríkar í lífi ein-
staklingsins og þjóðarinnar á
tuttugustu öldinni eins og þær
voru á fyrri öldum hennar.
Ég hefi annars vegar minnt á
þá miklu skuld, sem þjóðin á
hetjum hafsins að gjalda, og hins
vegar á þær skyldur gagnvart
þjóðinni, sem hvílir á herðum
sjómannanna sjálfra. Og sér-
staka virðingu og þökk hefi ég á
þessum degi viljað votta eldri
kynslóð sjómannanna, þeim, er
háðu harða baráttu við hafið,
þegar aðstæður til þeirrar sókn-
ar voru stórum erfiðari en nú
gerist, góðu heilli.
En um alla, karla sem konur,
sjómennina og aðra, er trúlega
vinna þjóð sinni og leggja með
þeim hætti sinn skerf til bættra
lífskjara hennar og menningar-
lífs eiga við eggjandi orð
skáldsins:
Heilir hildar til,
heilir hildi frá,
koma hermenn vorgróður
ísalands.
Megi sem ríkulegust blessun
fylgja þeim öllum í verki, sjó-
mönnum og öðrum, sem hlúa að
vorgróðrinum í moldinni, í lífi
og lundu, á þessu söguríka og
ógleymanlega landi okkar, sem
nú umvefur börn sín dýrð „nótt-
lausrar voraldar veraldar, þar
sem víðsýnið skín“.
—TÍMINN, 15. júní 1954
HELGI VALTÝSSON:
M
Föðurland vort hálft er hafið,
helgað þúsund feðra dáð.
Þangað lífsbjörg þjóðin sótti,
þar mun verða stríðið háð.
Hetjusögurnar og harmsög^
urnar, sem gerzt hafa á hafinu
umhverfis strendur Islands eru
snar þáttur í sögu hinnar ÍS'
lenzku þjóðar. Enn sækir þjóðin
út á hið mislynda haf lífsbjörg
sína. Enn er þar háð óvægt stríð
við hin römmustu öfl. Það er
enginn barnaleikur að sækja
gull og gnægtir í greipar Ægis,
lífsins brauð og auðurinn, sem
þangað eru sótt, er dýru verði
keypt, eigi ósjaldan við fórninni
miklu og ómetanlegu, lífi sjó-
mannsins sjálfs.
I hinni löngu fjarvist minni
utan ættjarðarstranda hefi ég
lært að sjá íslenzku þjóðina í
nýju og skýrara ljósi og haft ó'
venjulegt tækifæri til þess að
bera hana, hlutskipti hennar og
afrek, saman við aðrar og stærri
þjóðir að höfðatölu og það, sem
þær hafa afkastað. Ég hefi enn-
fremur séð þess nægan vott
hvernig synir og dætur Fjallkon-
unnar hafa á skeiðvellinum
mikla í Vesturheimi staðið sig
„með alþjóð fyrir keppinaut“, og
úrslit þeirrar kappraunar og
þorraunar hafa verið íslenzku
þjóðinni mjög til sæmdar. Við
þessa reynslu mína hefir skapazt
hjá mér nærri ótakmörkuð trú á
íslenzku þjóðina og á hæfileika
hennar til að sigrast á öllum
erifleikum og finna skynsamlega
og réttláta lausn á þjóðfélags-
legum vandamálum sínum.
Þess vegna hefi ég einnig fulla
trú á því, að íslenzk stjórnarvöld
og þjóðin almennt láti sér aldrei
sjást yfir það, hvert grundvallar-
hlutverk sjómannastéttin ís-
lenzka inni af höndum í þjóð-
lífinu og til þjóðarheilla með því
að flytja þjóðinni'auð,
sœkja barninu brauð,
færa björgin i grunn undir
framtíðarhöll.
Fundnar Leifsbúðir?
ÉR DETTUR í hug að bæta
við og biðja „Vísi“ fyrir
nýjustu söguna,. sem mér er
kunn, af fundi Vínlands og Leifs-
búða. Þætti mér nokkurs virði,
ef hún reyndist betur raddsett
en Pohl-fantasían, enda tel ég
hana mér nákomnari en nokkra
hinna. — Tel ég víst, að hlutað-
eigandi „landkönnuður“ sé sonur
gamals og góðs skólabróður míns
frá Noregi, Marteins Björndals
að nafni.
Maður sá, er hér kemur við
sogu, eða öllu fremur er sagan
sjálf, heitir Magnús Björndal og
er frá Úlsteinsvík á Sunnmæri,
en það er fæðingarsveit skóla-
Dróður míns. Virðist Magnús
hafa farið ungur - til Ameríku
1923, sennilega þá um tvítugt,
og er nú verkfræðingur og verk-
smiðjueigandi í New York, — og
hefir sögu og fornfræði að frí-
stundavinnu (hobby). Frá því,
sem hér verður sagt á eftir,
nokkuð stytt, segir Álasunds-
blaðið Sunmörsposten á þessa
leið fyrir skömmu:
„Talið er sögulegt sannmæli,
að það hafi verið Islendingurinn
Leiíur Eiríksson, sem fyrstur
fann Ameríku. Er sagt frá Vín-
landsferð hans í Flateyjarbók, og
eru fræðimenn að mestu leyti
sammála um, hvar á ströndum
Ameríku hann hafi borið að
landi. En til þessa hefir engum
tekizt að benda á sjálfan stað-
inn, þar sem hann steig á land
og hafði vetursetu. Það sem
sagan nefnir „Leifsbúðir“.
Það mun því heldur en ekki
verða talin allmerkileg tíðindi,
er sunnmærskur norsk-amerík-
ani telur sig nú hafa ráðið gátu
þessa. I „Vikublaðinu“ í Úl-
steinsvík 8. apríl s.l. er birt
„Ferðabréf frá Kanada“, sem
verkfræðingur og verksmiðju-
eigandi Magnús Björndal sendir
sveitungum sínum, og þar full-
jrrðir hann að hafa fundið
„Leifsbúðir“. I bréfi sínu segir
hann m. a. á þessa leið:
„ . . . . Ég verð víst að skýra
þetta nokkru nánara, annars
kynni það að þykja of flókið.
Síðan ég kom hingað til landsins
1923, hefi ég alltaf furðað mig á,
hvernig á því geti staðið, að
enginn skuli til þessa hafa fundið
staðinn, þar sem Leifur Eiríks-
son setti „Leifsbúðir“ sínar, sem
sagt er svo greinilega frá í forn-
sögunum, sérstaklega í Hauks-
bók og Flateyjarbók. Árum
saman var þessi áhugi minn
aðgerðarlaus, en ég velti þessu
oft fyrir mér og kynnti mér
málið talsvert á ýmsa vegu. En
það var ekki fyrr en 1944, er ég
eignaðist bát sjálfur, að ég í
fullri alvöru tók að rannsaka
málið. Síðan hefi ég farið með
ströndum fram, alla leið frá
Virginíu og norður að St.
Lawrence, já, meira að segja alla
leið frá Florida. Mér varð brátt
Ijóst, að báturinn var of svifa-
seinn og þungur í vöfum, og þá
reyndist bíllinn hraðskreiðari og
vikaliðugri. Ég hefi því oft farið
í skemmtiferðir eftir Vinlands-
ströndum og snuðrað þar nærri
í hverjum vogi og vík.
1 fyrrasumar fann ég svo loks-
ins það, sem ég hafði svo lengi
leitað að. Ég fann staðinn, og ég
get sannað til fullnustu, að þetta
er rétt og nákvæmlega í sam-
ræmi við frásögn sögunnar. —
Þetta er bæði fróðlegt og merki-
legt fyrir alla þá, sem hafa áhuga
á fornsögunum. Og auðvitað
varð mér, sem hafði leitað svo
lengi, þetta merkur dagur. Því
miður mistókst mér með eitt
sönnunargagnið, eftir að ég kom
heim aftur til New York. Ég
hafði tekið margar myndir, en
flestallar litmyndir, sem ekki
henta til prentunar í blöð. Ég
er því að hugsa um að bregða
mér þangað aftur til að 'taka
fleiri nothæfar myndir, áður en
ég birti þetta sundurliðað. —
Mér er nú allt þetta svo ljóst, að
mér er nær óskiljanlegt, að eng-
inn skuli hafa fundið þetta áður.
Sannar það bezt, hve grunnfærir
þeir eru, þessir blessaðir bóka-
béusar, sem liggja í sífellu í bók-
um, en sjá svo ekkert út úr aug-
um. Ég fann jafnvel stöðina
(hrófið). Hún er svo glögg enn í
dag, að þar væri vandalaust að
setja upp 60—70 feta skip.
Framhald á bls. 8

IBI
ÍIUBIIIII
TIL
LÆGSTA FLUGFAR
ÍSLÁNDS
Aðeins Q
fram og tll baka
til Reykjavíkur
Grípið tækifærið og færið
yður í nyt fljótar, ódýrar og
ábyggilegar flugferðir til
tslands í sumar! Reglu-
bundið áætlunarflug frá
New York ... Máltíðir inni-
faldar og annað til hress-
ingar.
SAMBÖND VIÐ FLESTAR STÓRBORGIR
Finnið umboðsmann ferðaskrifstofunnar
n /~\ n
ICELANDICj ’A I fl L I N E S
U Lr-ALtj
15 West 47th Street, New York PLaza 7-8585
ill!BI!!!B!!lll