Lögberg - 14.10.1954, Blaðsíða 7

7
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 14. OKTÓBER 1954
Hafði fýst til íslands í meira en hálfa öld
Og heimkoman varð mér sem
ævinlýri úr 1001 nóll
Viðtal við Pál S. Pálsson skáld
Innan skamms hverfa héðan
af landi brott tveir góðir gestir,
sem gíst hafa ísland í sumar, en
það eru merkishjónin Páll S.
Pálsson skáld frá Winnipeg og
kona hans Ólína Egilsdóttir.
Öllum þeim, sem komið hafa
á heimili þeirra hjóna vestan
hafs ber saman um það að gest-
risni þeirra hjóna og alúð sé
engin takmörk sett. Þau hafa
líka á langri ævi orðið vinmörg,
ekki aðeins vestan hafs heldur
og líka hér heima. Og nú hafa
þau dvalið hér á landi í sumar
eftir langa fjarvist. Páll ekki
komið til íslands í 54 ár og frú
Ólína ekki í 24 ár þar til nú.
Fréttamaður Vísis hitti Pál að
máli fyrir skemmstu og bað
hann að segja lesendum blaðsins
örlítið frá langi ævi og löngum
ferli bæði heima og erlendis.
— Þú ert fæddur hér heima?
— Já. Ég er Borgfirðingur að
®tt en örlögin höguðu því þann-
ig, að ég er fæddur Reykvíking-
ur. Ástæðan fyrir því er sú, að
hið alræmda mislingaár 1882
setluðu foreldrar mínir að flytj-
ast búferlum til Vesturheims, en
á meðan þau bíðu eftir skipsfari
í Reykjavík veiktust þau bæði
í mislingum og voru svo lengi að
jafna sig eftir veikindin að þeu
hættu við förina. En í þessari bið
þeirra hér í Reykjavík fæddist
óg, og að því að mér var tjáð í
húsi Þorbjargar Sveinsdóttur,
hins landskunna kvenskörungs
og systur Benedikts Sveinsson-
ar. Var hún í vinfengi við for-
eldra mína og skaut yfir þau
skjólhúsi þegar þau komu eða
dvöldu í Reykjavík. Var Þor-
björg ljósa mín og átti ég þar
hauk í horni þegar ég fluttist
síðar til Reykjavíkur.
Móðirin fór ein vesfur
— Hvað varð um foreldra
þína úr því þau hættu við vestur
förina?
—■ Þau fluttu til sinna fyrri
heimkynna, að Signýjarstöðum
1 Borgarfirði en, síðar fluttust
þau búferlum að Norður Reykj-
um í sömu sveit og þar dó faðir
ttúnn nokkurum árum síðar.
•Nokkuru eftir andlát föður míns
varð sú gamla ákvörðun móður
oiinnar að flytjast til Vestur-
heims að veruleika. Fluttist hún
vestur um haf árið 1897 ásamt
elzta syni sínum Hirti, og þeim
yngsta, Kristjáni. Við vorum
fjórir bræðurnir og vildi hún að
við kæmum allir með sér. En ég,
Sem þá var aðeins 15 ára að
aldri, barðist með hnúum og
hnefum gegn því — ég vildi fá
að vera áfram á Islandi — og
það var úr, að bæði ég og Jónas
bró'kir minn urðum í það skipti
eftir og fórum hvergi.
— Hvað varð þá um þig?
— Ég fluttist til Reykjavíkur,
iöitaði þar á náðir Þorbjargar
ijósu minnar og hóf prentnám í
^agskrárprentsmiðjunni, sem
bróðursonur Þorbjargar, Einar
Benediktsson skáld, starfrækti
þá 0g stjórnaði.
^eykjavík var leiðinleg
— Kynntist þú Einari?
Já, mikið. Við bjuggum
báðir hjá Þorbjörgu og ég var
■Einari mjög hand^enginn. Ég
held að ég eigi engar minningar
isfn góðar um nokkurn mann,
sem ég hefi starfað með, sem
Einari, enda var hann gáfumað-
Ur svo af bar og glæsimenni að
Sar*ia skapi. Við vorum mikið
Saman og ég er þakklátur fyrir
P^r samverustundir.
Hvernig líkaði þér við
Eeykjavík í þá daga?
Mér leiddist hún. Mig lang-
aÖi alltaf heim í sveitina mína
aftur, fannst ég hvergi eiga
eima nema þar, og á kvöldin
eftir vinnu í prentsmiðjunni
agði ég jafnan leið mína upp að
hólavörðu, þaðan sem útsýn
Var mest og bezt til sjávar og
lands. Þar sat ég löngum og
mændi til fjallanna sem næst
lágu heimabyggð minni og lét
mig dreyma um fegurð og yndi
sveitarinnar minnar. Þetta voru
taldar kenjar eða sérvizka, en ég
gat ekki að þessu gert.
— Hvenær fórstu svo vestur
um haf?
— Aldamótaárið ákvað Jónas
bróðir minn að fara vestur og
þá fannst mér ekkert við að
vera lengur hér heima, þegar
bæði móðir mín og bræður mínir
allir voru horfnir á brott. Ég
ákvað því að fara með honum,
en það veit harmingjan að ég
fór nauðugur og kveið því að
yfirgefa þetta land sem ég elsk-
aði öllu öðru heitar.
Langaði alltaf heim aftur
— En hvernig líkaði þér svo
eftir að því komst vestur?
— Mér leiddist. Mér leiddist 1
mörg löng ár og langaði alltaf
heim aftur, en því láni var ekki
að fagna að ég kæmist það fyrr
en nú — eftir 54 ára útlegð.
— Fórstu til Winnipeg?
— Já, móðir mín og bræður
voru þar fyrir. Ég hafði fyrst í
stað ofan af fyrir mér með dag-
launavinnu og vann að hverju
því starfi sem bauðst. Á þeim
árum var yfirleitt erfitt að fá
vinnu vestra, en helzt við mokst
ur eða gröft því það var hvort-
tveggja í senn erfið vinna og
illa launuð. Stundum var ég líka
við fiskveiðar á vötnunum eða
ég var uppi í sveit, en aurana
sem mér áskotnuðust fyrir þetta
notaði ég til þess að fara á
verzlunarskóla að vetrinumj.
Eftir þriggja vetra nám útskrif-
aðist ég úr skólanum og fékk ég
þá atvinnu við bókhald hjá stóru
fyrirtæki í Winnipeg.
— Hefurðu starfað við bók-
hald síðan?
— Að verulegu leyti. Ég hefi
starfað hjá ýmsum eftir því sem
bezt bauðst í það og það skiptið.
Um 12 ára skeið vann ég hjá
lífsábyrgðarfélagi, seinna starf-
aði ég hjá kornhöllinni og var
samtímis gjaldkeri eins korn-
ræktarfélagsins sem skipti við
hans. En þegar ríkið tók hveiti-
verzlunina í hendur var þessu
starfi sjálfhætt og þá gerðist ég
auglýsingastjóri við vestur-
íslenzka blaðið Heimskringlu.
Við það vann ég um 10 ára skeið
en fyrir tveim árum settist ég í
helgan stein, fluttist ásamt konu
minni til Gimli og þar á ég hús
við okkar hæfi á fögrum stað við
vatnið og í því mun ég sennilega
dvelja héðan í frá.
— Er langt síðan þú kvæntist?
— 44 ár. Konan mín, Ólína
Egilsdóttir er ættuð úr Borgar-
firði eystra. Hún fluttist 15 ára
að aldri, ásamt foreldrum sínum,
vestur um haf og við áttum það
m. a. sameiginlegt að okkur
leiddist báðum og langaði alltaf
heim. Hún kom snöggvast heim
Alþingishátíðarárið 1930, en þá
komst ég ekki með henni. Við
eigum eina dóttur barna, Mrag-
réti, sem nú er gift og búsett í
Winnipeg. Hún á elskulegan
mann og þrjú myndarleg börn.
— Þú hefur fengizt töluvert
við ljóðagerð?
— Ég hefi dundað við þetta
mér til gamans og hugarléttis.
Ég gaf út ljóðabók árið 1936 og
nefndi hana „Norðurreyki" eftir
bænum þar sem ég ólst að mestu
upp. Aðra ljóðabók „Skilarétt"
gaf ég út 1948 og nú er væntan-
leg í haust þriðja bókin eftir mig
Mun Isafoldarprentsmiðja h. f.
gefa hana út og hef ég gefið
henni heitið „Eftirleit."
— Þú hefur altaf verið í meiri
eða minni tengslum við gamla
landið?
— Vissulega. Eftir að ég kom
vestur reyndi ég að afla mér ís-
lenzkra bóka eftir því sem kost-
ur var á og efni mín leyfðu. Ég
skrifaðist á við fjölda manns
héima á íslandi og eignaðist
þannig marga kunningja og vini
sem ég hefi ekki séð flesta fyrr
en nú. Og loks voru allir þeir,
sem ég batzt vinartengslum
vestra fólk af íslenzku bergi og
sem mælti á íslenzka tungu.
Þakkarskuld við vini
Einn í hópi minna beztu vina
er Sigurður Júlíus Jóhannesson
skáld. Hann fór vestur skömmu
á undan mér og tók mér tveim
höndum þegar ég kom til Winni-
peg. Frá honum hefi ég jafnan
notið mikilla áhrifa og hann
stappað í mig stálinu við að
yrkja og hvatti mig til þess að
halda því áfram.
Annar maður, sem ég hafði
mikið saman að sælda við var dr.
Rögnvaldur Pétursson, einn af
mikilhæfustu mönnum Vestur-
íslendinga og maður sem unni
íslandi og íslenzkum málum
hugástum.
Seinna kynntist ég öðrum á-
gætum manni sem dvaldist um
nokkurra ára skeið vestra en það
var síra Ragnar E. Kvaran.
Gáfumaður mikill og ræðuskör-
ungur eftir því. Allir þessir
menn hafa mótað mig meir eða
minna og stend ég í mikilli þakk-
arskuld við þá.
— Gætir íslenzkrar menning-
ar og áhrifa enn mikið vestra?
— Ekki sem áður, enda er þess
naumast að vænta. Ný kynslóð
er að mestu tekin við, kynslóð
sem er fædd í Vesturheimi og að
verulegu leyti alin upp við enska
menningu .Vestur-íslenzku blóð
in, svo og nokkur önnur rit eða
bækur, koma enn út en eiga orð-
ið erfitt uppdráttar og erfiðara
með hverju árinu sem líður.
— Hvað segirðu okkur svo
um komu þ)na til Islands og þau
áhrif, sem þú hefur orðið fyrir
hér?
— Mig hefur langað til Islands
í 54 ár og stundum verið kominn
nærri því að leggja af stað, en
ekki orðið af því fyrr en nú.
Við hjónin komum hingað á-
samt nokkurum fleiri Vestur-ís-
lendingum þann 9. júní s.l. og
höfum ferðast víða um landið og
og séð margt.
En allt það, sem við höfum
séð hefur komið mér fyrir sjón-
ir eins og ævintýrin úr 1001 nótt.
Ég vissi af fregnum, að heiman
að hér höfðu átt sér stað miklar
breytingar frá því um aldamót,
en að þær hefðu orðið slíkar sem
raun ver. vitni hafði mér aldrei
til hugur komið. Þægindin í
sveitinum á Islandi eru senni-
lega orðin meiri en í nokkuru
landi öðru og verklegar fram-
kvæmdir á öllum sviðum eru
orðnar svo miklar hér heima að
þær ganga í minum augum ó-
trúleika næst.
— Og þú ert á annan hátt
ánægður með heimkomuna?
— Meira en það. Fólkið hefir
borið okkur hjónin á höndum
sér frá því er við komum. Ég tel
að við höfum varið peningum
okkar hvað bezt með því að
koma til Islands og endurminn-
ingar sem ég hef héðan og úr
ferðinni allri verða mér hið dýr-
mætasta vegarnesti á meðan ég
lifi.
— VÍSIR, 3. sept.
Biblían og kirkja nútímans
Framhald af bls. 3
trúarreynsla, sem að baki liggur þeirri sannfæringu, að
Guð sé að verki í sögunni, geti orðið vor reynsla. Hvernig
uppistöðuþræðirnir í kenningu Ritningarinnar geti vakið
trú með oss sjálfum á sama hátt og með liðnum kynslóðum.
Þetta verður ekki leyst nema með því að taka til íhugunar
hina gömlu og „úreltu" kenningu um Helgan Anda.
Kenningin um Helgan Anda merkir það, að mínu viti,
að Guð heldur innreið sína í líf þitt, svo að atburðir lífs
þíns, tímabundnir og sérstæðir eins og þeir eru, fá meiningu
og tilgang. Hún merkir enn fremur það, að mínum skilningi,
að Guð mætir þér eins og ein persóna mætir annari. Hún
merkir það, að komið sé á sambandinu Ég-þú, og ekki
Ég-það, milli Guðs og manns, svo að notuð séu orð heim-
spekingsins og guðfræðingsins Martin Buber. Þá skoðar þú
Guð ekki lengur að hætti heimspekinganna sem lífsafl eða
frumreglu alls lífs heldur sem persónu. Þá skoðar þú ekki
lengur náunga þinn sem hlut. Þá sérðu í honum Krist, svo
að notuð séu orð Marteins Lúther. Hvað Ritninguna áhrærir,
merkir kenningin um Helgan Anda það, að þú skoðar sögu
ísraels og kristinnar kirkju ekki lengur sem sögu ytri
atburða, þér óviðkomandi. Þú ert sjálfur orðinn þátttakandi
í hinum mikla leik gleði og sorga. Guð er 'þá ekki lengur að
verki í sögunni eingöngu. Hann er virkur í þínu eigin lífi.
Þegar Jeremía segir lýðnum, að þeir hafi hafnað uppsprettu
hins lifanda vatns, beinist tal Guðs ekki lengur að Júda-
mönnum á 7. öld f. Kr. Hann er að tala við þig. Þú hefir
mætt Guði.
Heitið „Orð Guðs“ þýðir nú annað og meira en hin
prentaða bók. Það merkir þennan fund þinn og Guðs. Sá
fundur á sinn búning og sitt inntak. Búningur hans er
Biblían og inntak hans skapar Guð innra með þér.
Eitthvað svipað þessu tel ég Lúther hafa kennt um
Ritninguna. Hann líkir texta Biblíunnar við hálminn, sem í
jötunni var. Hálmurinn var í sjálfu sér einskis verður. En
hann bar uppi Krist.
Að lokum vil ég minnast á lokaspurninguna, sem vaknar,
þegar sýnt hefir verið fram á, að Biblían er í senn bók
sögunnar og trúarbók, en hún er þessi: Hví er það, að
Ritningin er mælisnúra trúarinnar? Hví má ekki í stað
Biblíunnar setja aðrar bókmenntir trúarlegs eðlis, sem nær
eru oss í tíma og rúmi? Hví þurfum vér að burðast með
Biblíuna, sem svo mjög er torskild, og hvers vegna getum
vér ekki í stað hennar notast við aðgengilegra efni huganum
til trúarvakningar?
Svar mitt við þesari spurningu er ábending þeirrar
staðreyndar, að kristin* átrúnaður sameinar sögu og trú.
Trúin er lífsafstaða vor til nútíðarinnar en vér erum samt
ekki fortíðarlausir. Enginn maður flýr fortíð sína og ekkert
það dafnar, sem er gleymið á rætur sínar. Vér erum í senn
bundnir af arfi og erfðum og lifum af þeim. Kristinn maður
er bundinn þeirri fortíð sinni, að hann var einn þeirra, sem
Guð leiddi út af Egyptalandi, og hann er einn þeirra, sem
stóðu við kross Krists. Það sögulega mót, sem þessir at-
burðir hafa fengið í sagnaritun hinnar helgu bókar, skuld-
binda hann ekki, og hann er frjáls til rannsókna og til þess
að velja og hafna um það, sem honum þykir sennilegast
um atburðanna rás. En þessi fortíð er fortíð hans sjálfs. Að
öðrum kosti er hann ekki kristinn. Á svipaðan hátt er sá
einn íslendingur, sem telur baráttu Jóns Sigurðssonar til
sinnar eigin fortíðar, svo að dæmi sé nefnt.
Kristinn maður er limur þess trúarsamfélags, sem Guð
skóp og viðheldur af náð sinni. Kristinn maður fær því
aðeins lifað trúarlífi, að hann haldist í lífrænum tengslum
við það trúarsamfélag, við kirkju Krists í nútíð og fortíð.
Vér finnum Guð hvorki í náttúrunni, meðal heimspeking-
anna né í bókmenntunum. Náttúran, heimspekin og bók-
menntirnar geta einungis leitt oss til Guðs. En Guð er í
sínu heilaga musteri. Og musteri hans er hvarvetna þar, sem
kirkja hans er nálæg.
Guðmundur Jónasson Bergman
bóndi í Geysisbygð í Nýja-íslandi
— MINNINGARORÐ —
HANN var fæddur að Litlu-
Tungu í Miðfirði í Húna-
vatnssýslu, 22. sept. 1869. For-
eldrar hans voru Jónas Jónasson
og Soffía Bjarnadóttir. Hann
fóstraðist upp að Uppsölum. —
Vestur um haf fluttist hann alda
mótaárið og settist að í Winni-
peg-borg. Þann 22. júlí það sama
ár kvæntifet hann Guðrúnu Mar-
gréti Jónsdóttur, einnig ættaðri
úr Miðfirði í Húnavatnssýslu.
Þau bjuggu í Winnipeg til ársins
1903, en þá nam hann land í
hinni víðlendu Geysis-bygð
sunnanverðri og bjó þar í full 35
ár, en flutti þá ásamt konu sinni
og dóttur til Gimli, Man., og þar
andaðist hann 14. maí 1954 eftir
langvarandi heilsubilun. Barna
þeirra Bergmanns-hjónanna skal
hér getið:
Elzta barn þeirra, Soffía að
nafni, andaðist í Winnipeg. Á
lífi eru:
Gunnlagur Friðrik, Guðjón
Ingvar, Soffanías Sveinn og
Sigríður Soffía, heima hjá móður
sinni.
dóttir Bergmanns-hjónanna hef-
ir lengst af dvalið heima hjá
foreldrum sínum og reynst þeim
mikil hjálp fyrr og síðar.
Eftir að Guðmundur flutti til
Gimli, stundaði hann mjólkur-
sölu um hríð, meðan heilsa hans
leyfði. Síðustu 5 æviárin var
hann þjáður af sjúkdómi þeim,
er leiddi hann til dauða, og hann
var algerlega rúmliggjandi og
hjálparþurfi 3 hinztu árin. —
Konan hans, góð og mikilhæf,
er staðið hafði við hlið hans með
prýði í nærri full 54 ár — og
Sigríðuc-dóttir þeirra stunduðu
hann í þessu langa stríði af frá-
bærri umhyggjusemi og kær-
leika til hinztu ævistundar hans;
mun sú „langa vaka“ hafa nærri
kröftum þeirra gengið. Sannast
hér, sem oft í reynslu manna,
að: „Hinn jórnandi máttur er
hljóður“.
Guðmundur andaðist 14. maí
síðastl., sem að ofan er getið, og
var jarðsunginn af séra H. S.
Sigmar, sóknarpresti á Gimli.
S. Ólafsson
Barnabörnin eru 10, og 1 barna
barnabarn. -
Hálfsystkini Guðmundar eru:
Mrs. Sigríður Whittaker, Wpg.,
Mrs. Ásta Lárusson, Gimli, Man.,
og Sigfús Bergmann, bóndi við
Husavik, Man.
Guðmundur var þrekmikill
dugnaðarmaður og um margt
maður vel gefinn. Hann var alinn
upp á þeim tímum, er lítil tæki-
færi voru fyrir alþýðufólk að
glæða þá hæfileika, er það átti
yfir að ráða. Sem dæmi um
áræði hans má geta þess að 19
ára að aldri réðist hann í að
fara til Reykjavíkur og var þar í
tvö ár og fékk tilsögn í organleik
og söng hjá Jónasi Helgasyni
organista í Reykjavík. Alla ævi
var hann söngelskur og hafði
góða söngrödd. Jafnan setti söng-
ur Guðmundar öryggis- og
styrktarblæ á safnaðarsönginn í
heimakirkju hans, Geysiskirkju;
. enda þótt að þar í sókn væri all-
margt af góðu og háttvissu söng-
fólki.
Um 35 ára skeið bjuggu þau
Guðmundur og Guðrún Margrét
kona hans að landnámi sínu í
Geysisbygð. Mátti heimili þeirra
fremur afskekt teljast — all-löng
leið til kaupstaðar, og fram að
síðasta áratug við vegleysur og
lélega vegi að stríða, er torveld-
aði allmjög aðdrætti og sölu af-
urða — og tók mikið af tíma
einyrkja-bóndans. Hygg ég, að
alla sína búskapartíð keyrði
Guðmundur aðallega á hestum
og notaði þá eingöngu við bú-
skap sinn.
Það má fullyrða, að Guð-
mundur var jafnan sjálfstæður
og starfrækti affarasælt bú; þótt
allmjög væri lífsbaráttan hörð og
nærgöngul þeim framan af árum.
Börn þeirra hjóna ’ voru
snemma þróttmikið og dugandi
fólk. En synir hans fóru flestir
snemma að heiman til þess að
hefja sína eigin ævibaráttu og
hefir farnast hún vel. Sigríður
"A Realislic Approach io ihe
Hereafier"
by
Winnipeg auihor Ediih Hansson
Bjornsson's Book Siore
702 Sargent Ave.
Winnipeg
Kaupið Lögberg
T H I S
SPACI
CONTRIIUTID
• Y
WINNIPEG
BREWERY
II M I T ( D
STEVE E. JOHNSON
For Alderman Ward 2 — TWO-YEAR TERM
A citizen, your neighbor,
a successful businessman
with home and business in
Ward two, who will look
after your interests in the
city council.
Established in the plumb-
ing and heating business in
Ward two for 25 years.
I am asking your SUP-
PORT and No. 1 VOTE
October 27th.
J0HNS0N/ S. E.
1