Lögberg - 25.11.1954, Síða 7

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 25. NÓVEMBER 1954
7
MAX EASTMAN:
Hvar eru hinir góðu ræðumenn?
Það er sjáldgæft nú á dögum,
að menn heyri sagt frá miklum
ræðumanni. Vér dáumst að
mönnum eins og Cicero, Demost-
henes og Disraeli og fleirum,
sem voru ræðusnillingar. En er
vér nú fréttum, að þessi eða
hinn ætli að „tala“, grípum vér
tækifærið til þess að fara — nei
flýja!
Og það er ekki heimskulegt,
ef það að „tala“ þýðir, að rausa
eitthvað og einhvern veginn um
ákveðið málefni. Enginn hinna
miklu ræðumanna var stagl-
samur eða leiðinlegur.
En hvað er orðið um mælsk-
una? Hin göfuga mælskulist er
að sálast á vorum önnum köfnu
og „yfirhagsýnu“ tímum.
Ræðulistin er — þegar hún er
bezt — leikræn listtegund. Ræðu
mennirnir þurfa að kunna að
leika það hlutverk, sem þeir
hafa samið handa sjálfum sér.
Ég er viss um það, að þessi list
mætti aftur komast til vegs og
virðingar, ef vér einungis gerð-
um oss grein fyrir því, sem
stendur henni fyrir þrifum.
Ég mun þá fyrst nefna hljóð-
nemann. Hann er fyrsti óvinur
ræðumennskunnar. Þegar ég í
fyrsta sinn kynntist þessum
tæknilega óvætti varð mér hann
þegar ógeðfelldur. Ég átti að
halda fyrirlestur í sal, sem var
mjög stór, en hafði prýðilegan
hljómburð (akustik). *
Ég er því vanur, að ganga
fram og aftur, þegar ég tala
fyrir miklum mannfjölda. Ég vil
komast í samband við hvern
einasta áheyranda. En að þessu
sinni hafði forstjórinn sett eina
af þessum krómuðu blikkdósum
rétt við hlið mína á ræðustóln-
um. í fyrstu stóð ég hlýðinn á
mínum stað. En svo gleymdi ég
mér og gekk til hliðar á pillin-
um. Forstjórinn kom þegar og
dró mig þangað, er ég skyldi
vera. Áheyrendurnir höfðu
skemmtun af þessari tilbreyt-
ingu. Ég fór að hljóðnemanum.
En ekki leið á löngu þar til ég
aftur hafði gleymt krómuðu
blikkdósinni, og hallaði mér
langt út yfir ræðustólinn. Aftur
togaði forstjórinn í mig, og lét
mig fara á réttan stað. Þegar
þetta kom fyrir í þriðja sinn,
sauð hláturinn ftiðri í áheyr-
endunum. Ég sagði gramur inn í
hljóðnemann:
„Demosthenes sagði eitt sinn,
að þrenpt þyrfti til þess að
flytja góða ræðu: „hreyfing,
hreyfing og hreyfing". Og þér,
áheyrendur mínir, fáið ekkert af
þessu. Það getið þér þakkað
þessum litla hljóðnema fyrir“.
Þegar ég næsta sinn gleymdi
mér og fór frá hljóðnemanum,
stóð forstjórinn ekki á fætur. En
sigur minn var skammvinnur.
Hljóðneminn hefir ekki vikið
frá ræðustólum landsmanna. Og
innan skamms, voru fyrirlestrar-
salirnir gerðir svo afarstórir, að
aheyrendurnir sáu naumlega
ræðumanninn, er stóð í ræðu-
stólnum.
Og það er ekki einungis sjálf
ræðan, sepi gengið er af dauðri
vegna þessa nýtízku tækis.
Undirbúningur ræðunnar bíður
einnig tjón. Engum manni mun
til hugar koma, að læra ræðu
utanbókar, sem lesa á upp við
hljóðnema. Það er fyrirhafnar-
minna að lesa ræðuna. Með þess-
ari aðferð er hægt að láta annan
uiann skrifa ræðuna, eða semja
hana. En sérfræðinga þarf helzt
að fá til þessara starfa. Á þennan
hátt eru margar pólitískar ræður
uú á dögum samdar.
Enn verri hætta stafar af hinni
'A Realistic Approach io ihe
Hereafier"
by
Winnipeg auihor Edith Hansson
Bjornsson's Book Store
702 Sargeni Ave.
Winnipeg
gömlu hjátrú, að ræða þurfi að
vera innblásin, þ. e. a. s. höf-
undur ræðunnar þurfi að vera
innblásinn á meðan hann semur
ræðuna. Margir álíta, að mikla
ræðu sé hægt að semja í flýti,
leyndardómsfullur máttur hjálpi
til þess.
Mín skoðun og fullvissa er sú,
að miklar ræður verði ekki til á
annan hátt en þann, að rita
ræðuna og læra hana utan-
bókar. Ræðan þarf, eins og
Cicero eitt sinn sagði, „mikinn
og nákvæman undirbúning". •—
Það var líka Cicero, sem hélt
því fram, að ef tala ætti „upp
úr sér“, skyldi það ætíð gert sem
framhald af vel undirbúinni
ræðu. Með þessu móti mundi
máttur orðanna verða kröftugur
og ekki slakna á mælskunni.
Alveg eins og bátur, sem heldur
áfram ferð sinni og heldur stefn-
unni, þótt galeiðuþrælarnir láti
árarnar ekki hreyfast.
Allir miklir ræðumenn hafa
haft sérstakan hæfileika til þess
að muna orð og tilvitnanir, eins
og snjall tónlistarmaður man
tónverk og lög. Winston Chur-
Gistu á farfuglaheimilum cg
unnu fyrir sér við ýmis störf
Með síðustu ferð Gullfoss
komu heim tvær íslenzkar
stúlkur, sem hafa gerzt ænið
víðreistar í sumar. Hafa þær á
síðastliðnum 16 mánuðum ferð-
azt um 12 lönd, að mestu leyti
fótgangandi. Stúlkur þessar eru
Ásdís Sveinsdóttir og Bína
Hjálmarsdóttir, og eiga báðar
heima í Vestmannaeyjum.
Gangandi um Noreg
Það var í júní í fyrrasumar,
að þær héldu til Noregs með
viðkomu í Færeyjum. Unnu þær
í Osló um tíma, unz ferða-
áhuginn greip þær. Ferðuðust
þær þá um þveran og endilang-
an Noreg gangandi, á skíðum og
með bílum. En í maí í vor lögðu
þær enn land undir fót og
héldu til Svíþjóðar, komust til
Stokkhólms, Danmerkur og
þaðan suður um meginlandið.
Ferðuðust á ódýran hátt
Stúlkurnar kostuðu kapps um
að ferðast á sem ódýrastan hátt.
Farangur þeirra var ekki meiri
en svo, að hann rúmaðist í bak-
pokunum. Með pokana á bakinu
fóru þær út á þjóðvegina, veif-
uðu bílum á sérstakán túrista-
hátt til merkis um að þær vildu
fá að „sitja í“. Næturgistingu
fengu þær í ferðamannaskálum,
sem margir eru í eigu Farfugla,
fyrir lítið verð. I skálum þessum
eru auk teppa áhöld fyrir gesti
til að matreiða, og gátu þær því
keypt ótilreiddan mat og mallað
sjálfar.
í snjó á Ölpum —
Á Gondólum í Feneyjum
Á þennan hátt ferðuðust þær
suður V.-Þýzkaland til Sviss og
Austurríkis. Dáðust þær mjög
að hinu tæra fjallalofti og lita-
fegurð Alpafjalla, sem jafnast
næstum á við íslenzka lita-
auðgi, að þeirra sögn. 1 Ölpum
héldu þær upp í móti til jökla
og voru þar í snjó og klifu jökla
í júníbyrjun. Þaðan fóru þær
til Feneyja og sigldu á gondól-
um eins og vera ber. Lengst til
suðurs komust þær til Písa. —
Hugðust þær þá ganga til Róm-
ar, en þá var pyngjan orðin
létt, svo að þeim þótti varlegast
að snúa heimleiðis og fóru til
Rivierastrandarinnar. — Voru
þær Bína og Ásdís þar á bað-
stöðum (Nissa) nokkra daga.
Voru þær þá svo blankar, að
þær urðu að neita sér um há-
degisverð um 3 vikna skeið. í
París höfðu þær 2 daga dvöl í
bakaleiðinni og urðu að liggja í
chill, einn hinna fáu miklu
ræðumanna, er vér eigum á lífi,
fékk á skólaárunum verðlaun
fyrir það undraverða þrekvirki.
að lesa utanbókar mjög erfitt
lcvæði, er var 1200 línur að
lengd og fataðist honum aldrei.
Bar ekkert einasta orð órétt
fram! Hinar frægu ræður, er
hann flutti á stríðsárunum, ollu
honum ótrúlega mikils undir-
búnings.
Virginia Cowles, sem samið
hefir ævisögu Churchills, segir
að hann hafi stundum haft hinar
miklu ræður sínar í smíðum allt
að sex vikum og rétt áður en
hann ætlaði að flytja þær, sá
Churchill ætíð um það, að blöð-
in fengju afrit af þeim. Og rit-
stjórunum þótti skrítið, að á
nokkrum stöðum hafði Churchill
sett „góður rómur“. En það var
við óvenjulega kröftug ummæli,
sem þetta merki eða orð var sett.
Auðvitað geta ekki allir lært
ræðu utanbókar og þótt þedr
gætu það, er óvíst að þeim tæk-
ist að bera þær vel fram. Það
þarfnast sérgáfu eða mikillar
æfingar. Álíka mikla æfingu og
leika eigi í sjónleik.
Margir ræðumenn hafa þá
röngu skoðun, að þeir þurfi, til
þess að hrífa áheyrendurna, að
tjaldi aðra nóttina. Þótti þeim
meginlandsnóttin köld.
Með 101 bíl frá Noregi
Frá Frakklandi fóru stúlk-
urnar til Englands, en þar fengu
þær atvinnuleyfi. Höfðu þær þá
farið með 101 bíl frá Noregi,
skemmri eða lengri vegalengd.
Lengsta dagleið var 600 km. frá
Lyon til Parísar. í Englandi
skildu stúlkurnar til að geta lært
málið betur. Komust báðar
stúlkurnar að lokum á stúdenta-
kamp. Var þar ungt fólk frá öll-
um heimsálfum, en vinnan var
einkum fólgin í því að tína
jarðarber. Þar voru stúlkurnar
í um 3 vikur, en þá fóru þær
enn af stað gangandi og komust
til Skotlands. Klifu þær þar
hrikalegt fjalllendi Skotlands og
Wales, og Ásdís brá sér sem
snöggvast til írlands. Síðast
unnu þær við að gæta barna í
Englandi. Eru stúlkurnar nú
komnar heim og hafa nú í
hyggju að safna sér fé í aðra
slíka ævintýraferð.
tala mjög hægt. Flestir þeirra,
sem tala á mannamótum, og
vilja gefa orðum sínum mikinn
áhrifamátt, tala hægar en þeim
er tamt. Margir þeirra hægja
ferðina með því að skjóta, annað
slagið, inn í ræðuna „oh“, sem
er einungis löng útöndun. Þetta
hljóð á að verka, sem útkoma af
djúpri hugsun, er leiða muni til
þrauthugsaðarar og frumlegrar
hugmyndar. EJn áhrif þessarar
aðferðar á áheyrendurna, er
svefnmók.
Ekkert er hættulegra fyrir
ræðumann en það, að koma á-
heyrendum í dvala, eða gera þá
svo annars hugar, að þeir sitji og
fitli við að teikna hringi og
myndleysur á meðan þeir bíða
eftir næstu setningu hins „djúp-
vitra“ ræðumanns. Þeir hugsa
að síðustu um það eitt, hvenær
ræðumaður ljúki máli sínu.
Sérhvert námskeið í mælsku-
list ætti að hefjast með þessari
á minningu: „Vendu þig við að
tala hratt“. Til þess eru tvær
ástæður. í fyrsta lagi haldið þér
áheyrendunum vakandi. Sá
kraftur, sem fólk um heim allan
notar til þess að halda sér vak-
andi undir opinberum ræðum,
mundi nægja til þess að reka
allar rafstöðvar. 1 öðru lagi
heldur þessi regla ræðumannin-
um vakandi. Og það er, þegar öll
kurl koma til grafar, mikilverð-
asta atriðið.
Til þess að geta haldið ágæta
ræðu, þarf ræðumaður að hafa
góðar gáfur, vera smekkmaður
viðvíkjandi góðu máli, leiklist,
svipbrigðalist, og hafa æft
minTiið vel. Við flutning góðrar
ræðu þarf að setja upp segl, og
þykjast ekki of góður til þess að
tala frá hjartanu, eða innstu
hugarfylgsnum
Þeir eru hlutfallslega fáir, sem
geta talað vel, án þess að vera
undirbúnir, og þá einungis við
sérstök tækifæri. Þetta geta
þeir einir, sem mikla æfingu
hafa haft í hinni erfiðu mælsku-
list. En sjaldan mun það takast,
að tala óundirbúinn, af andríki,
í „blikkdós", sem er á toppi
langrar stangar.
Ef allir gerðu sér grein fyrir
þessum þrem hættum, væri ekki
vonlaust um, að hin dynjandi
mælskulist geti risið upp í nýrri
mynd. Þá myndi, að minnsta
kosti, vón um, að þraut hinna
háttvirtu tilheyrenda minnkaði
við og við. En þeir taka nú út
þjáningar undir hinum drep-
leiðinlegu ræðum, sem yfir þeim
eru fluttar.
Vöðvaslaki
Þótt undarlegt kunni að virð-
ast eru mjög fáir menn, sem
hafa lag á því að hvílast full-
komlega.
Þegar betur er að gáð kemur í
ljós að til þess þarf þekkingu,
æfingu, og einbeitni. Lífeðlis-
fræðingurinn Jacobson í
Chicago sýndi fram á það, að
töluverð vöðvaspenna er hjá
óæfðum mönnum, jafnvel í fasta
svefni, en mismunandi mikil
hjá hverjum og einum, og hún
er einnig breytileg í mismun-
andi vöðvum sama manns. Hann
stakk örmjóum nálum inn í
vöðvana og tengdi þær við
spennumæli. Kom þá í ljós að
honum tókst að lækka spenn-
una til stórra muna með því að
kenna mönnum ýmsar slökunar-
æfingar. Hann sýndi þeim fram
á það hvernig hægt er að gera
sig algerlega máttlausan í öllum
sjálfráðum vöðvum. Þar sem
60% af sjálfráða taugakerfinu
liggur að sjálfráðu vöðvunum
er það augljóst að með því að
lækka sem mest spennuna þar.
sparast mjög mikil tauga og
vöðvaorka, sem annars færi til
spillis, og það jafnvel í §vefni,
þegar líkaminn ætti að njóta
sem mestrar hvíldar. Þetta
verkar þó ekki einvörðungu á
sjálfráða taugakerfið heldur
einnig á ósjálfráða taugakerfið
vegna beinnar og óbeinnar
samverkunar við það. Hjartað
hægir á sér, ósjálfráðu vöðvarn-
ir í maga, görnum, æðum og
öðrum líffærum slakna og starf-
semi þeirra verður einnig hæg-
ari og eðlilegri. Þetta er til
stórbata fyrir ýmsa taugakvilla,
magasár og aðrar meltingatrufl-
anir, of háan blóðþrýsting og
fleiri sjúkdóma.
Vitanlega er hér ekki um
einhlíta lækningu að ræða á
þessum sjúkdómum. Indverjar
hafa kennt þessar afslöppunar-
æfingar í Hatha Yoga-kerfum
sínum í aldaraðir, þessu hefir
einnig verið lýst í arabiskum
fornbókmenntum og Grikkir og
Rómverjar hafa kunnað á þessu
nokkur skil. í ameríska flug-
hernum hefir kennsla í slökun-
aræfingum verið tekin upp sem
mikilverður liður í þjálfun flug-
manna með góðum árangri.
Norski taugasérfræðingiyúnn
Hinrik Scyffarth hefir beitt sér
mikið fyrir þessum ágætu að-
ferðum og meðal annars skrifað
alþýðlega bók um þær á norsku
sem heitir „Slapp af og bli
frisk“. Hann telur mikið af svo-
kallaðri „gigt“ stafi af of
mikilli vöðvaspennu við vinnu,
annað hvort vegna slæmrar að-
stöðu og vinnuskilyrða, óheppi-
legra borða, stóla og áhalda, eða
vegna þess að menn misbeiti
vöðvunum vegna taugaveiklun-
ar, klaufaskapar eða annarra
orsaka. Það er nefnilega ekki
einungis nauðsynlegt að kunna
að slaka á vöðvunum í hvíld,
heldur líka við vinnu og hvers-
kyns störf og athafnir.
Allir góðir spilakennarar,
söngkennarar og íþróttaþjálfar-
ar vita hversu nauðsynlegt það
er að kenna nemendum sínum
að slaka á vöðvunum og temja
sér mýkt í hreyfingum og eru
sífellt að brýna það fyrir þeim.
Með þessu móti er auðgert að
auka vellíðan manna og bæta
heilsu þeirra, og trúlega að
lengja líf þeirra svo um munar.
Á íslenzku hefir verið þýdd
góð bók um þessi mál eftir
amerískan taugalækni D. H.
Fink og heitir hún „Hvíldu
þig — hvíld er góð“. — Þörf
væri á því að þýða og gefa út
fleiri bækur um sama efni, og
ætti fólk almennt að gefa þessu
gaum, þó að það virðist ekki
ýkja merkilegt í fljótu bragði.
—TÍMINN, 6. okt.
Fréttir fró
ríkisútvarpi ísfands
Framhald á bls. 7
sunginn frá Skeiðflatarkirkju á
mánudaginn var. Eyjólfur var
forgöngumaður um margt, er til
menningar og umbóta horfði í
Mýrdal. Meðal bóka hans eru
Afi og amma og Pabbi og
mamma.
☆
Ein þeirra nýju bóka, sem
komnar eru í bókabúðir, er
íslenzka teiknibókin í Árnasafni
eftir Björn Th. Björnsson, og eru
þar prentaðar í réttri stærð allar
myndir skinnbókar í Árnasafni,
sem mjög er sérstæð meðal ís-
lenzkra þjóðminja. Efni hennar
er nær einvörðungu myndir.
Slíkar uppdrátta- og forteikni-
bækur voru algengar á miðöld-
um, en Teiknibókin í Árnasafni
er hin eina, sem enn er til heil
í Norðurálfu. í formálsorðum
segir Björn Th. Björnsson að
rekja megi sögu íslenzkrar
myndlistar órofna frá landnáms-
tíð. — Bókin er 186 blaðsíður í
stóru broti.
—Alþbl., 5. okt.
— í SLENDIN GUR
Peningarnir ganga sérhvern dag til verks . .
*
Er þér sjáiö bygpingarmeistara, að verki, er líklegt aO banklnn
hafi með láni gert honum framkvœmdir mögulegar
Bamdur og þeir aðrir, sem að grundvallarframlciðslu starfa, fá
lán i banka til verkfœrakaupa og til að koma fjárhag sínum i lag
VerksmAðjueigendur og kaupmenn nota lánstraust sitt í banka tU
að kaupa efni, koma þvi i rétt horf og scnda vöruna á markað
Hlunnindi, sem bankalánstraust veita, renna
eins og rauður þráður gegnum persónuleg og
verzlunarleg viðskipti. Bankalánstraust
lætur ekki mikið yfir sér, en í öllum efnum
felst sönnun þess, að „peningarnir eru að
verki“ . . . í öllum tegundum bygðarlaga og í
hvaða mikilsverðum tilgangi, sem er. Hinir
löggiltu bankar haga þannig hinni margháttuðu
þjónustu sinni, að hún sé í fullu samræmi við
nútíma viðskipti og lifnaðarháttu.
Bankarnir, sem þjóna bygðarlagi yðar
\
Ferðuðust að mestu fótgangandi um
12 Evrópulönd ó 16 mónuðum