Lögberg - 03.03.1955, Síða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 3. MARZ 1955
5

il l I iHÁI
IVtSSA
Ritstjón: INGIBJÖRG JÓNSSON
MINNINGARORÐ UM FRÚ HANSÍNU OLSON
Fœdd 3. október 1863 — Dáin 9. jebrúar 1955
Sálar um jatið hið jorna
jögur skein innri konan.
Skýrt máttu skatnar og líta
að skrúðklæði var það. (B. Th.)
EKKI kynntist ég þessari mætu
landnámskonu fyrr en hún
var komin á efri ár, munu því
minningarorð mín um hana
verða harla ófullkomin. En strax
við fyrstu sýn heillaðist ég af
prúðmennsku hennar og mann-
göfginni, er speglaðist 1 andlits-
dráttum hennar og allri fram-
komu. Hún var ein þeirra
kvenna, er ellin virðist prýða;
sönnuðust á henni orð skáldsins:
Því þá jatið jyrnist
jellur það betur að limum
og lœtur skýrar í Ijósi
lögun hins innra.
Fögur önd andlit ’ins gamla
mun ejtir sér skapa,
og ungdóms sléttleik æðri
á það skrúðrósir graja. —
Fundum okkar bar ekki oft
saman, en mörgum sinnum átt-
um við samtal í síma, því hún
lét ekki hjá líða, að láta mig
vita, ef hún las eitthvað í
Kvennasíðunni, er henni þótti
nokkurs um vert, og vildi þannig
gleðja mig og örfa til ritstarfa.
Aldrei fann ég til þess, í við-
ræðum við hana, að á okkur
væri aldursmunur, og hygg ég
að allir þeir, er henni kynntust
hafi sömu sögu að segja. Hún
. var ávalt ung í anda og fylgdist
af áhuga með öllum þeim mál-
um, er lutu að velferð samferða-
sveitarinnar; sálarkröftum sín-
um hélt hún óskertum fram í
andlátið.
Frú Hansína var fædd að
Húsavík í Norður-Þingeyjar-
sýslu 3. október 1863. Faðir
hennar var Einar Jónasson frá
Salvík, bróðir frú Sigríðar,
konu séra Björns Halldórssonar
í Laufási. Þórhallur biskup og
frú Hansína voru því systkina-
börn. Móðir hennar var Guðrún
Halldórsdóttir frá Kjarna í
Eyjafirði. Var Hansína elzt fimm
systkina. Hún fluttist vestur um
haf með unnusta sínum, Haraldi
Jóhannessyni og foreldrum hans,
Jóhannesi Ólafssyni og Sigríði
Jónsdóttur árið 1882, þá aðeins
19 ára að aldri. Hún naut mikils
ástríkis í föðurgarði og féll for-
eldrum hennar þungt að sjá á
bak hinni glæsilegu ungu dótt-
ur sinni. Skilnaðurinn var henni
að sama skapi þungbær. Hún
var tilfinninganæm kona og
fékk það mjög á hana að hafa
óhjákvæmilega bakað foreldr-
um sínum þessarar hryggðar.
Lengi mun hún hafa þráð, að
heimsækja foreldra sína, en ekki
lánaðist henni að komast heim
fyrr en árið 1912; fór Baldur
sonur hennar með henni, en þá
voru foreldrar hennar látnir. í
ferðasögu sinni, er hún reit fyrir
fjölskyldu sína, farast henni orð
á þessa leið um móður sína:
„Oft hafði ég búið til mynd í
huganum um það, þegar hún
kæmi á móti mér, þegar ég
kæmi heim frá Ameríku, en ég
veit, að ég hefi ekki átt þá sælu
skilið, margir, sem þektu hana
bezt, sögðu mér að ef hún hefði
lifað, þá myndi skilnaðurinn
hafa orðið henni svo sár, þegar
ég færi aftur, að hún hefði ekki
afborið það. Svo ég beygi mig
undir Guðs vilja og treysti því,
að hann hafi séð okkur þetta
fyrir beztu.“
Og seinna í sögunni segir
hún:
„Nú var komið að því, að
kveðja blessað fólkið mitt, og
Frú Hansína Olson
þá fyrst fann ég fyrir alvöru
hvað Guð var góður að taka
móður mína, svo ég þyrfti ekki
upp á nýtt að valda henni þeim
sársauka að skilja við hana.“ —
Þegar hin ungu hjónaefni
komu til Winnipeg, fengu þau
sér bæði atvinnu, til að geta
sem fyrst stofnað heimili. Fór
Hansína í vist og lagði samtímis
stund á að læra enska tungu.
Hafði hún þá aðferð að lesa
enskar skáldsögur, og naut
einnig aðstoðar annarar vinnu-
stúlku, sem með henni var, er
lét hana skrifa niður nöfn á
hlutum og leiðrétti svo stílana
vikulega; þannig komst Hansína
fljótt niður í landsmálinu og
varð síðar ágætlega fær í enskri
tungu.
Þau Haraldur og Hansína gift-
ust 31. marz 1883. Bjuggu þau
fyrstu árin í Winnipeg í tvíbýli
með foreldrum Haraldar, en árið
1889 keyptu þau bújörð austast í
Argyle-byggð og fluttust þang-
að 8. maí það ár, ásamt gömlu
hjónunum, en þau voru hjá þeim
það sem eftir var ævi þeirra.
Eftir 4% árs dvöl þar, fluttist
fjölskyldan aftur til Winnipeg,
31. desember 1893. Hugðu ungu
hjónin að í borginni gæfist þeim
betri aðstaða til að veita börnum
sínum menntun. Þau eignuðust
sex börn, fimm sonu og eina
dóttur, en misstu yngsta soninn
2V2 árs að aldri. Öll börnin voru
framúrskarandi vel gefin og
lögðu foreldranir frábæra rækt
við uppeldi þeirra og menntun.
Sterkur þáttur í uppeldi þeirra
var kærleiksandi og guðrækni,
er jafnan ríkti á heimilinu. Leyfi
ég mér að birta kafla úr minn-
ingargrein um Baldur son þeirra,
eftir Svein E. Björnsson læknir:
„Á tímabili íslenzka Stúdenta-
félagsins gamla var heimili for-
eldra hans og þeirra systkina
ávallt eins og annað heimili okk-
ar námsfólksins, og þar nutum
við gestrisni og góðs viðmóts í
ríkum mæli. Það var eitt þeirra
heimila, sem ungt fólk hefir gott
af að kynnast. Það eru nú liðin
40 ár síðan ég sat til borðs heima
hjá þessum góðu hjónum og
börnum þeirra, sem þá voru öll
orðin fullorðin; en mér verður
oft hugsað til þess enn í dag,
vegna þess að þar fór fram einn
merkilegur liður í uppeldi fjöl-
skyldunnar. Fögur og látlaus
borðbæn var sögð með viðeig-
andi lotningu allra, og er hún á
þessa leið:
„Gej oss í dag vort daglegt brauð
vor Drottinn Guð aj þínum auð.
Vort líf og eign og bústað blessa
og blessa oss nú máltíð þessa.
Og gej vér aldrei gleymum þér,
er gjaja þinna njótum vér.“
Ég minnist þessa nú, til þess
að benda á fagurt fyrirdæmi
þeim, er bera ábyrgð á uppeldi
æskunnar. Svona var þá daglega
lífið á æskuheimili Baldurs og
er ekki ólíklegt að áhrifin þaðan
muni hafa orkað á orð hans og
athafnir fram til síðustu ára.“
Ætla mætti að frú Hansína
hefði haft ærið nóg að starfa
innan heimilisins fyrir þennan
stóra barnahóp, auk þess sem
hún hafði oft margt fólk í fæði
og heimilið var mjög gestkvæmt,
eins og að ofan getur. Þrátt fyrir
þetta vanst henni tími til að
taka mikinn og giftudrjúgan
þátt í íslenzku félagslífi, einkan-
lega kvenfélagsstarfsemi Fyrsta
lúterska safnaðar. Hún var kona
viðkvæm, er ekkert mátti aumt
sjá, og var ein af þeim konum
kvenfélagsins, sem á fyrstu ár-
unum ferðuðust um bæinn til
að leita uppi íslenzk gamal-
menni og einstæðinga, sem bágt
áttu, og veita þeim þá líkn, er
þær máttu; var hún í 20 ár ein
af djáknum safnaðarins. Þessar
konur, er séð höfðu með eigin
augum kjör hins bágstadda
gamla fólks, sögðu frá því á
fundum kvenfélagsins, og þann-
ig skapaðist hugmyndin um að
auðvelda aðhlynningu þess með
því að safna því undir eitt þak —
stofna íslenzkt elliheimili. Reif-
aði forseti félagsins, frú Lára
Bjarnason, málið á fundi í janú-
ar 1901. Ekkert varð þó af fram-
kvæmdum í nokkur ár; er ekki
ólíklegt, að mörgum hafi vaxið
slíkt stórmál í augum, er var al-
gerlega nýtt í sögu íslendinga.
En á fundi kvenfélagsins í marz
1906 var samþykkt að veita
$50.00 til sjóðsmyndunar fyrir
hið fyrirhugaða elliheimili og
árið eftir birtist í fyrsta sinn
opinber áskorun frá kvenfélag-
inu um að hefja almenna fjár-
söfnun í þennan sjóð. (Smbr.
„Hæli fyrir gamalmenni“, Sam-
einingin apríl 1907). Var þessi
áskorun undirrituð af frú Láru
Bjarnason, frú Hansínu Olson og
frú Petrínu Thorláksson. Þannig
stóð frú Hansína í brjóstfylkingu
þeirra, er börðust fyrir þessu
mikla hugsjónamáli.
Eftir að kvenfélagið hafði
safnað rúmlega $3,000 og afhent
kirkjufélaginu til frekari fram-
kvæmda, þótti mörgum sem enn
væri ekki tímabært að stofna
heimilið, því eigi væri nægilegt
íe fyrir hendi. Hansína og fleiri
félagssystur hennar trúðu því,
að ef starfið væri hafið, þó ekki
væri'nema í smáum stíl, myndi
það blessast og aukast með ári
hverju. Þær héldu fast við sína
skoðun og höfðu sitt fram.
Elliheimilið komst á fót 1.
marz 1915. Þeim varð að trú
sinni; það blessaðist, varð óska-
barn Vestur-íslendinga og fyrir-
mynd að íslenzkum elliheimil-
um bæði hér í álfu og á ís-
landi, þar sem aldnir íslendingar
hafa fundið friðsæla höfn á efri
árum. Frú Hansína átti einnig
frumkvæði að því 1916, að Kven-
félag Fyrsta lúterska safnaðar
héldi upp á afmæli Betels með
skemmtisamkomu ár hvert. Hafa
þessar árlegu samkomur notið
almennrar hylli og arðinum af
þeim varið til afnota heimilisins.
Frú Hansína var gáfuð kona,
ljóðræn og bókelsk, svo sem hún
átti kyn til. Hún var prýðilega
máli farin og völdu félagssystur
hennar hana til að flytja aðal-
ræðuna á 35 ára afmæli félagsins
1921, og á fimmtugasta afmæl-
inu flutti hún einnig ræðu.
(Lögberg, 24. sept. 1936). Hún
flutti og ræður við önnur tæki-
færi — hin fyrsta mun hafa
verið hið ágæta erindi hennar
um Guðrúnu Ósvífursdóttur,
flutt á fjölmennri samkomu í
Fyrstu lútersku kirkju árið 1907,
en í þá tíð tíðkaðist lítt að konur
létu til sín heyra á opinberum
vettvangi.
Frú Hansína missti mann sinn
30. nóvember 1930. Hafði hann
þá um langt skeið verið einn af
heilbrigðisfulltrúum bæjarins.
Var hann drenglundaður og
prúður maður.
Börn þeirra voru þessi:
Vilhjálmur, umboðsmaður
trygginga, f. 29. apríl 1884,
kvæntur hérlendri konu,
Kathryn Margarite; Sigríður,
f. 1. marz 1887, nafnkunn söng-
kona meðal Vestur-Islendinga,
giftist Jóni S. Thorsteinsson í
Wynyard, Sask., dó af hjarta-
bilun 5. okt. 1944; Baldur, f. 2.
apríl 1888, nafnkunnur læknir
og sérfræðingur í lungnatær-
ingu, major í fyrra heimsstríð-
inu, kvæntist söngkonunni góð-
kunnu, Sigríði kjördóttur Hall-
fríðar og Jóhanns Þorgeirssonar,
dó 14. sept. 1952; Kjartan, f. 10.
janúar 1891, afbragðsmannsefni,
hann dó 1910, ókvæntur;
Jóhannes Ólajur, f. 2. marz 1894,
tannlæknir, kvæntur Guðrúnu
Ingibjörgu Thompson, dáin 1930;
Kári, f. 1899, dáinn 1902.
Hver sem les þessa stuttu skrá
fær ekki dulist, að þungbærir
harmar hafa steðjað að frú
Hansínu um ævina. Missir yndis-
lega yngsta drengsins, aðeins 2%
árs; lát hins efnilega sonar,
Kjartans, 19 ára; fráfall eigin
manns hennar og hið snögglega
dauðsfall sonar hennar, Jóhann'
esar Ólafs tannlæknis, bæði
sama ár. Eftir þetta mikla áfall
býr Hansína í allmörg ár á
Sherburn stræti í stóru húsi og
leigir herbergi, en flytur síðan
til dóttur sinnar í Wynyard að
margítrekaðri óska hennar.
Segir dóttir hennar að dauðinn
einn muni aðskilja þær úr því.
Og ekki liðu nema sex mánuðir
þar til dauðinn barði að dyrum
á ný, en það var ekki móðirin
heldur dóttirin, sem varð að
hlýða því kalli; hún dó snögglega
úr hjartabilun. Frú Hansína fór
nú til elzta sonar síns, Vilhjálms
og konu hans og dóttur, sem öll
reyndu að gera henni allt til
ánægju, og útbjuggu fyrir hana
fallega og notalega íbúð í húsi
sínu. Bjó hún þar í nokkur ár,
þar til hún fór að þjást mjög af
vöðvagigt; óskaði hún þess þá
sjálf, að mega vera sína seinustu
daga á Betel, heimilinu, sem hún
átti svo mikinn þátt í að stofna.
Stuttu eftir að hún kom þangað
dó hinn ástkæri sonur hennar,
Baldur.
Þegar ég sá hana síðast ásamt
manni mínum, lét hún þá ósk í
Ijósi, að Baldurs væri minnst í
Lögbergi, og minntust hans þrír
vinir hans að makleikum; þótti
henni vænt um það.
Útför frú Hansínu Olson var
gerð frá Fyrstu lútersku kirkju
hinn 14. febrúar síðastliðinn að
viðstöddu miklu fjölmenni. —
Prestur Fyrsta lútersk'a safnað-
ar, Dr. Valdimar J. Eylands, er
flutti eftirminnilega fögur
kveðjumál, lét þess getið í ræðu
sinni, hve fátítt það í rauninni
væri, að slíkur mannfjöldi safn-
aðist saman við útför persónu, er
náð hefði þeim aldri, er frú
Hansína hefði gert, en þetta
væri fögur sönnun þess hve bilið
milli hinna eldri og yngri væri
skemmra, en margur gerði sér í
hugarlund, vegna þess, að góð
og göfug persóna yrði aldrei við-
skila við samferðasveit sína,
heldur yngdist með henni.
Frú Hansína hafði valið sjálf
sálmana, er sungnir skyldu við
útför hennar: Ég horji yjir hajið
og Á hendur jel þú honum, þeim
sem alltaf hefði veitt sér óvið-
jafnanlegan styrk á sinni löngu
lífsleið. Söngflokkur kirkjunnar
var til staðar. Einsöngvari var
frú Pearl Johnson, en við hljóð-
færið var frú Björg ísfeld.
Með frú Hansínu er gengin
grafarveg gáfuð og merkileg
landnámskona, er með ástúð
sinni og óeigingjörnu starfi setti
fagran svip á íslenzka mann-
félagið vestan hafs.
Frú Hansína Olson lætur eftir
sig son, Vilhjálm; bróður, Karl
Einarsson, Húsavík, ísland; 9
barnabörn og 18 barna-barna-
börn.
Sclome Helga Baekman
Fædd 22. september 1876 — Dáin 2. jebrúar 1955
Foreldar hennar voru Margrét
ólafsdóttir frá Rafnkelsstöðum
í Hraunhreppi í Mýrasýslu, og
Bjarni Sigurðsson frá Háhóli í
Álftanesshreppi í sömu sýslu.
Bjuggu þau hjón í þrjátíu og
fjögur ár að Arnarstapa, og þar
var Salome fædd og uppalin.
Rúmlega tvítug fór hún úr for-
eldrahúsum til Reykjavíkur til
náms á hússtjórnarskóla frú
Hólmfríðar Gísladóttur, og lagði
þar einnig stund á sauma og
hannyrðanám. Sumarið 1901
fluttist fjölskyldan til Canada og
settist að í Winnipeg. I þeirri
ferð komu fyrst í ljós leiðtoga-
hæfileikar og dugnaður Salome,
sem einkenndu hana alla ævi.
Svo stóð á að bóluveiki kom upp
í innflytjendahópnum, sem hún
var með, og voru allir kyrrsettir
í Selkirk, og settir í sóttkví.
Wilhelm Paulson, sem þá var
eftirlitsmaður innflytjenda af
hálfu stjórnarinnar, kom auga á
Salome, þótti hún dugnaðarleg
og prúð í framgöngu, og fékk
henni fulla umsjón á þessu
bráðabirgðarhæli fólksins. Lét
hann þess síðar getið, að enginn
hefði bent sér á stúlku þessa, en
sér hefði litist svo á hana, að
hún væri sjálfkjörin til forystu
undir þessum kringumstæðum.
Salome tókst strax þessa ábyrgð
á hendur og fórst hið bezta úr
hendi. Er sóttkvíin var leyst
fékk Salome fljótlega atvinnu á
saumastofu Hudson’s Bay fé-
lagsins, og þar vann hún unz
hún giftist Friðjóni Backman frá
Dunkurbakka í Dalasýslu; fluttu
þau vestur til Mozart í Saskat-
chewan og reistu þar bú. Nokkr-
um árum síðar dó hann frá sex
börnum þeirra ungum. Reyndi
þá mjög á ráðdeild ekkjunnar
og dugnað að koma börnum sín-
um á framfæri, en það gerði hún
með sóma. Þrjú af börnum henn-
ar eru nú látin, en þrjár dætur
lifa. Eru þær Margrét Ólöf (Mrs.
Charles G. Kirshaw), Sumar-
lilja (Mrs. Robinson), og Anna
Salome (Mrs. Lawrence Hackie),
allar búsettar í Winnipeg. Einnig
lætur hún eftir sig tvö barna-
börn, tvær systur, Mrs. Solveigu
Thordarson í Winnipeg og
Kristjönu á íslandi; ennfremur
tvo bræður, Ólaf í Seattle og
Ásgeir í Winnipeg.
Salome var hin mesta sóma-
kona, trúuð og fastheldin við
fornar dyggðir. Hún trúði á arf-
leifð þjóðar sinnar, á menningar-
gildi íslenzkrar tungu og bók-
mennta. Hún var áhugasöm og
starfandi meðlimur í Þjóðrækn-
isfélagi íslendinga í Vestur-
heimi, og einkum í deildinni
„Frón“ í Winnipeg. Sat hún oft-
ast á þingum félagsins sem full-
trúi deildar sinnar, og lét þá
skoðanir sínar hiklaust í ljósi
hver sem hlut átti að máli, og
var henni jafnan létt um að
túlka málstað sinn. Hún trúði á
manngildi einstaklingsins, og
vildi vinna að því að menn
skemmdu það ekki eða eyðilegðu
með stjórnleysi í lifnaðarhátt-
um eða óhófi. Þess vegna var
hún svarinn óvinur allrar vín-
Lesið Lögberg
Salome Helga Backman
nautnar, en um leið ákveðin í
starfi sínu að bindindismálum,
einkum í stúkunni „Heklu“, sem
hún tilheyrði um fjölda ára. En
umfram allt var trúin á Guð
henni hjartans mál. Hún trúði
því, að kirkjan væri sú stofnun,
sem sérstaklega væri helguð því
takmarki að efla Guðs ríki á
jörðinni, og í hjörtum samferða-
manna sinna. Þess vegna var
hún frábærlega dugleg og sam-
vizkusöm í starfi sínu í þágu
kirkjunnar, bæði í kvenfélagi
safnaðarins og í kirkjusókn á
helgum dögum. Hana vantaði
sjaldan í sæti sitt, er kirkju-
klukkan kallaði menn til tíða.
Og þessi trúmennska var ekki
sprottin af skyldurækni einni
saman, heldur af sannfæringu,
sem byggð var á langri lífs-
reynslu, að kirkjan hafði unnið
henni sjálfri mikið gagn með
boðskap sínum. Hún vissi það
ofur vel, að án trúar á Guð er
er lífið snautt og vonlaust. Guðs
trú hennar var ekki óljós eða
þokukennd. Hún trúði því að
Jesús Kristur hefði opinberað
veru Guðs og vilja, og að kirkj-
an væri framhald áhrifa hans og
anda í heiminum. 1 öllu líferni
sínu og háttum bar hún vitni um
trú sína, á þjóðerni sitt, tungu
sína og á Guð kærleikans. Þessa
arfleifð vildi hún rétta börnum
sínum og öðrum samferðamönn-
um að skilnaði.
Útför hennar var gerð frá
Fyrstu lútersku kirkju, föstu-
daginn 4. febrúar, og var hún
mjög fjölmenn. Séra Valdimar J.
Eylands flutti kveðjumál.
V. J. E.
Bezta munntóbak
heimsins
TILKYNNING
Hér með gefst íslenzkum viðskiptavinum The West End
Food Market, Cor. Victor & Sargent, til vitundar, að ég hefi
keypt þessa vinsælu matvöruverzlun af hr. Steindóri Jakobs-
syni og rek hana framvegis á eigin ábyrgð; mun ég leitast
við að hafa á boðstólum íslenzkan mat, svo sem rúllupylsu,
skyr og hangikjöt; vænti ég þess, að njóta viðskipta íslend-
inga sem víðast að úr borginni og mun ég gera mér alt far
um að vinna og verðskulda traust þeirra.
Mrs. M.M. Murphy
EIGANDI OG FRAMKVÆMDASTJÓRI