Lögberg - 24.03.1955, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 24. MARZ 1955
Mannlýsing eftir dr. phil. Hakon Stangerup:
Hinn nýskipaði forsætisráðherra Dana:
Góðviljaður, dyggur og snjall
Líklegur til að kjósa djarfari og
minna kreddubundna stefr>"
fyrir ráðuneyti sitt
Hinn nýskipaði ungi forsætis-
ráðherra Danmerkur er Hans
Christian II. í sögu Danmerkur.
Fæddur í fátæku, yfirlætislausu
skósmiðsheimili í dönsku sveita-
þorpi, brauzt hann áfram upp á
eigin spýtur til sætis við borð
konungs. Eins og Hans Christian
Andersen hefir Hans Christian
Hansen sannað, að það sakar
ekki að fæðast í andagarðinum
— ef eggið, sem unginn skríður
úr, er svanaegg. Og sú forspá
fólst einnig í nafni Hansens.
Hann heitir sem sé Hans
Christian Svane Hansen. Þess
vegna hefir hann ekki orðið „að
reyna eins skelfilega margt“ og
Hans Christian Andersén, áður
en hann hlaut sína viðurkenn-
ingu. Hann varð fjármálaráð-
herra áður en hann náði fertugs-
aldri, nú er hann. orðinn for-
sætisráðherra og er enn ekki
orðinn fimmtugur.
Vann sig upp úr fátækt
Enginn skyldi samt ætla, að
lífið hafi alltaf leikið við hann.
Hann hefir orðið að vinna sig
upp úr fátækt, berjast gegn at-
vinnuleysi og þokast smám sam-
an upp á við til metorða í röðum
fjölmenns stjórnmálaflokks. Hið
síðastnefnda krefst ekki sízt all-
sérstæðrar skapgerðar og óvenju
legra hæfileika. Alþjóð stendur
í þeirri trú, að stjórnmálastörf
séu aðallega í því fólgin að
berjast gegn aðstæðingunum.
Það er síður en svo, níu tíundu
af þreki stjórnmálamannsins fer
í að fást við flokksmenn sína.
Og jafnvel þó að danski jafn-
aðarmannaflokkurinn að upp-
runa og allri þróun beri greini-
lega vott samheldni flokks-
mannanna, er flokkurinn mjög
fjölmennur, og mikinn meiri
hluta flokksmanna hefir dreymt
um að ná æðstu völdum. Það er
ekki þar með sagt, þó að H. C.
Hansen hafi hafizt skjótt til met-
orða, að honum hafi verið fleytt
yfir byrjunarörðugleikana. En
þess varð furðulega skjótt vart,
að menn viku til hliðar fyrir
honum í viðurkenningarskyni
við, að þessi ungi maður bar með
sér aðalsmerki forustuhæfi-
leikans.
Hvert mannsbarn vissi, H. C.
yrði forsælisráðherra
Með dauða Hans Hedtofts var
höggvið stórt skarð í raðir jafn-
aðarmannaflokksins. Dauði hans
olli djúpri sorg með flokks-
bræðrum hans, og fráfall hans
snart fleiri menn og skildi eftir
meiri persónulegan sársauka en
fráfall Staunings, sem alltaf var
fjær fólkinu, næstum olympsk-
ur. En þrátt fyrir þá eftirsjá, er
flokknum vár að Hedtoft, beið
Kaupið Lögberg
VIÐLESNESTA
ISLENZKA BLAÐIÐ
hann ekki stjórnmálalegt stór-
tjón, þar sem eftirmaðurinn var
reiðubúinn. Vafalaust vissi hver
einasti jafnaðarmaður og verka-
lýðsleiðtogi, jafnvel hvert
mannsbarn í landinu, að nú yrði
H. C. — eins og hann er kallaður
af börnum og fullorðnum og
konunginum líka — forsætisráð-
herra. Hann var kjörinn, áður
en hin opinbera, einróma áskor-
un kom til hans frá þingmönn-
um jafnaðarmanna og miðstjórn
flokksins.
Hvers konar maður er sá, sem
hefir nú tekizt á hendur að
gegna æðsta embætti landsins
eins og ekkert væri sjálfsagðara
og án þess að þurfa að keppa um
það við nokkurn? Hann er
ungur maður, grannur, ekki sér-
lega hávaxinn. Andlitsdrættir
hans eru reglulegir, stundum er
hann dálítið afundinn, hann
brosir ekki við hverjum sem er,
en þegar hann brosir, er bros
hans eins og sólargeisli, sem
vermir, því að bros hans er ein-
lægt. H. C. Hansen er ekki eins
mikill á velli og Hedtoft var, né
heldur hefir hann þau persónu-
einkenni, sem fylgja því. Oft
mátti sjá á Hedtoft, er honum
óx ásmegin, en H. C. Hansen er
alltaf keikur og nokkuð þótta-
fullur. Eins og er vani margra,
sem ekki eru hávaxnir, sveigir
hann höfuðið oft dálítið aftur á
bak. Um Hedtoft mátti segja hið
sama og Jóhannes V. Jensen
sagði um Björnson: Hann ein-
kennir sú hlýja, er finna má hjá
stórvöxnum dýrum. H. C. Han-
sen er bezt lýst þannig: Hann
er sinastæltur og liðugur og
minnir á ákveðna tegund stór-
vaxinna dýra: Pardusdýrið.
Hann ratar fimlega um frum-
skóga Ríkisdagsins, stígur létti-
lega til jarðar, virðist alltaf hafa
nægan tíma og getur oft sýnzt
hirðuleysislega latur, en skyndi-
lega tekur hann undir sig stökk
— inn í atburðarásina, inn í bar-
áttuna, inn í starfið.
Lúsiðinn, þótt lítið beri á því
Hann er lúsiðinn, þó að hann
beri það ekki með sér. Sem
drengur í skóla var hann alltaf
efstur í sínum bekk, sem prent-
nemi varð hann einn þeirra fær-
ustu, sem ungur meðlimur
æskulýðsfélagssamtaka jafnað-
armannaflokksins lagði hann sig
allan fram við að læra, en reyndi
jafnframt að miðla sér yngri
mönnum af þekkingu sinni. Sem
lærður iðnsveinn lennti hann í
atvinnuleysinu, er þá ríkti í
Danmörku. Hann gerðist starfs-
maður flokksins, ferðaðist um og
hélt fundi. Það voru reyndar
ekki venjulegir fundir, því að
þegar ræðunni var lokið, tók
hinn ungi ræðumaður að syngja
fyrir fundarmenn, og það, sem
hann söng, hafði hann oftast
samið sjálfur, og hann spilaði
sjálfur undir á mandólín.
Hann elskar ljóð eins og
Hedtoft, en í mótseningu við
Hedtoft, hefir hann ekki ljóð-
ræna skapgerð. Þó að H. C.
Hansen hafi ort ljóð og gefið
þau út („Trú og þverúð“ heitir
eitt af kvæðasöfnum hans) og
þó að hann hafi fram á þennan
dag, er hið nýja, mikla embætti
tekur allan tíma hans, verið fús
til að leggja sinn skerf til veizlu-
halda félaga sinna og meiri hátt-
ar skemmtisamkoma flokksins
með söng sínum, þá er þessi ljóð-
ræni hæfileiki aðeins einn þátt-
ur í hans fjölþættu gáfum.
Maður margs konar
hljóðfæra
Þessi ljóðræni hæfileiki á eng-
an veðrétt í huga hans. Hann er
eins og Holberg segir, maður,
sem leikur á margs konar hljóð-
færi. Kvæðin og mandólínið eru
meðal þessara hljóðfæra. En
ekki er vert að láta sér villast
sýn um þennan stjórnmála-
mann, er leikur á mandólín og
yrkir kvæði. Það er enginn við-
kvæmur blettur á stjórnmála-
herklæðum hans. Hann veit vel,
hvað hann gerir, þegar hann
hefst handa. Hann fleygir al-
drei verðmætutn burt í augna-
blikshrifningu. Sá líkamshluti,
er mestu ræður hjá honum er
ekki hjartað heldur höfuðið,
bjart, skýrt, snjallt, sívakurt
höfuð, sem rúmar reikningsvél,
er gerir honum kleift að sjá
næstum staðfastlega, hversu
langt hann muni ná í hvert sinn.
Svo margar gáfur og eigin-
leikar, sem eru í góðu jafnvægi,
leiða til mikils dugnaðar. Frá
unga aldri hefir H. C. Hansen
unnið að því að mennta sjálfan
sig og þjálfa meðfæddan dugnað
sinn. Hann hefir lesið og lært.
Þegar hann gat átt rólega daga,
sem fyrrverandi ráðherra, er
borgaraflokarnir sátu að völd-
um síðast, settist hann á skóla-
bekk heima fyrir og einnig í
Englandi til að fullmennta sig í
ensku. Nú átti að ráða bót á þeim
götum í menntun hans, sem
hann hafði ekki haft tækifæri
til að fylla í æsku. Þegar hann
sem utanríkisráðherra var full-
trúi Danmerkur á fundi Atlants-
hafsbandalagsins í París, vakti
það athygli, hversu reiprennandi
og lifandi hann talaði ensku.
Það þykir oftast engin ástæðáP1
til að minnast á slíka hluti, en
það er afrek að vilja og geta
lært, þegar æskan er liðin, og
menn eru önnum kafnir við
störf sín.
Góðviljaður — dyggur
Eru ekki líkindi til, að dugn-
aðarmanninn H. C. Hansen, sem
er fremur sinastæltur en þrif-
legur, fremur magur en holdug-
ur, fremur kænn en tilfinninga-
næmur, fremur aðgætinn en
fljótfær — einkenni kuldi. er
svo mikið af ískristöllum hafa
safnazt á brynju hans? Slíkt er
aðeins hægt að gera sér í hug-
arlund, ef H. C. Hansen er manni
ókunnugur. Því að þrátt fyrir
sína fullkomnun er H. C. ekki
kuldalegur. Þó að tæplega megi
kalla hann alúðlegan, er hann
samt sem áður ráðvandur og
það, sem meira er um vert, og
er bæði sjaldgæft og mjög mikil-
vægt: Hann er góðviljaður
maður. — Hann hefir aldrei
tamið sér þá nöpru framkomu,
er oft gerir stjórnmálamenn
hæfa til forustu. Afstaða hans
er sú, að hann gerir ráð fyrir,
að þeir menn, er verða á vegi
hans séu heiðarlegir — þangað
til hið gagnstæða hefir sýnt sig.
Það er ennfremur hans bjarg-
fasta trú, að maður er maður og
orð er orð, og það skiptir hann
ekki máli hvort maðurinn er
flokksbróðir hans eða andstæð-
ingur, né hvort orðin eru mælt
í vil hinum síðastnefnda. Það
lýsingarorð, sem oftast er notað
í sambandi við persónuleik
Hansens er: Dyggur.
Beztu eiginleikar hans hafa
komið fram gagnvart Hans
Hedtoft um margra ára skeið.
Það voru örlög hans að fara í
fótspor Hedtofts á leiðinni upp
metorðastigann innan flokksins,
skref fyrir skref, en alltaf var
Hedtoft á undan. Lítilfjörlegri
maður hefði fundið til öfundar
yfir því, en H. C. Hansen gerði
það aldrei. Frá unga aldri var
vinátta þeirra náin, samvinna
þeirra einstök. Þegar Hedtoft
stóð í ströngu, og jafnaðarmanna
flokkurinn sigldi mótvind, var
rætt bæði innan og utan flokks-
ins nauðsyn þess að hafa vakta-
skipti, nú væri tími til kominn,
að H. C. Hansen settist við
stjórnvölinn og breytti um
stefnu. Ekki er til þess vitað, að
Hansen hafi nokkurn tíma stutt
slík áform. Hann var ánægður
með sinn hlut, og einmitt þess
vegna hefir stöðugt minnkað
bilið milli þessara tveggja vina
og flokksbræðra. Að síðustu var
flokknum fylkt, ekki þannig að
Hedtoft væri í broddi fylkingar
og H. C. Hansen næstur, heldur
voru báðir í broddi fylkingar og
stigu báðir á sama hemil.
Heldur öllum leiðum færum
Það er ekki þar með sagt, að
sú stjórnmálastefna, er H. C.
Hansen tekur upp, verði .alveg
sú sama og fyrirrennara hans.
Hann hefir að vísu sjálfur sagt
svo, en slíkt segja menn m. a.
til að þagga niður of miklar hug-
leiðingar-og leiðbeiningar í þess-
um efnum. Þetta hefir H. C.
Hansen áskilið sér. Þess vegna
hefir hann heldur ekki breytt
skipun ráðuneytisins, enda þótt
sannarlega sé þörf á því. Hann
heldur öllum leiðum færum, og
gerir það með mikilli sannfær-
ingu, þar sem hann veit mjög
vel, að enginn nýr flokkur er í
framgangi né nein ólga í því
stjórnmálaástandi, sem hann
hefir tekið að sér að hafa yfir-
umsjón með.
Hansen mun vafalaust halda
áfram hinni andkommúnistisku
stefnu Hedtofts, er fellur saman
við stefnu Atlantshafsbanda-
lagsríkjanna, m. a. vegna þess
að hann er sjálfur samþykkur
þessari stefnu. Og hann mun
eins einlæglega og fyrirrennari
hans vinna að framgangi nor-
rænnar samvinnu eftir föngum.
En í efnahagsmálum og í sam-
starfinu við róttæka flokkinn er
óvíst, að hann fylgi sömu stefnu
og ráðuneyti Hedtofts hefir gert
undanfarið, en einkenni þeirrar
stefnu hafa verið að láta vaða á
súðum og vona, að brátt verði
eitthvað til þess að bjarga öllu
við.
Hansen er það fyllilega ljóst,
að ekkert kemur af sjálfu sér, og
vafalaust hefir hann til að bera
viljann til að skakka leikinn. —
Hann vill áreiðanlega eins og
Hedtoft ganga langt til að halda
stjórnarsamvinnu við róttæka
flokkinn ,svo að stjórnin verði
áfram meiri hluta stjórn.
Ekki riddari formfastrar
stefnu
En vafalaust eru líka viss
mörk, sem hann fer ekki yfir, og
það væri ólíkt honum að þora
ekki að taka til sinna ráða, ef
líkindi eru til að það styrki að-
stöðu hans. Það er heldur ekki
ólíklegt, að hann kjósi djarfari
og minna kreddubundna stefnu,
þó að það kostaði nokkuð af
fylgi fjöldans, svo lengi sem
stefnan hefði í för með sér aukið
gildi. Hann hefir aldrei verið
riddari formfastrar stefnu. — Að
því leyti er hann órækt tákn
alls þorra kjósenda jafnaðar-
manna.
Sú stefna, er H. C. Hansen
tekur upp, mun vafalaust koma
af stað meiri ókyrrð og spennu,
en við höfum átt að venjast um
langt skeið. Sennilega hefir það
í för með sér harðari andstöðu
borgaraflokkanna. En það skipt-
ir ekki máli, þótt ekki verði
eining um stefnu hans, menn
munu aðeins taka ákveðna af-
stöðu til persónu hans. Því að
Hans Chr. Hansen mun íklæða
forsætisráðherraembættið í Dan
mörku sínum ólastanlega per-
sónuleik, dugnaði og dyggð.
Sigri hann, verður sigurinn
honum sjálfum að þakka, bíði
hann ósigur, er orsökin sú, að
hömlur hvíla á athafnafrelsi
hans. Okkar tímar eru ekki hag-
stæðir stefnu jafnaðarmanna-
flokksins, þó að aldrei hafi henni
verið framfylgt af jafnmiklum
dugnaði og nú.
Hakon Stangerup
—Mbí., 16. febr.
KAUPENDUR LÖGBERGS
Á ÍSLANDI
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang Lögbergs, kr. 75.00. Dragið
ekki að greiða andvirðið. Það léttir innheimtuna.
Æskilegt að gjaldið sé sent í póstávísun. Þeir sem
eiga ógreidda eldri árganga, eru vinsamlega beðnir
að snúa sér til mín.
SINDRI SIGURJÓNSSON
LANGHOLTSVEGI 206 — HEYKJAVIK
J. M. EGGERTSSON:
Skóldið Skrcut-Oddur
Um mannaforráð í Þorska-
fjarðarþingi börðust lengi vel
tveir forráðsgoðar, beggja megin
fjarðarins, austan og vestan.
Fyrst þeir Hallur á Hofsstöðum
og Hallsteinn Þórsgoði á Hall-
steinsnesi, og síðar þeir Glúmur
Geirason og Oddur Breiðfirð-
ingur, er voru samtímis forráðs-
goðar í Þorskafjarðarþingi.
Oddur Breiðfirðingur, öðru
nafni Skraut-Oddur, var mikið
skáld. Hann var sonarsonur
Gull-Þóris Oddssonar skrauta
Hlöðvessonar Gautakonungs,
landnámsmanns að Skógum í
Þorskafirði. Faðir Odds Breið-
firðings var Sigmundur son
Gull-Þóris og Ingibjargar Gils-
dóttur skeiðarnefs. Sigmundur
faðir Odds skáldgoða ólst upp í
Múla í Þorskafirði hjá móður-
fólki sínu, og er nefndur Guð-
mundur í Gull-Þórissögu og í
Landnámabók Hauks lögmanns
Erlendssonar, en í öðrum gerð-
um landnámabóka er hann
nefndur Sigmundur. Er enginn
efi á því að það er rétta nafnið
— það er ættarnafn, Sigmundur
hét bróðir Odds föður Gull-
Þóris. Sigmundur var eitt af
hinum mörgu nöfnum Óðins,
sem var æðstur hinna heiðnu
goða, og því sama nafnið og
Goðmundur (Guðmundur). En
eftir að kristni var lögtekin um
land allt og kaþólskan komin á,
var Guðmundar nafnið nefnt í
stað Sigmundar, til að minna
ekki á Óðinn.
Oddur landnámsmaður í
Skógum, langafi Odds Breið-
firðings, hefir verið af skálda-
kyni. Svo segir Þorskfirðinga
saga: „Vaði hét maður; hann var
skáld gott; hann var frændi
Odds og kom út með honum;
hann bjó að Skáldstöðum í
Berufirði; óttar og Æsa voru
börn hans og voru bæði mann-
vænleg“. Af ætt Vaða á Skáld-
stöðum voru skáldin Sighvatur
og Óttar svarti.
Að Oddur Breiðfirðingur hafi
verið meðal höfuðskálda á sinni
tíð, segir Landnáma berum orð-
um, þar sem hún minnist hinnar
frægu drápu Odds, er hann
flutti við erfi Hjalta í Hjalta-
dal. Landnáma segir svo frá:
„Hjalti hét maður son Þórðar
skafls; hann kom til íslands
nokkru síðar en Kolbeinn og nam
Hjaltadal að ráði Kolbeins og
bjó að Hofi (Hólum í Hjaltadal,
segir Þórðarbók). Hans synir
voru þeir Þorvaldur og Þórður,
ágætir menn. Það hefir erfi
verið ágætast á íslandi, er þeir
erfðu föður sinn. Þeir buðu
öllum höfðingjum á íslandi. Og
voru þar MCC boðsmanna (þ. e.
12 hundruð stór, eða 1440
manns), og voru allir virðingar-
menn með gjöfum brott leiddir.
Að því erfi færði Oddur Breið-
firðingur drápu þá, er hann
hafði orkt um Hjalta. Áður hafði
Glúmur Geirason stefnt Oddi
um ányt til Þorskafjarðarþings.
Þá um vorið fóru Hjaltasynir
norðan á skipi sínu til Stein-
grímsfjarðar og gengu norðan
um heiðina, þar sem nú er
kölluð Hjaltdælalaut. En er þeir
gengu á þingið (Þorskafjarðar-
þing) voru þeir svo vel búnir,
að menn hugðu að Æsir væri
þar kominn. Þar um var þetta
kveðið:
„Manngi hugði manna
morðkannaðr, annat,
ísarnmeiður, en Æsir
almærir þar færi,
þá er á Þorskafjarðar
þing með ennitinglum
holdvartaris Hjalta
harðfengs synir gengu“.
Gerðir Landnámabóka nefna
ekki höfundinn, en það liggur í
hlutarins eðli, að það er enginn
annar en sjálft höfuðskáldið:
Skraut-Oddur — Oddur Breið-
firðingur, — forráðsgoði Þórs-
goðorðs, vestan Þorskafjarðar á
móti Glúmi Geirasyni að austan.
Og til hvers voru svo Hjalta-
synir komnir á þingið, ríkustu
höfðingjar á öllu Islandi, skraut-
búnir eins og Æsir með ægis-
hjálma á höfðum? Landnáma
lætur ráða í það á milli línanna,
svo hver læs maður á að geta
skilið. Þeir voru komnir til virð-
ingar og fulltingis skáldinu og
goðanum Oddi Breiðfirðingi,
vegna drápunnar er hann orkti
um föður þeirra. Að Oddur
Breiðfirðingur hafi verið mikið
skáld og mikill höfðingi, þarf
því enginn maður að efa. Án
þess hefði hann ekki átt kost
liðsinnis slíkra stórmenna úr
öðrum landsfjórðungi.
Oddur Breiðfirðingur átti
Þorgerði dóttur Þórðar Arndís-
arsonar að Bæ í Hrútafirði, en
Arndís var dóttir Steinólfs
Hrólfssonar hins lága og konu
hans, Eirnýjar Þiðrandadóttur.
Sonur Odds Breiðfirðings og
Þorgerðar konu hans var Hrafn
Hlymreksfari, sem einnig var
skáld. Kona Hrafns Hlymreks-
fara Oddssonar var Vigdís dóttir
Þórarins fýlsennis. Þeirra son
Snörtur faðir Jódísar, er átti
Eyjólfur Hallbjarnarson. Þeirra
dóttir Halla, er átti Atli Tanna-
son. Þeirra dóttir Ingveldur, er
átti Snorri lögsögumaður Hún-
bogason. Þeirra son Narfi prest-
ur að Skarði á Skarðsströnd, er
átti fylgikonu Guðrúnu Þórðar-
dóttur Oddleifssonar Þórðar-
sonar krákunefs. Þeirra son
Snorri prestur, Skarð-Snorri,
einn af merkustu mönnum sinn-
ar tíðar, d. 13. sept. 1260. Kona
Skarð-Snorra var Sæunn Jóns-
dóttir prests að Stað í Stein-
grímsfirði Brandssonar. Synir
Skarð-Snorra voru þessir: Narfi,
Bárður, Sigmundur, Bjarni,
Guðmundur, Bergþór og Árni.
Skal nú ættin ekki legra rakin
niður, en þess skal getið til
glöggvunar, að ættir þeirra
beggja foreldra Matthíasar
skálds, Þóru og Jochums í
Skógum, má rekja til Odds
Breiðfirðings, er rakið er jafnt í
kvenlegg sem karllegg, svo sem
hér er gert. Þau voru bæði af
ætt Odds skrauta Hlöðvessonar
Gautakonungs, landnámsmanns
í Skógum í Þorskafirði. Eða
hvort geta glöggskyggnir menn
og sanngjarnir ekki greint málm
Matthíasar í vísu Odds Breið-
firðings um þá skrautbúnu
Hjaltasonu í Þorskafjarðarþingi?
—Lesb. Mbl.
BLOOD BANK
T H I S
SPACI
CONTRIBUTED
B Y
WINNIPEG
BREWERY
UMITID
MD-3SI