Lögberg - 24.03.1955, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 24. MARZ 1955
WWW fttt WWWW

AliLGAHAL
IWtNNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
ÍSLENZKA LJÓSMÓÐIRIN
Þann 13. janúar síðastliðinn
birtist í Kvennasíðu Lögbergs
opið bréf með ofanskráðri yfir-
skrift eftir séra Björn O. Björns-
son, sent af frk. Halldóru Bjarna
dóttur ásamt meðmælum frá
henni, mæltist hann til að sér
væru sendar greinar um íslenzk-
ar ljósmæður. Hann er að
safna sagnaþáttum um „almenna
reynslu íslenzkra ljósmæðra í
starfinu, sem og um einstaka
eftirminnilega atburði í reynslu
þeirra“. Þessa viku barst blað-
inu sérstakt ávarp frá honum til
Vestur-íslendinga (Eftirmáli) —
ásamt hinu opna bréfi, sem
þegar hefir verið birt.
Séra Björn á miklar þakkir
skilið fyrir hlýhuginn í okkar
garð og fyrir hans góða boð.
Sennilega mun einhverjum
finnast það metnaðarmál, að
vestur-íslenzkra ljósmæðra, er
leystu svo mikið og göfugt starf
af hendi, verði minnst að ein-
hverju leyti í hinni fyrirhuguðu
bók um íslenzkrar ljósmæður. —
Athygli skal dregin að því að
tíminn er að verða naumur.
Handritin verða að vera komin
til Islands fyrir 21. júní.
Ritstjóra kvennasíðunnar er
ljúft að veita frekari upplýsing-
ar og aðstoð þessu máli til fyrir-
greiðslu. —I. J.
☆
EFTIRMÁLI TIL VESTUR
ÍSLENDINGA
Ofanskráðu opnu bréfi leyfi
ég undirritaður mér að beina
einnig til almennings Vestur-
Islendinga og þá að sjálfsögðu
fyrst og fremst ljósmæðra (yfir-
setukvenna) og fyrverandi ljós-
mæðra, en því næst alþýðlegra
fræðimanna í þjóðlegum ís-
lenzkum stíl, presta, lækna og
hvers, er sérstaka aðstöðu kynni
að hafa til að leggja fram frá-
sagnarþátt eða aðrar upplýsing-
ar um einhverja framliðna ljós-
móður eða þá um ljósmóður,
sem ófær væri orðin til að skrifa
sjálf fyrir elli sakir eða van-
heilsu.
Ég leyfi mér að vænta vinsam-
legra undirtekta, því alltaf hlýj-
ar það heldur um hjartaræturn-
ar, þegar íslenzkur almenningur
vestan hafs og austan tekur
saman höndum um sama mál-
efnið.
Verjandi Formósu — Alfred Pride
Þegar maður les þær tilkynn-,
ingar frá yfirmanni sjöundu j hann á mikinn þátt í því, að
deildar bandaríska flotans, Pride j þrýstiloftflugvélar hafa að veru-
Tekið verður við handritum
til Jónsmessu næstk. Æskilegt,
að mynd fylgdi.
Hálsi í Fnjóskadal, 3. marz 1955
Björn O. Björnsson,
sóknarprestur.
☆
LIFRAPYLSA
Fyrir 2—3 árum birtist
Kvennasíðunni uppskrift af lifra-
pylsu og fljótleg aðferð til að
matreiða hana, er ágæt mat-
reiðslukona hafði látið mér í té.
í stað þess að sjóða hana í pok-
um, er hún bökuð í fati (casser-
ole). Þannig losast maður við að
sauma pokana, og ekkert af
hinu heilnæma efni tapast í
soðið. Ennfremur er hægt að búa
til lítið í einu og hafa þannig
nýja lifrapylsu hvenær, sem
maður æskir. Þó verð ég að
skjóta því inn hér, að fyrir minn
smekk er lifrapylsa þanriig mat-
reidd ekki alveg eins ljúffeng
eins og þegar hún er soðin í
löngum, en tekur þeirri fram,
sem soðin er í léreftspokum.
Meðal íslendinga er lifrapylsa
mjög vihsæll réttur, enda er
hún heilnæmur matur, og var
þjóðarréttur frá alda öðli. Hefi
ég oft verið beðin að endur-
prenta ofangreinda uppskrift og
er hún svona:
Efni:
1 pund lifur
V2 pund mör
1 bolli haframjöl
% bolli heilhveiti (whole
wheat eða Graham flour)
IV2 bolli mjólk
2V2 teskeið (sléttar) salt
1 teskeið (slétt) púðursykur.
Saxið lifrina í kjötvél eins
smátt og hægt er. Bezt er að
saxa hana tvisvar í vélinni og
stappa hana síðan.
Brytjið mörinn fremur
smátt með beittum hníf (saxið
hann ekki). Hrærið öll efnin
saman; látið í fat (Casserole)
með þéttu loki, og fatið í bakka,
sem vatn er í. Bakið við hægan
hita, 300 til 325 F. í 2 klukku-
stundir. Fatið verður að vera í
vatni svo að lifrapylsan harðni
ekki um of að neðan; hún er og
þannig að nokkru leyti gufu-
soðin.
aðmírál, að skotið hafi verið á
nokkrar af könnunarflugvélum
flotadeildarinnar úr loftvarnar-
byssum í varnarvirkjum komm-
únista á Tachaneyjum, er þær
voru á flugi þar í grennd, hlýt-
ur manni að skiljast, hvílíkt
traust aðmírálnum er sýnt, er
honum er falin forusta á þessum
slóðum þar sem hvert viðbragð
getur haft hinar örlagaríkustu
afleiðingar.
Sú víðtæka hervernd, sem
þessari flotadeild er ætlað að
veita, krefst að sjálfsögðu mikil
hæfs stjórnanda. Manns, sem
bæði er harður í horn að taka
og skjótur til ákvarðana, ef því
er að skipta, og um leið rólegur
og gætinn, þar eð hann má ekki
grípa til neinna þeirra ráðstaf-
ana, sem orðið gæti Mao-stjórn-
inni leikur á taflborði stjórnmál-
anna, og afsökun fyrir raun-
verulegum hernaðaraðgerðum.
Óvenjulegur slarfsferill
En Alferd M. Pride er líka
óvenjulegur maður, eins og sjá
má af því, að þar er um að ræða
varaliðsforingja, sem hélt áfram
þjónustu í flotanum eftir að
styrjöldinni lauk. Það er nefni-
lega þvínær eins dæmi, að mað-
ur sem ekki hefur stundað nám
í hinum fræga sjóliðsforingja-
skóla í Annapolis komist til
æðstu mannvirðinga á flotanum,
og algert eins dæmi, að öðrum
hafi verið falin jafn þýðingar-
mikil forusta, og Pride aðmíráll
hefur haft á hendi undanfarin
fimm ár.
Alfred Melville Pride er að-
eins 57 ára að aldri, kominn af
auðugri fjölskyldu í Massa-
chussetts. Hefur margt dugandi
sjómanna verið í ætt hans, og
faðir hans var um hríð til sjós,
áður en hann gerðist einn af at-
hafnamestu byggingafram-
kvæmdamönnum ríkisins.
legu leyti verið teknar í þjón-
ustu sjóhersins. Sjálfur hikar
hann ekki við að setjast undir
stýri í þeim farartækjum, þótt
kominn sé á fullorðinsaldur,
enda hlaut hann eldskírn sína
sem flugmaður þrýstiloftsknú-
innar herflugvélar, þegar banda
ríski flotinn tók allmargar eyjar
á Kyrrahafinu úr höndum
Japana, og bar hann frægðarorð
úr þeim átökum.
Aðmíráll 7. ílotadeildarinnar
Árið 1953 skipaði Eisenhower
forseti hann aðmírál sjöundu
flotadeildarinnar, sem forsetinn
hafði falið að verja Formósu, ef
herir kínverska lýðveldisins
freistuðu að ganga þar á land
Það fór því ekki hjá því, að þess-
ari flotadeild yrði mikil athygli
veitt, og á síðastliðnu hausti
þegar það leyndi sér ekki lengur,
að Mao-stjórnin hafði áformað
að vinna Formósu, varð öllum
almenningi ljóst, hve mikið
kynni að reynast undir því kom-
ið, að þessi flotadeild yrði vand-
anum vaxin. Og Pride hefur lýst
yfir því, að flotadeildin sé fylli-
lega fær um að verja Formósu
gegn landgöngutilraun hvaða
hers sem er.
„K vennadyng j an"
Þegar Pride tók við stjórn
herskipsins „Helena“, sem verða
skyldi aðmírálsskip hans, varð
hann meira en lítið undrandi,
þegar hann opnaði dyrnar að
einkaklefa foringjans. „Hvers
konar kvennadyngja er nú
þetta?“ spurði hann, og vissi
bersýnilega ekki hvaðan á sig
stóð veðrið.
Klefaveggirnir voru málaðir
ljósbláir, öll húsgögnin bólstruð,
— auk þess sem þarna hafði
verið komið fyrir skrautlegu
sjónvarpstæki og lítilli slag-
íörpu!
Við nánari athugun kom í
ljós, að klefinn hafði verið
þannig búinn til afnota fyrir
Truman forseta, sem ekki gat
hugsað sér að fara stutta sjóferð,
án þess að hafa hljóðfæri við
hendina. Pride lét breyta klefan-
um, — en slaghörpuna lét hann
þó kyrra. Hann er nefnilega
mikið fyrir hljómlist gefinn, og
leikur sjálfur á slaghörpu,
flautu, — og harmonikku.
Hann kunni nafni skipsins vel.
Konan hans heitir líka Helena —
fögur kona, sem hann ann hug-
ástum. — Hún dvelst nú í Hong
Kong, svo að hann hefur getað
heimsótt hana öðru hverju, þar
til nú.
gimsteinn þennan hjartnæma
söng.
Efist nú einhver um þau dul-
rænu áhrif, sem geta legið í
nafni, þá reyni hann að syngja
stefið með fyrra nafninu: "Way
down upon de Yazoo Ribber!"
— Og þá hljómar þetta vísuorð
eins og stef í drykkjusöng eða
háðvísu.
Fyrri samstafan í Swanee er
því nafni til aðstoðar vitaskuld;
hún minnir á svan eða svana-
söng. En hinu nafninu er ekkert
til óprýði nema hljómurinn
•einn, en það nægir: Yahoo!
Þetta minnir mig á annað
fljótsnafn, sem margan söng
hefir prýtt í gegnum aldirnar:
Það er á ánni Jórdan. Hún var
snemma tignuð í íslenzkum
ljóðum, og það veraldlegum: —
Bregður aldrei ró sinni
Pride aðmíráll er frægur fyrir
það, að sjálfsögðu fyrst og
fremst meðal undirmanna sinna,
— að ekkert sé það til, sem geti
hrundið honum úr jafnvægi. —
„Rósemina lærði ég að meta,
þegar ég stýrði þrýstiloftsflug-
vélum,“ segir hann, þar gagnar
ekki neitt að verða uppnæmur
fyrir smámunum". En þegar
hann tekur ofan gullskreytta
einkennishúfuna, minnir hann
harla lítið á sjóliðsforingja, —
öllu fremur á kyrrlátan verzl-
unarmann, sem tekur lífinu
eins og það er, og kann vel að
meta góðlátlega glettni.
Engum, sem þekkir hann,
mun til hugar koma, að hann
láti ögra sér til vanhugsaðra at-
hafna, — en hann mun einnig
hafa það hugfast, að enn er í
fullu gildi sú skipun forsetans,
að hverri beinni árás kommún-
ista á hina bandarísku flotadeild,
skuli svarað með gagnárás.
—Alþbl., 25. febr.
Þú hefir í vátri,
vegsamr, þvegisk,
geirs gný-stærir
granns, Jórdani —
um
Hvað er í nafni?
(GAMAN og ALVARA)
☆ ☆ ☆
EDINBORGARHÁTfÐIN OG GULLNA HLIÐIÐ
Flestum mun kunnugt um
Edinborgarhátíðahöldin, s e m
efnt er til árlega í þessari undur-
fögru höfuðborg Skotlands.
Stendur hátíðin yfir í þrjár
vikur, og þá er listinni skipað í
öndvegi með sjónleikjum, hljóm
leikum og listaverkasýningum
alls konar. Fólk víðsvegar úr
heimi sækir þessa hátíð og tekur
þátt í henni.
1 3—4 hefti Eimreiðarinnar
1951 segir Lárus Sigurbjörnsson:.
„Edinborgarhátíðin var að
þessu sinni eftirtektarverð fyrir
íslendinga, vegna þess að eitt
leikhúsanna í borginni tók ís-
lenzkt leikrit til sýningar. Það
var The Gateway Theatre, sem
er einstakt leikhús þegar af
þeirri ástæðu, að Þjóðkirkja
Skota á það og rekur. Þetta leik-
hús sýndi Gullna hliðið eftir
Davíð Stefánsson á jólum 1948,
og líkaði sýningin svo vel, að
leikritið varð fyrir valinu sem
framlag leikhússins til hátíða-
haldanna í ár. Var vel til sýn-
ingarinnar vandað að öllu leyti,
m. a. fengnir búningar héðan
frá Leikfélagi Reykjavíkur. 1
stjórn leikhússins eiga nú sæti
Sir Andrew H. A. Murray, fyrrv.
borgarstjóri, prófessor John
Dover Wilson og séra George
Candlish, sem jafnframt er for-
stjóri leikhússins." —
--------„Er skemmst að segja,
að öll meðferð leikenda var hin
•
ánægjulegasta, og var leiknum
frábærlega vel tekið af áheyr-
endunum, en öll blöð borgarinn-
ar luku upp lofsorði á leikritið —
— — trúlegt er það, að þessi
sýning hafi greitt verulega fyrir
því, að leikrit Davíðs Stefáns-
sonar verði sýnt víða í hinum
ensku-mælandi heimi, og væru
það góð tíðindi."
BLESSUÐ SÓLIN
Vélstjóri — orustuflugmaður
Það rann því sjómannsblóð í
æðum Pride. Það var ætlunin að
hann yrði verkfræðingur, en
krókurinn beygðist snemma að
því, sem verða vildi, og hann
lagði mikla stund á skemmti-
siglingu og fiskiveiðar í tóm-
stundum sínum. Þegar hann
hafði nærri lokið verkfræði-
námi, varð það, að Bandaríkin
gerðust þátttakandi í síðari
heimsstyrjöldinni. Pride gekk í
sjóherinn sem vélstjóri, en hafði
í hyggju að gerast flugmaður, er
frá liði. Og flugmaður varð
hann, — tók meira að segja þátt
í lokaátökunum á Frakklandi.
Þá hafði hann getið sér svo
mikinn orðstír, að hann varð
einn af þeim fáu varaliðsforingj-
um, sem leyfi hlaut til að halda
áfram störfum í sjóliðinu, eftir
að styrjöldinni lauk.
Óhætt er að fullyrða, að flug-
deild bandaríska flotans hafi,
mejra en nokkuð annað, orðið til
að efla baráttustyrk hans. Og
einn af þeim, sem þátt átti að
þeirri þróun, var einmitt Pride.
Hallur aðmíráll
Litlu munaði þó, að örlögin
kæmu ekki í veg fyrir það, þeg-
ar eldur kviknaði í flugvél Pride
á reynsluflugi yfir Anacostia.
Pride slapp að vísu lifandi úr
því slysi, en kjálkabrotnaði og
fótbrotnaði, — og ekki nóg með
það, yfirlæknir hersjúkrahúss-
ins ákvað, að fóturinn skyldi
tekinn af honum. Til allrar
hamingju tók annar læknir við
störfum yfirlæknisins, áður en
sú aðgerð hafði verið fram-
kvæmd, og Pride gat talið hann
hennar ástum tekur.
Geislar hennar út um allt
eitt og sama skrifa
á hagann grænan, hjarnið kalt:
himneskt er að lifa. —H. H.
Blessuð sólin elskar allt,
allt með kossi vekur.
Haginn grænn og hjarnið kalt a kíða °S sjá hverju fram
yndi. Og svo fór, að fótbrotið
greri, en Pride er alltaf haltur
síðan.
Hér verður ekki rakinn glæsi-
legur ferill Pride í þjónustu
bandaríska flotans, bæði á sjó og
landi, en aðeins bent á það, að
Líti ég á landabréfið.
Einu sinni á stríðsárunum
flutti tímaritið Time útdrátt úr
viðtali við tvo hermenn, sem
höfðu verið í setuliði á íslandi,
og miður sín af heimþrá og leið-
indum auðsjáanlega. Þeir voru
illorðir um land og þjóð. Um-
mælin kórónaði svo blaðið með
fráleitum svikafróðleik frá
sjálfu sér. — Mótmælum og leið-
réttingum var stungið undir
stól.
Litlu síðar sýndi þó ritið dá-
lítinn iðrunarvott. Það birti ís-
lands-kort, sem hafði sum
helztu örnefnin þýdd í svigum
á ensku. Greinin sem fylgdi
þessu fann Islendingum ýmis-
legt til málsbótar, og það helzt,
að þjóðin væri í frekara lagi
hneigð til skáldskapar. Þessu til
sönnunar benti blaðið á örnefn-
in, eins og Skjálfandafljót,
Trembling River, og Ódáða-
hraun, Lava of Evil Deeds.
Þetta má vel til sanns vegar
færa. Tungan sjálf er list, eins
og fyr var bent á; listfengi
hverrar þjóðar kemur fram í
málinu, og ekki hvað sízt í ör-
nefnum. Það sýnir íslenzkan
mætavel. Um það efni hefir
Jakobína Johnson ort einkar
fagurt ljóð, sem í eru þessar
vísur: —
Líti ég á landabréfið, ljóð er
mér í hug;
hreimfögur hrynjandi hefur
mig á flug:
Gullfoss og Dettifoss og
Dynjandi.
Legg ég við mitt óðnæmt eyra,
elfar heyri nið;
fleygist á flúðum fljót um
klettasnið:
Markarfljót og Skeiðará og
Skjálfandi.
Ágætlega sagt. Skáldkonan
hefir hér hugann á þeirri merk-
ingu, sem hún finnur í hverju
nafni; og það er í alla staði rétt.
En nú vil ég fara út fyrir ís-
lenzkuna og benda á örnefni,
sem metin verða einungis eftir
hljómi; merkingin kemur þar
lítt sem ekki til greina.
Tökum til dæmis söngljóðið
alkunna, Old Folks at Home
eftir Stephen Foster. Höfundur-
inn vildi semja angurblítt ljóð
um heimþrá Svertingjanna.
Hann hugsar sér friðsælan sveit-
arbústað við á eða fljót einhvers
staðar í Suðurríkjum. Fyrsta
hendingin á að vera “Way down
upon de-------ribber” (á negra-
mállýzku); en þá vantaði nafnið,
tveggja atkvæða nafn á ein-
hverju vatnsfalli suður þar.
Hann „lítur á landabréfið“,
segir sagan. Finnur þar: Yazoo
River. Aldrei dygði það. önnur
nöfn verða fyrir honum, öll
ótæk, þangað til honum verður
litið á ána Suwannee, suður í
Florida. Ofurlítið stytt verður
það hjá honum Swanee River.
hreimfagurt og látlaust heiti,
sem síðan hefir prýtt eins og
kvað Þórarinn stuttfeldur
Sigurð konung Jórsalafara.
Það er nú eðlilegt, vitaskuld,
að áin Jórdan sé tignuð í ljóð-
um, þar sem svo mikið er við
hana tengt af helgum minning-
um. En mun þá minningin ein,
svo heilög sem hún er, vera ein-
hlýt í þessu efni? Það er álita-
mál.
Þið munið eftir Naaman hin-
um sýrlenzka, sem fór að leita
sér lækninga suður í Kanaans-
landi. Spámaðurinn bauð hon-
um að lauga sig sjö sinnum í
ánni Jórdan. En Naaman var
ættjarðarvinur; hann brást reið-
ur við. „Eru ekki Abana og
Farfar, fljótin hjá Damaskus“,
segir hann, „betri en allar ár í
ísrael?“
Ég er nú raunar ekki stál-
sleginn í landafræðinni, en vel
get ég hugsað mér, að „Abana
og Farfar, fljótin hjá Dama-
skus“, séu allra prýðilegustu
vötn; að lögurinn í þeim sé
krystalls-tær og heilnæmur; að
þau iði og sprikli og veltist á-
fram á fjallagrjótinu eins og
vötnin í Lodore; séu lygn og
djúp, þegar fram kemur til
sjávar — og hafi margt fleira til
síns ágætis.
Og meira að segja, ég gæti í-
myndað mér að helgar sagnir og
lýðum kærar hefðu gjörzt hjá
þeim vatnsföllum. En þrátt fyrir
það, hver mundi syngja um
Abana eða Farfar eins og um
Jóndan-á? Það tekur ekki tali.
Imyndunin þver-neitar að fara
svo langar leiðir. Nöfnin leyfa
það ekki. —G. G.
COPENHAGEN
Bezta munntóbak
heimsins

LÆGSTU forgjöld til ÍSLANDS
Douglas Skymasters, er 7 norrænir menn æfðir í Banda-
ríkjunum stjórna, tryggja yður þægindi, öryggi og vin-
gjarnlega aðbúð.
C. A. B. vottfest. . . reglubundið áætlunarflug frá New York
til ÍSLANDS. NOREGS, SVÍÞJÓÐAR, DANMERKUR og
ÞÝZKALANDS.
Bein sambönd við öll Evrópulönd.
Kaupið far hjá ferðaskrifstofu yðar
n /-) n
ICELANDICl AIRLINES
uzAalíj
15 West 47th Street, New York 36
Pl 7-8585