Lögberg - 28.04.1955, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 28. APRÍL 1955
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
GefitS St hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MaNITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift ritstjórana:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MAN
PHONE 743-411
Verð $5.0U um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg't ia printed and published by The Celumbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Poet Office Department, Ottawa
Sumri fagnað
Erindi, flutt af ÞÓR VÍKING í Fyrstu lúlersku kirkju
á sumardaginn fyrsta 1955
Hr. samkomustjóri
Góðir áheyrendur:
Ég vil hefja mál mitt með því að óska ykkur öllum
gleðilegs sumars.
Eins og ykkur öllum er kunnugt hefir sumardagurinn
fyrsti verið haldinn hátíðlegur heima á Islandi í háa herrans
tíð, því miður veit ég ekki hvenær fyrst var farið að halda
upp á hann, eins og við segjum heima, en það skiptir í
sjálfu sér ekki svo miklu máli; hitt er meira um vert, að
hann hefir verið og er enn talinn einn mesti hátíðisdagur
ársins á fslandi. fslenzkir landnemar, sem fluttust hingað í
Vesturveg, tóku þennan fagra sið með sér að heiman, eins
og margt annað gott, er þeir hafa trúlega varðveitt allt
fram á þennan dag.
Það er vissulega gleðilegt að sjá, hversu margir eru
hér samankomnir í kvöld. Sýnir það glöggt, að Vestur-
íslendingum finnst ekki síður ástæða til að fagna sumrinu
en þjóðbræðrum þeirra heima á landinu okkar kæra. Eitt
er það þó, sem ég hlýt að taka eftir og harma, þegar mér
verður litið yfir áheyrendahóp minn, þótt hann sé fjöl-
mennur og glæslegur. Hvar eru blessuð börnin? Hvers
vegna eru þau ekki þátttakendur í þessum hátíðahöldum?
Við vitum öll svarið við þessum spmrningum. Börnin eru
hætt að mæla á tungu feðra sinna, og að því, er ég bezt veit,
þá fagna ekki önnur þjóðarbrot, sem hér eru búsett, komu
sumarsins á sama hátt og við fslendingar, þótt hitt verði
vart dregið í efa, að hver og einn fagni í hjarta sínu komu
sumarsins hverju sinni eftir langan og oft strangan vetur.
Eg minnist ekki á þetta atriði hér til að særa tilfinningar
ykkar, áheyrendur góðir, heldur vegna þess, að heima á
Fróni er þessi dagur fyrst og fremst hátíð barnanna, enda
setja þau mestan svip á hann, þótt hinir eldri séu þar að
sjálfsögðu virkir þátttakendur engu að síður.
Þegar ég byrjaði að semja þetta erindi lét ég það verða
mitt fyrsta verk, að viða að mér fáeinum bókum í þeirri von,
að ég gæti haft af þeim nokkurn stuðning. A meðal þessara
bóka voru m. a. „íslenzkir þjóðhættir“ eftir séra Jónas
Jónasson frá Hrafnagili. Þykir mér vel við eiga að birta
hér stuttan kafla um sumardaginn fyrsta eftir séra Jónas,
og er hann á þessa leið:
„Sumardagurinn fyrsti var lengi mesta hátíð á landi
hér, næst jólunum. Enda var það ekki að furða, þar sem
ísland er hart land og hverjum manni kært áhugamál, að
sumarið komi sem fyrst. Þá var fyrrum haldið heilagt og
messað, en það var aftekið með tilskipun 29. maí 1744,
23. gr., en venja hefir það verið, að minnsta kosti hér nyrðra,
að fólk ætti frí þann dag. Þá var vant að lesa, undir éins og
komið var á fætur, en síðan var skammtað ríflega af öllu
því bezta, er búið átti til: hangiket, magálar, sperðlar,
pottbrauð, flot, smér og önnur gæði. Víða var og sent í
kaupstað fyrir sumarmálin til þess að fá sér á kút, því að
þá var oftast tekið að gerast tómlegt heima; og eftir að kaffi
fór að flytjast, varð algengt að gefa kaffi og lummur á
sumardaginn fyrsta. Það mátti ekki til sleppa með það, að
geta fagnað sumrinu sem bezt auðið var. Þá var og annað,
sem ekki einkenndi þann dag síður; það voru sumar-
gjafirnar. í stað þess að aðrar þjóðir hafa jólagjafir og
nýársgjafir, hafa sumargjafirnar einar .verið hér þjóðlegar
um langan aldur og eru enn í dag, að minnsta kosti hér
norðanlands. Hjónin gáfu hvort öðru gjafir og börnum
sínum og stundum öllu heimafólkinu. Börnin og heima-
fólkið gáfu stundum húsbændunum gjafir aftur, og svo
hvert af öðru. Oft voru gefnar heljar-stórar pottkökur og
þóttu þær kostagjafir á þeim árum, þegar lítið var um brauð
hér á landi. Nú er þessi siður að leggjast niður, að minnsta
kosti í kaupstöðunum og í grennd við þá, og útlenda lagið
með jólagjafir að koma í staðinn. En svo fátt eigum vér
Islendingar af þjóðlegum menjum, að það má ekki minna
vera, en haldið sé í það, sem enn er til. Algengt var það og
þann dag, að unglingar söfnuðust saman til þess að glíma,
og bændur riðu út til þess að hressa sig hvor hjá öðrum,
þegar bærilega voraði og ekki var kúturinn orðinn tómur.
Nú er víða orðið mjög dauft yfir þessum degi, einkum syðra,
og er illt til þess að vita“.
Þannig farast séra Jónasi orð um sumardaginn fyrsta.
Eins og ég sagði fyrr í erindi mínu, þá er komu sumars-
ins enn minnst hátíðlega í borg og byggð á íslandi með
ýmsu móti og þá að sjálfsögðu nokkuð á annan veg, en lýst
er í kafla séra Jónasar. Og nú hefir sumardagurinn fyrsti
verið lögskipaður frídagur um árabil.
Ég er uppalin í sveit, eins og sennilega flest ykkar,
sem hér eruð stödd í kvöld. Frá því er ég man fyrst eftir
mér, var sumardagurinn fyrsti alltaf haldinn hátíðlegur
þ>ar í sveit. Ævinlega fengum við krakkarnir einhvern
glaðning þann dag, og hátíðamatur var á borðum, eins og
vera bar. Fólk skiptist á heimsóknum, óskaði hvort öðru
gleðilegs sumars og rabbaði um daginn og veginn; en við
krakkarnir fórum í ýmsa leiki svo sem „Slagbolta“, „Felu-
leik“, „Útilegumannaleik“, „Eitt par fram fyrir ekkju-
mann“, „Skessuleik“ o. s. frv. Var oft glatt á hjalla hjá
okkur.
Víða í sveitum á íslandi var
það venja og er enn, að hleypa
kúnum út á sumardaginn fyrsta,
þegar vel viðraði. Var þá oft
spaugilegt að sjá hvernig kýrnar
höguðu sér. Þær stuttu upp í
loftið og hlupu um allt túnið
með halana sperta beint upp í
loftið. Ef moldarbarð varð á
leið þeirra, þá ráku þær í það
hausinn af slíkum krafti, að
moldargusurnar stóðu í allar
áttir. En mest gaman þótti okk-
ur krökkunum þó að sjá til
kálfanna, sem sumir hverjir litu
nú dagsins ljós í fyrsta sinni.
Þeir bókstaflega kunnu sér ekki
læti, greyin, heldur hlupu og
hoppuðu þar til þeir voru spreng
móðir og dauðuppgefnir.
Þegar ég var 17 ára að aldri,
fluttu foreldrar mínir til Reykja
víkur, og þar átti ég svo heima,
þar til ég kom hingað vestur.
Skal ég nú í fáum orðum lýsa
sumardeginum fyrsta í Reykja-
vík, eins og hann kom mér
fyrir sjónir. •
Það er heiðskír og bjartur
morgunn og sólin sendir geisla
sína yfir borgina. Ég finn þá
leika um andlit mitt, og vor-
ilmur berst inn um opinn glugg-
ann. Á svipstundu er ég glað-
vaknaður, klæði mig í snatri og
dríf mig út í ferskt morgun-
loftið. Það er allt of gott veður
til þess að sofa. Heillaður virði
ég fyrir mér hið dásamlega út-
sýni. Fjöllin í nágrenni borgar-
innar sýnast fegurri og hlýlegri
en nokkru sinni fyrr. Þau hafa
þegar kastað af sér vetrarhamn-
um og eru jafnvel byrjuð að
klæðast sumarskrúða sínum. —
Mér verður gengið niður að
höfninni, hún er spegilslétt og
yfir henni svífa fuglar, sem öðru
hvoru stinga kollinum niður í
sjóinn í leit að síli eða einhverju
öðru góðgæti. Við bryggjurnar
liggja skipin, stór og smá,
skreytt íslenzkum fánum stafna
á milli. Á ýmsum helztu bygg-
ingum borgarinnar blaktir okk-
ar fagri fáni í morgungolunni.
Það er vorangan í lofti og maður
fyllist innilegum fögnuði yfir
hinni fögru mynd, sem við sjón-
um blasir, hvert sem litið er.
Á slíkum stundum, sem þessari,
minnist maður með þakklæti og
lotningu „gjafarans allra góðra
gjafa“. Er ég hefi dvalið við
höfnina góða stund, verður mér
gengið upp í bæinn. Klukkan er
nú farin að ganga tíu. Margt fólk
er þegar komið út á strætin.
Mest ber þó á börnum á öllum
aldri. Þau eru öll klædd sínum
beztu fötum, mörg þeirra í þjóð-
búningum, og öll eru þau með
lítinn íslenzkan fána í hendi.
Þarna getur að líta kynslóðina,
sem á að erfa landið, hún er
frjálsmannleg og ber höfuðið
hátt. — Börnin raða sér nú upp
í langa fylkingu. Lúðrasveit
Reykjavíkur bætist í hópinn og
stillir sér upp í fylkingarbrjósti.
Svo fer þessi glæsilega fylk-
ing af stað og lúðrasveitin leikur
ættjarðarsöngva. Þannig fara
börnin í skrúðgöngu um götur
borgarinnar, en hinir eldri
standa á gangstéttunum beggja
megin og virða fyrir sér með
velþóknun æsku landsins, sem
framhjá gengur. Eftir hádegið
hefjast vandaðar og fjölbreyttar
barnaskemmtanir í öllum sam-
komuhúsum borgarinnar. — Að
kvöldinu skemmtir svo full-
orðna fólkið sér við dans og
annan gleðskap fram eftir nóttu.
Ég veit vel, að þessi fátæklegu
orð mín verða aðeins ófullkom-
in mynd af hátíðahöldunum
heima á sumardaginn fyrsta eins
og þau voru og eru enn þann
dag í dag, því að eins og þið
vitað, er sjón sögu ríkari. En til
þess að skýra og fullkomna
þessa mynd, leyfi ég mér að lesa
hér fjögur kvæði, enda á það
vel við, því að enginn hefir
sungið vori og sumri fegri óð
en einmitt skáldin okkar góðu
fyrr og síðar. Kvæðin, sem ég
les eru eftir Jónas Hallgrímsson,
Hannes Hafstein og Guðfinnu
Þorsteinsdóttur.
Jónas lýsir vorinu þannig:
Vorið góða, grænt og hlýtt,
græðir fjör um dalinn:
allt er nú sem orðið nýtt,
ærnar, kýr og smalinn.
Kveður í runni, kvakar í mó
kvikur þrastasöngur;
eins mig fýsir alltaf þó
aftur að fara í göngur.
Hannes Hafstein kveður um
vorið á þessa leið:
Heill þér ylur, heill þér ljós,
heill þér vorsins andi.
Heill til fjalls og heill til sjós.
Heill sé öllu landi.
Blessað sértu, blessað vor,
blessun öllum gefðu.
Rek í fjörðu fiskamor,
foldina gróðri vefðu.
Eitt þó blessist allra mest
æ með hverju vori,
drottins gjöfin drýgst og bezt:
dugur, með kjark og þori.
I kvæði, er nefnist „Sumar-
kveðja“, farast Hannesi þannig
orð:
Velkominn, andsvali vordagsins
bjarta,
von og gleði fagna þér,
hressandi blær.
Anda þú, lífþrunginn, eins á
vort hjarta
eins og hvert það blóm, sem nú
vaknandi grær.
Vek hjá oss æskunnar andheita
mál,
eins og þú vekur upp sofandi
fræin.
Hreinsa þú allt eins vorn anda
og sál,
eins og þú lofthreinsar bæinn.
Jörð, þú sem rís nú frá kuldum
og klaka,
kenn þú oss að grípa hvern
frjóvgandi blæ,
kenn oss mót sérhverjum
sólgeisla’ að taka,
svo vér getum lífgað upp
blómanna fræ.
Kenn þú oss snær, sem hið
blíðheita bál
bræðir, svo verður þú
streymandi alda,
þannig að láta úr sjálfra vor sál
sannleikann bræða hið kalda.
Kvikstreymu vötn, þið sem
kastið nú böndum,
kennið oss að fylgjast
í aflþéttum straum,
jökum og kraphroða kasta oss
af höndum,
kennið oss að magnast við
byltingaflaum.
Kenn þú oss, kenn þú oss,
fagnandi foss,
fall er ei hel, það er þrek, sem
oss varðar.
Fallandi rænir þú regnbogans
koss,
rennur svo lengra, því harðar.
Velkomið, velkomið, sumarið
sæla,
sumardagur fyrsti, þú hátíð vors
lands!
Elskar þig barn hvert, sem mál
vort kann mæla,
minningar og vonir þér bindum
í krans.
Vorsql, sem framleiðir vínberja
glóð,
vorgjöfum þínum vér að þér nú
snúum.
Glaðir vér færum þér
gleðinnar óð,
gladdir af blikandi þrúgum.
Guðfinna kveður um vorið á
þessa leið:
Loksins finn ég létta
löngum vetrardvala.
Glaðnar í geði.
Grænka lít ég bala.
Blíður við blómin
blærinn fer að hjala.
Vetur frá völdum
veik á sumarmálum.
Vordísir veita
veig af gullnum skálum.
Unaðsleg ölvan
örvar gleði sálum.
Andvarinn ylnar.
Eyðist vetrarklaki.
Oft er mér órótt
undir lágu þaki.
Fagna ég sem fangi
frjáls á andartaki.
Skært geislar skína.
Skuggar burtu læðast.
Gulbleikar grundir
gróðurmöttli klæðast.
Vorhugur vaknar.
Vonir djarfar fæðast.
Sólgeislinn svási
sál úr dróma leysti.
Fljótt kveikti funa
falinn orkuneisti.
Teygum og teygum
táp og fjör og hreysti!
Allt, sem að andar,
opnar þyrsta munna.
Lífið er leikur,
ljúft er að starfa’ og unna.
Bergjum og bergjum
bikar vors til grunna!
•
Dimmir í dölum.
Degi tekur halla.
Sólin er sigin.
Svalar daggir falla.
Kvöldið er komið.
Kyrrðin laðar alla.
Vott glitrar vengi.
Vængjum fuglar blaka.
Lofgerð til lífsins
lóur glaðar kvaka.
Lengur og lengur
langar mig að vaka.
Ljúft er að lifa
ljósar maínætur.
Vaknandi vorið
vinnur öllu bætur.
Hátt er til hæða.
Huggast allt, sem grætur.
Húmar og húmar.
Hljóðnar fuglakliður.
Flyzt mér úr fjarlægð
fossa’ og vatna niður.
Hjarta mitt heillar
höfgur næturfriður.
Þau þrjú skáld, sem ég hefi
hér lesið ljóð eftir, urðu ekki
fyrir valinu vegna þess að ég
teldi þau öðrum góðskáldum
Islendinga fremri, heldur valdi
ég þau aðeins af handahófi.
Það hefir oft verið sagt um
íslendinga, að þeir ættu erfitt
með að vinna saman í einlægni,
þeir deildu um alla skapaða
hluti milli himins og jarðar.
Þetta mun rétt vera að miklu
leyti, og hefir það bæði sína
kosti og galla. Vestur-lslend-
ingum svipar í þessu, eins og svo
mörgu öðru, til þjóðbræðra
sinna austan hafsins. Þeir deila
um trúmál og pólitík og eflaust
margt fleira. Um þetta er ekki
annað en gott eitt að segja, svo
framarlega, sem þessar deilur
ganga ekki út í öfgar, því að
slíkt þjálfar hugann og skerpir
hugsunina, — og dauflegt væri
í heimi vorum, ef allir hugsuðu
á sama veg.
Hlustendur góðir, ykkur finnst
eflaust, sumum hverjum a. m. k.,
að ég sé kominn út fyrir efni
það, sem erindi mitt átti að
fjalla um. En ástæðan til þess,
að ég minnist á þetta hér, er sú,
að, eins og ykkur öllum er
kunnugt, þá er annar hópur Is-
lendinga að fagna sumrinu á
öðrum stað með svipuðum há-
tíðahöldum og þeim, sem hér
fara fram. Fyrir mitt leyti þá
finnst mér, að það væri ólíkt
ánægjulegra, ef íslendingar hér
í borg fögnuðu komu sumarins
sameiginlega hverju sinni með
einni vandaðri samkomu í stað
tveggja, eins og verið hefir
undanfarna áratugi. Það hafa
vafalaust margir sömu sögu að
segja í þessu efni, eins og mað-
urinn, sem átti tal við mig hér
á dögunum. Hann sagði við mig
meðal annars: „Þú ætlar að
halda ræðu á sumardaginn
fyrsta; ég hefði gjarnan viljað
hlusta á þig, en það er önnur
sumarmálasamkoma haldin hér
í kvöld og þar flytur glæsileg
ung stúlka ræðu — ég má til
með að hlusta á hana!“ En svo
bætti hann við, mér til hugg-
unnar og andlegrar hressingar,
„að konan sín vildi heldur hlýða
á mig! Þetta er alvarlegt mál.
Sennilega lýkur því með hjóna-
skilnaði!"
Að endingu kveð ég ykkur með
þeirri ósk, að sumarið, sem nú
fer í hönd, megi færa ykkur
öllum sanna hamingju og far-
sæld.
Gjafir til Betel
Mrs. G. Thomasson, Beaver,
Man., $10.00; Mrs. Magný Helga-
son, Winnipeg, Man., $25.00;
Mr. Kristinn Johnson, Gimli,
Man., $5.00; Sæunn Bjarna-
son, $10.00 til minningar um
Fröken Þórunni Einarsdóttur og
Sigurð Kristófer Pétursson rit-
höfund á Laugarnes-sjúkrahúsi;
Einar Sigurdson $25.00 í minn-
ingu um ástkæran bróður Jó-
hannes Einarson; Mrs. Elín
Anderson, Vancouver, B.C.,
$10.00; Selkirk Lutheran Ladies
Aid, Selkirk, Man., $25.00; H.
Sigurdson, Winnipeg, Man.
$25.00; Vinur Betels, Gimli,
$5.00; Mr. og Mrs. Árni Sigurd-
son, Foam Lake, Sask., $5.00 í
minningu um Guðrúnu Johnson;
Mr. og Mrs. John Goodman,
Leslie, Sask,, $5.00 í minningu
um Guðrúnu Johnson; T. J.
Gíslason, Morden, Man., $10.00;
Guðrún Sturlaugsson, Betel,
$1.00; Sigurður Goodman, Betel,
$2.00; Mr. og Mrs. Peterson,
Betel, $5.00; S. A. Sveinsson,
Betel, $20.00; Mrs. G. Berg,
Betel, $2.00; Mrs. N. Friðriks-
son, Betel, $10.00; Henrietta
Johnson $5.00 í minningu um
Mrs. Breckman; Ingibjörg
Sveinsson, Gimli, $20.00; Ice-
landic National League, Gimli,
$40.00; Lutheran Ladies Aid,
Gimli, $25.00 í minningu um
Thorbjörn Magnússon; Luth-
eran Ladies Aid, Winnipeg,
$205.00.
S. M. Bachman. Treasurer,
Ste 40, 380 Assiniboine Ave.
Winnipeg, Man.
Sendið peninga á öruggan hótt
Hvenær, sem þér hafið í hyggju að senda peninga til ættlands yðar,
eða hvar, sem vera vill í Canada, skuluð þér syrjast fyrir í The
Royal Bank of Canada. Engu máli skiptir um upphæðir, vér
sendum þær á öruggan hátt, vafningalaust og með litlum tilkostnaði.
Viðskipii yðar eru kærkomin!
THE ROYAL BANK OF CANADA
Sérhvert útibú nýtur trygginga allra eigna banlcans,
sem nema yfir $2,675,000.000