Lögberg - 16.04.1959, Blaðsíða 2

Lögberg - 16.04.1959, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 16. APRIL 1959 SOFFANÍAS THORKELSSON: Gaman er að ferðasf (NIÐURLAG) Fjármálin Það hafði farið mikið orð af því, að íslendingar væru í fjárþröng, öll blöð, sem mér bárust að heiman höfðu flutt langar ritgerðir ár eftir ár um fjármálaþröng, og allt var rétt komið að því að steypast, og lega Bretar, myndu hrifsa ís- lega -Bretar, myndu hrisa ís- lendinga upp í skuldir þeirra, og í hverri einustu ferð minni heim, hafði ég heyrt sömu söguna, frá ríkum og fátæk- um fjármálaplógum og hrein- hjörtuðum, en alltaf höfðu íslendingar stærri verklegar framkvæmdir með höndum, bæði til lands og sjávar, sem hafa orðið þjóðinni til ómet- anlegrar blessunar. Nú þegar ég kom heim í vor bjóst ég ekki við að sjá miklar verklegar framkvæmd ir, vegna fjárskorts; en það var öðru nær, en að deyfð væri hægt að sjá í atvinnu- málunum; aldrei í sögu lands- ins höfðu þær verið jafn mikl- ar, alls staðar var verið að byggja hinar kostulegustu byggingar, alls staðar var unnið eitthvað til bóta, götu- lagningar og gangstéttir, vatnsleiðslur og ræsagerð, já, ótal margt til þrifa og fram- fara. Verið var að byggja um fjórtán hundruð íbúðir víðs- vegar í Reykjavík, og allir kvörtuðu um manneklu til að koma óformum sínum í verk. Þetta virtist mér ekki benda á mikla fjárþröng, og ég gat ekki trúað því að allt mundi þá og þegar falla saman. Ég skyngdist inn í búðirnar, þær virtust vera vel birgar af vör- um og hafa flest eða allt til sölu, sem menn vildu kaupa, og margar tegundir af vörum og heimilisvélum voru frá Ameríku og einnig frá ýms- um Evrópulöndum. — Ekki benti það á fjárkröggur, að gjaldeyrisnefndin leyfði inn- flutning á vörutegundum, sem Islendingar gátu fram- leitt sjálfir, í stórum stíl. — Margt af því sem inn var flutt var ekkert betra en það heima tilbúna. Langflest af því sem íslendingar framleiða nú í verksmiðjum sínum heima er góð vara, og nothæf í bezta lagi. Ég átti langt tal við Vil- hjálm Þór yfirbankastjóra landsinsj hann sagði: „Ríkið hefir staðið í skilum við alla, sem það skuldaði með niður- greiðslur og vexti, og mun gera það í framtíðinni; íslend- ingar borga öllum allt, sem þeim ber að borga.“ — Og ég trúi því, að þeir muni gera það, að minnsta kosti á meðan Vilhjálmur heldur sínum traustu höndum um fjármál þjóðarinnar. Það eru stórþjóðirnar, sem geta leyft sér það, að svíkjast um greiðslur á utanríkisskuld um sínum og gera það hvenær sem þeim þóknast, ef þeim finnst að skuldagreiðslur muni rýra gullforða sinn meira en þeim fellur vel. Og er ekkert um það fengist, þótt greiðslur falli niður á rentum og afborgunum ár eftir ár, og þeir fá bara meira lán, ef til vill meiri hlunnindi, og stund- um stórgjafir. Lögin eru ekki eins fyrir alla þegar kemur til fjármálanna. Mér virtist sem fjárhagur almennings mundi vera góð- ur, allir voru með vasana fulla af krónum, og allir, sem ég sá verzla, keyptu fyrir borgun út í hönd, matvöru, fatnað og hvaðeina. Veitingastaðir, — kaffi- og matsöluhús voru alls staðar þéttsetin á mat- málstímum, og aftur um kaffi tímann eftir miðdaginn. ís- lendingar halda enn við kaffi- tímann sinn. Ég kynntist ýmsum stjórn- málamönnum og öðrum sem höfðu trúnaðarstöður hjá rík- inu og voru því undir öllum kringumstæðum vel kunnugir fjármálum þjóðarinnar sem öðru. Einn aldraður maður, gætinn og góður og marg- reyndur í stjórnmálum, sagði: „Það er satt, ríkið er fátækt, ríkissjóður má heita tómur, en fólkið sjálft er ekki fátækt, ef það er skoðað í réttu ljósi. Við eigum mikið af stórríkum mönnum og þó mikið fleiri, sem eru vel efnum búnir, og mikill fjöldi af verkafólki er að kaupa íbúðir sínar, sumir að byrja, en aðrir kannske langt komnir með að eignast þær. Þrátt fyrir það þó að ríkið sér átækt gerum við ráð fyrir að hafa 35 til 40 miljóna tekjuafgang á árinu, en ríkið er stórskuldugt, við munum skulda í útlöndum um eitt þúsund miljónir króna. Ríkið skuldar ekki þetta sjálft, en það stendur í ábyrgð fyrir ýms fyrirtæki og bæjarfélög, svo sem fyrir hafnarmann- virki ,skipakaup og margt fleira. Ég tel það mjög líklegt, að við verðum að hægja á okkur með okkar verklegu fram- kvæmdir, því að við höfum farið nokkuð geyst í þær á síðari árum. Við höfum líka komið mörgu af því í verk, sem okkur lá mest á, og nú höfum við nóg af íbúðum í Reykjavík næstu árin. Við þurfum ekki allra þeirra í- búða með í bráðina, sem verið er að byggja í sumar. Mjög mikill hluti okkar verklegu framkvæmda ' er gerður með útlendum lánum, og er óvíst að við getum feng- ið meira lán. Þeir góðu herrar, sem ráða auðnum líta svo á, að við skuldum eins mikið og við séum borgunarmenn fyr- ir, og væri betur að þeir stæðu við það, og lánuðu okkur ekki meira í bráðina; við verðum að fá tíma til að átta okkur, gera upp reikningana og sjá hvar við stöndum. Allir hljóta að sjá, að á þessari lánsbraut getum við ekki haldið áfram. Lán eru, eins og allir vita, sem tvíeggjum sverð, geta gert meira illt en gott, ef þau eru ekki notuð með gætni og fyrirhyggju. Og það efast nú sumir um það, að við höfum gert það þessi árin.“ En hvað er þá um innan- ríkisfjármál ykkar? „Þar kom um við að viðkvæmum bletti á stjórnmálum okkar. Innan- lands fjármál okkar eru í miklu ólagi; við höfum bjarg- að okkur á því ár eftir ár að íella verðgildi krónunnar, rík- ið hefir hrifsað sparifé fólks- ins, þann lífeyri sem það hafði dregið saman með mik- illi sparsemi, og einnig eyði- lagt margs konar verðmæti, svo sem alla sjóði í landinu; ekki er hægt að segja, að meira en skurnið sé eftir af þeim fremur en sparifé fólks- ins. Þú dáist að okkar miklu framkvæmdum, og það mun vera nokkur ástæða til þess; en hefur þú gert þér grein fyrir því, að mikill hluti þeirra er byggður af lánum, sem vel getur orðið þjóðinni um megn að greiða, þó að hún geti klofið það á meðan góðæri ríkir til lands og sjáv- ar ,en enginn skyldi láta sér það til hugar koma, að ekki verði áraskipti með tíðarfar hér norður við íshaf. Við höf- um ekki séð hafís að heita má í meira en hálfa öld, og ekki hefur heldur komið hér jarð- gos, sem hefur gert okkur neitt verulegt tjón í enn lengri tíma. Ég veit, að þú gerir þér grein fyrir því, Soffanfas, að eitt þúsund milljónir króna, sem ríkið stendur í ábyrgð fyrir, auk þess sem félög og einstaklingar skulda útlönd- um geysimikið fé, hlýtur að verða afar þung byrði á jafn fáum og við erum. Enn koma fram háværar raddir um það, að við þurfum að fá meiri lán, en ég vona að það verði ekki, stöðvun hlýtur að koma og afturkippur og því lengur sem það dregst, því tilfinnan- legri verður hann.“ Ég legg engan dóm á álit þessa manns, ég hef ekki þann kunnugleika á þeim málum, að ég telji mig færan um það, en það voru fleiri en hann, sem létu svipaða skoðun í ljósi um fjármálaástand þjóðar- innar, að það væri á kvik- syndi, ásamt stjórnmálunum í heild, hvorutveggja þyrfti mikillar aðgerðar við; stjórn- in sjálf hefði átt mestu orsök í verðbólgunni, með fellingu gjaldeyrisins og fleiru og fleiru. Það er sagt, að það taki þjóðirnar heila öld og stund- um tvær, að ala upp hyggna og góða stjórnmála- og fjár- málamenn; kannske Islend- ingar séu að sanna það. Þó svo kunni að fara, að ís- lendingar lendi í kreppu og kyrrstöðu, þá mundi það ekki verða lengi. Þjóð, sem hefir yfir að ráða slíkum andlegum og líkamlegum þrótti, athafna löngun ag framfaraþrá, finn- ur sér nýjar leiðir og verk- svið, brýtur ísinn frá sér, en bíður þess ekki að hann þyðni. —ENDIR

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.