Sunnanfari - 01.12.1891, Page 6

50
Mér er ekki ljóst hverjum Gröndal hefir ætlað
fiskatal sitt. Hann hefir að öllum líkindum ekki
ætlað það vísindamönnum, því þá hefði hann ef-
laust getið þess við latnesku nöfnin hver hefði
gefið þau, eins og ávalt er siður, nú orðið, (þegar
á að rita vísindaiega um þesskonar efni. A hinn
bóginn sé eg ekki hverju Islendingar eru nær,
þótt þeir sjái í skýrslunni að þessi og þessi fiskur
sé til við Island. Öðru máli hefði verið að gegna
hefði hverjum fiski verið lýst stuttlega. það hefði
mátt gera það í fám orðum, því ekki hefði þurft
að lýsa fiskunum nákvæmlega, heldur að eins svo
að hægt væri að þekkja þá hvern frá öðrum, en
slíkar lýsingar geta verið örstuttar, þegar tvískipt-
ingarreglunni er fylgt. Alþýða manna hefði haft bæði
gagn og gaman af fiskatalinu, hefðu lýsingar fylgt
því, því marga langar til að þekkja náttúrugripi,
hvort sem það eru dýr eða jurtir, og auk þess hefði
það þá sjálfsagt stuðlað að því að vekja áhuga
manna á dýrafræði Islands og jafnvel safninu bein-
linis, en nú virðist fiskatalið vera mjög svo gagns-
lítið, nema ef þar eru taldir einhverir íslenzkir
fiskar, sem ekki er getið um á prenti áður.
Auk þess er það fjarri þvi að vera svo full-
komið sem vera skyldi1).
Gröndal er reyndar vorkunn með suma fisk-
ana svo sem Gymnelis og Centrodermichthys því
þeir fundust fyrst 1890 (í Húnaflóa), en mart
af hinum fiskunum hefir fundizt fyrir laungu og um
suma er getið í bókum, sem Gröndal á sjálfsagt
aðgang að, svo sem Phobetor, Agonus og Brama2 3 *),
og er því meira en kynlegt að hann skuli sleppa
þeim. Annars hefði það ekki virzt óeðlilegt, að
Gröndal hefði spurt sig fyrir hjá stjóvn dýrasafns-
ins í Kaupmannahöfn, hvað væri þar til afíslenzk-
um fiskum, áður en hann samdi fiskatal sitt. f>á
hefði hann feingið vitneskju um alla þá fiska, sem
hér eru taldir, því safnið á þá alla.
') J>ar vantar að minsta kosti þessa fiska:
Gadiodei'. Motella Reinhardtii Kr, -— Pleuroneclida'.
Drepanopsetta platessoidesf?). — Lophobranchii: Nerophis
æquoræus L. .(pað er stórmerkilegt að Gróndal sltuii ekki
geta um fislc þenna, því hann hefir sjálfur sent hann til
dýrasafnsins í Kaupmannahöfn). -— Discoboli: Liparis tunicata
Rhdt. og var. lineata. — Blennoidei: Gymnelis viridis Fbr.
— Calaphracti'. Cottus scorpioides Fbr. — Pliobetor ven-
tralis Cuv. & Val. — Agonus decagonus Schn. — Icelus
hamatus Kr. — Centrodermichthys uncinatus Rhdt. —
Enn hefði átt að geta um Cottus scorpius var. grönlandica
Cuv. & Val. — Scomberoidei: Brama Raschii Esm. Rak
við Vestmanneyar 1870. — Peiromysonlidæ: Petromyzon
marinus L. Frá Vestmanneyum.
Og eg efa ekki að víst sé um fleiri fiska frá íslandi,
þótt eg viti ekki af þeim.
2) Videnskbl. Meddel. fra den nat.-hist. Foren. i Kbh.
1876—7 bls. 363—6, 382. Forhandl. ved de Skand. Natur.
II. Mede 1874 bls. 418—23.
Gröndal hefir þannig slept mörgum íslenzkum
fiskum úr skrá sinni, en aptur hefir hann tvítalið
einn, eða að minsta kosti er talið svo á dýrasafn-
inu í Kaupmannahöfn að Anarrhichas denticulatus
Kröyer og Anarrhichas latifrons Stp. & J. Hallgr.
sé sami fiskurinn. Skrítið er að Gröndal skuli
telja Lumpenus maculatus og Carelopbus Ascanii
tillareytingar af Lumpenus lampetræformis (ekki
lampretif.). Coliett telur þá þó sérstakar tegundir.1)
Ennfremur má geta þess að prófessor Liitken er
á þvi máli að Notacanthus nasus hafi fundizt við
Island2), hvort sem það er sami fiskurinn og Grön-
dal kallar Notacanthus Fabricii. Loksins hefði
verið myndarlegra að Gröndal hefði nefnt Eggert
Ólafsson við Anarrhichas minor. Islendingar hafa
ekki gefið svo mörgum dýrum nöfn. Og þar sem
Japetus Steenstrup hefir verið að berjast fyrir því,
að hlýrinn væri nefndur því latneska nafni, sem
Eiggert gaf honum, þá má ekki minna vera en við
Islendingar sjálfir getum Eggerts, þegar hlýrinn er
nefndur á iatínu.
Islenzku fiskaheitin eru sýnu betur úr garði gerð
en þau latnesku. Reyndar vantar mjög mörg nöfn í
þau, en sum þeirra liggja í handritum, svo sem
fiskatölum þeirra Jóns lærða, séra Páls Björnssonar,
séra Jóns Daðasonar, séra Snorra Björnssonar,
Jóns Ólafssonar frá Grunnavík o. s frv., en sum
eru að eins til á vörum manna í sérstökum hér-
uðum og er ekki við að búast að Gröndal þekki
þau öll, en hægt hefði verið að tína til fleiri nöfn
úr handritum en Gröndal hefir gert. Af nöfnum,
scm tiðkast í sérstökum héruðum, man eg sérstak-
lega eptir »maurungur«. Svo kalla Olafsfirðingar
fisk, sem veiðist í Ólafsfjarðarvatni og kvað vera
mitt á milli þorsks og silungs. »Agga« kvað lika
vera- austfirzkt nafn á einskonar síld. F.yfirðingar
kalla litla þorska »kóð« (sjá brandkóð).
Að því er snertir fiskaheitin í Eddu, þá er
»flóki« algeingt nafn í Snæfellsnessýslu um litla
flyðru. Eg hefi einhversstaðar séð í handriti, að
»hamar« eða hamarshákall væri annað nafn á há-
meri, en man ekki hvaðan eg hefi það. »Sand-
hverfa« og »sandlægja« er eflaust sama sem sand-
koli og kemur það heim við sögu, sem Jón lærði
segir i »Tidsfordrif«. Vestfirðingar kalla nokkurs-
konar flyðru, geddu8). þar sem »seiðr« er nefnt í
Eddu, liggur jafnvel nær að átt sé við »seiði«,
litinn þorsk, en soðfisk.
Yfirlit Stefáns Stefánssonar er laglega
samið, að því er mál snertir. Orðið »gróður-
fræðislegur« virðist þó vera fremur óviðkunnan-
legt, en svo er reyndar opt) með nýgjörvinga. Mál
það, sem Stefán hefir tekið sér fyrir bendur að
rita um, er talsvert yfirgripsmikið, svo ómögulegt
') Norges Fiske. 1875.
2) Videnskbl. Medd. 1877.—8 bls. 152.
3) Steenstrup í Overs. over det kgl. Vid. Selslc. For-
handl. 1863 bls. 145—94.