Sunnanfari - 01.12.1891, Side 13

57
þarf til þess að verða talað eða ritað hiklaust
og skilið af öllum. Menn kunna að geta, með
löngum tíma, komið sér saman um orð og orð,
með því að beita þeim fyrst með hálfum hug,
og verða ef til vill álitnir »tyrfnir« í staðinn af
þeim, sem heyra eða lesa, en slíkt fálm er hið
mesta neyðarúrræði, og dugar aldrei til hlítar.
þ>að eina sem því að minni hyggju gæti
bætt úr þessum orðaskorti, er ein allsherjar orð-
myndan, á þann hátt, að sem bezt trygging
feingist fyrir því, að orðin yrðu vel mynduð,
eða með öðrum orðum, safn íslenzkra þýðinga
yfir að minsta kosti algengustu útlend orð, sem
tekin hafa verið upp í Norðurálfumálin, en ekki
verða íslenzkuð með þeim orðum, sem nú eru
til í máli voru. — þ>etta ætti að gjörast af nefnd
manna, þeirra er bezt væri treystandi að leysa
verkið vel af hendi, og er óhætt að segja, að
nú mun góð völ slíkra manna, meðal eldri skáld-
anna, og málfræðinga íslenzkra, sem hafa gefið
sig við norrænu. — þ>að er að vísu óhugsandi,
að útgáfa slíkrar bókar gæti svarað kostnaði
fyrir nokkurn einstakan mann; en álitu þeir
rnenn, sem bezt bera skyn á þetta mál, að
þannig yrði stuðlað að varðveizlu og framför-
um íslenzkrar tungu, ætti að skora á alþingi,
að veita fé til þessa af landssjóði.
Að lokum skal eg geta þess, að eg hef
heyrt ýmsa menn, sem vel hafa vita á, segja að
þeir álitu aðalhættuna fyrir tungu vora vera
þá, að menn alment rituðu með óíslenzkri
setninga og orða skipan, og að menn »hugs-
uðu á dönsku«, og má vel vera að svo sé.
En eg get ekki séð að nein líkindi séu til þess
að þeir sömu menn, sem geta ekki skrifað ís-
lenzka setningu með íslenzkum orðum, muni
nokkurntíma læra að gera það með þeim út-
lendu. Ollu fremur held eg, að einmitt skort-
urinn á íslerzkum orðum yfir ýmsa algeingustu
hluti og hugmyndir, sé ein af aðalorsökunum
til hinnar óíslenzku orðaskipunar, og þess, að
svo fáir mentaðir menn hugsa á hreinni íslenzku;
enda ber þess og að minnast, að ekki er svo
mikið um dýrðir, að vér séum látnir nema
neitt, það er teljandi sé, á voru eigin máli í
skólunum.
Einar Benediktsson.
Páll Melsteð og Þorleifur Repp. Árið 1849
var Páll atntmaður Melsteð konungsfulltrúi og höfðu
menn þá mikinn hug á að rýmka um verzlunina
á íslandi. Hann lagði frá Kaupmannahöfn til Is-
lands ásamt Jóni Sigurðssyni snemma i Júni, en
þeir komú ekki fyrri á alþing en 30. Júlí, því að
þrívegis urðu þeir apturreka, tvisvar tii Noregs og
einu sinni til Kaupmannahafnar. þá gaf þorleifur
Repp út blað, sem hétTíminn (Tiden), og segist
hann þar hafa sagt við Melsteð, þá er hann mætti
honum í Kaupmannahöfn orðnum apturreka: »það
hefir vist ekki verið mikið gagn í því, sem þú
hafðir í vasa þinum, úr þvi að landvættirnar blésu
svona á móti þér.« Hann var heldur ekki með
verzlunarfrelsið i vasanum, bætir Repp við.
Jón Signrðsson og Þorleifur Repp. þegar jón
Sigurðsson hafði ritað svar sitt til prófessors Larsens
1855 um landsréttindi Islands, var það einmælt
meðal Islendinga, að ritgerð sú væri ágætlega samin.
Eitt sinn varð tilrætt um hana við Repp og hvernig
honum likaði hún. »Ekki er því að leyna,« segir
Repp, »að ritgerðin er svo góð að Jón Sigurðs-
son getur ekki hafa skrifað hana.«
Á Rretlandi hinu mikla eru aiis 4084 biöð og
tímarit; þar af eru tímaritin 1508 að tölu; í Lund-
únum eru 454 blöð; i öðrum borgum og úti i hér-
uðum á Englandi eru blöðin 1273; í Wales eru
þau 82; á Skotlandi 189 og á írlandi 158 ; á Bret-
lands eyjum er alls 21 blað, eða 6 blöðum fleira
en nú koroa út á íslenzku, bæði norðan, sunnan og
vestan hafs. 399 af þessum blöðum eru guðræki-
legs efnis. Nærsýni manna ágerist mjög á Englandi,
og kenna menn því um að blöð Breta eru flest
prentuð með hræsmáu letri.
Sauðfjárræktinni fleygir ákaflega fram í Austra-
líu. Siðan 1870 hefir sauðfénaður aukizt þar um
meira en helming. þá voru þar rúmlega 40 milli-
ónir sauðkinda, 1880 voru þar um 60 milliónir fjár,
en i fyrra var sauðíjártalan orðin 90 milliónir.
1870 framleiddi Australía hér um bil 220 millionir
punda af ull, en í fyrra 495 milliónir þunda. Alls
er talið, að í eignum Breta i Australíu muni nú
vera um 100 milliónir fjár, sem árlega gefi af sér
550 millíónir pund af ull. í fyrra komu átta fyrstu
mánuði ársins 344,600,000 pund af australskri ull
til Englands, en í ár á sama tíma 388,600,000
pund eða 44 milliónum meira. Á sama tima komu
í fyrra frá Kap 69,900,000 pund ullar til Englands,
en í ár 79,100,000, og er því i ár komið 53,200,000
pundum meira af ull á markað Norðurálfunnar en
i fyrra.
það má nærri geta að þetta muni ekki bæta
fyrir islenzku ullinni, enda hefur Hjálmar kaup-
maður Johnsen skýrt oss svo frá, að í Október hafi
legið hér nál. 5000 »ballar« óseldir af íslenzkri ull
og að mestallar þær vörur, sem komið hefðu frá
Islandi i September og Október væri óseldar, en
það sem selzt hefði, hafi farið undir innkaupsverði.
RÚgUr hefir verið hér í nokkurnveginn föstu
verði og ekki háu; nú i byrjun Nóv. stóð danskur
rúgur nýr (112—117 pd.) í 6,70—7,90 og (119-
120 pd) 8,15-8,25.