Sunnanfari - 01.09.1892, Blaðsíða 4

28
verða hæfilegleika til þess að segja sögu, en hon-
um hættir við að vera hlutdrægur. Eflaust er hann
það ekki viljandi, en hann hefir steika trú á því
að boðskapur sá, er hann vill flytja, sé miklu betri
en sá, er hann vill feigan. Honum verður það því,
að sniða mannkostina eptir málefninu, og það
nokkuð meira en viðkunnanlegt er. Séra Guðni
er trúlaus flagari og drykkjusvoli, en þó er sókn-
arfólk hans flest vel ánægt með hann. þórarinn
prestur hefir sagt af sér prestskap, af þvi hann var
veikur í trúnni. Honum er flest til lista lagt. Svo
takast ástir með þeim þórarni og Siðríði konu séra
Guðna, og er því víða vel lýst og náttúrlega; kon-
unni og tilfinningum hennar er yfir höfuð furðu
vel lýst. þau skilja hjónin og hefir hún á honum
fullar salcir, þótt ekki láti hún þær uppi, og nú bíða
þau þess, Sigríður og þórarinn, að lögin leyfi þeim
giptingu. Séra Guðni kemur nú ár sinni svo fyrir
borð, að hið mesta óorð kemur á þau bæði, hjóna-
efnin nýju. þetta tekur Sigríður svo nærri sér, að
hún getur ekki borið það og loks á það mikinn
þátt í dauða hennar. Framkoma þórarins verður
nokkuð einfeldningsleg. Hann er mesti maðurinn
í sveitinni, miklu meiri og vinsælli en séra Guðni;
á honum hvílir eingin sök önnur en sú, að hann
hefir fest ást á Sigríði áður en hún hafði flutt frá
manni sínum; hann gerir lítið eða ekkert til þess
að gera sveitungum sínum það skiljanlegt að Sig-
ríður er í raun réttri sýkn saka, og þó er heilsa
hennar og líf undir því komið. Honum dettur
heldur ekki i hug að láta Sigríði flytja burt úr
sveitinni, burt frá bæjaþvaðrinu og undan því óorðs-
fargi, sem á henni liggur. þórarinn hefir betri mál-
stað en séra Guðni, og er honum fremri i öllu í
sveitinni. Séra Guðni fær þó alla sveitina á sitt
band, en þórarinn sannfærir eingann. þórarinn er
maður djarfur og ráðagóður, en þegar á það reynir
fellur honum allur ketill í eld. það er jafnvel ekki líklegt,
að slíkur ráðleysíngi hafi haft dug í sér til þess að
afsala sér kjóli og kalli. það er fult eins sennilegt,
að hann sé enn prestur i þjóðkirkjunni og prédiki
i sig trúna eins og séra Guðni. Yfir höfuð virð-
ist oss sem sagan hefði orðið töluvert betri, ef
höfundurinn hefði skipt mannkostunum nokkru jafn-
ara milli þeirra prestanna.
Smekkleysur eru nokkrar í bókinni. það er
t. d. megnasta smekkleysa, að þórarinn er látinn
tilkynna lát Sigríðar með auglýsingu. Hvar ætti
sú auglýsing að geta staðið?
Málinu er viða ábótavant og æði mikið er í
bókinni af óþarfa dönskuslettum, sem vér þó hirðum
ekki að telja upp. Eins skulum vér geta. það
er ekki íslenzka að rita »milli höfuðs og hæla«, þó
orðin séu islenzk. Liklega hefir vakað fyrir höf-
undinum orðatiltækið »milli hæls og hnakka«, sem
þó átti ekki vel við, en »frá hvirfli til ilja« er ofi
boð altitt orðatiltæki og mátti vel við það una.
þótt vér höfum nú fundið að ýmsu, þá telj-
um vér sögur þessar allsæmilegar, enda erum vér
íslendingar ekki góðu vanir i þeim efnum. það
er og vert að gæta þess, að höfundurinn er að
likindum enn óvanur sögugerð. Vér óskum og
spáum honum framfara.
Stutt bragfræði íslenzk eptir Finn Jónsson er
nú öldungis nýkomin út frá Bókmentafélaginu og
er það rit svo nýstárlegt, að vel má geta þess.
Er það og einkennilegt um sumt, en ekki skulum
vér telja það alt. Málið á bókinni kunnum vér
ekki við, og trúum vér því að höfundinum láti ver
að rita, en ætla má að hann hafi þekkingu til.
Að »vera nokkur borði«, eins og stendur i »for-
málsorðunum«, finst oss ambögulega til orða tekið,
og mátti vel orða það á annan veg og betur.
Annars skulum vér ekki vera að fara framar út í
málið, því að höfundinum mun vera þetta ósjálf-
ræði, en ekki ásetningur. Fyrri hluti bókarinnar
er allur um forna bragfræði og mun mart vera
gott í honum, því að höfundurinn hefir átt mikið
við fornan kveðskap. þó skulum vér neita þvi, að
nokkuð sé rangt í þvi að prenta það, sem höfund-
urinn kallar 5. og 10. vísuorð í »Núfohætti« (bls.
56) sem tvær línur. það er alveg sama. Síðari
hluti bókarinnar er um »yngri bragarhætti, rimur
[ogj kvæði«, og er hann miklu lakari og sumstaðar
farið nokkuð fljótt yfir. Auk þess koma þar fyrir
kenningar, sem bágt verður að fella sig við að svo
stöddu. Tekur þetta meðal annars til skoðanar
höfundarins um upptök rímnnalaganna (bls. 60—61),
sem hann ætlar, að sé tekið eptir latínskum kvæða-
lögum. Oss finst þetta ekki mjög sennilegt.
Höfundurinn hefir rétt að mæla í því, að íslenzk
skáld hafi ekki skeytt sem skyldi um rétta áherzlu
orða i kveðskap sínum, og hefir það brunnið við
enda hjá þeim, er taldir hafa verið i betri skálda
röð1); eru slíkt mikil lýti á góðum kveðskap. Erum
vér samdóma höfundinum i því, að rangt sé að
yrkja svo, og eru þau vitin einna verst, þótt enn
sé nokkur önnur berleg, svo sem að samstöfum sé
of aukið, er hlaupa verði á i framburði. En úr
því að menn reka sig á berlega galla hjá skáldum
þeim, sem skást hafa ort á þessari öld, og vissu
hvernig þeir áttu að yrkja, þá má það heita kynleg
Tyrkjatrú, sem höfundurinn hefir á fornskáldunum,
að þau hafi altaf ort svo, að »eingin sæist á lýti«
og að aldrei skeikaði 'nársbreidd frá því, sem bezt
var og réttast. Að þetta sé sannfæring hans má
sjá af því, að hann segir á bls. 22—23 með berum
orðum, að allir gallar á kveðskap fornskáldanna
sé að kenna afbökunum afskrifara á 14. öld og
síðar. það er sjálfsagt, að kvæðin hafa af bakazt
nokkuð i meðförum afskrifaranna, en á óskeikulleik
fornskáldanna er víst ekki vert að trúa. Samdráttur
orða og styttingar votta heldur ekki annað en að
skáldin hafa verið i hvinandi vandræðum með að
berja saman sin Berlings fley, og hafa vitanlega
notað þau leyfi, sem framast var hægt að láta
‘) Fornmenn hafaog liaftþaðtil. Sbr.formálaDuggalsleiðslu.