Sunnanfari - 01.09.1892, Blaðsíða 5

29
nokkurn mann sjá hjá sér skammarlitið. A nokkr-
um stöðum i bók þessari bregður fyrir ýmsu, sem
betur hefði átt heima i bókmentasögunni en hér.
Annars teljum vér gott að fá þetta kver, þótt hin
forna bragfræði hafi reyndar i sjálfu sér hálflitla
þýðingu fyrir skáld vor nú, þar sem bragreglur eru
nú albreyttar að mörgu frá því, sem var í fornöld,
svo að hún er nær »tóm saga«. Eingu að síður er
mönnum þó skylt að vita eitthvað um þetta efni.
En ætti að fara út í hvað eina i bók þessari ná-
kvæmlega yrði það langt mál.
c. Ágrip af bókmentasögu íslands eptir Finn
Jónsson, II, 1400—1890. Vér höfum í fyrra minzt
á fyrra hepti þessa kvers, og gleymdun þó þá að
geta þess, að það er villa í því, þar sem segir
(bls. 76) að Staða-Árni hafi verið biskup i Skál-
holti 1264—1298. Hann varð ekki biskup fyrri en
1269.1) Nú skulum vér minnast á þetta siðara
hepti. Um búninginn verðum vér að segja nokkuð
hið sama og á fyrra heptinu, þó finst oss hann
öllu skárri, og snögt um betra mál er á kverinu i
heild sinni en á ritdómi þeim, er Dr. Valtýr Guð-
mundsson ritaði um það í Austra (II, 11—12).
það er sjálfsagt að þegar rituð eru ágrip bók-
mentasögu, sem þetta er, verður ætið álitamál hvað
skuli taka og hverju sleppa, og þarf meiri rann-
sókna við til þess að i lagi fari, en ætla má að
höfundur þessa kvers hafi getað gert um bókmentir
17. og 18. aldarinnar. þó verður ekki annað sagt
en að hann færi optari nærri þvi, sem rétt er, og
nefni að jafnaði það, sem helzt má telja, þótt
stundum skeiki nokkuð bæði í því og hversu dæmt
er um ýms atriði, og skulum vér nefna nokkur
dæmi þess. A 16. öld nefnir höfundurinn að vísu
mart af heldri skáldunum, en dæmir fremur
smekklítið um þau, t. a. m. um þórð á Strjúgi.
þórður var gott skáld um mart eptir því sem þá
gerðist, þótt vitanlega sé ýmislegt til eptir hann,
sem lélegt er, og þurfum vér ekki að spyrja neinn
frétta um það. það á fremur að dæma menn
eptir því, hvort þeir hafa getað ort vel, heldur
en eptir því, hvort þeir hafi getað ort illa. A því
tímabili hefði og átt að nefna Staðarhóls-Pál, þótt
lítið sé til eptir hann, því betra skáld er hann,
einkum á kesknisvísur, en flestir menn á þeim
tíma, og er það skortur á skilningi þeirrar tíðar
að finna það ekki. Auðsýnt má það og virðast,
að sá maður muni ekki hafa átt kost á að rann-
saka kveðskap 17. aldar, er nefnir ekki séra Eirík
Hallsson í Höfða, því að með beztu sálmaskáldum
er hann, og betra rímnaskáld var ekki uppi á 17.
og 18. öld. þar sem taldir eru annálar er vitan-
lega hlaupið yfir mart merkilegt. Meðal ættar-
tölubóka (á bls. 40) er ekki getið ættartölubókar
Steingrims biskups, sem þó er ein af þeim, sem
') l>að er heldur ekki nema hálfsatt að Kristinréttur
Árna haíi eldci verið lögtekinn á íslandi. Hann var
lögtekinn í Skálholtsbiskupsdæmi 1275 að fullu löglega.
ágætastar eru. A bls. 74 er þess þó getið, að
Steingrímur væri ættfræðingur. Merkilegt má það
heita að Gísla Brynjólfssonar er ekki getið með
skáldum á þessari öld, og hefir hann þó ort sumt
svo, að ekki hafa aðrir gert betur. þar á móti
eru talin nokkur skáld, sem ómerkari eru. það
dugar ekki, i sliku riti sem þessu, að ganga fram
hjá mönnum, þótt manni hafi verið illa við þá.
þess má geta að Steingrímur Thorsteinsson er ekki
fæddur 1831, eins og stendur á bls. 82, heldur
1830, eins og Jón Borgfirðingur telur í Rithöfundatali
sínu. I lögfræðinni finst oss höfundurinn ekki vera
allskostar heppinn. jbað er að vísu rétt að laga-
skýringar manna frá 17. og 18. öld eru ekki allar
á marga fiska, en til voru þó góðir lagamenn þá
og hafa altaf verið, en Dr. Finnur gleymir nærri
að geta þeirra, er helzt skyldi nefna. það er^ sök
sér, að ekki er getið um frumvarp þeirra Olafs
biskups Hjaltasonar og Árna Gíslasonar á Hlíð-
arenda að nýjum Kristinrétti, þótt réttara hefði verið
að nefna það af þvi að það er frá 16. öld, þegar
Htið var um Iögfræði. Sumir telja það líka lögtekið
1575. það er og sök sér, þótt Sveinn Sölvason
sé talinn »einna merkastur lagamaður« á 18. öld,
þvi að hann var lærður maður. Reyndar hafa rit
hans þótt hafa fremur lítið gildi, því hann grautaði
alveg saman dönskum og íslenzkum lögum og tók
alt gilt, þótt það hefði aldri verið birt á íslandi,
svo að rit hans geta verið fremur til þess að villa
en leiðbeina. En hitt er ófyrirgefanlegt, að lög-
fræðisritgerða þess manns, er mesta þýðingu hafði,
er svo sem ekki getið að neinu, og eigum vér hér
við Magnús Stephensen, sem hefir ekki einungis
ráðið þvi að breytt var mörgu í réttarfari islenzku,
heldur innleiddi mildari og mannúðlegri skoðanir
á lögum og refsingum en áður var og samdi ágæt
lögfrædisrit bæði handa alþýðu (Handbók fyrir hvern
mann, Um sættastiptanir, Legorðsmál) og lærðum
mönnum (ritgjörð á latinu um Jónsbók) og bjó
auk þess undir nýja útgáfu af Jónsbók, miklu betri
en áður hafði gert verið. Hann var auk þess
einna fyrstur maður, sem nokkuð reyndi að greina
að hvað gilti og gilti ekki i lögum á fslandi og
aldrei var honum um Norsku lög. Að ganga fram
hjá öðru eins er óhæfa. — Fyrir þá, sem ekkert
vita, má, ef til vill, verða töluvert gagn að kveri þessu.
Eilíkur Magnússon bókavörður í Kambryggju
hefir sent oss bækling um bankamálið, sem heitir;
Salus populi suprema lex [»heill þjóðar hæstu lög«j.
Landsjóður og bankinn. Cambridge 1892. 36
bls. 8vo.
Séra Magnús í Laufási hefir sent oss dálítinn
pésa um bindindi, sem hann hefir nýlega samið
og þykir oss virðingarverð þrautsegja hans við
þetta mál, ekki sízt þar sem hann hefir varla grætt
á Bindisfræðinni hér um árið, svo að þetta getur
ekki verið neitt gróðafyrirtæki fyrir hann.