Sunnanfari - 01.04.1902, Blaðsíða 3

27
Starfshvöt höf. er mikil; hann vill ryðja mörk-
ina og hefði vafalaust fylgt Olafi trételgju á
marklönd Svía til landnáms, 'ef þeir hefðu verið
nágrannar; því að hann vill vera laus við að
gjalda skatt til konungsins og auðkýfingsins, þar
sem:
Iðjulaust fjársafn á féleysi elst,
sem fúinn á lifandi trjám,
og hugstola mannfjöldans vitsmuni og vild,
er vilt utn og stjórnað af fám.
En friðurinn verður dýr. Þar sem iðjusemin
vinnur auðæfi úr jörðinni, þangað safnast allir
vargar, til þess að mata krókinni. Mér kemur í
hug það, sem Stephan segir í kvæðabálkinum
»A ferð og flugi«:
Og Jehóva sendi sinn Hjálpræðisher
á hnotskóg þess auðæfa lands,
en karlinn hann Mammon var mannflestur þó,
því mergðin var öll saman hans«.
Stephan gefur jafnmikið fyrir bæði tvö —
Hjálpræðisherinn og — kirkjuna, því að:
Kirkjunnar rógur og kryt út af því,
hver Kristur í fyrnditini var,
er kerlinga svardögum svipuðust, ef
ei saman um æfintýr bar.
Þess verður vel að gæta, að skáldið leggur alls
engan dóm á það, hvort deiluefnið er stórt eða
lítið í sjálíu sér. En aðferðin er svipuðust argi
kerlinga, sem lendir saman út af þjóðsögum.
Alt lendir í illyrðum og hávaða út af eðli og
uppruna Krists; en hitt liggur í láginni, hvernig
hann breytti og kendi.
Stephan þekkir spádómana í Gamla-testament-
inu og veit vel, hvernig þeir hafa verið og eru
þýddir. Þó byrjar hann jóiakvæðið sitt þannig:
Svo lítil frétt var fæðing hans
í fjárhúsjötu hirðingjans
að dag og ártal enginn reit,
um aldur hans ei nokkur veit.
Einkennilegt er þetta ög harla skynsamlegt. —
Og siðmenningin má gera svo vel og bæta
gleraugun sín og litast betur um en hún gerir
enn þann dag í dag:
Því jafnvel samtíð okkar enn
sér ekki sína beztu menn
segir höf.
En tímans breyting birtir alt
og bætir sumuro hundraðfalt.
Því neitað hefði hans eigin öld,
að afmælið hans só í kvöld,
og tengt þann atburð ársins við
að aftur lengist sólskinið.
VI.
Þegar eg sagði i upphafi þessa máls, að eg
teldi Stephan mest skáld þeirra íslendinga, sem
nú eru á lífi, mundi eg ve) eftir Matthíasi og
þvi lofi, sem honum hefir hlotnast. Það er ekki
tilgangur minn að hefja Stephan á kostnað þessa
skáldmærings. En eg get þó ekki látið vera að
minnast á það, að þessi skáld hata orkt sitt kvæð-
ið hvor um sama efni — um Skagafjörð, og eru
bæði stórfeld. En þau eru ólík svo sem mest
má verða, enda eru höf. ólíkir.
Kvæði Matthíasar byrjar þannig:
Skín við sólu Skagafjörður,
skrauti búinn, fagurgjörður.
Bragi! ljóða-lagavörður,
Ijá mér yndi, kraft og skjól.
Kenn mér andans óró stilla;
ótal sjónir hugann villa,
blinda, gylla, töfra, trylla;
truflar augað máttug sól.
Hvar skal byrja? Hvar skal standa?
Hátt til bygða? Lágt til stranda?
Bragi leysir brátt úr vanda
bendir mér á Tindastól.
Fyrsta vísa Stephans er svona:
Frosti hinn kaldi klauf hér fyr
klaka-meitlum brúnir fjalla;
hóf í fang sér hamra stalla;
braut upp feldar fjarðar dyr.
Stuðluð björg, sem stóðu kyr,
steyptar lót í raðir falla.
Eg ætla engan samanburð að gera á þessum
upphafserindum né höf. þeirra. Báðar visurnar
eru góðar og einkennilegar. En eg set þær hér
til þess að sýna, hve ólík handtökin eru.
Iiins vegar efast eg um, að aðrar vísur en
þessar lýsi höfundunum betur, ef einstök vísa
er tekin eftir hvorn þeirra.
Matthías okkar með orðgnóttárflug kveður um
útsýnið í sinni vísu og er á hraðfleygu hendings-
kasti; stökkur milli fjalls og fjöru i einu spori,